तापत्तेरतोऽत्रैवाभिधीयेते । तत्र वैश्वदेवस्य देवयज्ञादिरूपत्वात्तदर्थं पञ्च यज्ञा उच्यन्ते ।
तत्र यमः--
|
"ब्रह्मयज्ञो देवयज्ञः पितृयज्ञस्तथैव च । |
एतत्स्वरूपं श्रुतावप्युक्तम्--
|
"पञ्च वा एते महायज्ञाः सतति प्रतायन्ते सतति |
म[१]नुः--
|
"अध्यापनं ब्रह्मयज्ञः पितृयज्ञस्तु तर्पणम् । |
([२]अयं कर्ममात्रविधिर्न क्रमस्य । एतद्यज्ञचतुष्टयं वैश्वदेवपदवाच्यामिति केचित् । देवयज्ञभूतयज्ञपितृयज्ञानां त्रयाणां तद्वाच्यत्वमिति माधवः ।
|
"पौरुषेण च सूक्तेन ततो विष्णुं समर्चयेत् । |
इति ब्राह्मोक्तेश्च वैश्वदेवयज्ञमात्रं वैश्वदेवपदवाच्यमित्यन्ये । विश्वे(श्व)देवदेवताकत्यागघटितसमुदायसंबन्धेन वैश्वदेवस्य देवयज्ञभूतयज्ञयोः सत्त्वाद्द्वावेव वाच्यावित्यपि परे । ) अध्यायनमध्ययनं छान्दसो दीर्घः । तर्पणं पितृतर्पणम् । पितृश्राद्धमिति यावत् ।
यतः स एवाऽऽह--
|
"स्वाध्यायेनार्चयीतर्पीन्होमैर्देवान्यथाविधि । |
पितृयज्ञे विकल्पमाह कात्यायनः--
- "पितृयज्ञो भवेच्छ्राद्धं पित्र्यो बलिरथापि वा" इति ।
नित्यश्राद्धं पितृयज्ञः । अथवा वैश्वदेवमध्ये स्वधा पितृभ्य इति यो बलिर्दीयते स पितृयज्ञ इत्यर्थः ।
