मातुलकुलं-मातुलकुलीयराज्यं । नित्यशत्रवः-कामादयः, तान् हन्तीति तथा । एतेन सकलसद्गुणसंपूर्तिरशत्रुघ्नस्योपदिष्टा । प्रीत्या-भरते नित्यनिसर्गप्रवृत्तया पुरस्कृतः । एतेन भरतादिनिर्बन्धतो गमनशङ्का वारिता ॥ १ ॥
स तत्रेति । भरतो मातुलकुल इत्यर्थः । विशिष्टवस्त्राभरण-भोजनादिरूपेण सत्कारेण सत्कृतः । पुत्रादप्यधिकस्स्नेहः-पुत्रस्नेहः ॥
[३]तत्रापि निवसन्तौ तौ तर्प्यमाणौ च कामतः ।
भ्रातरौ स्मरतां वीरौ वृद्धं दशरथं नृपम् ॥ ३ ॥
तर्प्यमाणौ-कृन्नकारत्वात् 'कृत्यचः' इति णत्वम् । कामः-प्रागुक्तविषयविशेषः । स्मरतां-अस्मरतां । दशरथमिति । 'अधीगर्थ' इति षष्ठ्यभावः शेषविवक्षाभावात् ॥ ३ ॥
राजाऽपि तौ [४]महातेजाः सस्मार प्रोषितौ सुतौ ।
उभौ भरतशत्रुघ्नौ महेन्द्रवरुणोपमौ ॥ ४ ॥
सर्व एव तु तस्येष्टाश्चत्वारः पुरुषर्षभाः ।
स्वशरीराद्विनिर्वृत्ताश्चत्वार इव बाहवः ॥ ५ ॥
विनिर्वृत्ताः-उत्पन्नाः । चत्वार इव बाहव इति अभूतोपमा ॥
