पुटमेतत् सुपुष्टितम्
446
[अयोध्याकाण्डः
पौरविलापः
गृहे गृहे रुदन्त्यश्च भर्तारं गृहमागतम् ।
व्यगर्हयन्त दुःखार्ता वाग्भिः तोत्रैरिव द्विपान् ॥ ६ ॥
व्यगर्हयन्तेति । राममप्रतिनिवर्त्य किमर्थमागता यूयमित्येवमात्मना । तोत्रैरिति पदम् ॥ ६ ॥
रामं विसृज्य आगतानां तेषां युष्माकं गृहे किं नु कार्यम् ? व्यर्थमेवागतमित्यर्थः । ये न पश्यन्तीति । ये भवन्तो न पश्यन्तीत्यर्थः । एवमन्तं स्त्रीणां गर्हावचनं, विसृज्य राममागता इति कोपजम् ॥ ७ ॥
एकः सत्पुरुषो लोके लक्ष्मणः [३]सह सीतया ।
योऽनुगच्छति काकुत्स्थं रामं परिचरन् वने ॥ ८ ॥
अतः परं सामान्यतः शोकः-एक इत्यादि ॥ ८ ॥
- ↑ भर्तृृन् सम्बोध्य वक्तुमनिच्छन्तः सामान्यतो तेषामिति निर्दिश्य व्यगर्हयन्त ।
- ↑ गृहैः-ङ, च.
- ↑ सीतया सह रामं-सीतया सहितं राममित्यर्थः ।
- ↑ येषु सरस्सु शुचि सलिलं विगाह्य-सलिलान्तर्निमज्य स्नास्यति । स्नानं खलु– केवलशौचानुकूलव्यापारः-ष्णा शौचे इति धातोः । तच्च स्नानं उद्धृतजलेनापि भवितुमर्हति । तद्व्यावृत्यर्थं विगाह्यत्युक्तम् । यद्वा स्नानं-अन्तश्शौचानुकूलव्यापारः-मन्त्रस्नानमित्यादिप्रयोगात् । अवगाहनं-बाह्यशौचानुकूलव्यापारः । यास्यतीति पाठे विगाह्म यास्यतीत्यन्वयः ॥
- ↑ येषु यास्यति-च.
- ↑ लोभयिष्यन्ति-ङ.=रामं आकर्षयिष्यन्तीति भावः ।
