पुटमेतत् सुपुष्टितम्
३० सर्गः]
305
कुतो वा त्यक्तुकामस्त्वं मस्त्वं मामनन्यxरायणाम्
सान्त्वमानेत्यादि । वनवासानीमित्तार्थमिति । वनवासनिमित्तानुमतिसिद्ध्यर्थमित्यर्थः । [१]अन्यस्तु 'वनवासनिमित्ताय' इति पठति । स पाठो नास्माभिर्दृश्यते ॥ १
उत्तमसंविना-अतिमी तेति यावत् । प्रणयात्-स्नेहात् । अभिमानात्-अत्यन्तमिष्टभर्तृत्वेन रहः सुखदुःखकोपप्रीत्यादिप्रयुक्तवचनाई इत्याभिमानात् । परिचिक्षेप-परिक्षेपवचनं कृतवती ॥ २ ॥
[५]किं त्वाऽमन्यत वैदेहः पिता मे मिथिलाधिपः ।
राम! जामातरं प्राप्य स्त्रियं पुरुषविग्रहम् ॥ ३ ॥
किन्तदित्यतः–किन्त्वेत्यादि । हे राम! त्वा-त्वां पुरुषविग्रहं-(वेष) विग्रहमात्रेण पुरुष, क्रियायां तु स्त्रियमेव सन्तं जामातरं प्राप्य किममन्यत-तत्त्वं न ज्ञातवानित्यर्थः । यदि जानाति मां तुभ्यं न प्रयच्छेदित्याक्षेपशेषः ॥ ३ ॥
[६]अनृतं बत! लोकोऽयमज्ञानाद्यद्धि वक्ष्यति ।
तेजो नास्ति परं रामे तपतीव दिवाकरे ॥ ४ ॥
- ↑ गोविन्दराजः,
- ↑ उत्तमं-अत्यन्तं कंपमाना-गो.
- ↑ मुहूर्त-उ.
- ↑ प्रणयात्-स्नेहात्, अभिमानात्-मदीयोऽयमित्यभिमानात्, कोपाद्वा, प्रणयकोपादिति संपिण्डितोऽर्थः-गो,
- ↑ अथवा–'सहधर्मचरी तव' इत्युक्त्वा भवते मां ददत् में पिता, इदानीं मम त्यागे त्वा जामातरं अमन्यत किं-मन्येत किम् ? भवन्तं आत्मनो जामातृत्वेन निर्देशायापि लज्जत में पितेति भावः ।
- ↑ अयं लोको यत् वक्ष्यति वदति 'रामे परं तेजोऽस्तीति इत्यर्थसिद्धम् तत् अज्ञानात् । अतोऽनृतं बत! तपति दिवाकर इव रामे परं तेजो नास्ति, व्यतिरेकदृष्टान्तः-गो.
