पुटमेतत् सुपुष्टितम्
200
[अयोध्याकाण्डः
रामाभ्यनुज्ञा
[३]दारुणोदयं-क्रौर्योत्तरम् ॥ १९ ॥
लोकमावस्तुमिति । इहलोके वस्तुं, "उपान्वध्याङ्' इत्याधारस्य कर्मत्वम् ॥ २० ॥
यदत्र भवतः किञ्चिच्छक्यं कर्तुं प्रियं मया ।
प्राणानपि परित्यज्य सर्वथा कृतमेव तत् ॥ २१ ॥
अत्रभवतः पूज्यस्य पितुः यत् किञ्चित्प्रियं तत् सर्वथा कृतमेवेति विद्धीति शेषः ॥ २१ ॥
न ह्यतो धर्मचरणं किञ्चिदस्ति महत्तरम् ।
यथा पितरि शुश्रूषा तस्य वा वचनक्रिया ॥ २२ ॥
तथा निश्चये हेतुमाह-न हीत्यादि । शुश्रूषा-पादसंवाहनादि लक्षणा । वचनक्रिया-शिष्टेष्टकरणम् ॥ २२ ॥
- ↑ गतव्यथः-'श्रुत्वा न विव्यथे' इति पूर्वोक्तावस्थातः ईषदप्यचलन् । यद्वा-आगतव्यथः इति वा पदम् । आत्मक्लेशे अव्यथमानः पितुः क्लेशात् प्राप्तव्यथ इत्यर्थः
- ↑ वाक्यमब्रवीत्-ङ.
- ↑ दारुणोदयं-क्रूरोपक्रमम् । आरंभप्रभृति कौर्यविशिष्टमिति वार्थः
- ↑ अहं अर्थपरः-धनपरः न, किन्तु लोकमावस्तुं जनं संगृहीतुं नोत्सह इति वा-ती. लोकमावस्तुं-लोके वस्तुं नोत्सहे-ति. अथवा-अर्थपरस्सन् लोके वस्तुं नोत्सह इत्यर्थः । 'तव त्वहं
क्षमं मन्ये' इत्यादिवाक्यश्रवणजरोषादिवमुक्तिः । तत्रापि 'यावत् त्वं न वनं यातः इत्यादिवाक्यश्रवणेन दशरथमूर्च्छया रोषः । अत एव 'न नूनं मयि' इत्यनुपदमेवोक्तिः. - ↑ विमलं-ङ.
