तत्र आयसाः कीलाः शृङ्खलाश्च यासु । कीलसहिता वा शृङ्खला
यासु । कुञ्चिकयैव उद्घाटयितुं शक्याः। कुञ्चिकाऽपि विषमा ।
एतादृशा अपि, कृष्णवाहे वसुदेवे समागते स्वयमेव व्यवर्यन्तविशीर्णा
जाताः । स्वयमेवोद्घाटितकपाटा जाताः। भगवतः सर्वमोक्षदातृत्वात्
कपाटानामप्यचेतनानामतितामसैर्बद्धानां मुक्तिः प्रदर्शिता ।
अनेनान्येषां मुक्तिर्व्याख्याता, यदि शुद्धसत्त्वं भगवद्वाहकं
च चेद्भवति । एतत्प्रदर्शनार्थमेव कृष्णवाहे वसुदेव इत्युक्तम् ।
अयमेवोपाय इति ज्ञापयितुं दृष्टान्तमाह ॥ यथा तमो रवेरिति ।।
उपायसहस्रेणापि सर्वं तमो न गच्छति । उदिते तु सूर्ये स्वत एव
गच्छति । तथा शुद्धसत्त्वे भगवत्सहिते सत्येव सर्वाविद्यानाशः,
सर्वासाध्यानां स्वत एव सिद्धिर्नान्यथेति निरूपितम् ।
अन्तर्द्वारेषु निर्गतेषु मायायाः प्रवेशे उभयोः सांमुख्ये यदासीत्तदाह ।
ववर्षेति ॥ वृष्टिरपि सर्वेषामनुत्थाने हेतुः, उपांशुगर्ज्जितं चानुत्थाने
शब्दान्तरपतिबन्धे च । अधिकगर्ज्जने ने तेनैव प्रबोधः ।
एतावन्मायाकार्यं साधारण्येन प्रवृत्तं वसुदेवस्यापि खेदहेतुर्भवति ।
अतस्तन्निवारणार्थ शेषोऽन्वगात् पातालात् समागत्य फणैः
पर्जन्यवारि निवारयन् अन्वगात् । पश्चाद्भागेन गतवान् ।
भगवत्सम्बन्धात्तत्कृतं तु भयं न भवति । अन्तरिक्षे निवारयन्
गच्छतीत्येके । फणैरिति पदात् । अन्वगादिति च
पश्चादेव छत्रधारीव गच्छतीति ज्ञायते ॥ ४८ ॥ ४९ ॥
यथा यथा गोकुलनिकटे गमनं तथा तथा मायासान्निध्याद् गमने क्लेशाधिक्यं, भगवत्सान्निध्याच तदभाव इति ज्ञापयितुं यमुनोत्तरणमकारमाह-
मघोनि वर्षत्यसकृद्यमानुजा
