[१]क्रीडमानाश्च विस्रब्धा मत्ताश्शून्ये महामृगाः ।
दृष्ट्वा समभिवर्तन्ते, सीते ! दुःखमतो वनम् ॥ ८ ॥
विस्रब्धाः–निश्शङ्का इति यावत् । शून्ये निर्मानुषे । दृष्ट्वा त्वां समभिवर्तन्ते-अभिमुखमागच्छन्ति ॥ ८ ॥
सग्रहास्सरितश्चैव पङ्कवत्यश्च दुस्तराः ।
मत्तैरपि गजैर्नित्यमतो दुःखतरं वनम् ॥ ९ ॥
गजैरपि दुस्तरा इति योजना ॥ ९ ॥
लताकण्टकसङ्कीर्णाः कृकवाकूपनादिताः
निरपाश्च [२]सुदुःखाश्च मार्गा दुःखमतो वनम् ॥ १० ॥
कृकवाकुः-वनकुक्कुटः । निरपाः-निर्गतोदकाः, ‘ऋक्पू: इत्यादिना अप् समासान्तः ॥ १० ॥
सुप्यते पर्णशय्यासु [३]स्वयं भग्नासु भूतले ।
रात्रिषु श्रमखिन्नेन तस्माद्दुःखतरं वनम् ॥ ११ ॥
स्वयं भग्नासु-स्वयं पतितशीर्णपर्णकृतास्त्रित्यर्थः । श्रमखिन्नेन--वह्निसमित्कुशपुष्पफलाद्या- हरणश्रमखिन्नेन मया उक्तशय्यायां सुप्यते । आगते त्वयापि तत्र स्वपितव्यम् । अतः-दुःखत्यादि ॥ ११ ॥
अहोरात्रं च सन्तोषः कर्तव्यो नियतात्मना ।
फलैर्वृक्षावपतितैः, सीते! दुःखमतो वनम् ॥ १२ ॥
