पुटमेतत् सुपुष्टितम्
३९ सर्गः]
387
आपृच्छन्मातरः सर्वाः रामः संप्रस्थितो वनम्
एवंगतेति । सर्वतस्सर्वदा सर्वलोकपरमसुखहेतुर्भर्ता परमपूज्य इति सम्यगवगतवतीत्यर्थः । श्रेष्ठाभ्यः-पूज्याभ्यः श्वश्रूमातृप्रमुखाभ्यः श्रुतः धर्मः-स्त्रीधर्मः परोऽपि यया सा तथा । किमवमन्य इति । स्वधर्मापरिज्ञाने किलावमतिप्रसङ्गः । ज्ञातस्वधर्मा कस्मादवमन्ये ; न कस्मादपीत्यर्थः ॥ ३१ ॥
सत्कृतामिति । कैकेयीव्यतिरिक्तसर्वमातृभिरिति शेषः ॥ ३३ ॥
अम्ब ! मा दुःखिता [३]भूस्त्वं पश्य त्वं पितरं मम ।
क्षयो हि वनवासस्य क्षिप्रमेव भविष्यति ॥ ३४ ॥
वनवासस्येति । वनवासकालस्येत्यर्थः ॥ ३४ ॥
सुप्ताया इति । सुप्ताया इव नव वर्षाणि पञ्च च चतुर्दशघटिका-वद्गमिष्यन्ति । चक्षुषी निमील्य स्वस्वकालदुःखमविगणय्य तिष्ठेत्यर्थः । सा त्वं समग्रं-समग्रश्रेयस्कं भ्रातृमार्यासमग्रं, पुनरिव सुहृद्धृतम् ॥ ३५॥
- ↑ रामविप्रवासाद्दुःखं, सीतामनोदार्ढ्यपरिज्ञानात् हर्षः । अथवा रामविप्रवासप्रयुक्तदुःखमध्येऽपि हर्षः विवक्षितः
- ↑ व्याख्यादृष्ट्या 'तु सत्कृताम्' इति पाठः स्याद्वा
- ↑ भूत्वा पश्येस्त्वं-व.
- ↑ सा समक्ष-ङ.
- ↑ समग्रं निर्वर्तितपितृवचनं संपूर्णमनोरथं वा-गो. समग्रं-सीतासहितम्-सत्य. सुहृद्धृतमित्युक्त्या एवं वाऽर्थः-इह प्राप्तं-वनवासात्प्रत्यागतं समग्रं-इदानीमुपक्रन्ताभिषेकं प्राप्तवन्तं अत एव सुहृद्धृतमिति ।
