पुटमेतत् सुपुष्टितम्
३० सर्गः]
307
एवं सा शोकसन्तप्ता रुरोद जनकात्मजा
स्वयं तु भार्यां [१] कौमारीं चिरमध्युषितां सतीम् ।
शैलूष इव मां, राम ! परेभ्यो दातुमिच्छसि ॥ ८ ॥
पुनर्मर्मवचनान्तरं-स्वयन्त्वित्यादि । कौमारीं-युवतीमिति यावत् । परेभ्यः-अन्येभ्यो दातुमिच्छसि यथा शैलूषः । तस्य हि जायाजीवित्वात्सधर्मोऽस्ति, 'शैलालिनस्तु शैलूषा जायाजीवाः कृशाश्विनः' इति ॥
कुत एवं प्रसङ्ग इत्यत्राह—यस्येत्यादि । पथ्यञ्चरां इष्टानुवर्तिनीं मामात्थ । रात्रिंचर इतिवत्कृत्पूर्वपदमात्रस्य मुं छान्दसः । यस्य चार्थे-यत्प्रयोजननिमित्तमवरुध्यसे-अवरुद्धस्वप्रयोजनो भवसि सत्वमेव तस्य वश्यश्च भव । अत एव विधेयश्च भव । वश्यः-इष्टानुवर्ती । विधेयः-नियोज्यः । नाहं तदिष्टानुवर्तिनी तद्विधेया चेह वसामीत्यर्थः ॥
विहारशयनेष्विव पथि परिश्रमो नेति योजना ॥ ११ ॥
- ↑ परेभ्यो दातुमिच्छसीत्यस्योपपादकं-कौमारीं, चिरमध्युषितामिति,
- ↑ यस्य मातृजनस्य पथ्यं-हितं आत्थ यस्य चार्थे मां निवारयसे-तस्य त्वमेव वश्यो भव । यद्वा यस्य-मद्रुपस्य जनस्य पथ्यमात्थ तस्य त्वं वश्यो भव । त्वमेव मद्वचनं शृण्वित्यर्थः यद्वा यस्य भरतस्य पथ्यमात्थ यस्य चार्थे–अभिषेकरूपप्रयोजननिमित्ते अवरुध्यसेनिगृहीतोऽसि तस्य त्वं वश्यो भव-गो.
- ↑ नियोज्यश्च-ङ.
- ↑ विहारार्थमृदुशयनस्थिताया इव तव पृष्ठतो गच्छन्त्याः मम परिश्रमो न भवितेत्यर्थः ।
- ↑ ष्वपि-ङ.
