मीमांसासूत्राणि
अध्याय १
[सम्पाद्यताम्]अथातो धर्मजिज्ञासा -१,१.१
चोदनालक्षणोऽर्थो धर्मः -१,१.२
तस्य निमित्तपरीष्टिः -१,१.३
सत्संप्रयोगे पुरुषस्येन्द्रियाणां बुद्धिजन्म तत्प्रत्यक्षम् अनिमित्तं विद्यमानोपलम्भनत्वात् -१,१.४
औत्पत्तिकस् तु शब्दस्यार्थेन संबन्धस् तस्य ज्ञानम् उपदेशोऽव्यतिरेकश् चार्थेऽनुपलब्धे तत्प्रमाणं बादरायणस्यानपेक्षत्वात् -१,१.५
कर्मैके तत्र दर्शनात् -१,१.६
अस्थानात् -१,१.७
करोति शब्दात् -१,१.८
सत्त्वान्तरे च यौगपद्यात् -१,१.९
प्रकृति विकृत्योश् च -१,१.१०
वृद्धिश् च कर्तृभूम्नास्य -१,१.११
समं तु तत्र दर्शनम् -१,१.१२
सतः परमदर्शनं विषयानागमात् -१,१.१३
प्रयोगस्य परम् -१,१.१४
आदित्त्यवद्यौगपद्यम् -१,१.१५
वर्णान्तरम् अविकारः -१,१.१६
नादवृद्धिपरा -१,१.१७
नित्यस् तु स्याद् दर्शनस्य परार्थत्वात् -१,१.१८
सर्वत्र यौगपद्यात् -१,१.१९
संख्याभावात् -१,१.२०
अनपेक्षत्वात् -१,१.२१
प्रख्याभावाच् च योगस्य -१,१.२२
लिङ्गदर्शनाच् च -१,१.२३
उत्त्पत्तौ वावचनाः स्युर् अर्थस्यातन्निमित्तत्वात् -१,१.२४
तद्भूतानां क्रियार्थेन सामाम्नायोऽर्थस्य तन्निमित्तत्त्वात् -१,१.२५
लोके सन्नियमात् प्रयोगसन्निकर्षः स्यात् -१,१.२६
वेदांश् चैके सन्निकर्षं पुरुषाख्याः -१,१.२७
अनित्यदर्शनाच् च -१,१.२८
उक्तं तु शब्दपूर्वत्वम् -१,१.२९
आख्या प्रवचनात् -१,१.३०
परन्तु श्रुतिसामान्यमात्रम् -१,१.३१
कृते वा विनियोगः स्यात् कर्मणः संबन्धात् -१,१.३२
आम्नायस्य क्रियार्थत्वाद् आनर्थक्यम् अतदर्थानां तस्माद् अनित्यम् उच्यते -१,२.१
शास्त्रदृष्टाविरोधाच् च -१,२.२
तथाफलाभावात् -१,२.३
अन्यानर्थक्यात् -१,२.४
अभागिप्रतिषेधाच् च -१,२.५
अनित्यसंयोगात् -१,२.६
विधिना त्व् एकवाक्यत्वात् स्तुत्यर्थेन विधीनां स्युः -१,२.७
तुल्यं च साम्प्रदायिकम् -१,२.८
आप्ता चानुपपत्तिः प्रयोगे हि विरोधः स्याच् छब्दार्थस् त्व् अप्रयोगभूतस् तस्माद् उपपद्येत -१,२.९
गुणवादस् तु -१,२.१०
रूपात् प्रायात् -१,२.११
दूरभूयस्त्वात् -१,२.१२
अपराधात् कर्तुश् च पुत्रदर्शनम् -१,२.१३
आकालिकेप्सा -१,२.१४
विद्याप्रशंसा -१,२.१५
सर्वत्वम् आधिकारिकम् -१,२.१६
फलस्य कर्मनिष्पत्तेस् तेषां लोकवत्परिमाणतः फलविशेषः स्यात् -१,२.१७
अन्त्ययोर् यथोक्तम् -१,२.१८
विधिर् वा स्याद् अपूर्वत्वाद् वादमात्रम ह्य् अनर्थकम् -१,२.१९
लोकवद् इति चेत् -१,२.२०
न पूर्वत्वात् -१,२.२१
उक्तं तु वाक्यशेषत्वम् -१,२.२२
विधिश् चानर्थकः क्वचित् तस्मात् स्तुतिः प्रतीयेत तत्सामान्याद् इतरेषु तथात्वम् -१,२.२३
प्रकरणे सम्भवन्नपकर्षो न कल्प्येत विध्यानर्थक्यं हि तं प्रति -१,२.२४
विधौ च वाक्यभेदः स्यात् -१,२.२५
हेतुर् वा स्याद् अर्थवत्वोपपत्तिभ्याम् -१,२.२६
स्थितिस् तु शब्दपूर्वत्वादचोदनाच तस्य -१,२.२७
व्यर्थे स्तुतिर् अन्याय्येति चेत् -१,२.२८
अर्थस् तु विधिशेषत्वाद् यथा लोके -१,२.२९
यदि च हेतुर् अवतिष्ठेत निर्देशात् सामान्याद् इति चेद् अवस्था विधीनां स्यात् -१,२.३०
तदर्थशास्त्रात् -१,२.३१
वाक्यनियमात् -१,२.३२
बुद्धिशास्त्रात् -१,२.३३
अविद्यमानवचनात् -१,२.३४
अचेतनेऽर्थबन्धनात् -१,२.३५
अर्थविप्रतिषेधात् -१,२.३६
स्वाध्यायवद्वचनात् -१,२.३७
अविज्ञेयात् -१,२.३८
अनित्यसंयोगान् मन्त्रार्थानर्थक्यम् -१,२.३९
अविशिष्टस् तु वाक्यार्थः -१,२.४०
गुणार्थेन पुनः श्रुतिः -१,२.४१
परिसंख्या -१,२.४२
अर्थवादो वा -१,२.४३
अविरुद्धं परम् -१,२.४४
संप्रैषे कर्मगर्हानुपालम्भः संस्कारत्त्वात् -१,२.४५
अभिधानेऽर्थवादः -१,२.४६
गुणाद् अप्रतिषेधः स्यात् -१,२.४७
विद्यावचनम् असंयोगात् -१,२.४८
सतः परमविज्ञानम् -१,२.४९
उक्तश् चानित्यसंयोगः -१,२.५०
लिङ्गोपदेशश् च तदर्थवत् -१,२.५१
ऊहः -१,२.५२
विधिशब्दाश् च -१,२.५३
धर्मस्य शब्दमूलत्वाद् अशब्दम् अनपेक्षं स्यात् -१,३.१
अपि वा कर्तृसामान्यात् प्रमाणम् अनुमानं स्यात् -१,३.२
विरोधे त्व् अनपेक्ष्यं स्याद् असति ह्य् अनुमानम् -१,३.३
हेतुदर्शनाच् च -१,३.४
शिष्टाकोपेऽविरुद्धम् इति चेत् -१,३.५
न शास्त्रपरिमाणत्वात् -१,३.६
अपि वा कारणग्रहणे प्रयुक्तानि प्रतीयेरन् -१,३.७
तेष्व् अदर्शनाद् विरोधस्य समा विप्रतिपत्तिः स्यात् -१,३.८
शास्त्रस्था वा तन्निमित्तत्वात् -१,३.९
चोदितं तु प्रतीयेताविरोधात् प्रमाणेन -१,३.१०
प्रयोगशास्त्रम् इति चेत् -१,३.११
नासन्नियमात् -१,३.१२
अवाक्यशेषाच् च -१,३.१३
सर्वत्र च प्रयोगात् सन्निधानशास्त्राच् च -१,३.१४
अनुमानव्यवस्थानात् तत्संयुक्तं प्रमाणं स्यात् -१,३.१५
अपि वा सर्व धर्मः स्यात् तन्न्यायत्वाद् विधानस्य -१,३.१६
दर्शनाद् विनियोगः स्यात् -१,३.१७
लिङ्गाभावाच् च नित्यस्य -१,३.१८
आख्या हि देशसंयोगात् -१,३.१९
न स्याद् देशान्तरेष्व् इति चेत् -१,३.२०
स्याद्योगाख्या हि माथुरवत् -१,३.२१
कर्मधर्मो वा प्रवणवत् -१,३.२२
तुल्यं तु कर्तृधर्मेण -१,३.२३
प्रयोगोत्पत्यशास्त्रत्वाच् छब्देषु न व्यवस्था स्यात् -१,३.२४
शब्दे प्रयत्ननिष्पत्तेर् अपराधस्य भागित्वम् -१,३.२५
अन्यायश् चानेकशब्दत्त्वम् -१,३.२६
तत्र तत्त्वम् अभियोगविशेषात् स्यात् -१,३.२७
तदशक्तिश् चानुरूपत्वात् -१,३.२८
एक देशत्वाच् च विभाक्तिव्यत्यये स्यात् -१,३.२९
प्रयोगचोदनाभावाद् अर्थैकत्वम् अविभागात् -१,३.३०
अद्रव्यशब्दत्वात् -१,३.३१
अन्यदर्शनाच् च -१,३.३२
आकृतिस् तु क्रियार्थत्वात् -१,३.३३
न क्रिया स्याद् इति चेदर्थान्तरे विधानं न द्रव्यम् इति चेत् -१,३.३४
तदर्थत्वात् प्रयोगस्याविभागः -१,३.३५
उक्तं समाम्नायैदम् अर्थ्यं तस्मात् सर्वं तदर्थं स्यात् -१,४.१
अपि वा नामधेयं स्याद् यदुत्पत्तावपूर्वम् अविधायकत्वात् -१,४.२
यस्मिन् गुणोपदेशः प्रधानतोऽभिसम्बन्धः -१,४.३
तत्प्रख्यञ् चान्यशास्त्रम् -१,४.४
तद्व्यपदेशं च -१,४.५
नामधेये गुणश्रुतेः स्याद् विधानम् इति चेत् -१,४.६
तुल्यत्वात् क्रिययोर् न -१,४.७
ऐकशब्द्ये परार्थवत् -१,४.८
तद्गुणास् तु विधायेर् अन्नविभागाद् विधानार्थे न चेद् अन्येन शिष्टाः -१,४.९
बर्हिराज्ययोर् असंस्कारे शब्दलाभाद् अतच्छब्दः -१,४.१०
प्रोक्षणीष्व् अर्थसंयोगात् -१,४.११
तथानिर्मन्थ्ये -१,४.१२
वैश्वदेवे विकल्प इति चेत् -१,४.१३
न वा प्रकरणात् प्रत्यक्षविधानाच् च न हि प्रकरणं द्रव्यस्य -१,४.१४
मिथश् चानर्थसम्बन्धः -१,४.१५
परार्थत्वाद् गुणानाम् -१,४.१६
पूर्ववन्तोऽविधानार्थास् तत्सामर्थ्यं समाम्नाये -१,४.१७
गुणस्य तु विधानार्थे तद्गुणाः प्रयोगे स्युर् अनर्थका न हि तं प्रत्यर्थवत्तास्ति -१,४.१८
तच्छेषो नोपपद्यते -१,४.१९
अविभागाद् विधानार्थे स्तुत्यर्थेनोपपद्येरन् -१,४.२०
कारणं स्याद् इति चेत् -१,४.२१
आनर्थक्याद् अकारणं कर्तुर् हि कारणानि गुणार्थो हि विधीयते -१,४.२२
तत्सिद्धिः -१,४.२३
जातिः -१,४.२४
सारूप्यात् -१,४.२५
प्रशंसा -१,४.२६
भूमा -१,४.२७
लिङ्गसमवायात् -१,४.२८
सन्दिग्धेषु वाक्यशेषात् -१,४.२९
अर्थाद् वा कल्पनैकदेशत्वात् -१,४.३०
अध्याय २
[सम्पाद्यताम्]भावार्थाः कर्मशब्दास् तेभ्यः क्रिया प्रतीयेतैष ह्य् अर्थो विधीयते -२,१.१
सर्वेषां भावोऽर्थ इति चेत् -२,१.२
येषाम् उत्पत्तौ स्वे प्रयोगे रूपोपलब्धिस् तानि नामानि तस्मात् तेभ्यः पराकाङ्क्षा भूतत्वात् स्वे प्रयोगै -२,१.३
येषां तूत्पत्ताव् अर्थे स्वे प्रयोगो न विद्यते तान्य् आख्यातानि तस्मात् तेभ्यः प्रतीयेताश्रितत्वात् प्रयोगस्य -२,१.४
चोदना पुनर् आरम्भः -२,१.५
तानि द्वैधं गुणप्रधानभूतानि -२,१.६
यैर् द्रव्यं न चिकीर्ष्यते तानि प्रधानभूतानि द्रव्यस्य गुणभूतत्वात् -२,१.७
यैस् तु द्रव्यं चिकीर्ष्यते गुणस् तत्र प्रतीयेत तस्य द्रव्यप्रधानत्वात् -२,१.८
धर्ममात्रे तु कर्म स्याद् अनिर्वृत्तेः प्रयाजवत् -२,१.९
तुल्यश्रुतित्वाद् वेतरैः सधर्मः स्यात् -२,१.१०
द्रव्योपदेश इति चेत् -२,१.११
न तदर्थत्वाल् लोकवत् तस्य च शेषभूतत्वात् -२,१.१२
स्तुतशस्त्रयोस् तु संस्कारो याज्यावद् देवताभिधानत्वात् -२,१.१३
अर्थेन त्व् अपकृष्येत देवतानाम् अचोदनार्थस्य गुणभूतत्वात् -२,१.१४
वशावद् वा गुणार्थं स्यात् -२,१.१५
न श्रुतिसमवायित्वात् -२,१.१६
व्यपदेशभेदाच् च -२,१.१७
गुणश् चानर्थकः स्यात् -२,१.१८
तथा याज्यापुरोरुचोः -२,१.१९
वशायाम् अर्थसमवायात् -२,१.२०
यच् चेति वार्थवत्त्वात् स्यात् -२,१.२१
न त्वाम्नातेषु -२,१.२२
दृश्यते -२,१.२३
अपि वा श्रुतिसंयोगात् प्रकरणे स्तौतिशंसती क्रियोत्पात्तिं विदध्याताम् -२,१.२४
शब्दपृथक्त्वाच् च -२,१.२५
अनर्थकं च तद्वचनम् -२,१.२६
अन्यश् चार्थः प्रतीयते -२,१.२७
अभिधानं च कर्मवत् -२,१.२८
फलनिर्वृत्तिश् च -२,१.२९
विधिमन्त्रयोर् ऐकार्थ्यम् ऐकशब्द्यात् -२,१.३०
अपि वा प्रयोगसामर्थ्यान् मन्त्रोऽभिधानवाची स्यात् -२,१.३१
तच्चोदकेषु मन्त्राख्या -२,१.३२
शेषे ब्राह्मणशब्दः -२,१.३३
अनाम्नातेष्व् अमन्त्रत्वमाम्नातेषु हि विभागः -२,१.३४
तेषाम् ऋग्यत्रार्थवशेन पादव्यवस्था -२,१.३५
गीतिषु स माख्या -२,१.३६
शेषे यजुः शब्दाः -२,१.३७
निगदो वा चतुर्थं स्याद् धर्मविशेषात् -२,१.३८
व्यपदेशाच् च -२,१.३९
यजूंषि वा तद्रूपत्वात् -२,१.४०
वचनाद् धर्मविशेषः -२,१.४१
अर्थाच् च -२,१.४२
गुणार्थो व्यपदेशः -२,१.४३
सर्वेषाम् इति चेत् -२,१.४४
न, ऋग्व्यपदेशात् -२,१.४५
अर्थैकत्वाद् एकं वाक्यं साकाङ्क्षं चेद् विभागे स्यात् -२,१.४६
समेषु वाक्यभेदः स्यात् -२,१.४७
अनुषङ्गो वाक्यसमाप्तिः सर्वेषु तुल्ययोगित्वात् -२,१.४८
व्यवायान् नानुषज्येत -२,१.४९
शब्दान्तरे कर्मभेदः कृतानुबन्धत्वात् -२,२.१
एकस्यैवं पुनः श्रुतिर् अविशेषाद् अनर्थकं हि स्यात् -२,२.२
प्रकरणं तु पौर्णमास्यां रूपावचनात् -२,२.३
विशेषदर्शनाच् च सर्वेषां समेषु ह्य् अप्रवृत्तिः स्यात् -२,२.४
गुणस् तु श्रुतिसंयोगात् -२,२.५
चोदना वा गुणानां युगपच्छास्त्राच् चोदिते हि तदर्थत्वात् तस्यतस्योपदिश्येत -२,२.६
व्यपदेशश् च तद्वत् -२,२.७
लिङ्गदर्शनाच् च -२,२.८
पौर्णमासीवद् उपांशुयाजः स्यात् -२,२.९
चोदना वाप्रकृतत्वात् -२,२.१०
गुणोपबन्धात् -२,२.११
प्राये वचनाच् च -२,२.१२
आघाराग्निहोत्रम् अरूपत्वात् -२,२.१३
संज्ञोपबन्धात् -२,२.१४
अप्रकृतत्वाच् च -२,२.१५
चोदना वा शब्दार्थस्य प्रयोगभूतत्वात् तत्सन्निधेर् गुणार्थेन पुनः श्रुतिः -२,२.१६
द्रव्यसंयोगाच् चोदना पशुसोमयोः प्रकरणे ह्य् अनर्थको द्रव्यसंयोगो न हि तस्य गुणार्थेन -२,२.१७
अचोदकाश् च संस्काराः -२,२.१८
तद्भेदात् कर्मणोऽभ्यासो द्रव्यपृथक्त्वाद् अनर्थकं हि स्याद् भेदो द्रव्यगुणीभावात् -२,२.१९
संस्कारस् तु न भिद्येत परार्थत्वाद् द्रव्यस्य गुणभूतत्वात् -२,२.२०
पृथक्त्त्वनिवेशात् संख्यया कर्मभेदः स्यात् -२,२.२१
संज्ञा चोत्पत्तिसंयोगात् -२,२.२२
गुणाश् चापूर्वसंयोगे वाक्योः समत्त्वात् -२,२.२३
अगुणे तु कर्मशब्दे गुणस् तत्र प्रतीयेत -२,२.२४
फलश्रुतेस् तु कर्म स्यात् फलस्य कर्मयोगित्वात् -२,२.२५
अतुल्यत्वात् तु वाक्ययोर् गुणे तस्य प्रतीयेत -२,२.२६
समेषु कर्मयुक्तं स्यात् -२,२.२७
सौभरे पुरुषश्रुतेर् निधनं कामसंयोगः -२,२.२८
सर्वस्य वोक्तकामत्वात् तस्मिन् कामश्रुतिः स्यान् निधनार्था पुनः श्रुतिः -२,२.२९
गुणस् तु क्रतुसंयोगात् कर्मान्तरं प्रयोजयेत् संयोगस्याशेषभूत्वात् -२,३.१
एकस्य तु लिङ्गभेदात् प्रयोजनार्थम् उच्येतैकत्वं गुणवाक्यत्वात् -२,३.२
अवेष्टौ यज्ञसंयोगात्क्रतुप्रधानमुच्यते -२,३.३
आधाने सर्वशेषत्वात् -२,३.४
अयनेषु चोदनान्तरं संज्ञोपबन्धात् -२,३.५
अगुणाच् च कर्मचोदना -२,३.६
समाप्तं च फले वाक्यम् -२,३.७
विकारो वा प्रकरणात् -२,३.८
लिङ्गदर्शनाच् च -२,३.९
गुणात् संज्ञोपबन्धः -२,३.१०
समाप्तिर् अविशिष्टा -२,३.११
संस्कारश् चाप्रकरणेऽकर्मशब्दत्वात् -२,३.१२
यावद् उक्तं वा कर्मणः श्रुतिमूलत्वात् -२,३.१३
यजतिस् तु द्रव्यफलभोक्तृसंयोगाद् एतेषां कर्मसम्बन्धात् -२,३.१४
लिङ्गदर्शनाच् च -२,३.१५
विषये प्रायदर्शनात् -२,३.१६
अर्थवादोपपत्तेश् च -२,३.१७
संयुक्तस् त्व् अर्थशब्देन तदर्थः श्रुतिसंयोगात् -२,३.१८
पात्नीवते तु पूर्वत्वाद् अवच्छेदः -२,३.१९
अद्रव्यत्वात् कवेले कर्मशेषः स्यात् -२,३.२०
अग्निस् तु लिङ्गदर्शनात् क्रतुशब्दः प्रतीयेत -२,३.२१
द्रव्यं वा स्याच् चोदनायास् तदर्थत्वात् -२,३.२२
तत्संयोगात् क्रतुस् तदाख्यः स्यात् तेन धर्मविधानानि -२,३.२३
प्रकरणान्तरे प्रयोजनान्यत्वम् -२,३.२४
फलं चाकर्मसंनिधौ -२,३.२५
संनिधौ त्व् अविभागात् फलार्थेन पुनः श्रुतिः -२,३.२६
आग्नेयसूक्तहेतुत्वाद् अभ्यासेन प्रतीयेत -२,३.२७
अविभागात् तु कर्मणां द्विरुक्तेर् न विधीयते -२,३.२८
अन्यार्था वा पुनः श्रुतिः -२,३.२९
यावज्जीविकोऽभ्यासः कर्मधर्मः प्रकरणात् -२,४.१
कर्तुर् वा श्रुतिसंयोगात् -२,४.२
लिङ्गदर्शनाच् च कर्मधर्मे हि प्रक्रमेण नियम्येत तत्रानर्थकम् अन्यत् स्यात् -२,४.३
व्यपवर्गं च दर्शयति कालश् चेत् कर्मभेदः स्यात् -२,४.४
अनित्यत्वात् तु नैवं स्यात् -२,४.५
विरोधश् चापि पूर्ववत् -२,४.६
कर्तुस् तु धर्मनियमात् कालशास्त्रं निमित्तं स्यात् -२,४.७
नामरूपधर्मविशेषपुनरुक्तिनिन्दाशाक्तिसमाप्तिवचनप्रायश्चित्तान्यार्थदर्शनाच् छाखान्तरेषु कर्मभेदः स्यात् -२,४.८
एकं वा संयोगरूपचोदनाख्याविशेषात् -२,४.९
न नाम्ना स्याद् अचोदनाभिधानत्वात् -२,४.१०
सर्वेषां चैककर्म्यं स्यात् -२,४.११
कृतकं चाभिधानम् -२,४.१२
एकत्वेऽपि परम् -२,४.१३
विद्यायां धर्मशास्त्रम् -२,४.१४
अग्नेयवत्पुनर्वचनम् -२,४.१५
अद्विर्वचनं वा श्रुतिसंयोगाविशेषात् -२,४.१६
अर्थासन्निधेश् च -२,४.१७
न चैकं प्रतिशिष्यते -२,४.१८
समाप्तिवच् च संप्रेक्षा -२,४.१९
एकत्वेऽपि पराणि निन्दाशक्तिसमाप्तिवचनानि -२,४.२०
प्रायश्चित्तं निमित्तेन -२,४.२१
प्रक्रमाद् वा नियोगेन -२,४.२२
समाप्तिः पूर्ववत्त्वाद्यथाज्ञाते प्रतीयेत -२,४.२३
लिङ्गमविशिष्टं सर्वशेषत्वान् न हि तत्र कर्मचोदना तस्मात् द्वादशाहस्याहारव्यपदेशः स्यात् -२,४.२४
द्रव्ये चाचोदितत्वाद् विधीनाम् अव्यवस्था स्यान् निर्देशाद् व्यतिष्ठेत तस्मान् नित्यानुवादः स्यात् -२,४.२५
विहितप्रतिषेधात् पक्षेऽतिरेकः स्यात् -२,४.२६
सारस्वते विप्रतिषेधाद्यदेति स्यात् -२,४.२७
उपहव्येऽप्रतिप्रसवः -२,४.२८
गुणार्था वा पुनः श्रुतिः -२,४.२९
प्रत्ययं चापि दर्शयति -२,४.३०
अपि वा क्रमसंयोगाद् विधिपृथक्त्वम् एकस्यां व्यवतिष्ठेत -२,४.३१
विरोधिना त्व् असंयोगाद् ऐककर्म्ये तत्संयोगाद् विधीनां सर्वकर्मप्रत्ययः स्यात् -२,४.३२
अध्याय ३
[सम्पाद्यताम्]अथातः शेषलक्षणम् -३,१.१
शेषः परार्थत्वात् -३,१.२
द्रव्यगुणसंस्कारेषु बादरिः -३,१.३
कर्माण्यपि जैमिनिः फलार्थत्वात् -३,१.४
फलं च पुरुषार्थत्वात् -३,१.५
पुरुषश् च कर्मार्थत्वात् -३,१.६
तेषाम् अर्थेन सबन्धः -३,१.७
विहितस् तु सर्वधर्मः स्यात् संयोगतोऽविशेषात् प्रकरणाविशेषाच् च -३,१.८
अर्थलोपाद् अकर्मे स्यात् -३,१.९
फलं तु सह चेष्टया शब्दार्थोऽभावाद् विप्रयोगे स्यात् -३,१.१०
द्रव्यं चोत्पत्तिसंयोगात् तद् अर्थम् एव चोद्येत -३,१.११
अर्थैकत्वे द्रव्यगुणयोर् ऐककर्म्यान् नियमः स्यात् -३,१.१२
एकत्वयुक्तम् एकस्य श्रुतिसंयोगात् -३,१.१३
सर्वेषां वा लक्षणत्वाद् अविशिष्टं हि लक्षणम् -३,१.१४
चोदितेतुपरार्थत्वाद् यथाश्रुति प्रतीयेता -३,१.१५
संस्काराद् वागुणानाम् अव्यवस्था स्यात् -३,१.१६
व्यवस्थावार्थस्य श्रुतिसंयोगात् तस्य शब्द प्रमाणत्वात् -३,१.१७
आनर्थक्यात्तदङ्गेषु -३,१.१८
कर्तृगुणे तु कर्मासमवायाद् वाक्यभेदः स्यात् -३,१.१९
साकाङ्क्षं त्व् एकवाक्यं स्याद् असमाप्तं हि पूर्वेण -३,१.२०
सन्दिग्धे तुब्यवायाद् वाक्यभेदः स्यात् -३,१.२१
गुणानां च परार्थत्त्वाद् असम्बन्धः समत्वात् स्यात् -३,१.२२
मिथश् चानर्थसम्वन्धात् -३,१.२३
आनन्तर्यम् अचोदना -३,१.२४
बाक्यानां च समाप्तत्वात् -३,१.२५
शेषस् तु गुणसंयुक्तः साधारणः प्रतीयेत मिथस् तेषाम् असम्बन्धात् -३,१.२६
व्यवस्था वार्थसंयोगाल् लिङ्गस्यार्थेन सम्बन्धाल्लक्षणार्था गुणश्रुतिः -३,१.२७
अर्थाभिधानसामर्थ्यान् मन्त्रेषु शेषभावः स्यात् तस्माद् उत्पत्तिसम्बन्धोऽर्थेन नित्यसंयोगात् -३,२.१
संस्कारकत्वाद् अचोदितेन स्यात् -३,२.२
वचनात् त्व् अयथार्थम् ऐन्द्री स्यात् -३,२.३
गुणाद् वाप्य् अभिधानं स्यात् सम्बन्धस्याशास्त्रहेतुत्वात् -३,२.४
तथाहवानम् अपीति चेत् -३,२.५
नकालविधिश् चोदितत्वात् -३,२.६
गुणाभावात् -३,२.७
लिङ्गाच् च -३,२.८
विधिकोपश् चोपदेशे स्यात् -३,२.९
तथोत्थानविसर्जने -३,२.१०
सूक्तवाके च कालविधिः परार्थत्वात् -३,२.११
उपदेशो वा याज्याशब्दो हि नाकस्मात् -३,२.१२
सदेवतार्थस् तत्संयोगात् -३,२.१३
प्रतिपत्तिर् इति चेत् स्विष्टकृद्वदुभयसंस्कारः स्यात् -३,२.१४
कृत्स्नोपदेशाद् उभयत्र सर्ववचनम् -३,२.१५
यथार्थं वा शेषभूतसंस्कारात् -३,२.१६
वचनाद् इति चेत् -३,२.१७
प्रकरणाविभागाद् उभे प्रति कृत्स्नशब्दः -३,२.१८
लिङ्गक्रमसमाख्यानात् काम्ययुक्तं समामनानम् -३,२.१९
अधिकारे च मन्त्रविधिर् अतदाख्येषु शिष्टत्वात् -३,२.२०
तदाख्यो वा प्रकरणोपपत्तिभ्याम् -३,२.२१
अनर्थकश् चोपदेशः स्याद् असम्बन्धात् फलवता न ह्य् उपस्थानं फलवत् -३,२.२२
सर्वेषां चोपदिष्टत्वात् -३,२.२३
लिङ्गसमाख्यानाभ्यां भक्षार्थतानुवाकस्य -३,२.२४
तस्य रूपोपदेशाभ्याम् अपकर्षोऽर्थस्य चोदितत्वात् -३,२.२५
गुणाभिधानान् मन्द्रादिर् एकमन्त्रः स्यात् तयोर् एकार्थसंयोगात् -३,२.२६
लिङ्गविशेषनिर्देशात् समानविधानेष्व् अनैन्द्राणाम् अमन्त्रत्वम् -३,२.२७
यथादेवतं वा तत्प्रकृतित्वं हि दर्शयति -३,२.२८
पुनरभ्युन्नीतेषु सर्वेषाम् उपलक्षणं द्विशेषत्वात् -३,२.२९
अनयाद् वा पूर्वस्यानुपलक्षणम् -३,२.३०
ग्रहणाद् वापनयः स्यात् -३,२.३१
पात्नीवते तु पूर्ववत् -३,२.३२
ग्रहणाद् वापनीतं स्यात् -३,२.३३
त्वष्टारं तूपलक्षयेत् पानात् -३,२.३४
अतुल्यत्वात् तु नैवं स्यात् -३,२.३५
त्रिंशच् च परार्थत्वात् -३,२.३६
वषट्कारश् च कर्तृवत् -३,२.३७
छन्दः प्रतिषेधस् तु सर्वगामित्वात् -३,२.३८
ऐन्द्राग्ने तु लिङ्गभाबात् स्यात् -३,२.३९
एकस्मिन् वा देवतान्तराद् विभागवत् -३,२.४०
छन्दश् च देवतावत् -३,२.४१
सर्वेषु वाभावाद् एकच्छन्दसः -३,२.४२
सर्वेषां वैकमन्त्र्यम् ऐतिशायनस्य भक्तिपानत्वात् सवनाधिकारो हि -३,२.४३
श्रुतेर् जाताधिकारः स्यात् -३,३.१
वेदो वा प्रायदर्शनात् -३,३.२
लिङ्गाच् च -३,३.३
धर्मोपदेशाच् च न हि द्रव्येण सम्बन्धः -३,३.४
त्रयीविद्याख्या च तद्विद् धि -३,३.५
व्यक्तिक्रमे यथाश्रुतीति चेत् -३,३.६
न सर्वस्मिन् निवेशात् -३,३.७
वेदसंयोगान् न प्रकरणेन बाध्यते -३,३.८
गुणमुख्यव्यतिक्रमे तदर्थत्वान् मुख्येन वेदसंयोगः -३,३.९
भूयस्त्वेनोभयश्रुति -३,३.१०
असंयुक्तं प्रकरणाद् इति कर्तव्यतार्थित्वात् -३,३.११
क्रमश् च देशसामान्यात् -३,३.१२
आख्या चैवम तदर्थत्वात् -३,३.१३
श्रुति-लिङ्ग-वाक्य-प्रकरण-स्थान-समाख्यानां समवाये पारदौर्बल्यम् अर्थविप्रकर्षात् -३,३.१४
अहीनो वा प्रकरणाद् गौणः -३,३.१५
असंयोगात् तु मुख्यस्य तस्माद् अपकृष्येत -३,३.१६
द्वित्वबहुत्वयुक्तं वा चोदनात् तस्य -३,३.१७
पक्षेणार्थकृतस्येति चेत् -३,३.१८
नकृतेर् एकसंयोगात् -३,३.१९
जाघनी चैकदेशत्वात् -३,३.२०
चोदना वापूर्वत्वात् -३,३.२१
एकदेश इति चेत् -३,३.२२
न प्रकृतेर् अशास्त्रनिष्पत्तेः -३,३.२३
सन्तर्दनं प्रकृतौ क्रयणवदनर्थलोपात् स्यात् -३,३.२४
उत्कर्षो वा ग्रहणाद् विशेषस्य -३,३.२५
कर्तृतो वा विशेषस्य तन्निमित्तत्वात् -३,३.२६
क्रतुतो वार्थवादान् उपपत्तेः स्यात् -३,३.२७
संस्थाश् च कर्तृवद् धारणार्थाविशेषात् -३,३.२८
उक्थ्यादिषु वार्थस्य विद्यमानत्वात् -३,३.२९
अविशेषात् स्तुतिर् व्यर्थेति चेत् -३,३.३०
स्याद् अनित्यत्वात् -३,३.३१
सङ्ख्यायुक्तं क्रतोः प्रकरणात् स्यात् -३,३.३२
नैमित्तिकं वा कर्तृसंयोगाल् लिङ्गस्य तन्निमित्तत्वात् -३,३.३३
पौष्णं पैषणं विकृतौ प्रतीयेताचोदनात् प्रकृतौ -३,३.३४
तत्सर्वार्थम् अविशेषात् -३,३.३५
चरौवार्थोक्तं पुरोडाशेऽर्थविप्रतिषेधात् पशौ न स्यात् -३,३.३६
चराव् अपीति चेत् -३,३.३७
न पक्तिनामत्वात् -३,३.३८
एकस्मिन्न् एकसंयोगात् -३,३.३९
धर्माविप्रतिषेधाच् च -३,३.४०
अपि वा सद्वितीये स्याद् देवतानिमित्तत्वात -३,३.४१
लिङ्गदर्शनाच् च -३,३.४२
वचनात् सर्वपेषणं तं प्रति शास्त्रवत्वाद् अर्थाभावाद् विचराव् अपेषणं भवति -३,३.४३
एकस्मिन् वार्थधर्मत्वाद् ऐन्द्राग्नव् अदुभयोर् न स्याद् अचोदितत्वात् -३,३.४४
हेतुमात्रम् अदन्तत्वम् -३,३.४५
वचनं परम् -३,३.४६
निवीताम् इति मनुष्यधर्मः शब्दस्य तत्प्रधानत्वात् -३,४.१
अपदेशो वार्थस्य विद्यमानतत्त्वात् -३,४.२
विधिस्तवर्पूर्वत्वात् स्यात् -३,४.३
स प्रायात् कर्मधर्मः स्यात् -३,४.४
वाक्यशेषत्वात् -३,४.५
तत्प्रकरणे यत् तत् संयुक्तम् अविप्रतिषेधात् -३,४.६
तत्प्रधाने वा तुल्यवत् प्रसंख्यानाद् इतरस्य तदर्थत्वात् -३,४.७
अर्थवादो वा प्रकरणात् -३,४.८
विधिना चैकवाक्यत्वात् -३,४.९
दिग्विभागश् च तद्वत् सम्बन्धस्यार्थहेतुत्वात् -३,४.१०
परुषि दितपूर्णघृतविदग्धं च तद्वत् -३,४.११
अकर्म क्रतुसंयुक्तं संयोगान् नित्यानुवादः स्यात् -३,४.१२
विधिर् वा संयोगान्तरात् -३,४.१३
अहीनवत् पुरुषस् तदर्थत्वात् -३,४.१४
प्रकरणविशेषाद् वा तद्युक्तस्य संस्कारो द्रव्यवत् -३,४.१५
व्यपदेशाद् अपकृष्येत -३,४.१६
शंयौ च सर्वपरिदानात् -३,४.१७
प्रागपरोधान् मलवद् वाससः -३,४.१८
अन्नप्रतिषेधाच् च -३,४.१९
अप्रकरणे तु तद्वर्मस् ततो विशेषात् -३,४.२०
अद्रव्यत्वात् तु शेषः स्यात् -३,४.२१
वेदसंयोगात् -३,४.२२
द्रव्यसंयोगाच् च -३,४.२३
स्याद् वास्य संयोगवत् फलेन सम्बन्धस् तस्मात् कर्मैतिशायनः -३,४.२४
शेषाः प्रकरणेऽविशेषात् सर्वकर्मणाम् -३,४.२५
होमास् तु व्यवतिष्ठेर् अन्नाहवनीयसंयोगात् -३,४.२६
शेषश् च समाख्यानात् -३,४.२७
दोषात् त्व् इष्टिर् लौकिके स्याच् छास्त्राद् धि वैदिक न दोषः स्यात् -३,४.२८
अर्थवादो वानुपपातत् तस्माद् यज्ञे प्रतीयेत -३,४.२९
अचोदित च कर्मभेदात् -३,४.३०
लिङ्गाद् आर्त्विजे स्यात् -३,४.३१
पानव्यापच् च तद्वत् -३,४.३२
दोषात् तु वैदिके स्याद् अर्थाद् धि लौकिके न दोषः स्यात् -३,४.३३
तत्सर्वत्राविशेषात् -३,४.३४
स्वामिनो वा तदर्थत्वात् -३,४.३५
लिङ्गदर्शनाच् च -३,४.३६
सर्वप्रदानं हविषस् तदर्थत्वात् -३,४.३७
निरवदानात् तु शेषः स्यात् -३,४.३८
उपायो वा तदर्थत्वात् -३,४.३९
कृतत्वात् तु कर्मणः सकृत् स्याद् द्रव्यस्य गुणभूतत्वात् -३,४.४०
शेषदर्शनाच् च -३,४.४१
अप्रयोजकत्वाद् एकस्मात् क्रियेरञ् छेषस्य गुणभूतत्वात् -३,४.४२
संस्कृतत्वाच् च -३,४.४३
सर्वेभ्यो वा कारणाविशेषात् संस्कारस्य तदर्थत्वात् -३,४.४४
लिङ्गदर्शनाच् च -३,४.४५
एकस्माच् चेद् यथाकाम्यम् अविशेषात् -३,४.४६
मुख्याद् वा पूर्वकालत्वात् -३,४.४७
भक्षाश्रवणाद् दानशब्दः परिक्रये -३,४.४८
तत्संस्तवाच् च -३,४.४९
भक्षार्थो वा द्रव्ये समत्वात् -३,४.५०
व्यादेशाद् दानसंस्तुतिः -३,४.५१
आज्याच् च सर्वसंयोगात् -३,५.१
कारणाच् च -३,५.२
एकस्मिन्त् समवत्तशब्दात् -३,५.३
आज्ये च दर्शनात्स्विष्टकृदर्थवदस्य -३,५.४
अशेषत्वात् तु नैवं स्यात् सर्वादानाद् अशेषता -३,५.५
साधारण्यान् न ध्रुवायां स्यात् -३,५.६
अवत्तत्वाच् च जुह्वां तस्य च होमसंयोगात् -३,५.७
चमसवद् इति चेत् -३,५.८
न चोदनाविरोधाद् धविः प्रकल्पनात्वाच् च -३,५.९
उत्पन्नाधिकारात् सति सर्ववचनम् -३,५.१०
जातिविशेषात् परम् -३,५.११
अन्त्यम् अरेकार्थे -३,५.१२
साकम्प्रस्थाय्ये स्विष्टकृद् इडं च तद्वत् -३,५.१३
सौत्रामण्यां च ग्रहेषु -३,५.१४
तद्वच् च शेषवचनम् -३,५.१५
द्रव्यैकत्वे कर्मभेदात् प्रतिकर्म क्रियेरन् -३,५.१६
अविभागाच् च शेषस्य सर्वान् प्रत्यविशिष्ठत्वात् -३,५.१७
ऐन्द्रवायवे तु वचनात् प्रतिकर्म भक्षः स्यात् -३,५.१८
सोमेऽवचनाद् भक्षो न विद्यते -३,५.१९
स्याद् वान्यार्थदर्शनात् -३,५.२०
वचनानि त्व् अपूर्वत्वात् तस्माद् यथोपदेशं स्युः -३,५.२१
चमसेषु समाख्यानात् संयोगस्य तन्निमित्तत्त्वात् -३,५.२२
उद्गातृचमसमेकः श्रुतिसंयोगात् -३,५.२३
सर्वे वा सर्वसंयोगात् -३,५.२४
स्तोत्रकारिणां वा तत्संयोगाद् बहुश्रुतेः -३,५.२५
सर्वे तु वेदसंयोगात् कारणाद् एकदेशे स्यात् -३,५.२६
ग्रावस्तुतो भक्षो न विद्यतेऽनाम्नानात् -३,५.२७
हारियोजने वा सर्वसंयोगात् -३,५.२८
चमसिनां वा सन्निधानात् -३,५.२९
सर्वेषां तु विधित्वात् तदर्था चमसिश्रुतिः -३,५.३०
वषट्काराच् च भक्षयेत् -३,५.३१
होमाभिषबाभ्यां च -३,५.३२
प्रत्यक्षोपदेशाच् चमसानाम् अव्यक्तः शेषे -३,५.३३
स्याद् वा कारणभावाद् अनिर्देशश् चमसानां कर्तुस् तद्वचनत्वात् -३,५.३४
चमसे चान्यदर्शनात् -३,५.३५
एकपात्रे क्रमाद् अध्वर्युः पूर्वो भक्षयेत् -३,५.३६
होता वा मन्त्रवर्णात् -३,५.३७
वचनाच् च -३,५.३८
कारणानुपूर्व्याच् च -३,५.३९
वचनाद् अनुज्ञातभक्षणम् -३,५.४०
तदुपहूत उपह्वयस्वेत्य् अनेनानुज्ञापयेलिङ्गात् -३,५.४१
तत्रार्थात् प्रतिवचनम् -३,५.४२
तदेकत्राणां समवायात् -३,५.४३
याज्यापनयेनापनीतो भक्षः प्रवरवत् -३,५.४४
यष्टुर् वा कारणागमात् -३,५.४५
प्रवृत्तत्वात् प्रवरस्यानपायः -३,५.४६
फलचमसो नैमित्तिको भक्षविकारः श्रुतिसंयोगात् -३,५.४७
इज्याबिकारो वा संस्कारस्य तदर्थत्वात् -३,५.४८
होमात् -३,५.४९
चमसैश् च तुल्यकालत्वात् -३,५.५०
लिङ्गदर्शनाच् च -३,५.५१
अनुप्रसर्पिषु सामान्यात् -३,५.५२
ब्रह्मणा वा तुल्यशब्दत्वात् -३,५.५३
तत् सर्वार्थम् अप्रकरणात् -३,६.१
प्रकृतौ वाद्विरुक्तत्वात् -३,६.२
तद्वर्जं तु वचनप्राप्ते -३,६.३
दर्शनाद् इति चेत् -३,६.४
न चोदनैकार्थ्यात् -३,६.५
उत्पत्तिर् इति चेत् -३,६.६
न तुल्यत्वात् -३,६.७
चोदनार्थकार्त्स्न्यात् तु मुख्यविप्रतिषेधात् प्रकृत्यर्थः -३,६.८
प्रकरणविशेषात् तु विकृतौ विरोधि स्यात् -३,६.९
नैमित्तिकं तु प्रकृतौ तद्विकारः संयोगविशेषात् -३,६.१०
इष्टयर्थमग्न्याधेयं प्रकरणात् -३,६.११
न वा तासां तदर्थत्वात् -३,६.१२
लिङ्गदर्शनाच् च -३,६.१३
तत्प्रकृत्यर्थं यथान्येऽनारभ्यवादाः -३,६.१४
सर्वार्थ वाग्न्यधानस्य स्वकालत्वात् -३,६.१५
तासाम् अग्निः प्रकृतितः प्रयाजवत् स्यात् -३,६.१६
न वा तासां तदर्थत्वात् -३,६.१७
तुल्यः सर्वेषां पशुविधिः प्रकरणाविशेषात् -३,६.१८
स्थानाच् च पूर्वस्य -३,६.१९
श्वस् त्व् एकेषां तत्र प्राक्श्रुतिर् गुणार्था -३,६.२०
तेनोत्कृष्टस्य कालविधिर् इति चेत् -३,६.२१
नैकदेशत्वात् -३,६.२२
अर्थेनेति चेत् -३,६.२३
न श्रुतिविप्रतिषेधात् -३,६.२४
स्थानात् तु पूर्वस्य संस्कारस्य तदर्थत्वात् -३,६.२५
लिङ्गदर्शनाच् च -३,६.२६
अचोदना गुणार्थेन -३,६.२७
दोहयोः कालभेदाद् असंयुक्तं शृतं स्यात् -३,६.२८
प्रकरणविभागाद् वा तत्संयुक्तस्य कालशास्त्रम् -३,६.२९
तद्वत् सवनान्तरे ग्रहाम्नानम् -३,६.३०
रशना च लिङ्गदर्शनात् -३,६.३१
आराच् छिष्टम् असंयुक्तम् इतरैः सन्निधानात् -३,६.३२
संयुक्तं वा तदर्थत्वाच् छेषस्य तन्निमित्तत्वात् -३,६.३३
निर्देशाद् व्यवतिष्ठेत -३,६.३४
अग्न्यङ्गम् अप्रकरणे तद्वत् -३,६.३५
नैमित्तिकम् अतुल्यत्वाद् असमानविथानां स्यात् -३,६.३६
प्रतिनिधिश् च मिमांसा-३,६.३७
तद्वत्प्रयोजनैकत्वात् -३,६.३८
अशास्त्रलक्षणत्वाच्च -३,६.३९
नियमार्था गुणश्रुतिः -३,६.४०
संस्थास् तु समानविधानाः प्रकरणाविशेषात् -३,६.४१
व्यपदेशश् च तुल्यवत् -३,६.४२
विकासस् तु कामसंयोगे नित्यस्य समत्वात् -३,६.४३
अपि वा द्विरुक्तत्वात् प्रकृतेर् भविष्यन्तीति -३,६.४४
बचनात् तु समुच्चयः -३,६.४५
प्रतिषेधाच् च पूर्वलिङ्गनाम् -३,६.४६
गुणविशेषाद् एकस्य व्यपदेशः -३,६.४७
प्रकरणविशेषाद् असंयुक्तं प्रधानस्य -३,७.१
सर्वेषां वा शेषत्वस्यातत्प्रयुक्तत्वात् -३,७.२
आरादपीति चेत् -३,७.३
न तद्वाक्यं हि तदर्थत्वात् -३,७.४
लिङ्गदर्शनाच् च -३,७.५
फलसंयोगात् तु स्वामियुक्तं प्रधानस्य -३,७.६
चिकीर्षयो च संयोगात् -३,७.७
तथाभिधानेन -३,७.८
तद्युक्ते तु फलश्रुतिस् तस्मात् सर्वचिकीर्षा स्यात् -३,७.९
गुणाभिधानात् सर्वार्थम् अभिधानम् -३,७.१०
दीक्षादक्षिणं तु वचनात् प्रधानस्य -३,७.११
निवृत्तिदर्शनाच्च -३,७.१२
तथा यूपस्य वेदि -३,७.१३
देशमात्रं वा शिष्टेनैकवाक्यत्वात् -३,७.१४
सामधेनीस् तद् अन्वाहुर् इति हविर् द्धानयोर् वचनात् सामधेनीनाम् -३,७.१५
देशमात्रं वा प्रत्यक्षं ह्य् अर्थकर्म सोमस्य -३,७.२६
समाख्यानं च तद्वत् -३,७.१७
शास्त्रफलं प्रयोक्तरि तल्लक्षणत्वात् तस्मात् स्वयं प्रयोगे स्यात् -३,७.१८
उत्सर्गे तु प्रधानत्वाच् छेषकारी प्रधानस्य तस्माद् अन्यः स्वयं वा स्यात् -३,७.१९
अन्यो वा स्यात् परिक्रयाम्नानाद् विप्रतिषेधात् प्रत्यग् आत्मनि -३,७.२०
तत्रार्थात् कर्तृपरिमाणं स्याद् अनियमोऽविशेषात् -३,७.२१
अपि वा श्रुति भेदात् प्रतिनामधेयं स्युः -३,७.१२
एकस्य कर्मभेदाद् इति चेत् -३,७.१३
नोत्पत्तौ हि -३,७.१४
चमसाध्वर्यवश् च तैर् व्यपदेशात् -३,७.१५
उत्पत्तौ तु बहुश्रुतेः -३,७.१६
दशत्वं लिङ्गदर्शनात् -३,७.१७
शमिता च शब्दभेदात् -३,७.१८
प्रकरणाद् वोत्पत्त्यसंयोगात् -३,७.२९
उपगाश् च लिङ्गदर्शनात् -३,७.३०
विक्रयी त्वन्यः कर्मणोऽचोदित्वात् -३,७.३१
कर्मकार्यात् सर्वेषाम् ऋत्विक्त्वम् अविशेषात् -३,७.३२
न वा परिसंख्यानात् -३,७.३३
पक्षेणेति चेत् -३,७.३४
न सर्वेषाम् अधिकारः -३,७.३५
नियमस् तु दक्षिणाभिः श्रुतिसंयोगात् -३,७.३६
उक्त्वा च यजमानत्वं तेषां दीक्षाबिधानात् -३,७.३७
स्वामिसप्तदशाः कर्मसामान्यात् -३,७.३८
ते सर्वार्थाः प्रयुक्तत्वाद् अग्नयश् च स्वकालत्वात् -३,७.३९
तत्सयोगात् कर्मणो व्यवस्था स्यात् संयोगास्यार्थवत्वात् -३,७.४०
तस्योपदेशसमाख्यानेन निर्देशः -३,७.४१
तद्वच् च लिङ्गदर्शम् -३,७.४२
प्रैषानुवचनं मैत्रावरुणस्योपदेशात् -३,७.४३
पुरोऽनुवाक्याधिकारो वा प्रैषसन्निधानात् -३,७.४४
प्रातर् अनुवाके च होतृदर्शनात् -३,७.४५
चमसांश्चमसाध्वर्यवः सामाख्यानात् -३,७.४६
अध्वर्युर्वा तन्न्यायत्वात् -३,७.४७
चमसे चान्यदर्शनात् -३,७.४८
अशक्तौ ते प्रतीयेरन् -३,७.४९
वेदोपदेशात् पूर्ववद्वेदान्यत्वे यथोपदेशं स्युः -३,७.५०
तद्गुणाद् वा स्वधर्मः स्याद् अधिकारसामथ्यात् सहाङ्गैर् अव्यक्तः शेषे -३,७.५१
स्वामिकर्मपरिक्रयः कर्मणस् तदर्थत्वात् -३,८.१
वचनाद् इतरेषां स्यात् -३,८.२
संस्कारास् तु पुरुषसामर्थ्ये यथावेदं कर्मवद्व्यवतिष्ठेरन् -३,८.३
याजमानास् तु तत्प्रधानत्वात् कर्मवत् -३,८.४
व्यपदेशाच् च -३,८.५
गुणत्त्वे तस्य निर्देशः -३,८.६
चोदना प्रति भावाच् च -३,८.७
अतुल्यत्वाद् असमानविधानाः स्युः -३,८.८
तपश् च फलसिद्धित्वाल् लोकवत् -३,८.९
वाक्यशेषश् च तद्वत् -३,८.१०
वचनाद् इतरेषां स्यात् -३,८.११
गुणत्वाच् च वेदेन न व्यवस्था स्यात् -३,८.१२
तथा कामोऽर्थसंयोगात् -३,८.१३
व्यपदेशाद् इतरेषां स्यात् -३,८.१४
मन्त्राश् चाकर्मकरणास् तद्वत् -३,८.१५
विप्रयोगे च दर्शनात् -३,८.१६
द्व्याम्नातेषूभौ द्व्याम्नानस्यार्थवत्त्वात् -३,८.१७
ज्ञाते च वाचनं न ह्य् अविद्वान् विहितोऽस्ति -३,८.१८
याजमाने समाख्यानात् कर्माणि याजमानं स्युः -३,८.१९
अध्वर्युर् वा तदर्थो हि न्यायपूर्वे समाख्यानम् -३,८.२०
विप्रतिषेधे करणः समावायविशेषाद् इतरम् अन्यस् तेषां यतो विशेषः स्यात् -३,८.२१
प्रैषेणु च पराधिकारात् -३,८.२२
अध्वर्युस् तु दर्शनात् -३,८.२३
गौणो वा कर्मसामान्यात् -३,८.२४
ऋत्विक् फलं करणेष्व् अर्थत्त्वात् -३,८.२५
स्वामिनो वा तदर्थत्वात् -३,८.२६
लिङ्गदर्शनाच् च -३,८.२७
कर्मार्थ फलं तेषां स्वामिनं प्रत्यर्थवत्त्वात् -३,८.२८ व्यपदेशाच् च -३,८.२९
द्रव्यसंस्कारः प्रकारणाविशेषात् सर्वकर्मणाम् -३,८.३०
निर्देशात् तु विकृताव् अपूर्वस्यानधिकारः -३,८.३१
विरोधे च श्रुतिविशेषाद् अव्यक्तः शेषे -३,८.३२
अपनयस् त्व् एकदेशस्य विद्यमानसंयोगात् -३,८.३३
विकृतौ सर्वार्थः शेषः प्रकृतिवत् -३,८.३४
मुख्यार्थो वाङ्गस्याचोदितत्वात् -३,८.३५
सन्निधानाविशेषाद् असम्भवेद् अतदङ्गानाम् -३,८.३६
आधानेऽपि तथेति चेत् -३,८.३७
नाप्रकरणत्वाद् अङ्गस्यातन्निमित्तत्वात् -३,८.३८
तत्काले वा लिङ्गदर्शनात् -३,८.३९
सर्वेषां वाविशेषात् -३,८.४०
न्यायोक्ते लिङ्गदर्शनम् -३,८.४१
मांसं तु सवनीयानां चोदनाविशेषात् -३,८.४२
भक्तिर् असन्निधावन्याय्येति चेत् -३,८.४३
स्यात् प्रकृतिलिङ्गाद् वैराजवत् -३,८.४४
अध्याय ४
[सम्पाद्यताम्]अथातः क्रत्वर्थपुरुषार्थयोर् जिज्ञासा -४,१.१
यस्मिन् प्रीतिः पुरुषस्य तस्य लिप्सार्थलक्षणाविभक्तत्वात् -४,१.२
तदुत्सर्गे कर्माणि पुरुषार्थाय शास्त्रस्यानतिशङ्क्यत्वान् न च द्रव्यं चिकीर्ष्यते तेनार्थेनाभिसम्बन्धात् क्रियायां पुरुषश्रुतिः -४,१.३
अविशेषात् तु शास्त्रस्य यथाश्रुति फलानि स्युः -४,१.४
अपि वा कारणाग्रहणे तदर्थम् अर्थस्यानभिसम्बन्धात् -४,१.५
तथा च लोकभूतेषु -४,१.६
द्रव्याणि त्व् अविशेषेणानर्थक्यात् प्रदीयेरन् -४,१.७
स्वेन त्वर्थे न सम्बन्धो द्रव्याणां पृथगर्थत्वात् तस्माद् यथाश्रुति स्युः -४,१.८
चोद्यन्ते चार्थकर्मसु -४,१.९
लिङ्गदर्शनाच् च -४,१.१०
तत्रैकत्वमयज्ञाङ्गम् अर्थस्य गुणभूतत्वात् -४,१.११
एकश्रुतित्वाच् च -४,१.१२
प्रतीयते इति चेत् -४,१.१३
नाशब्दं तत्प्रमाणत्वात् पूर्ववत् -४,१.१४
शब्दवत् तूपलभ्यते तदागमे हि तद्दृश्यते तस्य ज्ञानं हि यथान्येषाम् -४,१.१५
तद्वच् च लिङ्गदर्शनम् -४,१.१६
तथा च लिङ्गम् -४,१.१७
आश्रयिष्व् अविशेषेण भावोऽर्थः प्रतीयेत -४,१.१८
चोदनायां त्व् अनारम्भोऽविभक्तत्वान् न ह्य् अन्येन विधीयते -४,१.१९
स्याद् वा द्रव्यचिकीर्षायां भावोऽर्थे च गुणभूतताश्रयाद् धि गुणीभावः -४,१.२०
अर्थे समवैषम्यतो द्रव्यकर्मणाम् -४,१.२१
एकनिष्पत्तेः सर्वे समं स्यात् -४,१.२२
संसर्गरसनिश्पत्तेरामिक्षा वा प्रधानं स्यात् -४,१.२३
मुख्यशब्दाभिसंस्तवाच् च -४,१.२४
पदकर्माप्रयोजकं नयनस्य परार्थत्वात् -४,१.२५
अर्थाभिधानकर्म च भविष्यता संयोगस्य तन्निमित्तत्वात् तदर्थो हि विधीयते -४,१.२६
पशाव् अनालम्भाल् लोहितशकृतोर् अकर्मत्वम् -४,१.२७
एकदेशद्रव्यश् चोत्पत्तौ वद्यमानसंयोगात् -४,१.२८
निर्देशात् तस्यान्यद् अर्थाद् इति चेत् -४,१.२९
न शेषसन्निधानात् -४,१.३०
कर्मकार्यात् -४,१.३१
लिङ्गदर्शनाच् च -४,१.३२
अभिघारणे विप्रकर्षाद् अनूयाजवत् पात्रभेदः स्यात् -४,१.३३
न वा पात्रत्वाद् अपात्रत्वं त्व् एकदेशत्वात् -४,१.३४
हेतुत्वाच् च सहप्रयोगस्य -४,१.३५
अभावदर्शनाच् च -४,१.३६
सति सव्यवचनम् -४,१.३७
न तस्येति चेत् -४,१.३८
स्यात् तस्य मुख्यत्वात् -४,१.३९
समानयनं तु मुख्यं स्याल् लिङ्गदर्शनात् -४,१.४०
वचने हि हेत्वसामर्थ्यम् -४,१.४१
तत्रोत्पत्तिर् अविभक्ता स्यात् -४,१.४२
तत्र जौहवम् अनूयाजप्रतिषेधार्थम् -४,१.४३
औपभृतं तथेति चेत् -४,१.४४
स्याज् जुहूप्रतिषेधान् नित्यानुवादः -४,१.४५
तदष्टसङ्ख्यं श्रवणात् -४,१.४६
अनुग्रहाच् च जौहवस्य -४,१.४७
द्वयोस् तु हेतुसामर्थयं श्रवणं च समानयने -४,१.४८
स्वरुस् त्व् अनेकनिष्पत्तिः स्वकर्मशब्दत्वात् -४,२.१
जात्यन्तराच् च शङ्कते -४,२.२
तदेकदेशो वा स्वरुत्वस्य तन्निमित्तत्वात् -४,२.३
शकलश्रुतेश् च -४,२.४
प्रतियूपं च दर्शनात् -४,२.५
आदाने करोतिशब्दः -४,२.६
शाखायां तत्प्रधानत्वात् -४,२.७
शाखायां तत्प्रधानत्वाद् उपवेषेण विभागः स्याद् वैषम्यं तत् -४,२.८
श्रुत्यपायाच् च -४,२.९
हरणे तु जुहोतिर् योगसामान्याद् द्रव्याणां चार्थशेषत्वात् -४,२.१०
प्रतिपत्तिर् वा शब्दस्य तत्प्रधानत्वात् -४,२.११
अर्थेऽपि चेत् -४,२.१२
न तस्यानधिकाराद् अर्थस्य च कृतत्वात् -४,२.१३
उत्पत्त्यसंयोगात् प्रणीतानाम् आज्यवद् विभागः स्यात् -४,२.१४
संयवनार्थानां वा प्रतिपत्तिर् इतरासां तत्प्रधानत्वात् -४,२.१५
प्रासनवन् मैत्रावरुणस्य दण्डप्रदानं कृतार्थत्वात् -४,२.१६
अर्थकर्म वा कर्तृसंयोगात् स्रग्वत् -४,२.१७
कर्मयुक्ते च दर्शनात् -४,२.१८
उत्पत्तौ येन संयुक्तं तदर्थं तच्छ्रुतिहेतुत्वात् तस्यार्थान्तरगमने शेषत्वात् प्रतिपत्तिः स्यात् -४,२.१९
सौमिके च कृतार्थत्वात् -४,२.२०
अर्थकर्म वाभिधानसंयोगात् -४,२.२१
प्रतिपत्तिर् वा तन्न्यायत्वाद् देशार्थावभृथश्रुतिः -४,२.२२
कर्तृदेशकालानाम् अचोदनं प्रयोगे नित्यसमवायात् -४,२.२३
नियमार्था वा श्रुतिः -४,२.२४
तथा द्रव्येषु गुणश्रुतिर् उत्पत्तिसंयोगात् -४,२.१५
संस्कारे च तत्प्रधानत्वात् -४,२.२६
यजति चोदनाद्रव्यदेवताक्रियं समुदाये कृतार्थत्वात् -४,२.२७
तदुक्ते श्रवणाज् जुहोतिर् आसेचनाधिकः स्यात् -४,२.२८
विधेः कर्मापवर्गित्वाद् अर्थान्तरे विधिप्रदेशः स्यात् -४,२.२९
अपि वोत्पत्तिसंयोगाद् अर्थसम्बन्धोऽविशिष्टानां प्रयोगैकत्वहेतुः स्यात् -४,२.३०
द्रव्यसंस्कारकर्मसु परार्थत्वात् फलश्रुतिर् अर्थवादः स्यात् -४,२.३१
उत्पत्तेश् चातत्प्रधानत्वात् -४,३.२
फलं तु तत्प्रधानायाम् -४,३.३
नैमित्तिके विकारत्वात् क्रतुप्रधानम् अन्यत् स्यात् -४,३.४
एकस्य तूभयत्वे संयोगपृथक्त्वम् -४,३.५
शेष इति चेत् -४,३.६
नार्थपृथक्त्वात् -४,३.७
द्रव्याणान्तु क्रियार्थानां संस्कारः क्रतुधर्मस्यात् -४,३.८
पृथक्त्वाद्व्यवतिष्ठेत -४,३.९
चोदनायां फलाश्रुतेः कर्ममात्रं विधीयेत न ह्य् अशब्दं प्रतीयते -४,३.१०
अपि वाम्नानसामथर्थ्याच् चोदनार्थेन गम्येतार्थानां ह्य् अर्थत्वेन वचनानि प्रतीयन्तेऽर्थतोप्य् असमर्थानाम् आनन्तर्येऽप्य् असम्बन्धस् तस्माच् छ्रुत्येकदेशः सः -४,३.११
वाक्यार्थश् च गुणार्थवत् -४,३.१२
तत्सर्वार्थम् अनादेशात् -४,३.१३
एकं वा चोदनैकत्वात् -४,३.१४
स स्वर्गः स्यात् सर्वान् प्रत्यविशिष्टत्वात् -४,३.१५
प्रत्ययाच् च -४,३.१६
क्रतौ फलार्थवादमङ्गवत् कार्ष्णाजिनिः -४,३.१७
फलमात्रेयो निर्देशाद् अश्रुतौ ह्य् अनुमानं स्यात् -४,३.१८
अङ्गेषु स्तुतिः परार्थत्वात् -४,३.१९
काम्ये कर्मणि नित्यः स्वर्गे यथा यज्ञाङ्गे क्रत्वर्थः -४,३.२०
वीते च कारणे नियमात् -४,३.२१
कामो वा तत्संयोगेन चोद्यते -४,३.२२
अङ्गेषु स्तुतिः परार्थत्वात् -४,३.२३
वीते च नियमस् तदर्थम् -४,३.२४
सर्वकाम्यम् अङ्गकामैः प्रकरणात् -४,३.२५
फलोपदेशो वा प्रधानशब्दसंयोगात् -४,३.२६
तत्र सर्वेऽविशेषात् -४,३.२७
योगसिद्धिर् वार्थस्योत्पत्यसंयोगित्वात् -४,३.२८
समवाये चोदनासंयोगस्यार्थवत्वात् -४,३.२९
कालश्रुतौ काल इति चेत् -४,३.३०
नासमवायात्प्रयोजनेन -४,३.३१
उभयार्थाम् इति चेत् -४,३.३२
न शब्दैकत्वात् -४,३.३३
प्रकरणाद् इति चेत् -४,३.३४
नोत्पत्तिसंयोगात् -४,३.३५
अनुत्पत्तौ तु कालः स्यात् प्रयोजनेन सम्बन्धात् -४,३.३६ उतपत्तिकालविशये कालः स्याद् वाक्यस्य तत्प्रधानत्वात् -४,३.३७
फलसंयोगस् त्व् अचोदिते न स्याद् अशेषभूतत्वात् -४,३.३८
अङ्गानां तूपघातसंयोगो निमित्तार्थः -४,३.३९
प्रधानेनाभिसंयोगाद् अङ्गानां मुख्यकालत्वम् -४,३.४०
अपवृत्ते तु चोदना तत्सामान्यात् स्वकाले स्यात् -४,३.४१
प्रकरणाविभागे च विप्रतिषिद्धं ह्य् उभयम् -४,४.१
अपि वाङ्गमनिज्याः स्युस् ततो विशिष्टत्वात् -४,४.२
मध्यस्थं यस्य तन्मध्ये -४,४.३
सर्वासां वा समत्वाच् चोदनातः स्यान् न हि तस्य प्रकरणं देशार्थम् उच्यते मध्ये -४,४.४
प्रकरणाविभागे च विप्रतिषिद्धं ह्य् उभयम् -४,४.५
अपि वा कालमात्रं स्याद् अदर्शनाद् विशेशस्य -४,४.६
फलवद् वोक्तहेतुत्वाद् इतरस्य प्रधानं स्यात् -४,४.७
दधिग्रहो नैमित्तिकः श्रुतिसंयोगात् -४,४.८
नित्यश् च ज्येष्ठशब्दात् -४,४.९
सार्वरूप्याच् च -४,४.१०
नित्यो वा स्याद् अर्थवादस्तयोः कर्मण्य् असम्बन्धाद् भङ्गित्वाच् चान्तरायस्य -४,४.११
वैश्वानरश् च नित्यः स्यान् नित्यैः समानसङ्ख्यत्वात् -४,४.१२
पक्षे वोत्पन्नसंयोगात् -४,४.१३
षट्चितिः पूर्ववत्त्वात् -४,४.१४
ताभिश् च तुल्यसंख्यानात् -४,४.१५
अर्थवादोपपत्तेश् च -४,४.१६
एकचितिर् वा स्याद् अपवृक्ते हि चोद्यते निमित्तेन -४,४.१७
विप्रतिषेधात् ताभिः समानसङ्ख्यत्वम् -४,४.१८
पितृयज्ञः स्वकालत्वाद् अनङ्गं स्यात् -४,४.१९
तुल्यवच् च प्रसङ्ख्यानात् -४,४.२०
प्रतिषिद्धे च दर्शनात् -४,४.२१
पश्वङ्ग रशमा स्यात् तदागमे विधानात् -४,४.२२
यूपाङ्गं वा तत्संस्कारात् -४,४.२३
अर्थवादश् च तदर्थवत् -४,४.२४
स्वरुश्चाप्य् एकदेशत्वात् -४,४.२५
निष्क्रयश् च तदङ्गवत् -४,४.२६
पश्वङ्गं वार्थकर्मत्वात् -४,४.२७
भक्त्या निष्क्रयवादः स्यात् -४,४.२८
दर्शपूर्णमासयोर् इज्याः प्रधानान्य् अविशेषात् -४,४.२९
अपि वाङ्गानि कानि चिद्येश्वङ्गत्वेन संस्तुतिः सामान्यो ह्य् अभिसंस्तवः -४,४.३०
तथा चान्यार्थदर्शनम् -४,४.३१
अवशिष्टं तु कारणं प्रधानेषु गुणस्य विद्यमानत्वात् -४,४.३२
नानुक्तेऽन्यार्थदर्शनं परार्थत्वात् -४,४.३३
पृथवत्वे त्व् अभिधानयोर् निवेशः श्रुतितो व्यपदेशाच् च तत्पुनर्मुख्यलक्षणं यत्फलवत्वं तत्सन्निधाव् असंयुक्तं तदङ्गंस्याद्भागित्वात् कारणस्याश्रुतश् चान्यसम्बन्धः -४,४.३४
गुणाश् च नामसंयुक्ता विधीयन्ते नाङ्गेषूषपद्यन्ते -४,४.३५
तुल्या च कारणश्रुतिर् अन्यैर् अङ्गाङ्गिसम्बन्धः -४,४.३६
उत्पत्ताव् अभिसम्बन्धस् तस्माद् अङ्गोपदेशः स्यात् -४,४.३७
तथा चान्यार्थदर्शनम् -४,४.३८
ज्योतिष्टोमे तुल्यान्य् अविशिष्टं हि कारणम् -४,४.३९
गुणानां तूत्पत्तिवाक्येन सम्बन्धात् कारणश्रुतिस् तस्मात् सोमः प्रधानं स्यात् -४,४.४०
तथा चान्यार्थदर्शनम् -४,४.४१
अध्याय ५
[सम्पाद्यताम्]श्रुतिलक्षणम् आनुपूर्व्यं तत्प्रमाणत्वात् -५,१.१
अर्थाच् च -५,१.२
अनियमोऽन्यत्र -५,१.३
क्रमेण वा नियम्येत क्रत्वेकत्वे तद्गुणत्वात् -५,१.४
अशाब्द इति चेत् स्याद् वाक्यशब्दत्वात् -५,१.५
अर्थकृते वानुमानं स्यात् क्रत्वेकत्वे परार्थत्वात् स्वेन त्व् अर्थेन सम्बन्धस् तस्मात् स्वशब्दम् उच्येत -५,१.६
तथा चान्यार्थदर्शनम् -५,१.७
प्रवृत्या तुल्यकालानां गुणानां तदुपक्रमात् -५,१.८
सर्वम् इति चेत् -५,१.९
नाकृतत्वात् -५,१.१०
क्रत्वन्तरवद् इति चेत् -५,१.११
नासमवायात् -५,१.१२
स्थानाच् चोत्पत्तिसंयोगात् -५,१.१३
मुख्यक्रमेण वाङ्गानां तदर्थत्वात् -५,१.१४
प्रकृतौ तु स्वशब्दत्वाद्याक्रमं प्रतीयेत -५,१.१५
मन्त्रतस् तु विरोधे स्यात् प्रयोगरूपसामर्थ्यात् तस्माद् उत्पत्तिदेशः सः -५,१.१६
तद्वचनाद् विकृतौ यथा प्रधानं स्यात् -५,१.१७
विप्रतिपत्तौ वा प्रकृत्यन्वयाद् यथाप्रकृति -५,१.१८
विकृतिः प्रकृतिधर्मत्वात् तत्काला स्याद् यथा शिष्टम् -५,१.१९
अपि वा क्रमकालसंयुक्ता सद्यः क्रियेत तत्र विधेर् अनुमानात् प्रकृतिधर्मलोपः स्यात् -५,१.२०
कालोत्कर्ष इति चेत् -५,१.२१
न तत्सम्बन्धात् -५,१.२२
अङ्गानां मुख्यकालत्वाद् यथोक्तम् उत्कर्षे स्यात् -५,१.२३
तदादि वाभिसम्बन्धात् तदन्तम् अपकर्षे स्यात् -५,१.२४
प्रवृत्या कृतकालानाम् -५,१.२५
शब्दविप्रतिषेधाच् च -५,१.२६
असंयोगात् तु वैकृतं तद् एव प्रतिकृष्येत. मिमांसा-५,१.२७
प्रासङ्गिकं च नोत्कर्षेद् असंयोगात् -५,१.२८
तथापूर्वम् -५,१.२९
सान्तपनीया तूत्कर्षेद् अग्निहोत्रं सवनवद् वैगुण्यात् -५,१.३०
अञ्यवायाच् च मिमांसा-५,१.३१
असम्बन्धात् तु नोत्कर्षेत् -५,१.३२
प्रापणाच् च निमित्तस्य -५,१.३३
सम्बन्धात् सवनोत्कर्मः -५,१.३४
षोडशी चोक्थ्यसंयोगात् -५,१.३५
सन्निपाते प्राधानानाम् एकैकस्य गुणानां सर्वकर्म स्यात् -५,२.१
सर्वेषां वैकजातीयं कृतानुपूर्व्यत्वात् -५,२.२
कारणाद् अभ्यावृत्तिः -५,२.३
मुष्टिकपालावदानाञ्जनाभ्यञ्जनवपनपावनेषु चैकेन -५,२.४
सर्वाणि त्व् एककार्यत्वादेषां तद्गुणत्वात् -५,२.५
संयुक्ते तु प्रक्रमात् तदङ्गं स्याद् इतरस्य तदर्थत्वात् -५,२.६
वचनात् तु परिव्याणान्तम् अञ्जनादिः स्यात् -५,२.७
कारणाद्वा(न) वसर्गः स्याद् यथा पात्रवृद्धिः -५,२.८
न वा शब्दकृतत्वान् न्यायमात्रमितरदर्थात् पात्रविवृद्धिः -५,२.९
पशुगणे तस्यतस्यापवर्जयेत् पश्वैकत्वात् -५,२.१०
दैवतैर् वैककर्म्यात् -५,२.११
मन्त्रस्य चार्थवत्त्वात् -५,२.१२
नानाबीजेष्वेकमुलूखलं विभवात् -५,२.१३
विवृद्धिर् वा नियामादानुपूर्व्यस्य तदर्थत्वात् -५,२.१४
एकं वा तण्डुलभावाद् धन्तेस् तदर्थत्वात् -५,२.१५
विकारे त्व् अनूयाजानां पात्रभेदोऽर्थभेदात् स्यात् -५,२.१६
प्रकृतेः पूर्वोक्तत्वाद् अपूर्वम् अन्ते स्यान् न ह्य् अचोदितस्य शेषाम्नानम् -५,२.१७
मुख्यानन्तर्यमात्रेयस् तेन तुल्यश्रुतित्वाद् अशब्दत्वात् प्राकृतानां व्यवायः स्यात् -५,२.१८
अन्ते तु बादरायणस् तेषां प्रधानशब्दत्वात् -५,२.१९
तथा चान्यार्थदर्शनम् -५,२.२०
कृतदेशात् तु पूर्वेषां स देशः स्यात् तेन प्रत्यक्षसंयोगान् नयायमात्रमितरत् -५,२.२१
प्रकृताच् च पुरस्ताद् यत् -५,२.२२
सन्निपातश् चेद् यथोक्तमन्ते स्यात् -५,२.२३
विवृद्धिः कर्मभेदात् पृषदाज्यवत् तस्यतस्योपदिश्येत -५,३.१
अपि वा सर्वसङ्ख्यत्वाद् विकारः प्रतीयेत -५,३.२
स्वस्थानात् तु विवृध्येरन् कृतानुपूर्व्यत्वात् -५,३.३
समिध्यमानवतीं समिद्धवतीं चान्तरेण धाय्याः स्युर् द्यावापृथिञ्योरन्तरालं समर्हणात् -५,३.४
तच्छब्दो वा -५,३.५
उष्णिक्ककुभोरन्ते दर्शनात् -५,३.६
स्तोमविवृद्धौ वहिष्पवमाने पुरस्तात् पर्यासाद् आगन्तवः स्युस् तथा हि दृष्टं द्वादशाहे -५,३.७
पर्यास इति चान्ताख्या -५,३.८
अन्ते वा तदुक्तम् -५,३.९
वचनात् तु द्वादशाहे -५,३.१०
अतद्विकारश् च -५,३.११
तद्विकारेऽप्य् अपूर्वत्वात् -५,३.१२
अन्ते तूत्तरयोर् दध्यात् -५,३.१३
अपि वा गायत्रीबृहत्यनुष्टुप्सु वचनात् -५,३.१४
ग्रहेष्टकम् औपानुवाक्यं सवनचितिशेषः स्यात् -५,३.१५
क्रत्वग्निशेषा वा चोदितत्वाद् अचोदनानुपूर्वस्य -५,३.१६
अन्ते स्युर् अव्यवायात् -५,३.१७
लिङ्गदर्शनाच् च -५,३.१८
मध्यमायां तु वचनाद् ब्राह्मणवत्यः -५,३.१९
प्राग्लोकम्पृणायास् तस्याः सम्पूरणार्थत्वात् -५,३.२०
संस्कृते कर्म संस्काराणां तदर्थत्वात् -५,३.२१
अनन्तरं व्रतं तद्भूतत्वात् -५,३.२२
पूर्वं च लिङ्गदर्शनात् -५,३.२३ अर्थवादो वार्थस्य विद्यमानत्वात् -५,३.२४
न्यायविप्रतिषेधाच् च -५,३.२५
सञ्चिते त्व् अग्निचिद् युक्तं प्रापणान् निमित्तस्य -५,३.२६
क्रत्वन्ते वा प्रयोगवचनाभावात् -५,३.२७
अग्नेः कर्मत्वनिर्देशात् -५,३.२८
परेणावेदनाद् दीक्षितः स्यात् सर्वैर् दीक्षाभिसम्बन्धात् -५,३.२९
इष्ट्यन्ते वा तदर्था ह्य् अविशेषार्थसन्वन्धात् -५,३.३०
समाख्यानं च तद्वत् -५,३.३१
अङ्गवत् क्रतूनाम् आनुपूर्व्यम् -५,३.३२
न वासम्बन्धात् -५,३.३३
काम्यत्वाच् च -५,३.३४
आनर्थक्यान् नेति चेत् -५,३.३५
स्याद् विद्यार्थत्वाद् यथा परेषु सर्वस्वारात् -५,३.३६
य एतेनेत्य् अग्निष्टोमः प्रकरणात् -५,३.३७
लिङ्गाच् च -५,३.३८
अथान्येनेति संस्थानां सन्निधानात् -५,३.३९
तत्प्रकृतेर् वापत्तिविहारौ न तुल्येषूपपद्यते -५,३.४०
प्रशसा च विहरणाभावात् -५,३.४१
विधिप्रत्ययाद् वा न ह्य् अकस्मात् प्रशंसा स्यात् -५,३.४२
एकस्तोमे वा क्रतुसंयोगात् -५,३.४३
सर्वेषां वा चोदनाविशेषात् प्रशंसा स्तोमानाम् -५,३.४४
क्रमकोयोऽर्थशब्दाभ्यां श्रुतिविशेषाद् अर्थपरत्वाच् च -५,४.१
अवदानाभिघारणासादनेष्व् आनुपूर्व्यं प्रवृत्या स्यात् -५,४.२
यथारप्रदानं वा तदर्थत्वात् -५,४.३
लिङ्गदर्शनाच् च -५,४.४
वचनाद् इष्टिपूर्वत्वम् -५,४.५
सोमश् चैकेषाम् अग्नयाधेयस्यर्तुनक्षत्रातिक्रमवचनात् तदन्तेनानर्थकं हि स्यात् -५,४.६
तदर्थवचनाच् च नाविशेषात् तदर्थत्वं -५,४.७
अयक्ष्यमाणस्य च पवमानहविषां कालनिर्देशाद् आनन्तर्याद् विशङ्का स्यात् -५,४.८
इष्टिर् अयक्ष्यमाणस्य तदर्थ्ये न सोमपूर्वत्वम् -५,४.९
उत्कर्षाद् ब्राह्मणस्य सोमः स्यात् -५,४.१०
पौर्णमासी वा श्रुतिसंयोगात् -५,४.११
सर्वस्य वैककर्म्यात् -५,४.१२
स्याद् वा विधिस् तदर्थेन -५,४.१३
प्रकरणात् तु कालः स्यात् -५,४.१४
स्वकाले स्याद् अविप्रतिषेधात् -५,४.१५
अपनयो वाधानस्य सर्वकालत्वात् -५,४.१६
पौर्णमास्य् ऊर्ध्वं सोमाद् ब्राह्मणस्य वचनात् -५,४.१७
एकं वा शब्दसामर्थ्यात् प्राक् कृत्स्नविधानम् -५,४.१८
पुरोडाशस् त्व् अनिर्देशे तद्युक्ते देवताभावात् -५,४.१९
आज्यमपीति चेत् -५,४.२०
न मिश्रदेवतत्वाद् ऐन्द्राग्नवत् -५,४.२१
विकृतेः प्रकृतिकालत्वात् सद्यस्कालोत्तरा विकृतिस् तयोः प्रत्यक्षशिष्टत्वात् -५,४.२२
द्वैयहकाल्ये तु यथान्यायम् -५,४.२३
वचनाद् वैककाल्यं स्यात् -५,४.२४
सन्नाय्याग्नीषोमीयविकारा ऊर्ध्वं सोमात्प्रकृतिवत् -५,४.२५
तथा सोमविकारा दर्शपूर्णमासाभ्याम् -५,४.२६
अध्याय ६
[सम्पाद्यताम्]द्रव्याणां कर्मसंयोगे गुणत्वेनाभिसम्बन्धः -६,१.१
असाधकं तु तादर्थ्यात् -६,१.२
प्रत्यर्थं चाभिसंयोगात्कर्मतो ह्य् अभिसम्बन्धस् तस्मात् कर्मोपदेशः स्यात् -६,१.३
फलार्थत्वात् कर्मणः शास्त्रं सर्वाधिकारं स्यात् -६,१.४
कर्तुर् वा श्रुतिसंयोगाद् विधिः कार्त्स्न्येन गम्यते -६,१.५
लिङ्गविशेषनिर्देशात् पुंयुक्तम् ऐतिशायनः -६,१.६
तदुक्तित्वाच् च दोषश्रुतिर् अविज्ञाते -६,१.७
जातिं तु बादरायणोऽविशेषात् तस्मात् स्त्र्य् अपि प्रतीयेत जात्यर्थस्याविशिष्टत्वात् -६,१.८
चोदितत्वाद् यथाश्रुति -६,१.९
द्रव्यवत्त्वात् तु पुंसां स्याद् द्रव्यसंयुक्तं क्रयविक्रयाभ्याम् अद्रव्यत्वं स्त्रीणां द्रव्यैः समानयोगित्वात् -६,१.१०
तथा चान्यार्थदर्शनम् -६,१.११
तादर्थ्यात् कर्म तादर्थ्यम् -६,१.१२
फलोत्साहाविशेषात् तु -६,१.१३
अर्थेन च समवेतत्वात् -६,१.१४
क्रयस्य थर्ममात्रत्वम् -६,१.१५
स्ववत्ताम् अपि दर्शयति -६,१.१६
स्ववतोस् तु वचनाद् ऐककर्म्यं स्यात् -६,१.१७
लिङ्गदर्शनाच् च -६,१.१८
क्रीतत्वात् तु भक्त्या स्वामित्वम् उच्यते -६,१.१९
फलार्थित्वात् तु स्वामित्वेनाभिसम्बन्धः -६,१.२०
फलवत्तां च दर्शयति -६,१.२१
द्व्याधानं च द्वियज्ञवत् -६,१.२२
गुणस्य तु विधानत्वात् पत्न्या द्वितीयशब्दः स्यात् -६,१.२३
तस्या यावदुक्तम् आशीर् ब्रह्मचर्यम् अतुल्यत्वात् -६,१.२४
चातुर्वर्ण्यम् अविशेषात् -६,१.२५
निर्देशाद् वा त्रयाणां स्याद् अग्न्याधेयेऽसम्बन्धः क्रतुषु ब्राह्मणश्रुतेर् इत्य् आत्रेयः -६,१.२६
निमित्तार्थे न बादरिस् तस्मात् सर्वाधिकारं स्यात् -६,१.२७
अपि वान्यार्थदर्शनाद् यथाश्रुति प्रतीयेत -६,१.२८
निर्देशात् तु पक्षे स्यात् -६,१.२९
वैगुण्यान् नेति चेत् -६,१.३०
न काम्यत्वात् -६,१.३१
संस्कारे च तत्प्रधानत्वात् -६,१.३२
अपि वा वेदनिर्देशाद् अपशूद्राणां प्रतीयेत -६,१.३३
गुणार्थित्वान् नेति चेत् -६,१.३४
संस्कारस्य तदर्थत्वाद् विद्यायां पुरुषश्रुतिः -६,१.३५
विद्यानिर्देशान् नेति चेत् -६,१.३६
अबैद्यत्वाद् अभावः कर्मणि स्यात् -६,१.३७
तथा चान्यार्थदर्शनम् -६,१.३८
त्रयाणां द्रव्यसम्पन्नः कर्मणी द्रव्यसिद्धत्वात् -६,१.३९
अनित्यत्वात् तु नैवं स्याद् अर्थाद् धि द्रव्यसंयोगः -६,१.४०
अङ्गहीनश् च तद्धर्मा -६,१.४१
उत्पत्तौ नित्यसंयोगात् -६,१.४२
अत्र्यार्षेयस्य हानं स्यात् -६,१.४३
वचनाद् रथकारस्याधानेऽस्य सर्वशेषत्वात् -६,१.४४
न्याय्यो वा कर्मसंयोगाच् छूद्रस्य प्रतिषिद्धतत्वात् -६,१.४५
अकर्मत्वात् तु नैवं स्यात् -६,१.४६
आनर्थक्यं च संयोगात् -६,१.४७
गुणार्थेनेति चेत् -६,१.४८
उक्तम् अनिमित्तत्वम् -६,१.४९
सौधन्वनास् तु हीनत्वान् मन्त्रवर्णात् प्रतीयेरन् -६,१.५०
रथपतिर् निषादः स्याच् छब्दसामर्थ्यात् -६,१.५१
लिङ्गदर्शनाच् च -६,१.५२
पुरुषार्थैकसिद्धित्वात् तस्य तस्याधिकारः स्यात् -६,२.१
अपि चोत्पत्तिसंयोगो यथा स्यात् सत्वदर्यशनं तथाभावो विभागे स्यात् -६,२.२
प्रयोगे पुरुषश्रुतेर् यथाकामी प्रयोगे स्यात् -६,२.३
प्रत्यर्थं श्रुतिभाव इति चेत् -६,२.४
तादर्थ्ये न गुणार्थतानुक्तेऽर्थान्तरत्वात् कर्तुः प्रधानभूतत्वात् -६,२.५
अपि वा कामसंयोगे सम्बन्धात् प्रयोगायोपदिश्येत प्रत्यर्थं हि विधिश्रुतिर् विषाणावत् -६,२.६
अन्यस्य स्याद् इति चेत् -६,२.७
अन्यार्थेनाभिसम्बन्धः -६,२.८
फलकामो निमित्तम् इति चेत् -६,२.९
न नित्यत्वात् -६,२.१०
कर्म तथेति चेत् -६,२.११
न समवायात् -६,२.१२
प्रकमात् तु नियम्येतारम्भस्य क्रियानिमित्तत्वात् -६,२.१३
फलार्थित्वाद् वानियमो यथानुपक्रान्ते -६,२.१४
नियमो वा तन्निमित्तत्वात् कर्तुस् तत्कारणं स्यात् -६,२.१५
लोके कर्माणि वेदवत् ततोऽधिपुरुषज्ञानम् -६,२.१६
अपराधेऽपि च तैः शास्त्रम् -६,२.१७
अशास्त्रात् तूपसम्प्राप्तिः शास्त्रं स्यान् न प्रकल्पकं तस्माद् अर्थेन गम्येताप्राप्ते शास्त्रम् अर्थवत् -६,२.१८
प्रतिषेधेष्व् अकर्मत्वात् क्रिया स्यात् प्रतिषिद्धानां विभक्तत्वाद् अकर्मणाम् -६,२.१९
शास्त्राणां त्व् अर्थवत्वेन पुरुषार्थो विधीयते तयोर् असमवायित्वात् तादर्थ्ये विध्यतिक्रमः -६,२.२०
तस्मिंस् तु शिष्यमाणानि जननेन प्रवर्तेरन् -६,२.२१
अपि वा वेदतुल्यत्वाद् उपायेन प्रवर्तेरन् -६,२.२२
अभ्यासोऽकर्मशेषत्वात् पुरुषार्थो विधीयते -६,२.२३
तस्मिन्न् असम्भवन्न् अर्थात् -६,२.२४
न कालेभ्य उपदिश्यन्ते -६,२.२५
दर्शनात् काललिङ्गानां कालविधानम् -६,२.२६
तेषाम् औत्पत्तिकत्वाद् आगमेन प्रवर्तेत -६,२.२७
तथा हि लिङ्गदर्शनम् -६,२.२८
तथान्तःक्रतुप्रयुक्तानि -६,२.२९ आचाराद् गृह्यमाणेषु तथा स्यात् पुरुषार्थत्वात् -६,२.३०
ब्राह्मणस्य तु सोमविद्याप्रजम् ऋणवाक्येन संयोगात् -६,२.३१
सर्वशक्तौ प्रवृत्तिः स्यात् तथाभूतोपदेशात् -६,३.१
अपि वाप्य् एकदेशे स्यात् प्रधाने ह्य् अर्थनिर्वृत्तिर् गुणमात्रम् इतरत् तदर्थत्वात् -६,३.२
तदकर्मणि च दोषस् तस्मात् ततो विशेषः स्यात् प्रधानेनाभिसम्बन्धात् -६,३.३
कर्माभेदं तु जैमिनिः प्रयोगवचनैकत्वात् सर्वेषाम् उपदेशः स्याद् इति -६,३.४
अर्थस्य व्यपवर्गित्वाद् एकस्यापि प्रयोगे स्याद् यथा क्रत्वन्तरेषु -६,३.५
विध्यपराधे च दर्शनात् समाप्तेः -६,३.६
प्रायश्चित्तविधानाच् च -६,३.७
काम्येषु चैवम् अर्थित्वात् -६,३.८
असंयोगात् तु नैवं स्याद् विधेः शब्दप्रमाणत्वात् -६,३.९
अकर्मणि चाप्रत्यवायात् -६,३.१०
क्रियाणाम् आश्रितत्वाद् द्रव्यान्तरे विभागः स्यात् -६,३.११
अपि वाव्यतिरेकाद् रूपशब्दाविभागाच् च गोत्ववद् ऐककर्म्यं स्यान् नामधेयं च सत्त्ववत् -६,३.१२
श्रुतिप्रमाणत्वाच् छिष्टाभावेऽनागमोऽन्यस्याशिष्टत्वात् -६,३.१३
क्वचिद् विधानाच् च -६,३.१४
आगमो वा चोदनार्थाविशेषात् -६,३.१५
नियमार्थः क्वाचिद् विधिः -६,३.१६
तन् नित्यं तच्चिकीर्षा हि -६,३.१७
न देवताग्निशब्दक्रियमन्यार्थसंयोगात् -६,३.१८
देवतायां च तदर्थत्वात् -६,३.१९
प्रतिषिद्धं चाविशेषेण हि तच्छ्रुतिः -६,३.२०
तथा स्वामिनः फलसमवायात् फलस्य कर्मयोगित्वात् -६,३.२१
बहूनां तु प्रवृत्तेऽन्यमागमयेद् अवैगुण्यात् -६,३.२२
स स्वामी स्यात् संयोगात् -६,३.२३
कर्मकरो वा भृतत्वात् -६,३.२४
तस्मिंश् च फलदर्शनात् -६,३.२५
स तद्धर्मा स्यात् कर्मसंयोगात् -६,३.२६
सामान्यं तच्चिकीर्षा हि -६,३.२७
निर्देशात् तु विकल्पे यत् प्रवृत्तम् -६,३.२८
अशब्दम् इति चेत् -६,३.२९
नानङ्गत्वात् -६,३.३०
वचनाच् चान्याय्यम् अभावे तत्सामान्येन प्रतिनिधिर् अभावाद् इतरस्य -६,३.३१
न प्रतिनिधौ समत्वात् -६,३.३२
स्याच् छ्रुतिलक्षणे नियतत्वात् -६,३.३३
न तदीप्सा हि -६,३.३४
मुख्याधिगमे मुख्यम् आगमो हि तदभावात् -६,३.३५
प्रबृत्तेऽपीति चेत् -६,३.३६
नानर्थकत्वात् -६,३.३७
द्रव्यसंस्कारविरोधे द्रव्यं तदर्थत्वात् -६,३.३८
अर्थद्रव्यविरोधेऽर्थो द्रव्याभावे तदुत्पत्तेर् द्रव्याणाम् अर्थशेषत्वात् -६,३.३९
विधिर् अप्य् एकदेशे स्यात् -६,३.४०
अपि वार्थस्य शक्यत्वाद् एकदेशेन निर्वर्तेतार्थानाम् अविभक्तत्वाद् गुणमात्रम् इतरत् तदर्थत्वात् -६,३.४१
शेषाद् द्व्यवदाननाशे स्यात् तदर्थत्वात् -६,४.१
निर्देशाद् वान्यद् आगमयेत् -६,४.२
अपि वा शेषभाजां स्याद् विशिष्टकारणत्वात् -६,४.३
निर्देशाच् छेषभक्षोऽन्यैः प्रधानवत् -६,४.४
सर्वैर् वा समवायात् स्यात् -६,४.५
निर्देशस्य गुणार्थत्वम् -६,४.६
प्रधाने श्रुतिलक्षणम् -६,४.७
अर्थवद् इति चेत् -६,४.८
न चोदनाविरोधात् -६,४.९
अर्थसमवायत् प्रायश्चित्तम् एकदेशेऽपि -६,४.१०
न त्व् अशेषे वैगुण्यात् तदर्थं हि -६,४.११
स्याद् वा प्राप्तनिमित्तत्वाद् अतद्धर्मो नित्यसंयोगान् न हितस्य गुणार्थेनानित्यत्वात् -६,४.१२
गुणानां च परार्थत्वाद् वचनाद् व्यपाश्रय स्यात् -६,४.१३
भेदार्थम् इति -६,४.१४
न शेषभूतत्वात् -६,४.१५
अनर्थकश् च सर्वनाशे स्यात् -६,४.१६
क्षामे तु सर्वदाहे स्याद् एकदेशस्यावर्जनीयत्वात् -६,४.१७
दर्शनाद् एकदेशे स्यात् -६,४.१८
अन्येन वैतच् छास्त्राद् धि कारणप्राप्तिः -६,४.१९
तद्धविःशब्दान् नेति चेत् -६,४.२०
स्याद् अन्यायत्वादिज्यागामी हविः शब्दस् तल्लिङ्गसंयोगात् -६,४.२१
यथाश्रुतीति चेत् -६,४.२२
न तल्लक्षणत्वाद् उपपातो हि कारणम् -६,४.२३
होमाभिषवभक्षणं च तद्वत् -६,४.२४
उभाभ्यां वा न हि तयोर् धर्मशास्त्रम् -६,४.२५
पुनर् आधेयम् ओदनवत् -६,४.२६
द्रव्योत्पत्तेर् वोभयोः स्यात् -६,४.२७
पञ्चशरावस् तु द्रव्यश्रुतेः प्रतिनिधिः स्यात् -६,४.२८
चोदना वा द्रव्यदेवताविधिर् अवाच्ये हि -६,४.२९
स प्रत्यामनेत् स्थानात् -६,४.३०
अङ्गविधिर् वा निमित्तसंयोगात् -६,४.३१
विश्वजित्वप्रवृत्ते भावः कर्मणि स्यात् -६,४.३२
निष्क्रयवादाच् च -६,४.३३
वत्ससंयोगे व्रतचोदना स्यात् -६,४.३४
कालो वोत्पन्नसंयोगाद् यथोक्तस्य -६,४.३५
अर्थापरिमाणाच् च -६,४.३६
वत्सस् तु श्रुतिसंयोगात् तदङ्गं स्यात् -६,४.३७
कालस् तु स्याद् अचोदनात् -६,४.३८
अनर्थकश् च कर्मसंयोगे -६,४.३९
अवचनाच् च स्वशब्दस्य -६,४.४०
कालश् चेत् सन्नयत्पक्षे तल्लिङ्गसंयोगात् -६,४.४१
कालार्थत्वाद् वोभयोः प्रतीयेत -६,४.४२
प्रस्तरे शाखाश्रयणवत् -६,४.४३
कालविधिर् वोभयोर् विद्यामानत्वात् -६,४.४४
अतत्संस्कारार्थत्वाच् च -६,४.४५
तस्माच् च विप्रयोगे स्यात् -६,४.४६
उपवेषश् च पक्षे स्यात् -६,४.४७
अभ्युदये कालापराधाद् इज्याचोदना स्याद् यथा पञ्चशरावे -६,५.१
अपनयो वा विद्यानत्वात् -६,५.२
तद्रूपत्वाच् च शब्दानाम् -६,५.३
आतञ्चनाभ्यासस्य दर्शनात् -६,५.४
अपूर्वत्वाद् विधानं स्यात् -६,५.५
पयोदोषात् पञ्चशरावेऽदुष्टं हीतरत् -६,५.६
सान्नाय्योऽपि तथेति चेत् -६,५.७
न तस्यादुष्टत्वाद् अविशिष्टं हि कारणम् -६,५.८
लक्षणार्थाश्रुतिः -६,५.९
उपांशुयाजेऽवचनाद् यथाप्रकृति -६,५.१०
अपनयो वा प्रवृत्या यथेतरेषाम् -६,५.११
निरुप्ते स्यात् तत्संयोगात् -६,५.१२
प्रवृत्ते वा प्रापणान् निमित्तस्य -६,५.१३
लक्षणमात्रम् इतरत् -६,५.१४
तथा चान्यार्थदर्शनम् -६,५.१५
अनिरुप्तेऽभ्युदिते प्राकृतीभ्यो निर्वपेद् इत्य् आश्मरथ्यस् तण्डुलभूतेष्व् अपनयात् -६,५.१६
व्यूर्ध्वभाग्भ्यस् त्व् आलेखनस् तत्कारित्वाद् देवतापनयस्य -६,५.१७
विनिरुप्ते न मुष्टीनाम् अपनयस् तद्गुणत्वात् -६,५.१८
अप्राकृतेन हि संयोगस् तत्स्थानीयत्वात् -६,५.१९
अभावाच् चेतरस्य स्यात् -६,५.२०
सान्नाय्यसंयोगान् नासन्नायतः स्यात् -६,५.२१
औषधसंयोगाद् वोभयोः -६,५.२२
वैगुण्यान् नेति चेत् -६,५.२३
नातत्संस्कारत्वात् -६,५.२४
साम्युत्थाने विश्वजित्क्रीते विभागसंयोगात् -६,५.२५
प्रवृते वा प्रापणान् निमित्तस्य -६,५.२६
आदेशार्थेतरा श्रुतिः -६,५.२७
दीक्षापरिमाणे यथाकाम्यविशेषात् -६,५.२८
द्वादशाहस् तु लिङ्गात् स्यात् -६,५.२९
पौर्णमास्याम् अनियमोऽविशेषात् -६,५.३०
आनन्तर्यात् तु चैत्री स्यात् -६,५.३१
माघी वैकाष्टकाश्रुतेः -६,५.३२
अन्या अपीति चेत् -६,५.३३
न भक्तित्वाद् एषा हि लोके -६,५.३४
दीक्षापराधे चानुग्रहात् -६,५.३५
उत्थाने चानुप्ररोहात् -६,५.३६
अस्यां च सर्वलिङ्गानि -६,५.३७
दीक्षाकालस्य शिष्टत्वाद् अतिक्रमे नियतानाम् अनुत्कर्षः प्राप्तकालत्वात् -६,५.३८
उत्कर्षो वा दीक्षितत्वाद् अविशिष्टं हि कारणम् -६,५.३९ तत्र प्रतिहोमो न विद्यते यथा पूर्वेषाम् -६,५.४०
कालप्राधान्याच् च -६,५.४१
प्रतिषेधाच् चोर्ध्वम् अवभृथादेष्टे -६,५.४२
प्रतिहोमश् चेत् सायम् अग्निहोत्रप्रभृतीनि हूयेरन् -६,५.४३
प्रातस् तु षोडशिनि -६,५.४४
प्रायश्चित्तम् अधिकारे सर्वत्र दोषमामान्यात् -६,५.४५
प्रकरणे वा शब्दहेतुत्वात् -६,५.४६
अतिद्विकारश् च -६,५.४७
व्यापन्नस्याप्सु गतौ यद् अभोज्यम् आर्याणां तत् प्रतीयेत -६,५.४८
विभागश्रुतेः प्रायश्चित्तं यौगपद्ये न विद्यते -६,५.४९
स्याद् वा प्राप्तनिमित्तत्वात् कालमात्रम् एकम् -६,५.५०
तत्र विप्रतिषेधाद् विकल्पः स्यात् -६,५.५१
प्रयोगान्तरे वोभयानुग्रहः स्यात् -६,५.५२
न चैकसंयोगात् -६,५.५३
पौर्वापर्ये पूर्वदौर्बल्यं प्रकृतिवत् -६,५.५४
यद्य् उद्गाता जघन्यः स्यात् पुनर् यज्ञे सर्ववेदसं दद्याद् यथेतरस्मिन् -६,५.५५
अहर्गणे यस्मिन्न् अपच्छेदस् तद् आवर्तेत कर्म पृथक्त्वात् -६,५.५६
सन्निपाते वैगुण्यात् प्रकृतिवत् तुल्यकल्पा यजेरन् -६,६.१
वचनाद् वाशिरोवत्स्यात् -६,६.२
न वानारभ्यवादत्वात् -६,६.३
स्याद् वा यज्ञार्थत्वाद् औदुम्बरीवत् -६,६.४
न तत्प्रधानत्वात् -६,६.५
औदुम्बर्याः परार्थत्वात् कपालवत् -६,६.६
अन्येनापीति चेत् -६,६.७
नैकत्वात्तस्य चानधिकाराच् छब्दस्य चाविभक्तत्वात् -६,६.८
सन्निपातात् तु निमित्तविघातः स्याद् बृहद्रथन्तरवद् विभक्तशिष्टत्वाद् वसिष्ठनिर्वर्त्ये -६,६.९
अपि वा कृत्स्नसंयोगाद् अविघातः प्रतीयेत स्वामित्वेनाभिसंबन्धात् -६,६.१०
साम्नोः कर्मवृद्ध्यैकदेशेन संयोगे गुणत्वेनाभिसंबन्धस् तस्मात् तत्र विघातः स्यात् -६,६.११
वचनात् तु द्विसंयोगस् तस्माद् एकस्य पाणिवत् -६,६.१२
अर्थाभावात् तु नैवं स्यात् -६,६.१३
अर्थानां च विभक्तत्वान् न तच्छ्रुतेन संबन्धः -६,६.१४
प्राणेः प्रत्यङ्गभावाद् असंबन्धः प्रतीयेत -६,६.१५
सत्राणि सर्ववर्णामाम् अविशेषात् -६,६.१६
लिङ्गदर्शनाच् च -६,६.१७
ब्राह्मणानां वेतरयोर् आर्त्विज्यभावात् -६,६.१८
वचनाद् इति चेत् -६,६.१९
न स्वामित्वं हि विधीयते -६,६.२०
गार्हपते वा स्याताम् अविप्रतिषेधात् -६,६.२१
न वा कल्पविरोधात् -६,६.२२
स्वामित्वाद् इतरेषाम् अहीने लिङ्गदर्शनम् -६,६.२३
वासिष्ठानां वा ब्रह्मत्वनियमात् -६,६.२४
सर्वेषां वा प्रतिप्रसवात् -६,६.२५
विश्वामित्रस्य हौत्रनियमाद् भृगुशुनकवसिष्ठानाम् अनधिकारः -६,६.२६
विहारस्य प्रभुत्वाद् अनग्नीनाम् अपि स्यात् -६,६.२७
सारस्वते च दर्शनात् -६,६.२८
प्रायश्चित्तविधानाच् च -६,६.२९
साग्नीनां वेष्टिपूर्वत्वात् -६,६.३०
स्वार्थेन च प्रयुक्तत्वात् -६,६.३१
सन्निवापं च दर्शयति -६,६.३२
जुह्वादीनाम् अप्रयुक्तत्वात् संदेहे यथाकामी प्रतीयेत -६,६.३३
अपि वान्यानि पात्राणि साधारणानि कुर्वीरन् विप्रतिषेधाच् छास्त्रकृत्वात् -६,६.३४
प्रायश्चित्तम् आपदि स्यात् -६,६.३५
पुरुषकल्पेन विकृतौ कर्तृनियमः स्याद् यज्ञस्य तद्गुणत्वाद् अभावाद् इतरान् प्रत्येकस्मिन्न् अधिकारः स्यात् -६,६.३६
लिङ्गाच् चेज्याविशेषवत् -६,६.३७
न वा संयोगपृथक्त्वाद् गुणस्येज्याप्रधानत्वाद् असंयुक्ता हि चोदना -६,६.३८
इज्यायां तद्गुणत्वाद् विशेषेण नियमयेत -६,६.३९
स्वदाने सर्वम् अविशेषात् -६,७.१
यस्य वा प्रभुः स्याद् इतरस्याशक्यत्वात् -६,७.२
न भूमिः स्यात् सर्वान् प्रत्यविशिष्टत्वात् -६,७.३
अकार्यत्वाच् च ततः पुनर् विशेषः स्यात् -६,७.४
नित्यत्वाच् चानित्यैर् नास्ति संबन्धः -६,७.५
शूद्रश् च धर्मशास्त्रत्वात् -६,७.६
दक्षिणाकाले यत् स्वं तत् प्रतीयेत तद्दानसंयोगात् -६,७.७
अशेषत्वात् तदन्तः स्यात् कर्मणो द्रव्यसिद्धित्वात् -६,७.८
अपि वा शेषकर्म स्यात् क्रतोः प्रत्यक्षशिष्टत्वात् -६,७.९
तथा चान्यार्थदर्शनम् -६,७.१०
अशेषं तु समञ्जसादानेन शेषकर्म स्यात् -६,७.११
नादानस्यानित्यत्वात् -६,७.१२
दीक्षासु विनिर्देशाद् अक्रत्वर्थेन संयोगस् तस्माद् अविरोधः स्यात् -६,७.१३
अहर्गणे च तद्धर्मः स्यात् सर्वेषाम् अविशेषात् -६,७.१४
द्वादशशतं वा प्रकृतिवत् -६,७.१५
अतद्गुणत्वात् नैवं स्यात् -६,७.१६
लिङ्गदर्शनाच् च -६,७.१७
विकारः सन्न् उभयतोऽविशेषात् -६,७.१८
अधिकं वा प्रतिप्रसवात् -६,७.१९
अनुग्रहाच् च पादवत् -६,७.२०
अपरिमिते शिष्टस्य सङ्ख्याप्रतिषेधस् तच्छ्रुतित्वात् -६,७.२१
कल्पान्तरं वा तुल्यवत् प्रसङ्ख्यानात् -६,७.२२
अनियमोऽविशेषात् -६,७.२३
अधिकं वा स्याद् बहूर्थत्वाद् इतरेषां सन्निधानात् -६,७.२४
अर्थवादश् च तदर्थवत् -६,७.२५
परकृतिपुराकल्पं च मनुष्यधर्मः स्याद् अर्थाय ह्य् अनुकीर्तनम् -६,७.२६
तद्युक्ते च प्रतिषेधात् -६,७.२७
निर्देशाद् वा तद्धर्मः स्यात् पञ्चावत्तवत् -६,७.२८
विधौ तु वेदसंयोगाद् उपदेशः स्यात् -६,७.२९
अर्थवादो वा विधिशेषत्वात् तस्मान् नित्यानुवादः स्यात् -६,७.३०
सहस्रसंवत्सरं तदायुषाम् असंभवान् मनुष्येषु -६,७.३१
अपि वा तदधिकारान् मनुष्यधर्मः स्यात् -६,७.३२
नासामर्थ्यात् -६,७.३३
सम्बन्धादर्शनात् -६,७.३४
स कुलकल्पः स्याद् इति कार्ष्णाजिनिर् एकस्मिन्न् असंभवात् -६,७.३५
अपि वा कृत्स्नसंयोगाद् एकस्यैव प्रयोगः स्यात् -६,७.३६
विप्रतिषेधात् तु गुण्यन्यतरः स्याद् इति लावुकायनः -६,७.३७
संवत्सरो विचालित्वात् -६,७.३८
सा प्रकृतिः स्याद् अधिकारात् -६,७.३९
अहानि वाभिसंख्यत्वात् -६,७.४०
इष्टिपूर्वत्वाद् अक्रतुशेषो होमः संस्कृतेष्व् अग्निषु स्याद् पूर्वोऽप्य् आधानस्य सर्वशेषत्वात् -६,८.१
इष्टित्वे न तु संस्तवश् चतुर्होतॄन् असंस्कृतेषु दर्शयति -६,८.२
उपदेशस् त्व् अपूर्वत्वात् -६,८.३
स सर्वेषाम् अविशेषात् -६,८.४
अपि वा क्रत्वभावाद् अनाहिताग्नेर् अशेषभूतनिर्देशः -६,८.५
जपो वानग्निसंयोगात् -६,८.६
इष्टित्वेन संस्तुते होमः स्याद् अनारभ्याग्निसंयोगाद् इतरेषाम् अवाच्यत्वात् -६,८.७
उभयोः पितृयज्ञवत् -६,८.८
निर्देशो वानाहिताग्नेर् अनारभ्याग्निसंयोगात् -६,८.९
पितृयज्ञे संयुक्तस्य पुनर् वचनम् -६,८.१०
उपनयन्न् आदधीत होमसंयोगात् -६,८.११
स्थपतीष्टवल् लौकिके वा विद्याकर्मानुपूर्वत्वात् -६,८.१२
आधानं च भार्यासंयुक्तम् -६,८.१३
अकर्म चोर्ध्वम् आधानात् तत्समवायो हि कर्मभिः -६,८.१४
श्राद्धवद् इति चेत् -६,८.१५
न श्रुतिविप्रतिषेधात् -६,८.१६
सर्वार्थत्वाच् च पुत्रार्थो न प्रयोजयेत् -६,८.१७
सोमपानात् तु प्रापणं द्वितीयस्य तस्माद् उपयच्छेत् -६,८.१८
पितृयज्ञे तु दर्शनात् प्राग् आधानात् प्रतीयेत -६,८.१९
स्थपतीष्टिः प्रयाजवद् अग्नयाधेयं प्रयोजयेत् तादर्थ्याच् चापवृज्येत -६,८.२०
अपि वा लौकिकेऽग्नौ स्याद् आधानस्यासर्वशेषत्वात् -६,८.२१
अवकीर्णिपशुश् च तद्वद् आधानस्याप्राप्तकलत्वात् -६,८.२२
उदगयनपूर्वपक्षाहः पुण्याहेषु दैवानि स्मृतिरूपान्य् आर्थदर्शनात् -६,८.२३
अहनि च कर्मसाकल्यम् -६,८.२४
इतरेषु तु पित्र्याणि -६,८.२५
याच्ञाक्रयणम् अविद्यमाने लोकवत् -६,८.२६
नियतं वार्थवत्वात् स्यात् -६,८.२७
तथा भक्षप्रैषाच् छादनसंज्ञप्तहोमद्वेषम् -६,८.२८
अनर्थकं त्व् अनित्यं स्यात् -६,८.२९
पशुचोदनायाम् अनियमोऽविशेषात् -६,८.३०
छागो वा मन्त्रवर्णात् -६,८.३१
न चोदनाविरोधात् -६,८.३२
आर्षेयवद् इति चेत् -६,८.३३ न तत्र ह्य् अचोदित्वात् -६,८.३४
नियमो वैकार्थ्यं ह्य् अर्थभेदाद् भेदः पृथवत्वेनाभिधानात् -६,८.३५
अनियमो वार्थान्तरत्वाद् अन्यत्वं व्यतिरेकशब्दभेदाभ्याम् -६,८.३६
रूपाल् लिङ्गाच् च -६,८.३७
छागे न कर्माख्या रूपलिङ्गाभ्याम् -६,८.३८
रूपान्यत्वान् न जातिशब्दः स्यात् -६,८.३९
विकारो नौत्पत्तिकत्वात् -६,८.४०
स नैमित्तिकः पशोर् गुणस्याचोदितत्वात् -६,८.४१
जातेर् वा तत्प्रायवचनार्थवत्वाभ्याम् -६,८.४२
अध्याय ७
[सम्पाद्यताम्]श्रुतिप्रमाणत्वाच् छेषाणां मुख्यभेदे यथाधिकारं भावः स्यात् -७,१.१
उत्पत्त्यर्थाविभागाद् वा सत्त्ववद् ऐकधर्म्यं स्यात् -७,१.२
चोदनाशेषभावाद् वा तद्भेदाद् व्यवतिष्ठेरन्न् उत्पत्तेर् गुणभूतत्वात् -७,१.३
सत्वे लक्षणसंयोगात् सार्वत्रिकं प्रतीयेत -७,१.४
अविभागात् तु नैवं स्यात् -७,१.५
द्व्यर्थत्वं च विप्रतिषिद्धम् -७,१.६
उत्पत्तौ विध्यभावाद् वा चोदनायां प्रवृत्तिः स्यात् ततश् च कर्मभेदः स्यात् -७,१.७
यदि वाप्य् अभिधानवत् सामान्यात् सर्वधर्मः स्यात् -७,१.८
अर्थस्य त्व् अविभक्तत्वात् तथा स्याद् अभिधानेषु पूर्ववत्त्वात् प्रयोगस्य कर्मणः शब्दभाव्यत्वाद् विभागाच् छेषाणाम् अप्रवृत्तिः स्यात् -७,१.९
स्मृतिर् इति चेत् -७,१.१०
न पूर्ववत्वात् -७,१.११
अर्थस्य शब्दभाव्यत्वात् प्रकरणनिबन्धनाच् छब्दाद् एवान्यत्र भावः स्यात् -७,१.१२
सामाने पूर्ववत्वाद् उत्पन्नाधिकारः स्यात् -७,१.१३
श्येनस्येति चेति -७,१.१४
नासन्निधानात् -७,१.१५
अपि वा यद्य् अपूर्वत्वाद् इतरदधिकार्थे ज्यौतिष्टोमिकाद् विधेस् तद्वाचकं समानं स्यात् -७,१.१६
पञ्चसञ्चरेष्व् अर्थवादातिदेशः सन्निधानात् -७,१.१७
सर्वस्य वैकशब्द्यात् -७,१.१८
लिङ्गदर्शनाच् च -७,१.१९
विहिताम्नानान् नेति चेत् -७,१.२०
नेतरार्थत्वात् -७,१.२१
एककपालैन्द्राग्नौ च तद्वत् -७,१.२२
एककपालानां वैश्वदेविकः प्रकृतिर् आग्रयणे सर्वहोमापरिवृत्तिदर्शनाद् अवभृथे च सकृद् द्व्यवदानस्य वचनात् -७,१.२३
साम्नोऽभिधानशब्देन प्रवृत्तिः स्याद् यथाशिष्टम् -७,२.१
शब्दैस् त्व् अर्थविधित्वाद् अर्थान्तरेऽप्रवृत्तिः स्यात् पृथग्भावात् क्रियाया ह्य् अभिसम्बन्धः -७,२.२
स्वार्थे वा स्यात् प्रयोजनं क्रियायास् तदङ्गभावेनोपदिश्येरन् -७,२.३
शब्दमात्रम् इति चेत् -७,२.४
नौत्पत्तिकत्वात् -७,२.५
शास्त्रं चैवम् अनर्थकं स्यात् -७,२.६
स्वरस्येति चेत् -७,२.७
नार्थाभावाच् छ्रुतेर् असंबन्धः -७,२.८
स्वरस् तूत्पत्तिषु स्यान् मात्रावर्णाविभक्तत्वात् -७,२.९
लिङ्गदर्शनाच् च -७,२.१०
अश्रुतेस् तु विकारस्योत्तरासु यथाश्रुति -७,२.११
शब्दानां चासामञ्जस्यम् -७,२.१२
अपि तु कर्मशब्दः स्याद् भावोऽर्थः प्रसिद्धग्रहणत्वाद् विकारो ह्य् अविशिष्टोऽन्यैः -७,२.१३
अद्रव्यं चापि दृश्यते -७,२.१४
तस्य च क्रिया ग्रहणार्था नानार्थेषु विरूपित्वाद् अर्थो ह्य् आसामलौकिको विधानात् -७,२.१५
तस्मिन् संज्ञाविशेषाः स्युर् विकारपृथक्त्वात् -७,२.१६
योनिशस्याश् च तुल्यवद् इतराभिर् विधीयन्ते -७,२.१७
अयोनौ चापि दृश्यतेऽतथायोनि -७,२.१८
ऐकार्थ्ये नास्ति वैरूप्यम् इति चेत् -७,२.१९
स्याद् अर्थान्तरेष्व् अनिष्पत्तेर् यथा पाके -७,२.२०
शब्दानां च सामञ्जस्यं -७,२.२१
उक्तं क्रियाभिधानं तच्छ्रुताव् अन्यत्र विधिप्रदेशः स्यात् -७,३.१
अपूर्वे वापि भागित्वात् -७,३.२
नाम्नस् त्व् औत्पत्तिकत्वात् -७,३.३
प्रत्यक्षाद् गुणसंयोगात् क्रियाभिधानं स्यात् तदभावेऽप्रसिद्धं स्यात् -७,३.४
अपि वा सत्रकर्मणि गुणार्थैषा श्रुतिः स्यात् -७,३.५
विश्वजिति सर्वपृष्ठे तत्पूर्वकत्वाज् ज्यौतिष्टोमिकानि पृष्ठान्य् अस्ति च पृष्ठशब्दः -७,३.६
षडहाद् वा तत्र हि चोदना -७,३.७
लिङ्गाच् च -७,३.८
उत्पन्नाधिकारो ज्योतिष्टोमः -७,३.९
द्वयोर् विधिर् इति चेत् -७,३.१०
न व्यर्थत्वात् सर्वशब्दस्य -७,३.११
तथावभृथः सोमात् -७,३.१२
प्रकृतेर् इति चेत् -७,३.१३
न भक्तित्वात् -७,३.१४
लिङ्गदर्शनाच् च -७,३.१५
द्रव्यादेशे तद्द्रव्यः श्रुतिसंयोगात् पुरोडाशस् त्व् अनादेशे तत्प्रकृतित्वात् -७,३.१६
गुणविधिस् तु न गृह्णीयात् समत्वात् -७,३.१७
निर्मन्थ्यादिषु चैवम् -७,३.१८
प्रणयनं तु सौमिकम् अवाच्यं हीतरत् -७,३.१९
उत्तरवेदिप्रतिषेधश् च तद्वत् -७,३.२०
प्राकृतं वानामत्वात् -७,३.२१
परिसङ्ख्यर्थं श्रवणं गुणार्थवादो वा -७,३.२२
प्रथमोत्तमयोः प्रणयनमुत्तरवेदिप्रतिषेधात् -७,३.२३
मध्यमयोर् वा गत्यर्थवादात् -७,३.२४
औत्तरवेदिकोऽनारभ्यवादप्रतिषेधः -७,३.२५
स्वरसामैककपालामिक्षं च लिङ्गदर्शनात् -७,३.२६
चोदनासामान्याद् वा -७,३.२७
कर्मजे कर्म यूपवत् -७,३.२८
रूपं वाशेषभूतत्वात् -७,३.२९
विशये लौकिकः स्यात् सर्वार्थत्वात् -७,३.३०
न वैदिकम् अर्थनिर्देशात् -७,३.३१
तथोत्पत्तिर् इतरेषां समत्वात् -७,३.३२
संस्कृतं स्यात् तच्छब्दत्वात् -७,३.३३
भक्त्या वायज्ञशेषत्वाद् गुणानाम् अभिधानत्वात् -७,३.३४
कर्मणः पृष्टशब्दः स्यात् तथाभूतोपदेशात् -७,३.३५
अभिधानोपदेशाद् वा विप्रतिषेधाद् द्रव्येषु पृष्ठशब्दः स्यात् -७,३.३६
इतिकर्तव्यता विधेर् यजतेः पूर्ववत्त्वम् -७,४.१
स लौकिकः स्याद् दृष्टप्रवृत्तित्वात् -७,४.२
वचनात् तु ततोऽन्यत्वम् -७,४.३
लिङ्गेन वा नियम्येत लिङ्गस्य तद्गुणत्वात् -७,४.४
अपि वान्यायपूर्वत्वाद् यत्र नित्यानुवादवचनानि स्युः -७,४.५
मिथो विप्रतिषेधाच् च गुणानां यथार्थतल्पना स्यात् -७,४.६
भागित्वात् तु नियम्येत गुणानाम् अभिधानत्वात् सम्बन्धाद् अभिधानवद् यथा धेनुः किशोरेण -७,४.७
उत्पत्तीनां समत्वाद् वा यथाधिकारं भावः स्यात् -७,४.८
उत्पत्तिशेषवचनं च विप्रतिषिद्धम् एकस्मिन् -७,४.९
विध्यन्तो वा प्रकृतिवच् चोदनायां प्रवर्तेत तथा हि लिङ्गदर्शनम् -७,४.१०
लिङ्गहेतुत्वाद् अलिङ्गे लौकिकं स्यात् -७,४.११
लिङ्गस्य पूर्ववत्तवाच् चोदनाशब्दसामान्याद् एकेनापि निरूप्येत यथा स्थालीपुलाकेन -७,४.१२
द्वादशाहिकम् अहर्गणे तत्प्रकृतित्वाद् ऐकाहिकम् अधिकागमात् तदाख्यं स्याद् एकाहवत् -७,४.१३
लिङ्गाच् च -७,४.१४
न वा क्रत्वभिधानाद् अधिकानाम् अशब्दत्वम् -७,४.१५
लिङ्गं संघातधर्मः स्यात् तदर्थापत्तेर् द्रव्यवत् -७,४.१६
न वार्थधर्मत्वात् संघातस्य गुणत्वात् -७,४.१७
अर्थापत्तेर् द्रव्येषु धर्मलाभः स्यात् -७,४.१८
प्रवृत्त्या नियतस्य लिङ्गदर्शनम् -७,४.१९
विहारदर्शनं विशिष्टस्यानारभ्यवादानां प्रकृत्यर्थतवात् -७,४.२०
अध्याय ८
[सम्पाद्यताम्]अथ विशेषलक्षणम् -८,१.१
यस्य लिङ्गमर्थसंयोगादभिधानवत् -८,१.२
प्रवृत्तित्वादिष्टेः सोमे प्रवृत्तिः स्यात् -८,१.३
लिङ्गदर्शनाच्च -८,१.४
कृत्स्वविधानाद्वापूर्वत्वम् -८,१.५
स्त्रुगभिघारणाभावस्य च नित्यानुवादात् -८,१.६
विधिरिति चेत् -८,१.७
न वाक्यशेषत्वात् -८,१.८
शङ्कतेचानुपोषणात् -८,१.९
दर्शनमैष्टिकानां स्यात् -८,१.१०
इष्टिषु दर्शपूर्णमासयोः प्रवृत्तिः स्यात् -८,१.११
पशौ च लिङ्गदर्शनात् -८,१.१२
दैक्षस्य चेतरेषु -८,१.१३
ऐकादशिनेषु सौत्यस्य द्वैरशन्यस्य दर्शनात् -८,१.१४
तत्प्रवृत्तिर्गणेषु स्यात्प्रतिपशु यूपदर्शनात् -८,१.१५
अव्यक्तासु तु सोमस्य -८,१.१६
गणेषु द्वादशाहस्य -८,१.१७
गव्यस्य च तदादिषु -८,१.१८
निकायिनां च पूर्वस्योत्तरेषु प्रवृत्तिः स्यात् -८,१.१९
कर्मणस्त्वप्रवृत्तित्वात्फलनियमकर्तृ समुदायस्यानन्वयस्तद्बन्धनत्वात् -८,१.२०
प्रवृत्तौ चापि तादर्थ्यात् -८,१.२१
अश्रुतित्वाच्च -८,१.२२
गुणकामेष्वाश्रितत्वात्प्रवृत्तिः स्यात् -८,१.२३
निवृत्तिर्वा कर्मभेगात् -८,१.२४
अपि वातद्विकारत्वात्क्रत्वर्थत्वात्प्रवृत्तिः स्यात् -८,१.२५
एककर्मणि विकत्पोऽविभागो हि चोदनैकत्वात् -८,१.२६
लिङ्गसाधारण्याद्विकल्पः स्यात् -८,१.२७
ऐकार्थ्याद्वा नियम्येत पूर्ववत्त्वाद्विकारो हि -८,१.२८
अश्रुतित्वान्नेति चेत् -८,१.२९
स्याल्लिङ्गभावात् -८,१.३०
तथा चान्यार्थदर्शनम् -८,१.३१
विप्रतिपत्तौ हविषा नियम्येत कर्मणस्तदुपाख्यत्वात् -८,१.३२
तेन च कर्मसंयोगात् -८,१.३३
गुणत्वेनदेवताश्रुतिः -८,१.३४
हिरण्यमाज्यधर्मस्तेजस्त्वात् -८,१.३५
धर्मानुग्रहाच्च -८,१.३६
औषधं वा विशदत्वात् -८,१.३७
चरुशब्दाच्च -८,१.३८
तस्मिंश्च श्रपणश्रुतेः -८,१.३९
मधूदके द्रव्यसामान्यात्पयोविकारः स्यात् -८,१.४०
आज्यं वा वर्णसामान्यात् -८,१.४१
धर्मानुग्रहाच्च -८,१.४२
पूर्वस्य चाविशिष्टत्वात् -८,१.४३
वाजिने सोमपूर्वत्वं सौत्रामण्याञ्च ग्रहेषु ताच्छब्द्यात् -८,२.१
अनुवषट्कारच्च -८,२.२
समुपहूय भक्षणाच्च -८,२.३
क्रयणश्रपणपुरोरुगुपयामग्रहणासादनवासोपनहनञ्च तद्वत् -८,२.४
हविषा वा नियम्येत तद्विकारत्वात् -८,२.५
प्रशंसा सोमशब्दः -८,२.६
वचनानीतराणि -८,२.७
व्यपदेशश्च तद्वत् -८,२.८
पशुपुरोडाशस्य च लिङ्गदर्शनम् -८,२.९
पशुः पुरोडाशविकारः स्याद्देवतासामान्यात् -८,२.१०
प्रोक्षणातच्च -८,२.११
पर्यग्निकरणाच्च -८,२.१२
सान्नाय्यं वा तत्प्रभवत्वात् -८,२.१३
तस्य च पात्रदर्शनात् -८,२.१४
दध्नः स्यान्मूर्तिसामान्यात् -८,२.१५
पयो वा कालसामान्यात् -८,२.१६
पश्र्वानन्तर्यात् -८,२.१७
द्रवत्वं चाविशिष्टम् -८,२.१८
आमिक्षोभयभाव्यत्वादुभयविकारः स्यात् -८,२.१९
एकं वा चोदनैकत्वात् -८,२.२०
दधिसंघातसामान्यात् -८,२.२१
पयो वा तत्प्रधानत्वाल्लोकवद्दध्नस्तदर्थत्वात् -८,२.२२
धर्मानुग्रहाच्च -८,२.२३
सत्रमहीनश्च द्वादशाहस्तस्योभयथा प्रवृत्तिरैककर्म्यात् -८,२.२४
अपि वा यजतिश्रुतेरहीनभूतप्रवृत्तिः स्यात्प्रकृत्या तुल्य शब्दत्वात् -८,२.२५
द्विरात्रादीनामेकादशरात्रादहीनत्वं यजतिचोदनात् -८,२.२६
त्रयोदशरात्रादिषु सत्रभूतस्तेष्वासनोपायिचोदनात् -८,२.२७
लिङ्गाच्च -८,२.२८
अन्यतरतोऽतिरात्रत्वात् पञ्चदशरात्रस्याहीनत्वं कुण्डगयिनामयनस्य च चद्भूतेष्वहूनत्वं कुण्डगयिनामयनस्य दर्शनात् -८,२.२९
अहीनवचनाच्च -८,२.३०
सत्रे वोपायिचोदनात् -८,२.३१
सत्रलिङ्गञ्चदर्शयति -८,२.३२
हविर्गणे परमुत्तरस्य देशसामान्यात् -८,३.१
देवतया वा नियम्येतशब्दत्त्वादितरस्याश्रुतित्वात् -८,३.२
गणचोदनायां यस्य लिङ्गं तदावृत्तिः प्रतीयेताग्नेयवत् -८,३.३
नानाहानि वा संघातत्वात्प्रवृत्तिलिङ्गेन चोदनात् -८,३.४
तथा चान्यार्थदर्शनम् -८,३.५
कालाभ्यासेऽपि बादरिः कर्मभेदात् -८,३.६
तदावृत्तिं तु जैमिनिरह्रामप्रत्यक्षसंख्यत्वात् -८,३.७
संस्थागणेषु तदभ्यासः प्रतीयेत कृतलक्षणग्रहणात् -८,३.८
अधिकाराद्वा प्रकृतिस्तस्तद्विशिष्टा स्यादभिधानस्य तन्निमित्तत्वात् -८,३.९
गणादुपचयस्तत्प्रकृतित्वात् -८,३.१०
एकाहाद्वा तेषां समत्वात्स्यात् -८,३.११
गायत्रीषु प्राकृतीनामवच्छेदः प्रकृत्त्याधिकारात्संख्या त्वादग्निष्टोमवदव्यतिरेकात्तदाख्यत्वम् -८,३.१२
तन्नित्यवच्च प्रथक्सतीषु तद्वचनम् -८,३.१३
न विंशतौ दशेति चेत् -८,३.१४
ऐकसंख्यमेव स्यात् -८,३.१४
गुणाद्वाद्रव्यशब्दः स्यादसर्वविषयत्वात् -८,३.१६
गोत्वच्च समन्वयः -८,३.१७
संख्यायाश्च शब्दत्वात् -८,३.१८
इतरस्याश्रुतित्वाच्च -८,३.१९
द्रव्यान्तरेऽनिवेशादुक्थ्यलोपैर्विशिष्टं स्यात् -८,३.२०
अशास्त्रलक्षमत्वाच्च -८,३.२१
उत्पत्तिनामधेयत्वाद्भतया पृथक्सतीषु स्यात् -८,३.२२
वचनमिति चेत् -८,३.२३
यावदुक्तम् -८,३.२४
अपूर्वे च विकल्पः स्याद्यदि संख्याविधानम् -८,३.२५
ऋग्गुणत्वान्नेति चेत् -८,३.२६
तथा पूर्ववति स्यात् -८,३.२७
गुणावेशश्च सर्वत्र -८,३.२८
निष्पन्नग्रहणान्नेति चेत् -८,३.२९
तथेहापिस्यात् -८,३.३०
यदि वाविशये नियमः प्रकृत्युपबन्धाच्छरेष्वपि प्रसिद्धः स्यात् -८,३.३१
द्रष्टः प्रयोग इतिचेत् -८,३.३२
तथा शरेष्वपि -८,३.३३
भत्तयेति चेत् -८,३.३४
तथेतरस्मिन् -८,३.३५
अर्थस्य चासमाप्तत्वान्न तासामेकदेशे स्यात् -८,३.३६
दर्विहोमो यज्ञाभिधानं होमसंयोगात् -८,४.१
स लौकिकानां स्यात्कर्तुस्तदाख्यत्वात् -८,४.२
सर्वेषां वा दर्शनाद्वास्तुहोमे -८,४.३
जुहोतिचोदनानां वा तत्संयोगात् -८,४.४
द्रव्योपदेशाद्वा गुणाभिधानं स्यात् -८,४.५
न लौकिकानामाचारग्रहणत्वाच्छब्दवतां चान्यार्थविधानात् -८,४.६
दर्शनाच्चान्यपात्रस्य -८,४.७
तथाग्निहविषोः -८,४.८
उक्तश्चार्थसम्बन्धः -८,४.९
तस्मिन्सोमः प्रवर्तेताव्यक्तत्वात् -८,४.१०
न वा स्वाहाकारेण संयोगाद्वाषट्कारस्य च निर्देशात्तन्त्रेतेन विप्रतिषेधात् -८,४.११
शब्दान्तरत्वात् -८,४.१२
लिङ्गदर्शनाच्च -८,४.१३
उत्तरार्थस्तु स्वाहाकारो यथा साप्तदश्यं तत्राविप्रतिषिद्धा पुनः प्रवृत्तिर्लिङ्गदर्शनात्पशुवत् -८,४.१४
अनुत्तरार्थोवार्ऽथवत्त्वादानर्थक्याद्धि प्राकृतस्योपरोधःस्यात् -८,४.१५
न प्रकृतावपीति चेत् -८,४.१६
उक्तं समवाये पारदौर्बल्यम् -८,४.१७
तच्चोदना वेष्टेः प्रवृत्तित्वाद्विधिः स्यात् -८,४.१८
शब्दसानर्थ्याच्च -८,४.१९
लिङ्गदर्शनाच्च -८,४.२०
तत्राभावस्य हेतुत्वाद्गुणार्थेस्याददर्शनम् -८,४.२१
विधिरिति चेत् -८,४.२२
न वाक्यशेषत्वाद्गुणार्थे च समाधानं नानात्वेनोपपद्यते -८,४.२३
येषां वापरयोर्हेमस्तेषां स्यादविरोधात् -८,४.२४
तत्रौषधानि चोद्यन्ते तानि स्थानेन गम्येरन् -८,४.२५
लिङ्गाद्वा शेषहोमयोः -८,४.२६
प्रतिपत्ति तु ते भवतस्तस्मादताद्विकारत्वम् -८,४.२७
सन्निपाते विरोधिनामप्रवृत्तिः प्रतीयेत विध्युत्पत्तिव्यवस्थानादर्थस्यापरिणेघत्वाद्वचनाद् अतिदेशः स्यात् -८,४.१८
अध्याय ९
[सम्पाद्यताम्]यज्ञकर्म प्रधानं तद्धि चोदनाभूतं तस्य द्रव्येषु संस्कारस्तत्प्रयुक्तस्तदर्थत्वात् -९,१.१
संस्कारे युज्यमानानां तादर्थ्यात्तत्प्रयुक्तं स्यात् -९,१.२
तेन त्वर्थेन यज्ञस्य संयोगाद्धर्मसम्बन्धस्तस्माद्यज्ञ प्रयुक्तं स्यात्संस्कारस्य तदर्थत्वात् -९,१.३
फलदेवतयोश्च -९,१.४
न चोदनाती हि ताद्गुण्यम् -९,१.५
देवता वा प्रयोजयेदतिथिवद्भोजनस्यतदर्थत्वात् -९,१.६
अर्थापत्याच -९,१.७
ततश्च तेन सम्बन्धः -९,१.८
अपि वा शब्दपूर्वत्वाद्यज्ञकर्म प्रधानं स्याद्गुणत्वे देवताश्रुतिः -९,१.९
अतिथौ तत्प्रधानत्वमभावः कर्मणि स्यात्तस्य प्रीतिप्रधानत्वात् -९,१.१०
द्रव्यसंख्याहितुसमुदायं वा श्रुतिसंयोगात् -९,१.११
अर्थकारिते च द्रव्येण न व्यवस्था स्यात् -९,१.१२
अर्थो वा स्यात्प्रयोजनमितरेषामचोदनात्तस्य च गुणभूतत्वात् -९,१.१३
अपूर्वत्वाद्व्यवस्था स्यात् -९,१.१४
तत्प्रयुक्तत्वे च धर्मस्य सर्वविषयत्वम् -९,१.१५
तद्यक्तस्येति चेत् -९,१.१६
नाश्रुतित्वात् -९,१.१७
अधिकारादिति चेत् -९,१.१८
तुल्येषु नाधिकारः स्यादचोदितश्च सम्बन्धः पृथक्सतां यज्ञार्थेनाभिसम्बन्धस्तस्माद्यज्ञप्रयोजनम् -९,१.१९
देशबद्धमुपांशुत्वं तेषां स्याछ्रुतिनिर्देशात्तस्य च तत्रभावात् -९,१.२०
यज्ञस्य वा तत्संयोगात् -९,१.२१
अनुवादश्च तदर्थवत् -९,१.२२
प्रणीतादि तथेति चेत् -९,१.२३
न यज्ञस्याश्रुतित्वात् -९,१.२४
तद्देशानां वा संघातस्यचोदितत्वात् -९,१.२५
अग्निधर्मः प्रतिष्टकं संघातात्पौर्णमासीवत् -९,१.२६
अग्नेर्वा स्याद्द्रव्यैकत्वादितरासां तदर्थ त्वात् -९,१.२७
चोदनासमुदायात्तु पौर्ण मास्यां तथा स्यात् -९,१.२८
पत्नीसंयाजान्तत्वं सर्वेषामविशेषात् -९,१.२९
लिङ्गाद्वा प्रागुत्तमात् -९,१.३०
अनुवादो वा दोक्षा यथा नक्तं संस्थापनस्य -९,१.३१
स्याद्वानारभ्य विधानादन्ते लिङ्ग विरोधात् -९,१.३२
अभ्यासः सामिधेनीनां प्राथम्यात्स्थानधर्मःस्यात् -९,१.३३
इष्ट्यावृतौ प्रयाजवदावर्तेतारम्भणीया -९,१.३४
सकृद्वाऽरम्भसंयागादेकः पुनरारम्भो यावज्जीवप्रयोगात् -९,१.३५
अर्थाभिधानसंयोगान्मन्त्रेषु शेषभावः स्यात्तत्राचोदितमप्राप्तं चोदिताभिधानात् -९,१.३६
ततश्चावचनन्तेषामितरार्थं प्रयुज्यते -९,१.३७
गुणशब्दस्तथेति चेत् -९,१.३८
नसमवायात् -९,१.३९
चोदिते तु परार्थत्वाद्विधिवदविकारः स्यात् -९,१.४०
विकारस्तत्प्रधाने स्यात् -९,१.४१
असंयोगात्तदर्थेषु तद्विशिष्टं प्रतीयेत -९,१.४२
कर्माभावादेवमिति चेत् -९,१.४३
न परर्थत्वात् -९,१.४४
लिङ्गविशेषनिर्देशात्समानविधानेष्वप्राप्ता सारस्वती स्त्रीत्वात् -९,१.४५
पश्र्वभिधानाद्वा तद्धि चोदनाभूतं पुंविषयं पुनः पशुत्वम् -९,१.४६
विशेषो वा तदर्थनिर्देशात् -९,१.४७
पशुत्वं चैकशब्द्यात् -९,१.४८
यथोक्तं वा सन्निधानात् -९,१.४९
आम्नातादन्यदधिकारे वचनाद्विकारः स्यात् -९,१.५०
द्वैधं वा तुल्यहेतुत्वात्सामान्याद्विकल्पः स्यात् -९,१.५१
उपदेशाच्च साम्नः -९,१.५२
नियमो वा श्रुतिविशेषादितरत्साप्तदश्यवत् -९,१.५३
अगाणाच्छब्दान्यत्वे तथाभूतोपदेशः स्यात् -९,१.५४
यत्स्थाने बा तद्गीतिः स्यात्पदान्यत्वप्रधानत्वात् -९,१.५५
गानसंयोगाच्च -९,१.५६
वचनमिति चेत् -९,१.५७
न तत्प्रधानत्वात् -९,१.५८
सामानि मन्त्रमेके स्मृत्युपदेशाभ्याम् -९,२.१
तदुक्तदोषम् -९,१.२
कर्म वा विधिलक्षणम् -९,२.३
तादृग्द्रव्यं वचनात्पाकयज्ञवत् -९,२.४
तत्रीविप्रतिपिद्धो द्रव्यान्तरे व्यतिरेतकः प्रदेशश्च -९,२.५
शब्दार्थत्वात्तुनैवं स्यात् -९,२.६
परार्थत्वाच्च शब्दानाम् -९,२.७
असम्बन्धश्च कर्मणा शब्दयोः पृथगर्थत्वात् -९,२.८
संस्कारश्चाप्रकरणेऽग्निवत्स्यात्प्रयुक्तत्वात् -९,२.९
अकार्यत्वाच्च शब्दानामप्रयोगः प्रतीयेत -९,२.१०
आश्रितत्वाच्च -९,२.११
प्रयुज्यत इति चेत् -९,२.१२
ग्रहणार्थं प्रयुज्येत -९,२.१३
तृचे स्याच्छ्रुतिनिर्देशात् -९,२.१४
शब्दार्थत्वाद्विकारस्य -९,२.१५
दर्शयति च -९,२.१६
वाक्यानां तु विभक्तत्वात्प्रतिशब्दं समाप्तिः स्यात्सं स्कारस्य तदर्थत्वात् -९,२.१७
तथा चान्यार्थ दर्शनम् -९,२.१८
अनवानोपदेशश्च तद्वत् -९,२.१९
अभ्यासेनेतरा श्रुतिः -९,२.२०
तदभ्यासः समासु स्यात् -९,२.२१
लिङ्गदर्शनाच्च -९,२.२२
नैमित्तिकं तूत्तरात्वमानन्तर्यात्प्रतीयेत -९,२.२३
ऐकार्थ्याच्च तदभ्यासः -९,२.२४
प्रागाथिकं तु -९,२.२५
प्रगाथे च -९,२.२७
लिङ्गदर्शनाव्यतिरेतकाच्च -९,२.२८
अर्थैकत्वाद्विकल्पः स्यात् -९,२.२९
अर्थैकत्वाद्विकल्पः स्यादृक्सामयोस्तदर्थत्वात् -९,२.३०
वचनाद्विनियोगः स्यात् -९,२.३१
सामप्रदेशे विकारस्तदपेक्षः स्याच्छास्त्रकृत्वात् -९,२.३२
वर्णे तु वादरिर्यथाद्रव्यं द्रव्यप्यतिरेकात् -९,२.३३
स्तोभस्यैके द्रव्यान्तरे निवृत्तिमृग्वत् -९,२.३४
सर्वातिदेशस्तु सामान्याल्लीकवद्विकारः स्यात् -९,२.३५
अन्वयञ्चापि दर्शयति -९,२.३६
निवृत्तिर्वार्ऽथलोपात् -९,२.३७
अन्वयोवार्थवादः स्यात् -९,२.३८
अधिकञ्च विवर्णञ्च जैमिनिः स्तोभशब्दत्वात् -९,२.३९
धर्मस्यार्थकृतत्वाद्द्रव्यगुणविकारव्यतिक्रमप्रतिषेधे चोजनानुबन्धः समवायात् -९,२.४०
तदुत्पत्तेस्तु निष्टत्तिस्तत्कृतत्वात्स्यात् -९,२.४१
अवेश्येरन्वार्थवत्त्वात्संरकारस्य तदर्थत्वात् -९,२.४२
आख्या चैवं तदावेशाद्विकृतौ स्यादपूर्वत्वात् -९,२.४३
परार्थेन त्वर्थसामान्यं संस्कारस्य तदर्थत्वात् -९,२.४४
क्रियेरन्वार्थनिर्वृत्तेः -९,२.४५
एकार्थत्वादविभागः स्यात् -९,२.४६
निर्देशाद्वा व्यवतिष्ठेरन् -९,२.४७
अप्राकृते तद्विकाराद्विरोधाद्यवतिष्ठेरन् -९,२.४८
उभयसाम्नि चैवमेकार्थापत्तेः -९,२.४९
स्वार्थत्वाद्वा व्यवस्था स्यात्प्रकृतिवत् -९,२.५०
पार्वणहोमयोस्तवप्रवृत्तिः समुदायार्थसंयोगात्तगभीज्याहि -९,२.५१
कालस्येति चेत् -९,२.५२
नाप्रकरणत्वात् -९,२.५३ मन्त्रवर्णाच्च -९,२.५४
तदभावेऽग्निवगिति चेत् -९,२.५५
नाधिकारकत्वात् -९,२.५६
उभयोरविशेषात् -९,२.५७
यदभीज्या वा तद्विषयौ -९,२.५८
प्रयाजेऽपीति चेत् -९,२.५९
नाचीदितत्वात् -९,२.६०
प्रकृतौ यथोत्पत्तिवचनमर्थानां तथोत्तरस्यां ततौ तत्प्रकृतित्वात्वादर्थे चाकार्यत्वात् -९,३.१
लिङ्गदर्शनाच्च -९,३.२
जातिनैमित्तिकं यथास्थानम् -९,३.३
अविकारमेकेऽनार्षत्वात् -९,३.४
लिङ्गदक्शनाच्च -९,३.५
निकारो वातदुक्तहेतुः -९,३.६
लिङ्गं मन्त्रचिकीर्षार्थम् -९,३.७
नियमो वोभयभागित्वात् -९,३.८
लौकिके दोषसंयोगादपवृक्ते हिचोद्यते निमित्तेन प्रकृतौ स्यादभागित्वात् -९,३.९
अन्यायस्त्वविकारेणा द्रष्टप्रतिघातित्वादविशेषाच्च तेनास्य -९,३.१०
विकारो वा तदर्थत्वात् -९,३.११
अपित्वन्यायसम्बन्धात्प्रकृतिवत्परेष्वपियथार्थं स्यात् -९,३.१२
यथार्थं त्वन्यायस्याचोदितत्वात् -९,३.१३
छन्दसि तु यथादृष्टम् -९,३.१४
विप्रतिपत्तौ विकल्पः स्यात्तत्सत्वाद्गुणे त्वन्यायकल्पनैकदेशत्वात् -९,३.१५
प्रकरणविशेषाच्च -९,३.१६
अर्थाभावात्तु नैवं स्याद्गुणनात्रमितरत् -९,३.१७
द्यावोस्तथेति चेत् -९,३.१८
नोत्पत्तिशब्दत्वात् -९,३.१९
अपूर्वे त्वविकारोऽप्रदेशात्प्रतीयेत -९,३.२०
विकृतौ चापि तद्वचनात् -९,३.२१
अध्रिगुः सवनीयेषु तद्वत्समानविधानाश्चेत् -९,३.२२
प्रतिनिधौ चाविकारात् -९,३.२३
अनाम्नानादशब्दत्वमभावाच्चेतरस्य स्यात् -९,३.२४
तादर्थ्याद्वा तदाख्यंस्यात्संस्कारैरविशिष्चत्वात् -९,३.२५
उक्तञ्च तत्त्वमस्य -९,३.२६
संसर्गिषु चार्थस्यास्थितपरिमाणत्वात् -९,३.२७
लिङ्गदर्शनाच्च -९,३.२८
एकधेत्येकसंयोगादभ्यासेनाभिधानं स्यात् -९,३.२९
अविकारो वा बहूनामेककर्मवत् -९,३.३०
सकृत्त्वं चैकध्यं स्यादेकत्वात्त्वचोऽनभिप्रेतं तत्प्रकृतित्वात्परेष्वभ्यासेन विवृद्धावभिधानां स्यात् -९,३.३१
मेधपतित्वं स्वामिदेवतस्य समवायात्सर्वत्र च प्रयुक्तत्वात्तस्याचान्यायनिगदत्वात्सर्वत्रैवाविकारः स्यात् -९,३.३२
अपि वा द्विसमवायोऽर्थान्यत्वे यथासंख्यं प्रयोगः स्यात् -९,३.३३
स्वामिनो वैकशब्द्यादुत्कर्षो देवतायां स्यात्पत्न्यां द्वितीयशब्दः स्यात् -९,३.३४
देवता तु तदाशीष्ट्वात्सम्प्राप्तत्वात्स्वात्स्वामिन्यनर्थिका स्यात् -९,३.३५
उत्सर्गाच्च भक्त्यातस्मिन्पतित्वं स्यात् -९,३.३६
उत्कृष्येतैकसंयुक्तो द्विदेवते सम्भवात् -९,३.३७
एकस्तु समवायात्तस्य तल्लक्षणत्वात् -९,३.२८
संसर्गित्वाच्च तस्मात्तेन विकल्पः स्यात् -९,३.३९
एकत्वेपि गुणानपायात् -९,३.४०
नियमो बहुदेवते विकारः स्यात् -९,३.४१
विकल्पो वा प्रकृतिवत् -९,३.४२
अर्थान्तरे विकारः स्याद्देवतापृथक्त्वादेकाभिसमवायात्स्यात् -९,३.४३
षड्विंशतिरभ्यासेन पशुगणे तत्प्रकृतित्वाद्गाणस्य प्रविभक्तत्वादविकारे हि तासामकार्त्स्न्येनाभिसम्बन्धो विकारान्न समासः स्यादसंयोगाच्च सर्वाभिः -९,४.१
अभ्यासेऽपि तथेति चेत् -९,४.२
न गुणादर्थकृतत्वाच्च -९,४.३
समासेऽपि तथेति चेत् -९,४.४
नासम्भवात् -९,४.५
स्वाभिश्च वचनं प्रकृतौ तथेह स्यात् -९,४.६
वङ्क्रीणान्तु प्रधानत्त्वात्समासेनाभिधानं स्यात्प्राधान्यमध्रिगोस्तदर्थत्वात् -९,४.७
तासां च कृत्स्नवचनात् -९,४.८
अपि त्वसन्निपातित्वात्पत्नीवदाम्नातेनाभिधानं स्यात् -९,४.९
विकारस्तु प्रदेशत्वाद्यजमानवत् -९,४.१०
अपूर्वत्वात्तथा पत्न्याम् -९,४.११
अनाम्नातस्त्वविकारात्सङ्ख्यासु सर्वगामित्वात् -९,४.१२
सङ्खाया त्वेवं प्रधानं स्याद्वङ्क्रयः पुनः प्रधानम् -९,४.१३
अनाम्नातवचनमवचनेन हि वङ्क्रीणां स्यान्निर्देशः -९,४.१४
अभ्यासो वाविकारात्स्यात् -९,४.१५
पशुस्त्वेवं प्राधानंस्यादभ्यासस्य तन्निमित्तत्वात्तस्मात्समासशब्दः स्यात् -९,४.१६
अश्वस्य चतुस्त्रिंशत्तस्य वचनाद्वैशेषिकम् -९,४.१७
तत्प्रतिषिध्य प्रकृतिर्नियुज्यते सा चतुस्त्रिंशद्वाच्यत्वात् -९,४.१८
ऋगावास्यादाम्नातत्वादविकल्पश्च न्याय्यः -९,४.१९
तस्यां तु वचनादैरवत्पदविकारः स्यात् -९,४.२०
सर्वप्रतिषेधो वासंयागात्पदेन स्यात् -९,४.२१
वनिष्ठुसन्निधानादुरूकेण वपाभिधानम् -९,४.२२
प्रशसास्याभिधानम् -९,४.२३
बाहुप्रशंसा वा -९,४.२४
श्येन-शला-कश्यप- कवषस्त्रेकपर्णेष्वाकृतिवचनं प्रसिद्धसन्निधानात् -९,४.२५
कार्त्स्न्यं वा स्यात्तथाभावात् -९,४.२६
अध्रिगोश्च तदर्थत्वात् -९,४.२७
प्रासङ्गिके प्रायश्चत्तं न विद्यते परार्थत्वात्तदर्थे हिविधीयते -९,४.२८
धारणे च परार्थत्वात् -९,४.२९
क्रियार्थत्वादितरेषु कर्म स्यात् -९,४.३०
न तूत्पन्ने यस्य चोदनाप्राप्तकालत्वात् -९,४.३१
प्रदानदर्शनं श्रपणे तद्धर्मभोजनार्थत्वात्संसर्गाच्च मधूदकवत् -९,४.३२
संस्कारप्रतिषेधश्च तद्वत् -९,४.३३
तत्प्रतिषेधे च तथाभूतस्य वर्जनात् -९,४.३४
अधर्मत्वमप्रदानात्प्रणीतार्थे विधानादतुल्यत्वादसंसर्गः -९,४.३५
परो नित्यानुवादः स्यात् -९,४.३६
विहितप्रतिषेधो वा -९,४.३७
वर्जने गुणभावित्वात्तदुक्तप्रतिषेधात्स्यात्कारणात्केवलाशनम् -९,४.३८
व्रतधर्माच्चलेपवत् -९,४.३९
रसप्रतिषेधो वा पुरुषधर्मत्वात् -९,४.४०
अभ्युदये दोगापनयः स्वधर्मा स्यात्प्रवृत्तत्वात् -९,४.४१
शृतोपदेशाच्च -९,४.४२
अपनयो वार्थान्तरे विधानाच्चरुपयोवत् -९,४.४३
लक्षणार्था शृतश्रुतिः -९,४.४४
श्रयणानां त्वपूर्वत्वात्प्रदानार्थेविधानं स्यात् -९,४.४५
गुणो वा श्रयणार्थत्वात् -९,४.४६
अर्थवादश्च तदथवत् -९,४.४७
श्रुतेश्च तत्प्रधानत्वत् -९,४.४८
अर्थवादश्च तदथवत -९,४.४९
संस्कारं प्रति भावाच्च तस्मादप्यप्रधानम् -९,४.५०
पर्यग्निकृतानामुत्सर्गे तादर्थ्यमुपधानवत् -९,४.५१
शेषप्रतिषेधो वार्ऽथाभावादिडान्तवत् -९,४.५२
पूर्वत्त्वाच्च शब्दस्य संस्थापयतीति चाप्रबृत्तेनोपपद्यते -९,४.५३
प्रबृत्तेर्यज्ञहेतुत्वात्प्रतिषेधे संस्काराणामकर्म स्यात्तत्कारितत्वाद्यथा प्रयाजप्रतिषेधे ग्रहणमाजेयस्य -९,४.५४
क्रिया वा स्यादवच्छेदादकर्म सर्वहानं स्यात् -९,४.५५
आज्यसंस्थाप्रतिनिधिः स्याद्द्रब्योत्सर्गात् -९,४.५६
समाप्तिवचनात् -९,४.५७
चोदना वा कर्मोत्सर्गादन्यैः स्यादविशिष्टत्वात् -९,४.५८
अनिज्यां च वनस्पतेः प्रसिद्धान्तेन दर्शयति -९,४.५९
संस्था तद्देवतत्वात्स्यात् -९,४.६०
अध्याय १०
[सम्पाद्यताम्]विधेः प्रकरणान्तरेऽतिदेशात्सर्वकर्म स्यात् -१०,१.१
अपि वाभिधानसंस्कारद्रव्यर्थे क्रियेत तादर्थ्यात् -१०,१.२
तेषामप्रत्यक्षविशिष्टत्वात् -१०,१.३
इष्ठिरारम्भसंयोगादङ्गभूतान्निवर्तेतारमभस्य प्रधानसंयोगात् -१०,१.४
प्रधानाच्चान्यसंयुक्तात्कसर्वारम्भान्निवर्तेतानङ्गत्वात् -१०,१.५
तस्यां तु स्यात्प्रयाजवत् -१०,१.६
न वाङ्गभूतत्वात् -१०,१.७
एकवाक्यत्वाच्च -१०,१.८
कर्म च द्रव्यसंयोगार्थमर्थाभावान्निवर्तेत तादर्थ्यं श्रुतिसंयोगात् -१०,१.९
स्थाणौ तु देशमात्रत्वादनिबृत्तिः प्रतीयेत -१०,१.१०
अपि वा शेषभूतत्वात्संस्कारः प्रतीयेत -१०,१.११
समाख्यानं च तद्वत् -१०,१.१२
मन्त्रवर्णश्च तद्वत् -१०,१.१३
प्रयाजे च तन्न्यायत्वात् -१०,१.१४
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,१.१५
तथाज्यभागाग्निरपीति चेत् -१०,१.१६
व्यपदेशाद्देवतान्तरम् -१०,१.१७
समत्वाच्च -१०,१.१८
पशावपीति चेत् -१०,१.१९
न तदभूतवचनात् -१०,१.२०
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,१.२१
गुणो वा स्यात्कपालवद्गुणभूतविकाराच्च -१०,१.२२
अपि वा शेषभूतत्वात्तत्संस्कारः प्रतीयेत स्वाहाकारवदङ्गानामर्थसंयोगात् -१०,१.२३
व्यृद्धवचनञ्च विप्रतिपत्तौ तदर्थत्वात् -१०,१.२४
गुणेपीति चेत् -१०,१.२५
नासंहानात्करालवत् -१०,१.२६
ग्रहाणाञ्च सम्प्रतिपत्तौ तद्वचनं तदर्त्वात् -१०,१.२७
ग्रहाभावे च तद्वचनम् -१०,१.२८
देवतायाश्च हेतुत्वं प्रसिद्धं तेन दर्शयति -१०,१.२९
अविरुद्वोपपत्तिरर्थापत्तेः शृतवद्भूतविकारः स्यात् -१०,१.३०
स द्व्यर्थः स्यादुभयोः श्रुतिभूतत्वाद्विप्रतिपत्तौ तादर्थ्याद्विकारत्लमुक्तं तस्यार्थवादत्वम् -१०,१.३१
विप्रतिपत्तौ तासामाख्याविकारः स्यात् -१०,१.३२
अभ्यासो वा प्रयाजवदेकदेशोऽन्यदेवत्यः -१०,१.३३
चरुर्हविर्विकारः स्यादिज्यासंयोगात् -१०,१.३४
प्रसिद्धग्रहणत्वाच्च -१०,१.३५
ओदनो वान्नसंयोगात् -१०,१.३६
न द्व्यर्थत्वात् -१०,१.३७
कपालविकारो वा विशयेऽर्थोपपत्तिभ्याम् -१०,१.३८
गुणमुख्यविशेषाच्च -१०,१.३९
तच्छ्रुतौ चान्यहविष्ठात् -१०,१.४०
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,१.४१
ओदनो वा प्रयुक्तत्वात् -१०,१.४२
अपूर्वव्यपदेशाच्च -१०,१.४३
तथा च लिङ्गदर्शनम् -१०,१.४४
स कपाले प्रकृत्या स्यादन्यस्य चाश्रुतित्वात् -१०,१.४५
एकस्मिन्वाविप्रतिषेधात् -१०,१.४६
न वार्ऽथान्चरसंयोगादपूपे पाकसंयुक्तं धारणार्थं तरौ भवति तत्रार्थात्पात्रलाभः स्यादन्यमोऽविशेषात् -१०,१.४७
चरौ वा लिङ्गदर्शनात् -१०,१.४८
तस्मिन्पेषणमनर्थलोपात्स्यात् -१०,१.४९
अक्रिया वा अपूपहेतुत्वात् -१०,१.५०
पिण्डार्थत्वाच्च संयवनम् -१०,१.५१
संवपनञ्च तादर्थ्यात् -१०,१.५२
सन्तापनमधःश्रपणात् -१०,१.५३
उपधानं च तादर्थ्यात् -१०,१.५४
पृथुश्र्लक्ष्णे वानपूपत्वात् -१०,१.५५
अभ्यूहश्चोपरिपाकार्थत्वात् -१०,१.५६
तथावज्वलनम् -१०,१.५७
व्युद्धृत्यासादनं च प्रकृतावश्रुतित्वात् -१०,१.५८
कृष्णलेष्वर्थलोपाकः स्यात् -१०,२.१
स्याद्वा प्रत्यक्षशिष्टत्वात्प्रदानवत् -१०,२.२
उपस्तरणाभिघारणयोपमृतार्थत्वादकर्म स्यात् -१०,२.३
क्रियेत वार्ऽथवादत्वात्तयोः संसर्गबेतुत्वात् -१०,२.४
अकर्म वा चतुर्भिराप्तिवचनात्सह पूर्णं पुनश्चतुरवत्तम् -१०,२.५
क्रिया वा मुख्यावदानपरिमाणात्सामन्यात्तद्गुणत्वम् -१०,२.६
तेषां चैकावदानत्वात् -१०,२.७
आप्तिः संख्या समानत्वात् -१०,२.८
सतोस्त्वाप्तिवचनं व्यर्थम् -१०,२.९
विकल्पस्त्वेकावदानत्वात् -१०,२.१०
सर्वविकारे त्वभ्यसानर्थक्यं हविषो हीतरस्य स्यादपि वा स्विष्टकृतः स्यादितरस्यान्याय्यत्वात् -१०,२.११
अकर्म वा संसर्गार्थनिवृत्तस्मादाप्तिसमर्थत्वं -१०,२.१२
भक्षाणां तु प्रत्यर्थत्वादकर्म स्यात् -१०,२.१३
स्याद्वा निर्धानदर्शनात् -१०,२.१४
वचनं वाज्यभक्षस्य प्रकृतौ स्यादभागित्वात् -१०,२.१५
वचनं वा हिरण्यस्य प्रदानवदाज्यस्. गुणभूतत्वात् -१०,२.१६
एकधोपहारे सहत्वं ब्रह्मभक्षाणां प्रकृतौ विहितत्वात् -१०,२.१७
सर्वत्वं च तेषामधिकारात्स्यात् -१०,२.१८
पुरिषापनयो वा तेषामवाच्यत्वात् -१०,२.१९
पुरुषापनयात्स्वकालत्वम् -१०,२.२०
एकार्थत्वादविभागः स्यात् -१०,२.२१
ऋत्विद्जानं धर्ममात्रार्थं स्याद्ददातिसामर्थ्यात् -१०,२.२२
परिक्रयार्थं वा कर्मसंयोगाल्लोकवत् -१०,२.२३
दक्षिणायुक्तवचनाच्च -१०,२.२४
नचान्येनानम्येत परिक्रीयात्कर्मणः परार्थत्वात् -१०,२.२५
परिक्रीतवचनाच्च -१०,२.२६
सनिवन्येव भृति वचनात् -१०,२.२७
नैष्कर्तृकेण समस्तवाच्च -१०,२.२८
शेषभक्षाश्च तद्वत् -१०,२.२९
संस्कारो वा द्रव्यस्य परार्थत्वात् -१०,२.३०
शेषे च समत्वात् -१०,२.३१
स्वामिनि त दर्शनात्तत्सामान्यादितरेषान्तथात्वम् -१०,२.३२
तथा चान्यार्थदर्शनम् -१०,२.३३
वरणमृत्विजामानमनार्थत्वात्सत्रे न स्यात्स्वकर्मत्वात् -१०,२.३४
परिक्रयश्च तादर्थ्यात् -१०,२.३५
प्रतिषेघश्च कर्मवत् -१०,२.३६
स्याद्वाप्रासर्पिकस्य धर्ममात्रत्वात् -१०,२.३७
न दक्षिणाशब्दात्तस्मान्नित्यानुवादः स्यात् -१०,२.३८
उदवसानीयः सत्रधर्मा स्यात्तदङ्गत्वात्तत्र दाने धर्ममात्रं स्यात् -१०,२.३९
न त्वेतत्प्रकृतित्वाद्विभक्तचोदितत्वाच्च -१०,२.४०
तेषां तु वचवाद्द्वियज्ञवत्सहप्रयोगः स्यात् -१०,२.४१
तत्रान्यानृत्विजो वृणीरन् -१०,२.४२
एकैकशस्तवविप्रतिषेधात्प्रकृतेश्चैकसंयोगात् -१०,२.४३
कामेष्टौ च दानशब्दात् -१०,२.४४
वचनं वा सत्रत्वात् -१०,२.४५
द्वेष्ये च चोदनाद्दक्षिणापनयात् -१०,२.४६
अस्थियज्ञोऽविप्रतिषेधादितरेषां स्याद्विप्रतिषेधादस्थ्नाम् -१०,२.४७
यावादुक्तमुपयोगः स्यात् -१०,२.४८
यदि तु वचनात्तेषां जपसंस्कारमर्थलुप्तं सेष्टि तदर्थत्वात -१०,२.४९
काम्यानि तु न विद्यन्ते कामा ज्ञामाद्यथेतरस्यानुच्यमानानि -१०,२.५०
ईहार्थाश्चाभावात्सूक्तवाकवत् -१०,२.५१
स्युर्वार्ऽथवादत्वात् -१०,२.५२
नेच्छाभिधानात्तदभावादितरस्मिन् -१०,२.५३
स्युर्वा होतृकामाः -१०,२.५४
न तदाषीष्ट्वात् -१०,२.५५
सर्वस्वारस्यदिष्टगतौ समापनं न विद्यते कर्मणो जीवसंयोगात् -१०,२.५६
स्याद्वोभयोः प्रत्क्षशिष्टत्वात् -१०,२.५७
गते करमास्थियज्ञवत् -१०,२.५८
जीवत्यवचनमायुराशिषस्तदर्थत्वात् -१०,२.५९
वचनं वा भागित्वात्प्राग्यथोक्तात् -१०,२.६०
क्रिया स्याद्धर्ममात्राणाम् -१०,२.६१
गुणलोपे च मुख्यस्य -१०,२.६२
मुष्टिलोपात्तु संख्यालोपस्तद्गुणत्वात्स्यात् -१०,२.६३
न निर्वापशेषत्वात् -१०,२.६४
संख्यातु चोदनां प्रति सामान्यात्तद्विकारः संयोगाच्च परं मुष्ठेः -१०,२.६५
न चोदनाभिसम्बन्धात्प्रक्रतौ संस्कारयोगात् -१०,२.६६
औतपत्तिके तु द्रव्यतो विकारः स्यादकार्यात्वात् -१०,२.६७
नैमितेतिके तु कार्यत्वात्प्रकृतेः स्यात्त दापत्तेः -१०,२.६८
विप्रतिषेधे तद्वचनात्प्राकृतगुणलोपः स्यात्तेनच कर्मसंयोगात् -१०,२.६९
परेषां प्रतिषेधः स्यात् -१०,२.७०
प्रतिषेधाच्च -१०,२.७१
अर्थाभावे संस्कारत्वं स्यात् -१०,२.७२
अर्थेन च विपर्यासे तादर्यात्तत्त्वमेव स्यात् -१०,२.७३
विकृतौ शब्दवत्त्वात्प्रधानस्य गुणानामधिकोत्पत्तिः सन्निधानात् -१०,३.१
प्रकृतिवत्तस्य चानुपरोधः -१०,३.२
चोदनाप्रभुत्वाच्च -१०,३.३
प्रधानं त्वङ्गसंयुक्तं तथाभूतमपूर्वं स्यात्तस्य विध्युपलक्षणात्सर्वो हि पूर्ववान्विधिरविशेषात्प्रवर्तितः -१०,३.४
न चाङ्गविधिरनङ्गे स्यात् -१०,३.५
कर्मणश्चै कशब्द्यात्सन्निधाने विधेराख्यासंयोगो गुणेनतद्विकारः स्याच्छब्दस्य विधिगामित्वाद्गुणस्य चोपदेश्यत्वात् -१०,३.६
अकार्यत्वाच्च नाम्नः -१०,३.७
तुल्याच प्रभुता गुणे -१०,३.८
सर्वमेवंप्रधानमिति चेत् -१०,३.९
तथाभूतेनसंयोगाद्यथार्थविधयः स्युः -१०,३.१०
विधित्वं चाविशिष्ठ मेवं प्राकृतानां वैकृतैः कर्मणायोगात्तस्मात्सर्वं प्रधानार्थम् -१०,३.११
समत्वाच्च तदुत्पत्तेः संस्कारैरधिकारः स्यात् -१०,३.१२
हिरण्यगर्भः पूर्वस्य मन्त्रलिङ्गात् -१०,३.१३
प्रकृत्यनुपरोधाच्च -१०,३.१४
उत्तरस्य वा मन्त्रार्थित्वात् -१०,३.१५
विध्यतिदेशात्तच्छ्रुतौ बिकारः स्याद्गुणानामुपदेश्यत्वात् -१०,३.१६
पूर्वस्मिश्चामन्त्रत्वदर्शनात् -१०,३.१७
संस्कारे तु क्रियान्तर तस्य विधयकत्वात् -१०,३.१८
प्रकृत्यनुपरोधाच्च -१०,३.१९
विधेस्तु तत्र भावात्सन्देहे यस्य शब्दस्तदर्थः स्यात् -१०,३.२०
संस्कारसामर्थ्याद्गुणसंयोगाच्च -१०,३.२१
विप्रतिषेधात्क्रियाप्रकरणे स्यात् -१०,३.२२
षड्भिर्ःदीक्षयतीति तासां मन्त्रविकारः श्रुतिसंयोगात् -१०,३.२३
अभ्यासात्तु प्रधानस्य -१०,३.२४
आवृत्त्या मन्त्रकर्म स्यात् -१०,३.२५
अपिवा प्रतिमन्त्रत्वात्प्राकृतानामहानिः स्यादन्यायश्च कृतेऽभ्यासः -१०,३.२६
पौर्वापर्यञ्चाभ्यासे नोपपद्यते नैमित्तिकत्वात् -१०,३.२७
तत्प्रथक्त्वं च दर्शयति -१०,३.२८
न चाविशेषाद्व्यपदेशः स्यात् -१०,३.२९
अग्न्याधेयस्य नैमित्तिके गुणविकारे दक्षिणादानमधिकं स्याद्वाक्यसंयोगात् -१०,३.३०
शैष्ठत्वाच्चेतरासां यथास्थानम् -१०,३.३१
विकारस्त्वप्रकरणे हि काम्यानि -१०,३.३२
शङ्कते च निवृत्तेरुभयत्वंहिश्रूयते -१०,३.३३
वासो वत्सञ्च सामान्यात् -१०,३.३४
अर्थापत्तेस्तद्धर्माः स्यान्निमित्ताख्याभिसंयोगात् -१०,३.३५
दाने पाकोऽर्थलक्षणः -१०,३.३६
पाकस्थ चान्नकारित्त्वात् -१०,३.३७
तथाभिघारणस्य -१०,३.३८
द्रव्यविधिसन्निधौ सङ्ख्या तेषां गुणत्वात्स्यात् -१०,३.३९
समत्वात्तु गुणानामेकस्य श्रुतिसंयोगात् -१०,३.४०
यस्य वा सन्निधाने स्याद्वाक्यतोह्यभिसम्बन्धः -१०,३.४१
असंयुक्तास्तु तुल्यवदितराभिर्विधीयन्ते तस्मात्सर्वाधिकारः स्यात् -१०,३.४२
असंयोगाद्विधिश्रुतावेकजाताधिकारः स्याच्छ्रुत्याकोपात्क्रतोः -१०,३.४३
शब्जार्थश्चापि लोकवत् -१०,३.४४
सापशूनामुत्पत्तितो विभागात् -१०,३.४५
अनियमोऽविशेषात् -१०,३.४६
भागित्वाद्वा गवां स्यात् -१०,३.४७
प्रत्ययात् -१०,३.४८
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,३.४९
तत्र दानं विभागेन प्रदानानां पृथक्त्वात् -१०,३.५०
परिक्राच्च लोकवत् -१०,३.५१
विभागं चापि दर्शयति -१०,३.५२
समं स्यादश्रुतित्वात् -१०,३.५३
अपि वा कर्मवैषम्यात् -१०,३.५४
अतुल्याः स्युः परिक्रये विषमाख्या विधिश्रुतौ परिक्रयान्न कर्मण्युपपद्यते दर्शनाद्विशेषस्य तथाभ्युदये -१०,३.५५
तस्य धेनुरिति गवां प्रकृतौ विभक्तचोदितत्वात्सामान्यात्तद्विकारः स्याद्यथेष्टिर्गुणशब्देन -१०,३.५६
सर्वस्य वा क्रतुसंयोगादेकत्वं दक्षिणार्थस्य गुणानां कार्यैकत्वादर्थे विकृतौ श्रुतिभूतं स्यात्तस्मात् समवायाद्धिकर्मभिः -१०,३.५७
चोदनानामनाश्रयाल्लिङ्गेन नियमः स्यात् -१०,३.५८
एका पञ्चेति धेनुवत् -१०,३.५९
त्रिवत्सश्च -१०,३.६०
तथा च लिङ्गदर्शनम् -१०,३.६१
एके ति श्रुतिभूतत्वात्सङ्ख्यया गवां लिङ्गविशेषेण -१०,३.६२
प्राकाशौ तथेति चेत् -१०,३.६३
अपि त्ववयवार्थत्वाद्विभक्तप्रकृतित्वाद्गुणेदन्ताविकारः स्यात् -१०,३.६४
धेनुवच्चाश्चदक्षिणा स ब्रह्मण इति पुरुषापनयो यथा हिरण्यस्य -१०,३.६५
एके तु कर्तृसंयोगात्स्रग्वत्तस्य लिङ्गविशेषेण -१०,३.६६
अपि वा तदधिकाराद्धिरण्यवद्विकारः स्यात् -१०,३.६७
तथा च सोमचमसः -१०,३.६८
सर्वविकारो वा क्रत्वर्थे प्रतिषेधात् पशूनां -१०,३.६९
ब्रह्मदानेऽविशिष्टमिति चेत् -१०,३.७०
उत्सर्गस्य क्रत्वर्थत्वात्प्रतिषिद्धस्य कर्मस्यान्न च गौणः प्रयोजनमर्थः स दक्षिणानां स्यात् -१०,३.७१
यदि तु ब्रह्मणस्तदूनं तद्विकारः स्यात् -१०,३.७२
सर्वं वा पुरुषापनयात्तासां क्रतुप्रधानत्वात् -१०,३.७३
यजुर्युक्तेऽध्वर्योर्दक्षिणा विकारः स्यात् -१०,३.७४
अपि वा श्रुतिभूतत्वात्सर्वासां तस्य भागो नियम्यते -१०,३.७५
प्रकृतिलिङ्गासंयागात्कर्मसंस्कारंविकृतावधिकं स्यात् -१०,४.१
चोदनालिङ्गसंयोगे तद्विकारः प्रतीयेत प्रकृतिसन्निधानात् -१०,४.२
सर्वत्र तु ग्रहाम्नानमधिकं स्यात्प्रकृतिवत् -१०,४.३
अधिकैश्चैकवाक्यत्वात् -१०,४.४
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,४.५
प्राजापत्येषु चाम्नानात् -१०,४.६
आमने लिङ्गदर्शनात् -१०,४.७
उपगेषु शरवत्स्यात्प्रकृतिलिङ्गसयोगात् -१०,४.८
आनर्थक्यात्त्वधिकं स्यात् -१०,४.९
संस्कारे चान्यसंयोगात् -१०,४.१०
प्रयाजवदिति चेत् -१०,४.११
नार्थान्यत्वात् -१०,४.१२
आच्छादने त्वैकार्थ्यात्प्राकृतस्य विकारः स्यात् -१०,४.१३
अधिकं वान्यार्थत्वात् -१०,४.१४
समुच्चयं च दर्शयति -१०,४.१५
सामस्वर्थान्तरश्रुतेरविकारः प्रतीयेत -१०,४.१६
अर्थे त्वश्रूयमाणे शेषत्वात्प्राकृतस्य विकारः स्यात् -१०,४.१७
सर्वेषामविशेषात् -१०,४.१८
एकस्या वा श्रुतिसामर्थ्यात्प्रकृतेश्चाविकारात् -१०,४.१९
स्तोमविबृद्धौ त्वधिकं स्यादविबृद्धौ द्रव्यविकारः स्यादितरस्याश्रुतित्वाच्च -१०,४.२०
पवमाने स्यातां तस्मिन्नावापोद्वापदर्शनात् -१०,४.२१
वचनानित्वपूर्वत्वात् -१०,४.२२
विधिशब्दस्य मन्त्रत्वे भावः स्यात्तेन चोदना -१०,४.२३
शेषाणां वा चोदनैकत्वात्तस्मात्सर्वत्र श्रूयते -१०,४.२४
तथोत्तरस्यान्ततौ तत्प्रकृतित्वात् -१०,४.२५
प्राकृतस्य गुणश्रुतौ सगुणेनाभिधानं स्यात् -१०,४.२६
अविकारो वार्ऽथशब्दानपायात्स्याद्द्रव्यवत् -१०,४.२७
तथारम्भासमवायद्वा चोदितेनाभिधानं स्यादर्थस्य श्रुतिसमवायित्वादवचने च गुणशाःस्त्रमनर्थकंस्यात् -१०,४.२८
द्रव्येष्वारम्भगामित्वादर्थे विकारः सामर्थ्यात् -१०,४.२९
बुधन्वान्पवमानवद्विशेषनिर्देशात् -१०,४.३०
मन्त्रनिशेषनिर्देशान्न देवताविकारः स्यात् -१०,४.३१
विधिनिगमभेदात्प्रकृतौ तत्प्रकृतित्वाद्विकृतावपिभेदः स्यात् -१०,४.३२
यथोक्तं वा विप्रतिपत्तेर्न चोदना -१०,४.३३
स्विष्टकृद्देवतान्यत्वे तच्छब्दत्वान्निवर्तेत -१०,४.३४
संयोगो वार्ऽथापत्तेरभिधानस्य कर्मजत्वात् -१०,४.३५
सगुणस्य गुणलोपे निगमेषु यावदुक्तं स्यात् -१०,४.३६
सर्वस्य वैककर्म्यात् -१०,४.३७
स्विष्टकृदावापिकोऽनुयाजे स्यात्प्रयोजनवदङ्गानामर्थसंयोगात् -१०,४.३८
अन्वाहेति च शस्त्रवत्कर्म स्याच्चोदनान्तरात् -१०,४.३९
संस्कारो वा चोदितस्य शब्दस्य वचनार्थत्वात् -१०,४.४०
स्याद्गुणार्थत्वात् -१०,४.४१
मनोतायां तु वचनादविकारः स्यात् -१०,४.४२
पृष्ठार्थेऽन्यद्रथन्तरात्तद्योनिपूर्वत्वादृचां प्रविभक्तत्वात् -१०,४.४३
स्वयोनौ वा सर्वाख्यत्वात् -१०,४.४४
यूपवदिति चेत् -१०,४.४५
न कर्मसंयोगात् -१०,४.४६
कार्यत्वादुत्तरयोर्यथाप्रकृति -१०,४.४७
समानदेवते वा तृचस्याविभागात् -१०,४.४८
ग्रहाणां देवतान्यत्वे स्तुतशस्त्रयोः कर्मत्वादविकारः स्यात् -१०,४.४९
उभयपानात्पृषदाज्ये दध्नःस्यादुपलक्षणं निगमेषु पातव्यस्योपलक्षणात् -१०,४.५०
न वा परार्थत्वाद्यज्ञपतिवत् -१०,४.५१
सायाद्वा आवाहनस्य तादर्थ्यात् -१०,४.५२
न वा संस्कारशब्दत्वात् -१०,४.५३
स्याद्वाद्रव्याभिधानात् -१०,४.५४
दध्नस्तुगुणभूतत्वादाज्यपानिगमाः स्युर्गुणत्वं श्रुतेराज्यप्रधानत्वात् -१०,४.५५
दधिवा स्यात्प्रधानमाज्ये प्रथमान्त्यसंयोगात् -१०,४.५६
अपिवाज्यप्रधानत्वाद्गुणार्थे व्यपदेशे भक्त्या संस्कारशब्दः स्यात् -१०,४.५७
अपि वाख्याविकारत्वात्तेन स्यादुपलक्षणम् -१०,४.५८
न वा स्याद्गुणशास्त्रत्वात् -१०,४.५९
आनुपूर्व्यवतामेकदेशग्रहणेष्वागमवदन्त्यलोपः स्यात् -१०,५.१
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,५.२
विकल्पो वा समत्वात् -१०,५.३
क्रमादुपजनोऽन्तेस्यात् -१०,५.४
लिङ्गमविशिष्टं सङ्ख्याया हि तद्वचनम् -१०,५.५
आदितो वा प्रवृत्तिः स्यादारम्भस्य तदादित्वाद्वचनादन्त्यत्यविधिः स्यात् -१०,५.६
एकत्रिके तृचादिषु माध्यन्दिनेछंन्दसां श्रुतिभूतत्वात् -१०,५.७
आदितो वा तन्न्यायत्वादितरस्यानुमानिकत्वात् -१०,५.८
यथानिवेशञ्च प्रकृतिवत्सङ्ख्यामात्रविकारत्वात् -१०,५.९
त्रिकस्तृचे धुर्ये स्यात् -१०,५.१०
एकस्यां वा स्तोमस्यावृत्तिधर्मत्वात् -१०,५.११
चोदनासु त्वपूर्वत्वाल्लिङ्गेन धर्मनियमः स्यात् -१०,५.१२
प्राप्तिस्तु रात्रिशब्दसम्बन्धात् -१०,५.१३
अपूर्वासु तु सङ्ख्यासु विकल्पः स्यात्सर्वासामर्थवत्त्वात् -१०,५.१४
स्तोमविवृद्धौ प्राकृतानामभ्यासेन सङ्ख्यापूरणमविकारात्सङ्ख्यायां गुणशब्दत्वादन्यस्य चाश्रुतित्वात् -१०,५.१५
आगमेन वाभ्यासस्याश्रुतित्वात् -१०,५.१६
सङ्ख्यायाश्च पृथक्त्वनिवेशात् -१०,५.१७
पराक्शब्दत्वात् -१०,५.१८
उक्ताविकाराच्च -१०,५.१९
अश्रुतित्वान्नेति चेत् -१०,५.२०
स्यादर्थचोदितानां परिमाणशास्त्रम् -१०,५.२१
आवापवचनं चाभ्यासे नोपपद्यते -१०,५.२२
साम्नाञ्चोत्पत्तिसामर्थ्यात् -१०,५.२३
धूर्येष्वपीति चेत् -१०,५.२४
नावृत्तिधर्मत्वात् -१०,५.२५
वहिष्पवमाने न ऋगागमः सामैकत्वात् -१०,५.२६
अभ्यासेन तु संख्यापूरणं सामिधेनीष्वभ्यासप्रकृतित्वात् -१०,५.२७
अविशेषान्नेति चेत् -१०,५.२८
स्यात्तद्धर्मत्वात् प्रकृतिवदभ्यस्येताऽसङ्ख्यापूरणात् -१०,५.२९
यावदुक्तं वा कृतपरिमाणत्वात् -१०,५.३०
अधिकानाञ्च दर्शनात् -१०,५.३१
कर्मस्वपीति चेत् -१०,५.३२
न चोदितत्वात् -१०,५.३३
षोडशिनो वैकृतत्वं तत्र कृत्स्नविधानात् -१०,५.३४
प्रकृतौ चाभावदर्शनात् -१०,५.३५
अयज्ञवचनाच्च -१०,५.३६
प्रकृतौ वा शिष्टत्वात् -१०,५.३७
प्रकृतिदर्शनाच्च -१०,५.३८
आम्नातंपरिसङ्ख्यार्थम् -१०,५.३९
उक्तमभावदर्शनम् -१०,५.४०
गुणादयज्ञत्वम् -१०,५.४१
तस्याग्रणाद्ग्रहणम् -१०,५.४२
उक्थ्याच्च वचनात् -१०,५.४३
तृतीयसवने वचनात्स्यात् -१०,५.४४
अनभ्यासे पराक्शब्दस्य तादर्थ्यात् -१०,५.४५
उक्थ्यविच्छेदवचनत्वाच्च -१०,५.४६
आग्रयणाद्वा पराक्शब्दस्य देशवाचत्वात्पुनराधेयवत् -१०,५.४७
विच्छेदः स्तोमसामान्यात् -१०,५.४८
उक्थ्याग्निष्टोमसंयागादस्तुतशस्त्रः स्यात्सतिहि संस्थान्यत्वम् -१०,५.४९
संस्तुतशस्त्रो वा तदङ्गत्वात् -१०,५.५०
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,५.५१
वचनात्संस्थान्यत्वम् -१०,५.५२
अभावादतिरात्रेषुगृह्मते -१०,५.५३
अन्वयो वानारभ्य वानारभ्य विधानात् -१०,५.५४
चतुर्थेचतुर्थेऽहन्यहीनस्य गृह्मतैत्यभ्यासेन प्रतीयेतभोजनवत् -१०,५.५५
अपि वा सङ्ख्यावत्त्वान्नानाहीनेषौ गृह्मते पक्षवदेकस्मिन्संख्यार्थभावात् -१०,५.५६
भोजने तत्सङ्ख्यं स्यात् -१०,५.५७
जगक्साम्नि सामाभावागृक्तः सामतदाख्यं स्यात् -१०,५.५८
उभयसाम्नि नैमित्तिकं विकल्पेन समत्वात्स्यात् -१०,५.५९
मुख्येन वा नियम्येत -१०,५.६०
निमित्तविघाताद्वा क्रतुयुक्तस्य कर्म स्यात् -१०,५.६१
ऐन्द्रवायवस्याग्रवचनादादितः प्रतिकर्षः स्यात् -१०,५.६२
अपि वा धर्माविशेषात्तद्धर्माणां स्वस्थाने प्रतरणादग्रत्वमुच्यते -१०,५.६३
धारासंयोगाच्च -१०,५.६४
कामसंयोगे तु वचनादादितः प्रतिकर्षः स्यात् -१०,५.६५
तद्देशानां वाग्रसंयोगात्तद्युक्तं कामशास्त्रं स्यान्नित्यसंयोगात् -१०,५.६६
परेषु चाग्रशब्दः पूर्ववत्स्यात्तदादिषु -१०,५.६७
प्रतिकर्षो वा नित्यार्थेनाग्रस्य तदसंयोगात् -१०,५.६८
प्रतिकर्षञ्च दर्शयति -१०,५.६९
पुरस्तादैन्द्रवायवस्याग्रस्य कृतदेशत्वात् -१०,५.७०
तुल्यधर्मत्वाच्च -१०,५.७१
तथा च लिङ्गदर्शनम् -१०,५.७२
सादनं चापि शेषत्वात् -१०,५.७३
लिङ्ग दर्शनाच्च -१०,५.७४
प्रदानं चापि सादनवत् -१०,५.७५
न वा प्रधानत्वाच्छेषत्वात्सादनन्तथा -१०,५.७६
त्र्यनीकायां न्यायोक्तेष्वाम्नानं गुणार्थं स्यात् -१०,५.७७
अपि वाहर्गणेष्वग्निवत्समानविधानं स्यात् -१०,५.७८
द्वादशाहस्य व्यूढसमूढत्वं पृष्ठवत्समानविधानं स्यात् -१०,५.७९
व्यूढो वा लिङ्गदर्शनात्समूढविकारः स्यात् -१०,५.८०
कामसंयोगात् -१०,५.८१
तस्योभयथा प्रवृत्तिरैककर्म्यात् -१०,५.८२
एकादशिनीवत् त्र्यनीका परिवृत्तिः स्यात् -१०,५.८३
स्वस्थानविवृद्धिर्वाह्रामप्रत्यक्षसङ्ख्यत्वात् -१०,५.८४
पृष्ठ्यावृत्तौ चाग्रयणस्य दर्शनात् त्रयस्त्रिंशे परिवृत्तौ पुनरैन्द्रवायवः स्यात् -१०,५.८५
वचनात्परिवृत्तिरैकादशिनेषु -१०,५.८६
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,५.८७
छन्दोव्यतिक्रमाद्व्यूढे भक्षपवमानपरिधिकरालस्यम न्त्राणां यथोत्पत्तिवचनमूहवत्स्यात् -१०,५.८८
एकर्च स्थानि यज्ञे स्युः स्वाध्यायवत् -१०,६.१
तृचे वा लिङ्गदर्शनात् -१०,६.२
स्वर्दृशं प्रतिवीक्षणं कालमात्रं परार्थत्वात् -१०,६.३
पृष्ठ्यस्य युगपद्विधेरेकाहवद्द्विसामत्वम् -१०,६.४
विभक्ते वा समस्तविधानात्तद्विभागेविप्रतिषिद्धम् -१०,६.५
समासस्त्वेकादशिनेषु तत्प्रकृतित्वात् -१०,६.६
विहारप्रतिषेधाच्च -१०,६.७
श्रुतितो वा लोकवद्विभागः स्यात् -१०,६.८
विहाप्रकृतित्वाच्च -१०,६.९
विशये च तदासत्तेः -१०,६.१०
त्रयस्तथेति चेत् -१०,६.११
न समत्वात्प्रयाजवत् -१०,६.१२
सर्वपृष्ठे पृष्ठशब्दात्तोषां स्यादेकदेशत्वं पृष्ठस्य कृतदेशत्वात् -१०,६.१३
विधेस्तु विप्रकर्षः स्यात् -१०,६.१४
वैरूपसामा क्रतुसंयागात् त्रिवृदेवदेकसामा स्यात् -१०,६.१५
पृष्ठार्थे वा प्रकृतिलिङ्गसंयोगात् -१०,६.१६
त्रिवृद्वदिति चेत् -१०,६.१७
न प्रकृतावकृत्स्नसंयोगात् -१०,६.१८
विधित्वात्नेति चेत् -१०,६.१९
स्याद्विशये तन्नयायत्वात्कर्माविभागात् -१०,६.२०
प्रकृतेश्चाविकारात् -१०,६.२१
त्रिवृति सङ्ख्यात्वेन सर्वसंख्याविकारः स्यात् -१०,६.२२
स्तोमस्य वा तल्लिङ्गत्वात् -१०,६.२३
उभयसाम्नि विश्वजिद्वद्विभागः स्यात् -१०,६.२४
पृष्टार्थे वातदर्थत्वात् -१०,६.२५
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,६.२६
पृष्ठे रसभोजनमावृत्ते संस्थिते त्रयस्त्रिंशेऽहनि स्यात्तदानन्तर्यात्प्रकृतिवत् -१०,६.२७
अन्ते वा कृतकालत्वात् -१०,६.२८
अभ्यासे च तदभ्यासः कर्मणः पुनः प्रयोगात् -१०,६.२९
अन्ते वा कृतकालत्वात् -१०,६.३०
आवृत्तिश्चु व्यवाये कालभेदात् स्यात् -१०,६.३१
मधु न दीक्षिता ब्रह्मचारित्वात् -१०,६.३२
प्राश्येत यज्ञार्थत्वात् -१०,६.३३
मानसमहरन्तरं स्याद्भेदव्यपदेशात् -१०,६.३४
तेन च संस्तवात् -१०,६.३५
अहरन्ताच्च परेण चोदना -१०,६.३६
पक्षे सङ्ख्या सहस्रवत् -१०,६.३७
अहरङ्ग वांशुवच्चोदनाभावात् -१०,६.३८
दशमविसर्गवचनाच्च -१०,६.३९
दशमेऽहनीति च तद्गुणशास्त्रात् -१०,६.४०
सङ्ख्यासामञ्जस्यात् -१०,६.४१
पश्वतिरेके चैकस्य भावात् -१०,६.४२
स्तुतिव्यपदेशमङ्गेनविप्रतिषिद्धं व्रतवत् -१०,६.४३
वचनादतदन्तत्वम् -१०,६.४४
सत्रमेकः प्रकृतिवत् -१०,६.४५
वचनात्तु बहूनां स्यात् -१०,६.४६
अपदेशः स्यादिति चेत् -१०,६.४७
नैकव्यपदेशात् -१०,६.४८
सन्निवापञ्च दर्शयति -१०,६.४९
बहूनामिति चैकस्मिन्विशेषवचनं व्यर्थम् -१०,६.५०
अन्ये स्युर् ऋत्विजः प्रकृतिवत् -१०,६.५१
अपि वा यजमानाः स्युर् ऋत्विजामभिधानसंयोगात्तेषां स्याद्यजमानत्वम् -१०,६.५२
कर्तृ संस्कारो वचनादाधातृवदिति चेत् -१०,६.५३
स्याद्विशये तन्नयायत्वात्प्रकृतिवत् -१०,६.५४
स्वाम्याख्याः स्युर्गृहपतिवदिति चेत् -१०,६.५५
न प्रसिद्धग्रहणत्वादसंयुक्तस्य तद्धर्मेण -१०,६.५६
दीक्षितादीक्षितव्यपदेशश्च नोपपद्यतेऽर्थयोर्नित्यभावित्वात् -१०,६.५७ अदक्षिणत्वाच्च -१०,६.५८
द्वादशाहस्य सत्रत्वमासनोपायिचोदनेन यजमानबहुत्वेन च सत्रशब्दाभिसंयोगात् -१०,६.५९
यजतिचोदनादहीनत्वं स्वामिनां चास्थितपरिमाणत्वात् -१०,६.६०
अहीने दक्षिणाशास्त्रं गुणत्वात्प्रत्यह कर्मभेदः स्यात् -१०,६.६१
सर्वस्य वैककर्म्यात् -१०,६.६२
पृषदाज्यवद्वाह्रां गुणशास्त्रं स्यात् -१०,६.६३
ज्यौतिष्टोम्यस्तु दक्षिणाः सर्वासामेककर्मत्वात्प्रकृतिवत्तस्मान्नासां विकारः स्यात् -१०,६.६४
द्वादशाहे तु वचनात्प्रत्यहं दक्षिणाभेदस्तत्प्रकृतित्वात्परेषु तासां संख्याविकारः स्यात् -१०,६.६५
परिक्रयाविभागाद्वा समस्तस्य विकारः स्यात् -१०,६.६६
भेदस्तु गुणसंयोगात् -१०,६.६७
प्रत्यहं सर्वसंस्कारः प्रकृतिवत्सर्वासां सर्वशेषत्वात् -१०,६.६८
एकार्थत्वान्नेति चेत् -१०,६.६९
स्यादुत्पत्तौ कालभेदात् -१०,६.७०
विभज्य तु संस्कारवचनाद्द्वादशाहवत् -१०,६.७१
लिङ्गेन द्रव्यनिर्देशे सर्वत्र प्रत्ययः स्याल्लिङ्गस्य सर्वगामित्वादाग्नेयवत् -१०,६.७२
यावदर्थंवार्थ शेषत्वादल्पेन परिमाणं स्यात्तस्मिंश्च लिङ्गसामर्थ्यम् -१०,६.७३
आग्नेये कृत्स्त्रविधिः -१०,६.७४
ऋजीषस्य प्रधानत्वादहर्गणे सर्वस्य प्रतिपत्तिः स्यात् -१०,६.७५
वाससि मानोपावहरणे प्रकृतौ सोमस्य वचनात् -१०,६.७६
तत्राहर्गणेऽर्थाद्वासःप्रकृतिः स्यात् -१०,६.७७
मानं प्रत्युत्पादयेत्प्रकृतौ तेन दर्शनादुपावहरणस्य -१०,६.७८
हरणे वा श्रुत्यसंयोगादर्थाद्विकृतौ तेन -१०,६.७९
पशोरेकहविष्ट्वं समस्तचोदितत्वात् -१०,७.१
प्रत्यङ्गं वा ग्रहवदङ्गानां पृथक्कल्पनत्वात् -१०,७.२
हविर्भेदात्कर्मणेऽभ्यासस्तस्मात्तेभ्योऽवदानं स्यात् -१०,७.३
आज्यभागवद्वा विर्देशात्परिसंख्यास्यात् -१०,७.४
तेषां वा द्व्यवदानत्वं विवक्षन्नभिनिर्दिशेतपशोः पञ्चावदानत्वात् -१०,७.५
अंसशिरोनूकसक्थिप्रतिषेधश्च तदन्यपरिसङ्घ्यानेऽनर्थकः स्यात्प्रदानत्वात्तेषां निरवदानप्रतिषेधः स्यात् -१०,७.६
अपि वा परिसङ्ख्या स्यादनवदानीयशब्दत्वात् -१०,७.७
अब्राह्मणे च दर्शनात् -१०,७.८
शृताशृतोपदेशाच्च तेषामुत्सर्गवदयज्ञशेषत्वं -१०,७.९
इज्याशेषात्सिवष्टकृदिज्येत प्रकृचिवत् -१०,७.१०
त्र्यङ्गैर्वा शरवद्विकारः स्यात् -१०,७.११
अध्यूध्नी होतुस्त्र्यङ्गवदिडाभक्षविकारः स्यात् -१०,७.१२
शेषे वा समवैति तस्माद्रथवन्नियमः स्यात् -१०,७.१३
अशास्त्रत्वात्तु नैवं स्यात् -१०,७.१४
अपि वा दानमात्रं स्याद्भक्षशब्दानभिसम्बन्धात् -१०,७.१५
दातुस्त्वविद्यमानत्वादिडाभक्षविकारः स्याच्छेषं प्रत्यविशिष्चत्वात् -१०,७.१६
अग्नीधश्च वविष्ठुपध्यूध्नीवत् -१०,७.१७
अप्राकृतत्वान्मैत्रावरुणस्याभक्षत्वम् -१०,७.१८
स्याद्वा होत्रध्वर्युविकारत्वात्तयो कर्माभिसम्बन्धात् -१०,७.१९
द्विभागः स्याद्द्विकर्मत्वात् -१०,७.२०
एकत्वाद्वैकभागः स्याद्भागस्याश्रुतिभूतत्वात् -१०,७.२१
प्रतिप्रस्थातुश्च वपाश्ररणात् -१०,७.२२
अभक्षो वा कर्मभेदात्तस्याः सर्वप्रदानत्वात् -१०,७.२३
विकृतौ प्राकृतस्य विधेर्ग्रहणात्पुनः श्रुतिरनर्थिका स्यात् -१०,७.२४
अपि वाऽग्नेयवद्द्विशब्दत्वं स्यात् -१०,७.२५
न वा शब्दपृथक्त्वात् -१०,७.२६
अधिकं वार्थवत्त्वात्स्यादर्थवादगुणाभावे वचनादविकारे तेषु हि तादर्थ्यं स्यादपूर्वत्वात् -१०,७.२७
प्रतिषेधः स्यादिति चेत् -१०,७.२८
नाश्रुतत्वात् -१०,७.२९
अग्रहणादिति चेत् -१०,७.३०
न तुल्यत्वात् -१०,७.३१
तथा तद्ग्रहणे स्यात् -१०,७.३२
अपूर्वतां तु दर्शयोद्ग्रहणस्यार्थवत्त्वात् -१०,७.३३
ततोऽपि यावदुक्तं स्यात् -१०,७.३४
स्विष्टकृद्भक्षप्रतिषेधः स्यात्तुल्यकारणत्वात् -१०,७.३५
अतिषेधो वा दर्शनादिडायां स्यात् -१०,७.३६
प्रतिषेधो वा विधिपूर्वस्य दर्शनात् -१०,७.३७
शंय्विडान्तत्वे विकल्पः स्यात्परेषु पत्न्यनुयाजप्रतिषेधोऽनर्थकः स्यात् -१०,७.३८
नित्यानुवादो वा कर्मणः स्यादशब्दत्वात् -१०,७.३९
प्रतिषेधार्थवत्त्वाच्चोत्तरस्य परस्तात्प्रतिषेधः स्यात् -१०,७.४०
प्राप्तेर्वा पूर्वस्य वचनादतिक्रमः स्यात् -१०,७.४१
प्रतिषेधस्य त्वरायुक्तत्वात्तस्य च नान्यदेशत्वम् -१०,७.४२
उपसत्सु यावदुक्तमकर्म स्यात् -१०,७.४३
स्त्रोवेण वागुणत्वाच्छेपप्रतिषेधः स्यात् -१०,७.४४
अतिषेझं वा प्रतिषिध्यप्रतिप्रसवात् -१०,७.४५
अनिज्या वा शेषस्य मुख्यदेवतानभीज्यत्वात् -१०,७.४६
अवभृथे बर्हिषः प्रतिषेधाच्छेषकर्म स्यात् -१०,७.४७
आज्यभागयोर्वा गुणत्वाच्छेषप्रतिषेधः स्यात् -१०,७.४८
प्रयाजानां त्वेकदेशप्रतिषेधाद्वाक्यशेषत्वं तस्मान्नित्यानुवादः स्यात् -१०,७.४९
आज्यभागयोर्ग्रहणं वित्यानुवादो वा गृहमेधीयवत्स्यात् -१०,७.५०
विरोधिनामेकश्रुतौ नियमः स्याद्ग्रहणस्यार्थवत्त्वाच्छरवच्च श्रुतितो विशिष्टत्वात् -१०,७.५१
उभयप्रदेशान्नेतिचेत् -१०,७.५२
शरेष्वपीति चेत् -१०,७.५३
विरोध्यग्रहणात्तथा शरेष्विति चेत् -१०,७.५४
तथेतरास्मिन् -१०,७.५५
श्रुत्यानर्थक्यमिति चेत् -१०,७.५६
ग्रहणस्यार्थवत्त्वाद्ग्रहणमप्रवृत्ते स्यात् -१०,७.५७
अधिकं स्यादिति चेत् -१०,७.५८
अधिकं स्यादिति चेत् -१०,७.५९
नार्थाभावात् -१०,७.६०
तथैकार्थविकारे प्राकृतस्याप्रवृत्तिः प्रवृत्तौ हि विकल्पः स्यात् -१०,७.६१
यावच्छ्रतीति चेत् -१०,७.६२
न प्रकृतावशब्दत्वात् -१०,७.६३
विकृतौ त्वनियमः स्यात्प्रषदाज्यवद्ग्रहणस्य गुणार्थत्वादुभयोश्च प्रदिष्टत्वाद्गुणशास्त्रं यदेति स्यात् -१०,७.६४
ऐकार्थ्याद्वा नियभ्येत श्रुतितो विशिष्टत्वात् -१०,७.६५
विरोधित्वाच्च लोकवत् -१०,७.६६
क्रतोश्चतद्गुणत्वात् -१०,७.६७
विरोधिनाञ्च तच्छ्रुतावशब्दत्वाद्विकल्पः स्यात् -१०,७.६८
पृषदाज्ये समुच्चयाद्ग्रहणस्य गुणार्थत्वम् -१०,७.६९
यद्यपिचतुरवत्तीति तु नियमे नोपपद्यते -१०,७.७०
क्रत्वन्तरे वा तन्नयायत्वात्कर्मभेदात् -१०,७.७१
यथाश्रुतीति चेत् -१०,७.७२
न चोदनैकत्वात् -१०,७.७३
प्रतिषेधः प्रदेशेऽनारभ्यविधाने च प्राप्तप्रतिषिद्धत्वाद्वि कल्पःस्यात् -१०,८.१
अर्थप्राप्तवदिति चेत् -१०,८.२
न तुल्यहेतुत्वादुभयं शब्दलक्षणम् -१०,८.३
अपि तु वाक्यशेषः स्यादन्याय्यत्वाद्विकल्पस्य विधोनामेकदेशः स्यात् -१०,८.४
अपूर्वे चार्थवादः स्यात् -१०,८.५
शिष्ट्वा तु प्रतिषेधः स्यात् -१०,८.६
न चेदन्यं प्रकल्पयेत्प्रकॢप्तावर्थवादः स्यादानर्थक्यात्परसामर्थ्याच्च -१०,८.७
पूर्वैश्चच तुल्यकालत्वात् -१०,८.८
उपवादश्च तद्वत् -१०,८.९
प्रतिषेधादकर्मेति चेत् -१०,८.१०
न शब्दपूर्वत्वात् -१०,८.११
दीक्षितस्य दानहोमपाकप्रतिषेधोऽविशेषात्सर्वदानहोमपाकप्रतिषेधः स्यात् -१०,८.१२
अक्रतुयुक्तानां वा धर्मः स्यात्क्रतोः प्रत्यक्षशिष्टत्वात् -१०,८.१३
तस्य वाप्यानुमानिकमविशेषात् -१०,८.१४
अपि तु वाक्यशेषत्वादितरपर्युदासः स्यात्प्रतिषेधे विकल्पः स्यात् -१०,८.१५
अविशेषेण यच्छास्त्रमन्याय्यत्वाद्विकल्पस्य तत्सन्दिग्धमाराद्विशेषशिष्ट स्यात् -१०,८.१६
अकरणे तु यच्छास्त्रं विशेषे श्रुयमाणमविकृतमाज्य भागवत्प्राकृतप्रतिषेधार्थम् -१०,८.१७
विकारे तु तदर्थं स्यात् -१०,८.१८
वाक्यशेषो वा क्रतुना ग्रहणात्स्यादनारभ्यविधानस्य -१०,८.१९
मन्त्रेष्ववाक्यशेषत्वं गुणोपदेशात्स्यात् -१०,८.२०
अनाम्नाते च दर्शनात् -१०,८.२१
प्रतिषेधाच्च -१०,८.२२
अग्न्यतिग्राह्यस्य विकृतावुपदेशादप्रवृत्तिः स्यात् -१०,८.२३
मासि ग्रहणञ्च तद्वात् -१०,८.२४
ग्रहणं वा तुल्यत्वात् -१०,८.२५
लिङ्गदर्शनाच्च -१०,८.२६
ग्रहणं समानविधानं स्यात् -१०,८.२७
मासिग्रहणमभ्यासप्रतिषेधार्थम् -१०,८.२८
उत्पत्तितादर्थ्याच्चतुरवत्तम प्रधानस्य होमसंयोगादधिकमाज्यमतुल्यत्वाल्लोकवदुत्पत्तेर्गुणभूतत्वात् -१०,८.२९
तत्संस्कारश्रुतेश्च -१०,८.३०
ताभ्यां वा सह स्विष्टकृतः सकृत्त्वे द्विपभिघारणेन तदाप्तिवचनात् -१०,८.३१
तुल्यवच्चाभिधाय सर्वेषु भक्त्यनुक्रमणात् -१०,८.३२
साप्तदश्यवन्नियम्येत -१०,८.३३
हविषो वा गुणभूतत्वात्तथाभूतविवक्षा स्यात् -१०,८.३४
पुरोडाशाभ्यामित्यधिकृतानां पुरोडाशयोरुपदेशस्तच्छ्रुतित्वाद्वैश्यस्तोमवत् -१०,८.३५
न त्वनित्याधिकारोऽस्ति विधौ नित्येनसम्बन्धस्तस्मादवाक्यशेषत्वम् -१०,८.३६
सति च नैकदेशेन कर्तुः प्रधानभूतत्वात् -१०,८.३७
कृत्स्नत्वात्तु तथा स्तोमे -१०,८.३८
कर्तुः स्यादिति चेत् -१०,८.३९
न गुणार्थत्वात्प्राप्ते न चोपदेशार्थः -१०,८.४०
कर्मणोस्तु प्रकरणे तन्न्यायत्वाद्गुणानां लिङ्गेन कालशास्त्रं स्यात् -१०,८.४१
यदि तु सान्नाय्यं सोमयाजिनो न ताभ्यां समवायोस्ति विभक्तकालत्वात् -१०,८.४२
अपि वा विहितत्वाद्गुणार्थायां पुनः श्रुतौ सन्देहे श्रुतिर्द्विदेवतार्था स्याद्यथानभिप्रेतस्तथाऽग्नेयो दर्शनादेकदेवते -१०,८.४३
विधिं तु बादरायणः -१०,८.४४
प्रतिषिद्धविज्ञानाद्वा -१०,८.४५
तथा चान्यार्थदर्शनम् -१०,८.४६
उपांशुयाजमन्तरा यजतीति हविर्लिङ्गाश्रुतित्वाद्यथाकामी प्रतीयेत -१०,८.४७
ध्रौवाद्वा सर्वसंयोगात् -१०,८.४८
तद्वच्च देवतायां स्यात् -१०,८.४९
तान्द्रीणां प्रकरणात् -१०,८.५०
धर्माद्वा स्यात्प्रजापतिः -१०,८.५१
देवतायास्त्वनिर्वचनं तत्र शब्दस्येह मृदुत्वं तस्मादिहाधिकारेण -१०,८.५२
विष्णुर्वा स्याद्धौत्राम्नानादमावास्याहविश्च स्याद्धौत्रस्य तत्र दर्शनात् -१०,८.५३
अपि वा पौर्णमास्यां स्यात्प्रधानशब्दसंयोगाद्गुणत्वान्मन्त्रो यथा प्रधान स्यात् -१०,८.५४
आनन्तर्यञ्च सान्नाय्यस्य पुरोडाशेन दर्शयत्यमावास्या विकारे -१०,८.५५
अगनीषामविधानासत्तु पौर्णमास्यामुभयत्र विधीयते -१०,८.५६
प्रतिषिद्ध्यविधानाद्वा विष्णुः समानदेशः स्यात् -१०,८.५७
तथा चान्यार्थदर्शनम् -१०,८.५८
न चानङ्ग सकृच् छ्रुताव् उभयत्र विधीयोतासम्बन्धात् -१०,८.५९
गुणानां च परार्थत्वात्प्रवृत्तौ विधिलिङ्गानि दर्शयति -१०,८.६०
विकारे चाश्रुतित्वात् -१०,८.६१
द्विपुरोडाशायां स्यादन्तरार्थत्वात् -१०,८.६२
अजामिकरणार्थत्वाच्च -१०,८.६३
तदर्थमिति चेन्नतत्प्रधानत्वात् -१०,८.६४
अशिष्ठेन च सम्बन्धात् -१०,८.६५
उत्पत्तेस्तु निवेशः स्याद्गुस्यानुपरोधेनार्थस्य निद्यमानत्वाद्विधानादन्तरार्थस्य नैमित्तिकत्वात्तदभावेऽश्रुतौ स्यात् -१०,८.६६
उभयोस्तु विधानात् -१०,८.६७
गुणानाञ्च परार्थत्वादुपवेषवद्यदेति स्यात् -१०,८.६८
अनपायश्च कालस्य लक्षणं हि पुरोडाशौ -१०,८.६९
प्रशंसार्थमजामित्वम् -१०,८.७०
अध्याय ११
[सम्पाद्यताम्]प्रयोजनाभिसम्बन्धात्पृथक् सतौततः स्यादैककर्म्यमेक शब्दाभिसंयोगात् -११,१.१
शेषवद्वा प्रयोजनं प्रतिजनं प्रतिकर्म विभज्येत -११,१.२
अविधानात्तु नैवं स्यात् -११,१.३
शेषस्य हि परार्थत्वाद्विधानात्प्रतिप्रधानभावः स्यात् -११,१.४
अङ्गनान्तु शब्दभेदात्क्रतुवत्स्या त्फलानयत्वम् -११,१.५
अर्थभेदस्तु तत्राथेहैतार्थ्यदैककर्म्यम् -११,१.६
शब्दभेदान्नेति चेत् -११,१.७
कर्मार्थत्वात्प्रयोगे ताच्छब्द्यं स्यात्तदर्थत्वात् -११,१.८
कर्तृविधेर्नानार्थत्वाद्गुणप्रधानेषु -११,१.९
आरम्भस्य शब्दपूर्वत्वात् -११,१.१०
एकेनापि समाप्येत कृतार्थत्वाद्यथा क्रत्वन्तरेषुप्राप्तेषुचो त्तरावत्स्यात् -११,१.११
फलाभावान्नेति चेत् -११,१.१२
न कर्मसंयोगात्प्रयोजनबशब्ददोषं स्यात् -११,१.१३
एकशब्द्यादिति चेत् -११,१.१४
नार्थपृथक्त्वात्,मत्वादगुणत्वम् -११,१.१५
विधेस्त्वेकश्रुतित्वादपर्यायविधानान्नित्यच्छ्रुतभूताभिसंयोगादर्थेन युगपत्प्राप्तेर्यथाप्राप्तं स्वशब्दो निवीतवत्सप्वप्रयोगे प्रवृत्तिः स्यात्ष मिमांसा-११,१.१६
तथा कर्मोपदेशत्वात् -११,१.१७
क्रत्वन्तरेषु पुनर्वचनम् -११,१.१८
उत्तरास्वश्रुतित्वाद्विशेषाणां कृतार्थत्वात्संदोहे यथाकामी प्रतीयेत -११,१.१९
कर्मण्यारम्भभाव्यत्वात्कृषिवत्प्रत्यारभ्भं फलानि स्युः -११,१.२०
अधिकारश्च सर्वेषां कार्यत्वादुपपद्यते विशेषः -११,१.२१
सकृत्तु स्यात्कृतार्थत्वादङ्गवत् -११,१.२२
शब्दार्थश्च तथा लोके -११,१.२३
अपि वा संप्रयोगे यथाकामी प्रतायेताश्रुतित्वाद्विधिषप वचनानि स्युः -११,१.२४
एकशब्द्यात्तथाङ्गेषु -११,१.२५
लोके कर्मार्ऽथ लक्षणम् -११,१.२६
क्रियाणामर्थशेषत्वात्प्रत्यक्षतस्तन्निर्वृ त्त्यापवर्गः स्यात् -११,१.२७
घर्ममात्रे त्वदर्शनाच्छब्दार्थेनापवर्गः स्यात् -११,१.२८
क्रतुवच्चानुमानेनाभ्यासे फलभूमा स्यात् -११,१.२९
सकृद्वा कारणैकत्वात् -११,१.३०
परिमाणं चानियमेन स्यात् -११,१.३१
फलस्यारम्भनिर्वृत्तेः क्रतुषु स्यात्फलान्यत्वम् -११,१.३२
अर्थवांस्तु नैकत्वादभ्यासः स्यादनर्थको यथा भोजन मेकस्मिन्नर्थस्यापरिमाणत्वात्प्रधाने च क्रियार्थत्वादनियमः स्यात् -११,१.३३
पृथक्त्वाद्विधितः परिमाणं स्यात् -११,१.३४
अनभ्यासो वा प्रयोगवचनैकत्वात्सर्वम्ययुगपच्छास्त्रा दफलत्वाच्च कर्मणः स्यात्क्रियार्थत्वात् -११,१.३५
अभ्यासो वा छेदनसंमार्गावदानेषु वचनात्सकृत्त्वस्य -११,१.३६
अनभ्यासस्तु वाच्यत्वात् -११,१.३७
बहुवचनेन सर्वप्राप्तेर्विकल्पः स्यात् -११,१.३८
दृष्टः प्रयोग इति चेत् -११,१.३९
भक्तयेति चेत् -११,१.४०
तथोतरस्मिन् -११,१.४१
प्रथमं वा नियम्येत कारणादतिक्रमः स्यात् -११,१.४२
श्रुत्यर्थाविशेषात् -११,१.४३
तथा चान्यार्थदर्शनम् -११,१.४४
प्रक-त्या च पूर्ववत्तदासत्तेः -११,१.४५
उत्तरासु यावत्स्वमपूर्वत्वात् -११,१.४६
यावत्स्वं वान्यविधानेनावादः स्यात् -११,१.४७
साकल्यविधानात् -११,१.४८
बहूर्थत्वाच्च -११,१.४९
अग्निहोत्रे चाशेषवद्यवागूनियमः प्रतिषेधःकुमांराणाम् -११,१.५०
सर्वप्रायिणापि लिङ्गेन संयुज्यते देवताभिसंयोगात् -११,१.५१
पूधानकर्मार्थत्वादङ्गानां तद्भेदात्कर्मभेदः प्रयोगे स्यात् -११,१.५२
क्रमकोपश्च यौगपद्यात् स्यात् -११,१.५३
तुल्यानां तु यौग पद्यमेकशब्दोपदेशात्स्याद्विशेषाग्रहणात् -११,१.५४
एकार्थ्यादव्यवायः स्यात् -११,१.५५
तथाचान्यार्थदर्शनं कामुकायनः -११,१.५६
तन्नयायत्वादशक्तेरानुपूर्व्यं स्यात्संस्कारस्य तदर्थत्वात् -११,१.५७
असंसृष्टोऽपि तादर्थ्यात् -११,१.५८
विभवाद्वा प्रदीपवत् -११,१.५९
अर्थात्तु लोके विधितः प्रतिप्रधानं स्यात् -११,१.६०
सकृदिज्यां कामुकायनः परिमाणविरोधात् -११,१.६१
विधेस्त्वितरार्थत्वात्सकृदिज्याश्रुतिव्यतिक्रमः स्यात् -११,१.६२
विधिवत्प्रकरणाविभागे प्रयोगं बादरायणः -११,१.६३
अपि चैकेन सन्निधानमविशेषकोहेतुः -११,१.६४
क्कतिद्विधानान्नेति चेत् -११,१.६५
न विधेश्चोदित्वात् -११,१.६६
व्याख्यातं तुल्यानां यौगपद्यमगृह्यमाणविशेषाणाम् -११,१.६७
भदर्तु कालभेदाच्चोदनाव्यवायात्स्याद्विशिष्टानां विधिप्रधानकात्वात् -११,१.६८
तथा चान्यार्थदर्शनम् -११,१.६९
विधिरिति चेन्न वर्तमानापदेशात् -११,१.७०
एकदेशकालकर्तृत्व मुख्यानामेकशब्दोपदेशात् -११,२.१
अविधिश्तेत्कर्मणामभिसम्बन्धः प्रतीयेत तल्लक्षणार्थाभिसंयोगाद्विधित्वाच्चेतरेषां प्रतिप्रधानभावः स्यात् -११,२.२
अङ्गेषु च तदभावः प्रधानं प्रतिनिर्देशात् -११,२.३
यदि तु कर्मणो विधिसम्बन्धः स्यादैकशब्द्याल्प्रधानार्थाभिधासंयोगात् -११,२.४
तथा तान्यार्थदर्शनम् -११,२.५
श्रुतिश्चैषां प्रधानवत्कर्मश्रुतेः परार्थत्वात् -११,२.६
कर्मणोऽश्रुतित्वाच्च -११,२.७
अङ्गानि तु विधिनत्वात्प्रधानेनोपदिश्येरंस्तस्मात्स्यादे कगेशत्वम् -११,२.८
द्रव्यदेवतं तथेति चेत् -११,२.९
न चोदनाविधिशेषरवान्नियमार्थो विशेषः -११,२.१०
तेषु समवेतानां समवायात्तन्त्रमङ्गानि भेदस्तु तद्भैदात्कर्मभेदः प्रयोगे स्यात्तेषां प्रधानशब्दत्वात्तथा चान्यार्थदर्शनम् -११,२.११
इष्टिराजसूयचातुर्मास्येष्वैककर्म्यादङ्गानां तन्त्रभावः स्यात् -११,२.१२
कालभेगान्नेति चेत् -११,२.१३
नैकदेशत्वात्पशुवत् -११,२.१४
अपि वा कर्मपृथक्त्वात्तेषां तन्त्रविधानात्साङ्गानामुपदेशः स्यात् -११,२.१५
तथा चान्यार्थदर्शनम् -११,२.१६
तथा तदवयवेषु स्यात् -११,२.१७
पशौ तु चेदनैकत्वात्तन्त्रस्य विप्रकर्षः स्यात् -११,२.१८
तथा स्यादध्वरकल्पेष्टौ विशेषस्यैककालत्वात् -११,२.१९
इष्टिरिति चैकवच्छ्रुतिः -११,२.२०
अपि वाकर्मपृथकत्वात्तेषां च तन्त्रविधानात्साङ्गानामुपदेशः स्यात् -११,२.२१
प्रथमस्य वा कालवचनम् -११,२.२२
फलैकत्वादिष्टिशब्दो यथान्यत्र -११,२.२३
वसाहोमस्तन्त्रमेकदेवतेषु स्यात्प्रदानस्यैककालत्वात् -११,२.२४
कालभेदात्वावृत्तिर्देवताभेदे -११,२.२५ अन्ते यूपाहुतिस्तद्वत् -११,२.२६
इतरप्रतिषेधो वा -११,२.२७
अशास्त्रत्वाच्च देशानाम् -११,२.२८
अवभृथे प्रधानेऽग्निविकारः स्यान्न हि तद्धेतुरग्निसंयोगः -११,२.२९
साङ्गो वा प्रयोदवचनैकत्वात् -११,२.३०
लिङ्गदर्शनाच्च -११,२.३१
शब्दविभागाच्च देवतानपनयः -११,२.३२
दक्षिणेऽग्नौ वरुणप्रधासेषु देशभेदात्सर्वं क्रियते -११,२.३३
अचोदनेतिचेत् -११,२.३४
स्यात्पौर्णमासीवत् -११,२.३५
प्रयोगचेदनेति चेत् -११,२.३६
इहापिमारुत्याः प्रयागश्चोद्यते -११,२.३७
आसादानमिति चेत् -११,२.३८
नोत्तरेणैकवाक्यत्वात् -११,२.३९
अवाच्यत्वात् -११,२.४०
आमनायवचनं तद्वत् -११,२.४१
कर्तृभेदस्तथेति चेत् -११,२.४२
न समवायात् -११,२.४३
लिङ्गदर्शनाच्च -११,२.४४
वेदिसंयोगादिति चेत् -११,२.४५
न देशमात्रत्वात् -११,२.४६
एकवाक्यत्वात् -११,२.४७
एकाग्नित्वादपरेषु तन्त्रं स्यात् -११,२.४८
नाना वा कर्तृभेदात् -११,२.४९
पर्यग्निकृतानामुत्सर्गे प्राजापत्यानां कर्मोत्सर्गः श्रुतिसामानयादारण्यवत्तस्माद्भ्मसाम्नि चोदनापृथक्तवं स्यात् -११,२.५०
संस्कारप्रतिषेधो वा वाक्यैकत्वो क्रतुसामान्यात् -११,२.५१
वाक्यैकत्वे क्रतुसामान्यात् -११,२.५२
वपानां चानभिघारणस्य दर्शनात् -११,२.५३
पञ्चशारदीयास्तथेति चेत् -११,२.५४
न चेदनैकवाक्यत्वात् -११,२.५५
यातयामत्वाच्च -११,२.५६
संस्कारणां च तद्दर्शनात् -११,२.५७
दशपेये क्रयप्रतिकर्षात्प्रतिकर्षस्ततः प्राचां तत्समानं तन्त्रं स्यात् -११,२.५८
समानवचनं तद्वत् -११,२.५९
अतिकर्षो वार्ऽथहेतुत्वात् -११,२.६०
पूर्वस्मिंश्चावभृथस्य दर्शनात् -११,२.६१
समानः कालसामान्यात् -११,२.६२
विष्कासस्यावभृथे तदेकदेशत्वात्पशुवत्प्रदानविप्रकर्षः स्यात् -११,२.६३
अपनयो वा प्रसिद्धेनाभिसंयोगात् -११,२.६४
प्रतिपत्तिरिति चेन्न कर्मसंयोगात् -११,२.६५
उदयनीये च तद्वत् -११,२.६६
प्रतिपत्तिर्वातकर्मसंयोगात् -११,२.६७
अर्थकर्म वा शेषत्वाच्छ्रयणवत्तदर्थेनविधानात् -११,२.६८
अङ्गानां मुख्यकालत्वाद्वचनादन्यकालत्वम् -११,३.१
द्रव्यस्य कर्मकालनिष्पत्तेः प्रयोगः सर्वार्थः स्यात्स्बकालत्वात् -११,३.२
यूपश्चाकर्मकालत्वात् -११,३.३
एकयूपं च दर्षयति -११,३.४
संस्कारास्त्वावर्तेरन्नर्थकालत्वात् -११,३.५
तत्कालस्तु यूपकर्मत्वात्तस्य धर्मविधानात्सर्वार्थानां च वचनादन्यकालत्वम् -११,२.६
सकृन्मानं च दर्शयति -११,२.७
स्वरुस्तन्त्रापवर्गः स्यादस्वकालत्वात् -११,२.८
साधारणे वानुनिष्पत्तिस्तस्य साधारणत्वात् -११,३.९
सोमान्ते च प्रतिपत्तिदर्शनात् -११,३.१०
न चोत्पत्तिवाक्यत्वात्प्रदेशात्प्रस्तरे तथा -११,३.११
अहर्गणे विषाणाप्रासनं धरमविप्रतिषेधादन्ते प्रथमे वाहनि विकल्पः स्यात् -११,३.१२
पाणेस्त्वश्रुतिभूतत्वाद्विशाणानियमः स्यात्प्रातः सवनमध्यत्वाच्छिष्टे चाभिप्रवृत्तत्वात् -११,३.१३
शिष्ठे चाभिप्रवृत्तत्वात् -११,३.१४
वाग्विसर्गो हविष्कृता वीजभेदे तथा स्यात् -११,३.१५
यथाह्वानमपीतिचेत् -११,३.१६
पशौ च पुरोडाशे समानतन्त्रं भवेत् -११,३.१७
अङ्गप्रधानार्थोयोगः सर्वापवर्गे विमोकः स्यात् -११,३.१८
प्रधानापवर्गे वा तदर्थत्वात् -११,३.१९
अवभृथे च तद्वत्प्रधानार्थस्य प्रतिषेधोऽपवृक्तार्थत्वात् -११,३.२०
अहर्गणे च प्रत्यहं स्यात्तदर्थत्वात् -११,३.२१
सुब्पह्मण्या तु तन्त्रं दीक्षावदन्यकालत्वात् -११,३.२२
तत्कालात्त्वादावर्तेत प्रयागतो विशेषसम्बन्धात् -११,३.२३
अयोदाङ्गमिति चेत् -११,३.२४
प्रयोगनिर्देशात्कर्सृभेदवत् -११,३.२५
तद्भूतस्थानादग्निवदिति चेत्तदपरगस्तदर्थत्वात् -११,३.२६
अग्निवदिति चेत् -११,३.२७
न प्रयोगसाधारण्यात् -११,३.२८
लिङ्गदर्शनाच्च -११,३.२९
तद्धि तथेति चेत् -११,३.३०
नाशिष्टत्वादितरन्यायत्वाच्च -११,३.३१
विध्येकत्वादिति चेत् -११,३.३२
न कृत्स्नस्य पुनः प्रयोगात्प्रधानवत् -११,३.३३
लौकिकेतु यथाकामी संस्कारानर्थलोपात् -११,३.३४
यज्ञायुधानि धार्येरन्प्रतिपत्तिविधानादृजीषवत् -११,३.३५
यजमानसंस्कारो वा तदर्थः श्रूयते तत्र यथाकामी तदर्थ त्वात् -११,३.३६
मुख्यधारणं वा मरणस्यानियत्वात् -११,३.३७
यो वा यजनीयेहनि म्रियेत सोऽधिकृतः स्यादुपवेषवत् -११,३.३८
न शास्त्रलक्षणत्वात् -११,३.३९
उत्पत्तिर्वा प्रयोजकत्वादाशिपवत् -११,३.४०
शब्दासामझ्जस्यमिति चेत् -११,३.४१
तथाऽशिरेऽपि -११,३.४२
शास्त्रात्तु विप्रयोगस्तत्रैकद्रव्यचिकीर्षा प्रतावथेहापूर्वार्थवद्भूतोपदेशः -११,३.४३
प्रकृत्यर्थत्वात्पौर्णमास्याः क्रियेरन् -११,३.४४
अग्न्याधेये वाविप्रतिषेधात्तानि धारयेन्मरणस्यानिमित्तवात् -११,३.४५
प्रतिपत्तिर्वा यथान्येषाम् -११,३.४६
उपरिष्टात्सोमानां प्राजापत्यैश्र्तपन्तीति -११,३.४७
अङ्गविपर्यासोविनावचनादिति चेत् -११,३.४८
उत्कर्षः संयोगात्कालमात्रमितरत्र -११,३.४९
प्रकृतिकालासत्तेः शस्त्रवतामिति चेत् -११,३.५०
न श्रुतिप्रतिषेधात् -११,३.५१
विकारस्थाने इति चेत् -११,३.५२
न चोदनापृथक्त्वात् -११,३.५३
उत्कर्षे सूक्तवाकस्य न सोमदेवतानामुत्कर्षः पश्वनङ्गत्वाद्यथा निष्कर्षेनान्वयः -११,३.५४
वाक्यसंयोगाद्वोत्कर्षः समानतन्त्रत्वादर्थलोपादन्नवयः -११,३.५५
चोदनैकत्वाद्राजसूयेऽनुक्तदेशकालानां समवायात्तन्त्रमङ्गानि -११,४.१
प्रतिदक्षिणं वा कर्तृसम्बन्धादिष्टिवदङ्गभूतत्वात्समुदायो हि तन्निर्वृत्त्यातदेकत्वादेकत्वादेकशब्दोपदेशः स्यात् -११,४.२
तथा चान्यार्थदर्शनम् -११,४.३
अनियमः स्यादिति चेत् -११,४.४
नोपदिष्टत्वात् -११,४.५
प्रयोजनैकत्वात् -११,४.६
अविशेषार्था पुनः श्रुतिः -११,४.७
अवेष्टौ चैकतन्त्र्यं स्याल्लिङ्गदर्शनाद्वचनात् कामसंयोगेन -११,४.८
क्रत्वर्थायामिति चेन्न वर्णसंयोगात् -११,४.९
पवमानहविःष्वैकतन्त्र्. प्रयोगवचनैकत्वात् -११,४.१०
लिङ्गदर्शनाच्च -११,४.११
वर्तमानापदेशाद्वचनात्तु तन्त्रभेदः स्यात् -११,४.१२
सहत्वे नित्यानुवादः स्यात् -११,४.१३
द्वादशाहे तु प्रकृतित्वादेकैकमहपरवृज्येत कर्मपृथक्त्वात् -११,४.१४
अह्रां वा श्रुतिभूतत्वात्तत्र साङ्गं क्रियेत यथा माध्यन्दिने -११,४.१५
अपि वा फलकर्तृसम्बन्धात्सह प्रयोगः स्यादाग्नेयाग्नीषोमीयवत् -११,४.१६
साङ्गकालश्रुतित्वाद्वा स्वस्थानानां विकारः स्यात् -११,४.१७
दीक्षोपसदां च संख्या पृथक्पृथक् प्रत्यक्षसंयोगात् -११,४.१८
वसतीवरीपर्यन्तानिपूर्वाणितन्त्र मन्यकालत्वादवभृथादीन्युत्तराणिदीक्षाविसर्गार्थत्वात् -११,४.१९
तथा चान्यार्थदर्शनम् -११,४.२०
चोदनापृथक्त्वे त्वैकतन्त्र्यं समवेतानां कालसंयोगात् -११,४.२१
भेदस्तु तद्भेदात्करमभेदः प्रयोगे स्यात्तेषां प्रधानशब्दत्वात् -११,४.२२
तथा चान्यार्थदर्शनम् -११,४.२३
श्वासुत्यावचनं तद्वत् -११,४.२४
पश्वतिरेकश्च -११,४.२५
सुत्याविवृद्धौ सुब्रह्मण्यायां सर्वेषामुपलक्षणं प्रकृत्यन्व यादावाहनवत् -११,४.२६
अपि वेन्द्राभिधानत्वात्सकृत्स्यादुपलक्षणं कालस्यलक्षणार्थत्वात् -११,४.२७
अविभागाच्च -११,४.२८
पशुगणे कुम्भीशूलवपाश्रपणीनां प्रभुत्वात्तन्त्रमावः स्यात् -११,४.२९
भेदस्तु सन्देहाद्देवतान्तरे स्यात् -११,४.३०
अर्ताद्वा लिङ्गकर्म स्यात् -११,४.३१
प्रतिपाद्यत्वाद्वसानांभेदः स्यात्स्वयाज्याप्रदानत्वात् -११,४.३२
अपि वा प्रतिपत्तित्वात्तन्त्रं स्यात्स्वस्याश्रुतिभूतत्वात् -११,४.३३
सकृदिति चेत् -११,४.३४
न कालभेदात् -११,४.३५
पक्तिभेदात्कुम्भोशूलवपाश्ररणीनांभेदः स्यात् -११,४.३६
जात्यन्तरेषु भेदः पक्तिवैषम्यात् -११,४.३७
वृद्धिदर्शनाच्च -११,४.३८
कपालानि च कुम्भीवत्तुल्यसंख्यानाम् -११,४.३९
प्रतिप्रधानं वा प्रकृतिवत् -११,४.४०
सर्वेषां वाभिप्रथमं स्यात् -११,४.४१
एकद्रव्ये संस्काराणां व्याख्यातमेककर्मत्वात् -११,४.४२
द्रव्यान्तरे कृतार्थत्वात्तस्य पुनः प्रयोगान्मन्त्रस्य च तद्गुणत्वात्पुनः प्रयोगः स्यात्तदर्थेन विधानात् -११,४.४३
निर्वपणलवनस्तरणाज्यग्रहणेषु चैकद्रव्यवत्प्रयोजनैकत्वात् -११,४.४४
द्रव्यान्तरवद्वा स्यात्तत्संस्कारात् -११,४.४५
वेदिप्रोक्षणे मन्त्राभ्यासः कर्मणः पुनः प्रयोगात् -११,४.४६
एकस्य वा गुणविधिर्द्रव्याकत्वात्तस्मात्सकृत्प्रयोगः स्यात् -११,४.४७
कण्डूयने प्रत्.ङ्गं कर्मभेदात्स्यात् -११,४.४८
अपि वा चोदनैककालमैककर्म्यं स्यात् -११,४.४९
स्वप्ननदीतरणाभिवर्षणामेध्यप्रतमन्त्रणेषु चैवम् -११,४.५०
प्रयाणे त्वार्थनिर्वृत्तेः -११,४.५१
उपरवमम्त्रस्तन्त्रं स्याल्लोकवद्बहुनचनात् -११,४.५२
न सन्निपातित्वादसन्निपातिकर्मणां विशेषग्रहणे का लैकत्वात्सकृद्वचनम् -११,४.५३
हविष्कृदध्रिगुपुरोऽनुलाक्यामनोतस्यावृत्तिः कालभेदात् स्यात् -११,४.५४
अध्रिगोश्च विपर्यासात् -११,४.५५
करिष्यद्वचनात् -११,४.५६
अध्याय १२
[सम्पाद्यताम्]तन्त्रिसमवाये चोदनातः समानानामेकतन्त्र्यमतुल्येषु तुभेदः स्याद्विधिप्रक्रमतादर्थ्यात् श्रुतिकालनिर्देशात् -१२,१.१
गिणकालविकाराच्च तन्त्रभेदः स्यात् -१२,१.२
तन्त्रमध्ये विधानाद्वा मुख्यतन्त्रेण सिद्धिःस्यात्तन्त्रार्थस्याविशिष्टत्वात् -१२,१.३
विकाराच्च न भेदः स्यादर्थस्याविकृतत्वात् -१२,१.४
एकेषां वाशक्यत्वात् -१२,१.५
आहोपुरीषकं स्यात् -१२,१.६
एकाग्निवच्च दर्शनम् -१२,१.७
जैमिनेः परतन्त्रत्वापत्तेः स्वतन्त्रप्रतिषेधः स्यात् -१२,१.८
नानार्थत्वात्सोमे दर्शपूर्णमासप्रक-तीनां वेदिकर्म स्यात् -१२,१.९
अकर्म वा कृतदूषा स्यात् -१२,१.१०
पात्रेषु च प्रसङ्गः स्याद्धोमार्थत्वात् -१२,१.११
न्याय्यानि वा प्रयुक्तत्वादप्रयुक्ते प्रसङ्गः स्यात् -१२,१.१२
शामित्रे च पशुपुरोडाशो न स्यादितरस्य प्रयुक्तत्वात् -१२,१.१३
श्रपणं वाग्निहोत्रस्य शालामुखीये न स्यात्प्राजहितस्य विद्यनानत्वात् -१२,१.१४
हविर्धाने निर्वपणार्थं साधयेतां प्रयुक्तत्वात् -१२,१.१५
असिद्धिर्वान्यदेशत्वात्प्रधानवैगुण्यादवैगुण्ये प्रसङ्गः स्यात् -१२,१.१६
अनसाञ्च दर्शनात् -१२,१.१७
तद्युक्तत्व च कालभेदात् -१२,१.१८
मन्त्राश्च सन्निपातित्वात् -१२,१.१९
धारणार्थत्वात्सोमेऽग्न्यन्वाधानं न विद्यते -१२,१.२०
तथा व्रतमपेतत्वात् -१२,१.२१
विप्रतिषेधाच्च -१२,१.२२
सत्यवदिति चेत् -१२,१.२३
न संयोगपृथक्त्वात् -१२,१.२४
ग्रहार्थं च पूर्वमिष्टेस्तदर्थत्वात् -१२,१.२५
शेषवदिति चेन्न वैश्वदेवो हि स्याद्व्यपदेशात् -१२,१.२६
न गुणार्थत्वात् -१२,१.२७
सन्नहनञ्च वृत्तत्वात् -१२,१.२८
अन्यविधानादारण्यभोजनं न स्यादुभयं हि बृत्त्यर्थम् -१२,१.२९
शेषभक्षास्तथेति चेन्नान्यार्थत्वात् -१२,१.३०
भृत्वाच्च परिक्रयः -१२,१.३१
शेषभक्षास्तथेति चेत् -१२,१.३२
न कर्मसंयोगात् -१२,१.३३
प्रवृत्तवरणात्प्रति तन्त्रवरणात्प्रतितन्त्रवरणं होतु क्रियेत -१२,१.३४
ब्रह्मापीति चेत् -१२,१.३५
न प्राङ्नियमात्तदर्थं हि -१२,१.३६
विर्दिष्टस्येति चेत् -१२,१.३७
न श्रुतत्वात् -१२,१.३८
हीतुस्तथेति चेत् -१२,१.३९
न कर्मसंयोगात् -१२,१.४०
यज्ञोत्पत्त्युपदेशे विष्ठितकर्मप्रयोगभेदात्प्रतितन्त्रं क्रियेत -१२,१.४१
देशपृथक्त्वान्मन्त्रोव्यावर्तते -१२,१.४२
सन्नहनहरणे तथेति चेत् -१२,१.४३
नान्यार्थत्वात् -१२,१.४४
विहारो लौकिकानामर्थं साधयेत्प्रभुत्वात् -१२,२.१
मांसपाकप्रतिषेधश्च तद्वत् -१२,२.२
निर्देशाद्वा वैदिकानां स्यात् -१२,२.३
सति चोपासनस्य दर्शनात् -१२,२.४
अभावदर्शनाच्च -१२,२.५
मांसपाको विहितप्रतिषेधः स्यादाहुतिसंयोगात् -१२,२.६
वाक्यशेषो वा दक्षिणस्मिन्नमारभ्यविधानस्य -१२,२.७
सवनीये छिद्रापिधानार्थत्वात्पशुपुरोडाशो न स्याद्न्येषामेवमर्थत्वात् -१२,२.८
क्रिया वा देवतार्थत्वात् -१२,२.९
लिङ्गदर्शनात् -१२,२.१०
हविष्कृत्सवनीयेषु न स्यात्प्रकृतौ यदि सर्वार्था पशुं प्रत्याहूता सा कुर्याद्वुद्यमानत्वात् -१२,२.११
पशौ तु संस्कृते विधानात् -१२,२.१२
योगाद्वा यज्ञाय तद्विमोके विसर्गः स्यात् -१२,२.१३
निशि यज्ञे प्राकृतस्याप्रवृत्तिः स्यात्प्रत्यक्षशिष्टत्वात् -१२,२.१४
कालवाक्यभेदाच्च तन्त्रभेदः स्यात् -१२,२.१५
वेद्युद्धननव्रतंविप्रतिषेधात्त देव स्यात् -१२,२.१६
तत्रंमध्ये विधानाद्वा तत्तन्त्रा सवनीयवत् -१२,२.१७
वेगुण्यादिध्मवर्हिर्नसाधयेदग्न्य्वाधानं च यदि देवतार्थम् -१२,२.१८
अग्न्यन्वाधानं च यदि देवतार्थम् -१२,२.१९
आरम्भणीया विकृतौ न स्यात्प्रकृतिकालमध्यत्वात् कृता पुमस्तदर्थेन -१२,२.२०
सकृदाऽरम्भसंयोगात् -१२,२.२१
स्याद्वा कालस्याशेषभूतत्वात् -१२,२.२२
आरंभविभागाच्च -१२,२.२३
विप्रतिषिद्धधर्माणां समवाये भूयसां स्यात्सधर्मकत्वम् -१२,२.२४
मुख्यं वा पूर्वचोदनाल्लोकवत् -१२,२.२५
तथा चान्यार्थदर्शनम् -१२,२.२६
अङ्गगुणविरोधे च तादर्थ्यात् -१२,२.२७
परिधेद्व्यर्थत्वाद भयधर्मा स्यात् -१२,२.२८
यौप्यस्तु विरोधे स्यान्मुख्यानन्तर्यात् -१२,२.२९
इतरो वा तस्य तत्र विधानादुभयोश्चाङ्गसंयोगः -१२,२.३०
पशुसवनीयेषु विकल्पः स्याद्वैकृतश्तेदुभयोपश्रुतिभूतत्वात् -१२,१.३१
पाशुकं वा तस्य वैशेषिकाम्नानात्तदनर्थकं विकल्पे स्यात् -१२,१.३२
पशोश्च विप्रकर्षस्तन्त्रमध्ये विधानात् -१२,२.३३
अपूर्वं च प्रकृतौ समानतन्त्रा चेदनित्यत्वादनर्थकं हि स्यात् -१२,२.३४
अधिकश्च गुणः साधारणेऽविरोधात्कांस्यभोजिवदमुख्येऽपि -१२,२.३५
तत्प्रवृत्त्या तु तन्त्रस्य नियमः स्याद्यथा पाशुकं सूक्तपाकेन -१२,२.३६
न वाविरोधात् -१२,२.३७
अशास्त्रलक्षणत्वाच्च -१२,२.३८
विश्र्वजिति वत्सत्वङ्नामधेयादितर था तन्त्रभूय त्वादहतं स्यात् -१२,३.१
अविरोधी वा उपरिवासो हि वत्सत्वक् -१२,३.२
अनुनुर्वाप्येषु भूयस्त्वेन तन्त्रनियमः स्याच्छ्विष्ठकृद्दर्शनाच्च -१२,३.३
आगन्तुकत्वाद्वा स्वधर्मा स्याच्छ्रुतिविशेषादितरस्य च मुख्यत्वात् -१२,३.४
स्वस्थानत्वाच्च -१२,३.५
स्विष्टकृच्छ्रपणान्नेतिचोद्विकारः पवमानवत् -१२,३.६
अविकारो वा प्रकृतिवच्चोदनां प्रति भानाच्च -१२,३.७
एक कर्मणिशिष्टत्वाद्गुणानां सर्वकर्म स्यात् -१२,३.८
एकार्थास्तुविकल्पेरन्,मुच्चये ह्यावृत्तिः स्यात्प्रधानस्य -१२,३.९
अभ्यस्योतार्थवत्त्वादिति चेत् -१२,३.१०
नाश्रुतत्वाद्धि विकल्पवच्चदर्शयति कालान्तरेऽर्थवत्त्वं स्यात् -१२,३.११
प्रायश्चित्तेषुचैकार्थ्यान्निष्पन्नेनाभिसंयोगस्तस्मात् सर्वस्य निर्घातः -१२,३.१२
समुच्चयस्तु दोषार्थः -१२,३.१३
मन्त्राणाङ्कर्मसंयोगः स्वधर्मेण प्रयोगः स्याद्धर्मस्य तन्निमित्तत्वात् -१२,३.१४
विद्यांप्रतिविधिनाद्वा सर्वकारणं प्रयोगः स्यात् कर्मार्तत्वात् प्रयोगस्य -१२,३.१५
भाषास्वरोपदेशादैरवत् प्रायवचनप्रतिषेधः -१२,३.१६
मन्त्रोपदेशोवा न भाषिकस्य प्रायोपपत्तेर्भाषिकश्रुतिः -१२,३.१७
विकारः कारणाग्रहणे तन्न्यायत्वाद् दृष्टेऽप्येवम् -१२,३.१८
तदुत्पत्तेर्वा प्रवचनलक्षणत्वात् -१२,३.१९
मन्त्राणां करणार्थत्वान्मन्त्रान्तेन कर्मादिसन्निपातः स्यात्सर्वस्य वचनार्थत्वात् -१२,३.२०
सन्ततवचनाद्धारायामादिसंयोगः -१२,३.२१
करमसन्तानो वा नानाकर्मत्वादितरस्याशक्चत्वात् -१२,३.२२
आघारे च दीर्घधारत्वात् -१२,३.२३ मन्त्राणां सन्निपातित्वादेकार्थानांविकल्पः स्यात् -१२,३.२४
संख्याविहितेषु समुच्चयोऽसन्निपातित्वात् -१२,३.२५
ब्राह्मणविहितेषु च संख्यावत्सर्वेषामुपदिष्ठत्वात् -१२,३.३६
याज्यावषद्कारयोश्र्त समुच्चयदर्शनं तद्वत् -१२,३.२७
विकल्पो वा समुच्चयस्याश्रुतित्वात् -१२,३.२८
गुणार्थत्वादुपदेशस्य -१२,३.२९
वषट्कारे नानार्थत्वात्समुच्चयो हौत्रास्तु विकल्पेरन्नेकार्थत्वात् -१२,३.३०
क्रियमाणानुवादित्वात् समुच्चयो वा हौत्राणाम् -१२,३.३१
समुच्चयं च दर्शयति -१२,३.३२
जपाश्चाकर्मसंयुक्ताः स्तुत्याशीरभिधानाश्च याजमानेषु समुच्चयः स्यादाशीःपृथक्त्वात् -१२,४.१
समुच्चयं च दर्शयति -१२,४.२
याज्यानुवाक्यासु तु विकल्पः स्याद्देवतीपलक्षणार्थत्वात् -१२,४.३
लिङ्गदर्शनाच्च -१२,४.४
क्रयेषु ति विकल्पः स्यादेकार्थत्वात् -१२,४.५
समुच्चयो वा प्रयोगद्रव्यसमवायात् -१२,४.६
समुच्चयञ्चदर्शयति -१२,४.७
संस्कारे च तत्प्रधानत्वात् -१२,३.८
संख्यासु तु विकल्पः स्याच्छ्रुतिप्रतिधात् -१२,३.९
द्रव्यविकारात्तु पूर्ववदर्थकर्म स्यात्तया विकल्पेन नियमप्रधानत्वात् -१२,३.१०
द्रव्यत्वेऽपि समुच्चयो द्रव्यस्य कर्मनिष्पत्तेः प्रतिपशु कर्मभेदादेवं सति यथाप्रकृति -१२,४.११
कपालेऽपि तथेतिचेत् -१२,४.१२
न कर्मणः परार्थत्वात् -१२,४.१३
प्रतिपत्तिस्तु शेषत्वात् -१२,४.१४
शृतेऽपि पूर्ववत्स्यात् -१२,४.१५
मवायात्तसमात्तेनार्थकर्म स्यात् -१२,४.१६
उखायां काम्यनित्यसमुच्चयो नियोगे कामदर्शनात् -१२,४.१७
तस्यत देवतार्थत्वात् -१२,४.१८
विकारो वा नित्यस्याग्नेः काम्येन तदुक्तहेतुः -१२,४.१९
वचनादसंस्कृतेषु कर्म स्यात् -१२,४.२०
संसर्गे चापि दोषः स्यात् -१२,४.२१
वचनादिति चेदथेतरस्मिन्नुत्सर्गापरिग्रहः कर्मणःकृतत्वात् -१२,४.२२
स आहवनीयः स्यादाहुतिसंयोगात् -१२,४.२३
अन्यो वोद्धृत्याहरणात् तस्मिन्त्संस्कारकर्म शिष्टत्वात् -१२,४.२४
स्थानात्तु परिलुप्येरन् -१२,४.२५
नित्याधारणे विकल्पो न ह्यकस्मात्प्रतिषेधः स्यात् -१२,४.२६
नित्यधारणाद्वा प्रतिषेधो गतश्रियः -१२,४.२७
परार्थान्योकः प्रतियन्तिवत् सत्राहीनयो यजमानगणेऽनियमोऽविशेषात् -१२,४.२८
मुख्यो वाविप्रतिषेधात् -१२,४.२९
सत्रे गृहपतिरसंयोगाद्धौत्रवदाम्नायवचनाच्च -१२,४.३०
सर्वैः वा तदर्थत्वात् -१२,४.३१
विप्रतिषेधे परम् -१२,४.३२
हौत्रे परार्थत्वात् -१२,४.३३
वचनं परम् -१२,४.३४
प्रभुत्वादार्त्विज्यं सर्ववर्णानां स्यात् -१२,४.३५
स्मृतेर्वा स्याद्व्राह्मणानाम् -१२,४.३६
फलचमसविधानाच्चेतरेषाम् -१२,४.३७
सान्नाय्येप्येवं प्रतिषेधः सौमपीयहेतुत्वात् -१२,४.३८
चतुर्धाकरणे च विर्देशात् -१२,४.३९
अन्वाहहर्ये च दर्शनात् -१२,४.४०