अथोपविश्य भगवान् आसने परमार्चिते ।
वाल्मीकये च ऋषये संदिदेशासनं ततः ॥ २६ ॥
वाल्मीकये च ऋषय इति पठितव्यम् । [१]महर्षय इति पाठे चतुर्थगुर्वक्षरेण छन्दोभङ्गः । आसनं सन्दिदेशेति । आसनोपवेशनानुज्ञां कृतवान् भगवानिति यावत् ॥
ब्रह्मणा समनुज्ञातः सोऽप्युपाविशदासने ।
[२]ब्रह्मणेत्याद्यर्धं स्वस्मिन्नेव परिसमाप्तवाक्यं सत् श्लोकत्वेन गण्यतां, पूर्वापरलोकास्सर्वे यथावदर्धद्वयान्विताः ॥ २६ ॥
उपविष्टे तदा तस्मिन् साक्षाल्लोकपितामहे ।
तद्गतेनैव मनसा वाल्मीकिर्ध्यानमाश्रितः ॥ २७ ॥
उपविष्ट इति । भगवति साक्षादुपविष्टे सति । तद्गतेनैव-भगव-द्गतेनैव मनसा । वाल्मीकिः [३]ध्यानं-समाधिमाश्रितः ॥ २७ ॥
पापात्मना कृतं कष्टं वैरग्रहणबुद्धिना ।
यत्तादृशं चारुरवं क्रौञ्चं हन्यादकारणात् ॥ २८ ॥
शोचन्नेव पुनः क्रौञ्चीमुपश्लोकमिमं जगौ ।
पुनरन्तर्गतमना भूत्वा शोकपरायणः ॥ २९ ॥
अथापि । पापेत्यादिश्लोकद्वयं एकसम्बन्धम् । पापात्मना-पाप-वासनाविशिष्टचित्तेन । अत एव पशुपक्ष्यादिष्वकारणत एव वैरग्रहण-बुद्धिना-नित्यजिघांसोपगृहीतबुद्धिना अहो कष्टं कृतं । किं कष्टं कृतमित्यतः–यदित्यादि । तादृशं सम्भोगप्रसक्तं चारुवं क्रौञ्चमकारणा-
