मुमुचुर्मुनयो देवाः सुमनांसि मुदान्विताः ॥
मन्दं मन्दं जलधरा जगर्जुरनुसागरम् ॥ ७॥
अथ च मुनयः सुष्टु निर्दष्टानि मनांसि
पुरुषोत्तमसम्बन्धाभावात् समाधितो निष्कास्य
तदाविर्भावस्थले मुमुचुर्वृषुरित्यर्थः । देवास्तु
पुष्पाणीत्यर्थः । अत एव पुष्पादिपदानि
विहायोभयार्थकत्वात् सुमनःपदमुक्तम् । सुमनस इति
स्त्रीलिङ्गप्रयोगाभावश्च । पुष्पवाचकस्यैव स्त्रीलिङ्गनिर्देशात् ।
अन्यथा भुवि स्थितानां मुनीनां नभसि स्थितैर्देवैः सह
वृष्टिकर्तृत्वं कथमुपपद्येत । मनसः पुष्पतया
कथनमुज्ज्वलत्वसंकोचविकासादिधर्मवत्त्वादविरुद्धम्॥
मुदान्विता इति, तत्रानन्दावेशलक्षणमकरन्दसम्पत्तिः
सूचिता। तदा सुमनोवृष्टयपेक्षया जलवृष्टिरल्पा नाद्भुता
चेति मत्वा मेघा न ववृषुः, किन्तु तच्च गर्जितं नास्तीति
तावत्कार्यं कृतवन्त इत्याह ।। मन्दं मन्दं जलधरा जगर्जुरिति ।।
मेघानामुच्चैगजेनं पूर्वोक्तवाद्यगीतादिश्रवणप्रतिबन्धकतां
भजतीति तदभावाय मन्दं मन्दमित्युक्तम् । अन्यथा तद्वैयर्थ्यापत्तेः ।।
तथाच युगपज्जायमानान्यपि वाद्यगीतगर्जितान्यन्योऽन्यमिश्रितानि
सर्वैरश्रूयन्तेति भावः । किञ्च, जगर्ज्जुरेव, न तु ववृषुः ।
यतो जलधरा, न तु जलमुचः । अत्राऽयमाशयः । मेघास्तु
भगवत्प्राकट्यात् पूर्वं लोके नीलरूपमश्लाघ्यं मत्वा स्वस्य
तादृशत्वेन तदभावाय जलमुचो जाताः । इदानीं स्वसारूप्यमङ्गीकृत्य
भगवान् प्रकट इति कवयोऽग्रे स्वस्योपमां दास्यन्ति,तेन
स्वजन्मसाफल्यं भविष्यतीति हर्षवशादात्मनो नीलरूपस्यैवाभीष्टत्वेन
तद्धेतुभूतं च जलधारणम् । अन्यथा शुभ्रता स्यादतो जलधरा
जाताः । यद्यपि मरकतेन्दीवरादीनामपि सारूप्यमस्ति, तथाऽपि
स्वस्य विद्युत्सहभावात् कामिनीतनुकनकलतालङ्करणदशा-
