पुटमेतत् सुपुष्टितम्
228
[अयोध्याकाण्डः
कोसल्यासान्त्वनम्
परशुना स्वयं कृतेति । स्वहस्तेनैव छिन्नेत्यर्थः । अरण्ये-तपोवने । एवमादौ एवमेव पाङ्क्तं प्राचीनपाठं पश्यामः । अन्यस्तु परशुधारेणेत्याद्यशुद्धं पठित्वा तत्समर्थने प्रयतते ॥ ३४ ॥
एतैरन्यैश्च बहुभिः, [१]देवि ! देवसमैः कृतम् ।
पितुर्वचनमक्लीबं करिष्यामि पितुर्हितम् ॥ ३५ ॥
अक्लीबं-कातर्यरहितम् ॥ ३५ ॥
अपूर्वं-पूर्वानाचरितम्, नूतनमित्यर्थः । प्रतिकूलं-पूर्वाचारविरुद्धम् । उक्तार्थस्यैवान्वयमुखेन प्रतिपादनं-पूर्वैरित्यादि ॥ ३७ ॥
तदेतत्तु मया कार्यं क्रियते भुवि नान्यथा ।
पितुर्हि वचनं कुर्वन्न कश्चिन्नाम हीयते ॥ ३८ ॥
कार्यं-कर्तव्यत्वेन प्राप्तमेव क्रियते, नान्यथा-अकृत्यं न क्रियत इत्यर्थः । न हीयत इति। मात्रादिकिञ्चिद्दुः खोत्पादनादिति शेषः ॥३८॥
- ↑ देवदेव-ङ.
- ↑ ते प्रतिकूलं अपूर्वं धर्मं नाहं प्रवर्तये-ति.
- ↑ अभिप्रेतः-अङ्गीकृतः । सर्वसम्मत इति वार्थः । तेन चन्द्रकृततारागमनादिव्यावृत्तिः । ननु 'दृष्टो धर्मव्यतिक्रमः साहसं च पूर्वेषाम्' इति मातृवधादिकं साहसत्वेन निन्दितमिति चेन्न, साहसस्य पितृनियुक्तव्यतिरिक्तविषयत्वात् व्याख्यातृभिस्तदुदाहरणमज्ञानविजृम्भितम् । 'पितुश्शतगुणं माता गौरवेणातिरिच्यते इति तु शुश्रूषानात्रे, न तु वचनकरणे । पितुरेव नियन्तृत्वात्-गो.
- ↑ मभिप्रत्य-ङ.
