वहन्तमिति । दासबत् त्वया भरताभिषेके रामविवासने च नियुज्य नियुक्तधुरञ्च वहन्तमपि मां किं तुदसि-व्यथयसि ? हे अनायें ! इदानीमारब्धं सर्वसौभाग्योपेततयाऽस्मत्प्र-स्थापनं किमिति नोपारुधः ? पूर्वं-रामवनवासप्रार्थनकाल एव सर्वं त्यक्त्वा केवलं यात्विति किमिति न प्रार्थितम् ? अत एतन्निरोधे तव सामर्थ्यं' नास्तीत्यर्थः ॥ १४ ॥
तस्यैतत्क्रोधसंयुक्तमुक्तं श्रुत्वा वराङ्गना ।
कैकेयी द्विगुणं क्रुद्धा राजानमिदमब्रवीत् ॥ १५ ॥
द्विगुणं क्रुद्धेति । प्रकारान्तरेण मत्प्रयोजनं नाशयतीति ॥
तवैव वंशे सगरो ज्येष्ठपुत्र [४]मुपारुधत् ।
असमञ्ज इति ख्यातं, तथाऽयं गन्तुमर्हति ॥ १६ ॥
अवृतस्यापि दृष्टान्तावष्टम्भेनार्थसिद्धं वनप्रस्थानस्य कैवल्यमित्याशयेनाह- तवैवेत्यादि ॥ १६ ॥
एवमुक्तो धिगित्येव राजा दशरथोऽब्रवीत् ।
व्रीडितश्व जनः सर्वः सा च तं [५]नावबुध्यत ॥ १७ ॥
- ↑ मा-मां, धुरि नियुज्य तं वहन्तमेव मां तुदसि
- ↑ वा ऽहिते-ङ.
- ↑ हे अनायें आरब्धं किं कृत्यं नोपारुधः ? सर्वमुपरुद्धवत्येव । पूर्वमभिषेककृत्यं इदानीं आनुयात्रिकप्रदानमारब्धं, तदप्युपारुध इत्यर्थः-ती. शेषं १६ श्लोकटिप्पण्यां द्रष्टव्यम्
- ↑ उपारुधत्-राज्य-भोगेभ्य इति शेषः-ति. अत्र 'ज्येष्ठपुत्रमुपारुधत्' 'रामः किमकरोत्पापं येनैव-मुपरुध्यते' (श्लो. २६) इति वाक्यद्वयपर्यालोचनाया 'अनायें कृत्यमारब्धं किं न पूर्वमुपारुधः' इत्यत्रापि पुरुष एवोपरोधकर्मीभूत इति युज्यते ।
- ↑ नावबुध्यति-ङ.
