महाभारतम्-04-विराटपर्व-013

महाभारतम्
चतुर्थपर्व
महाभारतम्-04-विराटपर्व-013
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

सहदेवेन गोपालवेषधारणेन विराटंप्रति गमनम् ।। 1 ।।
विराटेन सहदेवस्य गोपालने नियोजनम् ।। 2 ।।

वैशंपायन उवाच।	4-13-1x
अथापरोऽदृश्यत वै शशी यथा हुतो हविर्भिर्हि यथाऽध्वरे शिखी। तथा समालक्ष्यत चारुदर्शनः प्रकाशयन्सूर्य इवाचिरोदितः ।। 1 ।।	4-13-1a 4-13-1b
तमाव्रजन्तं सहदेवमग्रणीर्नृपो विराटो नचिरात्समैक्षत। प्रैक्षन्त तं तत्र पृथक्समागताः सभागताः सर्वमनोहरप्रभम्। युवानमायान्तममित्रकर्शनं प्रमुक्तमभ्रादिव चन्द्रमण्डलम् ।। 2 ।।	4-13-2a 4-13-2b 4-13-2c
यष्ट्या प्रमाणान्वितया सुदर्शनं दामानि पाशं च निबद्ध्य पृष्ठतः। मौर्वी च तन्त्रीं महतीं सुसंहितां बालैश्च तारैर्बहुभिः समावृताम् ।। 3 ।।	4-13-3a 4-13-3b
स चापि राजानमुवाच वीर्यवान्कुरुष्व मां पार्थिव गोष्ववस्थितम्। मया हि गुप्ताः पशवो भवन्तु ते प्रसन्ननिद्राः प्रभवोस्मि वल्लवः ।। 4 ।।	4-13-4a 4-13-4b
न श्वापदेभ्यो न च रोगतो भयं न चापि दावान्न च तस्कराद्भयम्। पयःप्रभूता बहुला निरामया भवन्ति गावः सुभृता नराधिप ।। 5 ।।	4-13-5a 4-13-5b
निशम्य राजा सहदेवभाषितं निरीक्ष्य माद्रीसुतमभ्यनन्दत्। उवाच हृष्टो मुदितेन चेतसा न बल्लवत्वं त्वयि वीर लक्षये ।। 6 ।	4-13-6a 4-13-6b
धैर्याद्वपुः क्षात्रमिवेह ते दृढं प्रकाशते कौरववंशजस्य वा। नापण्डितेयं तव दृश्यते तनुर्भवेह राज्ये मम मन्त्रधर्मभृत् ।। 7 ।।	4-13-7a 4-13-7b
प्रशाधि मत्स्यान्सहराजकानिमान्बृहस्पतिः शत्रुयुतानिवामरान्। बलं च मे रक्ष सुवेष सर्वशो गृहाण खङ्गं प्रतिरूपमात्मः ।। 8 ।।	4-13-8a 4-13-8b
अनीककर्णाग्रधरो बलस्य मे प्रभुर्भवानस्तु गृहाण कार्मुकम् ।। 9 ।	4-13-9a
वैशंपायन उवाच।	4-13-10x
विराटराज्ञाऽभिहितः कुरूत्तमः प्रशस्य राजानमभिप्रणम्य च। उवाच मत्स्यप्रवरं महापतिः शृणुष्व राजन्मम वाक्यमुत्तमम् ।। 10 ।।	4-13-10a 4-13-10b
बालो ह्यहं जातिविशेषदूषितः कुतोऽद्य मे नीतिषु युक्तमन्त्रता । स्वकर्मतुष्टाश्च वयं नराधिप प्रशाधि मां गोपरिरक्षणेऽनघ ।। 11 ।।	4-13-11a 4-13-11b
वैश्योस्मि नाम्नाऽहमरिष्टनेमिर्गोसङ्ख्य आसं कुरुपुङ्गवानाम् । वस्तुं त्वयीच्छामि विशांवरिष्ठ तान्राजसिंहान्न हि वेद्मि पार्थान् ।। 12 ।।	4-13-12a 4-13-12b
न जीवितुं शक्यमतोऽन्यकर्मणा न च त्वदन्यो मम रोचते विभो ।। 13 ।।	4-13-13a
विराट उवाच।	4-13-14x
त्वं ब्राह्मणो वा यदि वाऽपि भूमिपः समुद्रनेमीश्वररूपवानसि। आचक्ष्व तत्वं त्वममित्रकर्शन न बल्लवत्वं त्वयि विद्यते समम् ।। 14 ।।	4-13-14a 4-13-14b
कस्यामि राज्ञो विषयादिहागतः किं चापि शिल्पं तव विद्यते कृतम्। कथं त्वमस्मासु निवत्स्यसे सदा वदस्व किं चापि तवेह वेतनम् ।। 15 ।।	4-13-15a 4-13-15b
सहदेव उवाच।	4-13-16x
पञ्चानां पाण्डुपुत्राणां ज्येष्ठो राजा युधिष्ठिरः। तस्याष्टौ शतसाहस्रं गवां वर्गाः शतंशतम् ।। 16 ।।	4-13-16a 4-13-16b
अपरे दशसाहस्रा द्विस्तावन्तस्तथा परे। तेषां गोसङ्ख्य आसं वै तन्त्रीपालेति मां विदुः ।। 17 ।।	4-13-17a 4-13-17b
भूतं भव्यं भविष्यच्च यच्चान्यद्गोगतं क्वचित्। न मेऽस्त्यविदितं किंचित्समन्ताद्दशयोजनम् ।। 18 ।।	4-13-18a 4-13-18b
गुणाः सुविदिता ह्यासन्मया तस्य महात्मनः। आसीच्च स मया तुष्टः कुरुराजो युधिष्ठिरः ।। 19 ।।	4-13-19a 4-13-19b
अनेन गणिता गावो दुर्विज्ञेया महत्तराः। बहुक्षीरतरास्ता वै बह्व्यः सत्यः सपुत्रिकाः ।। 20 ।।	4-13-20a 4-13-20b
क्षिप्रं च गावो बहुला भवन्ति न तासु रोगो भवतीह कश्चित्। तैस्तैरुपयैर्विदितं मयैतदेतानि शिल्पानि मयि स्थितानि ।। 21 ।।	4-13-21a 4-13-21b
ऋषभानपि जानामि राजन्पूजितलक्षणान्। येषां मूत्रमुपाघ्राय वन्ध्या अपि प्रसूयते ।। 22 ।।	4-13-22a 4-13-22b
वैशंपायन उवाच।	4-13-23x
मत्स्याधिपो हर्षकलेन चेतसा माद्रीसुतं पाण्डवमभ्यभाषत। नैवानुमन्ये तव कर्म कुत्सितं महीं समग्रामभिपातुमर्हसि ।। 23 ।।	4-13-23a 4-13-23b
अथ त्विदानीं तव रोचते विभो यथेष्टतो गव्यमवेक्ष मामकम्। त्वदर्पणा मे पशवो भवन्तु वै पशून्सपालान्भवते ददाम्यहम् ।। 24 ।।	4-13-24a 4-13-24b
शतं सहस्राणि गवां हि सन्ति वर्णस्यवर्णस्य पृथग्गणानाम्। ददामि तेऽहं वरमीप्सितं च यत्त्वदर्पणा मे पशवो भवन्त्विति ।। 25 ।।	4-13-25a 4-13-25b
वैशंपायन उवाच।	4-13-26x
एवं विराटेन समेत्य पाण्डवो लब्ध्वा च गोबल्लवतां यथेष्टतः। अज्ञातचर्यामवसन्महात्मा यथा रविश्चास्तगिरिं प्रविष्टः ।। 26 ।।	4-13-26a 4-13-26b
एवं विराटे न्यवसंश्च पाण्डवा यथा प्रतिज्ञाभिरमोघविक्रमाः । अबुद्धचर्यां चरितुं यथातथं समुद्रनेमीमभिशास्तुमुद्यताः ।। 27 ।।	4-13-27a 4-13-27b
।। इति श्रीमन्महाभारते विराटपर्वणि पाण्डवप्रवेशपर्वणि त्रयोदशोऽध्यायः ।। 13 ।।

विराटपर्व-012

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

विराटपर्व-014