९
श्रमवासे यानि बाधकानि [१]रामेणोपन्यस्तानि, तानि भरतागमनात् चित्रकूटेऽपि प्राप्तानीति च चित्रकूटं तत्याज रामः । यदि तत्रैव वसेत् रामः तदा सीतापहरणाद्युत्तरानर्थानि न प्राप्येरन् ॥
एवञ्च भरतकृतः रामप्रतिनिवर्तनप्रयत्नः विपरीतफल एवाभवत् ॥
एवं श्रीरामः यत् सीताऽनुगमनं स्वपरमानुकूलममन्यत[२]तदेव पश्चात् पञ्चवट्यां महतेऽनर्थायाभूत् ॥
एतादृश्यो विचित्रघटना एव रामायणबीजभूताः । एतास्वन्यतमाया अप्यभावे रामायणमेव न स्यात् ॥
किमधिकेन ! विश्वामित्रयज्ञसंरक्षणकाले सुबाहुवत् मारीचोऽपि यदि हतः स्यात् तदा स्वर्णमृगवञ्चनसीतापहरणादिकमपि न संभव्येव ॥
'अन्यो ह्यन्यच्चिन्तयति स्वच्छन्दं विदधाम्यहम्' इत्युद्घोषयतो दैवस्य गतिं प्राबल्यं च इदं सर्वमावेदयति ॥
सङ्क्षेपतस्तु कथने दैवं तु सर्वहितमेकं स्वयं संकल्प्य तदनुगुणमेव प्रतिपदं न्यस्यति । बाह्यतः आकस्मिकतया भासमानेषु तस्य चलनेषु, वस्तुतः नास्त्याकस्मिकता नाम लेशतोऽपि । सर्वमपि पूर्वनिर्णीतक्रममनुसृत्यैव निर्वर्तयति तत् । स्वसंकल्पनिर्वर्तने यं कमपि प्रतिरोधं न सहते, बाह्यतःकष्टकार्पण्यादिकं न गणयति च । स्वेष्टं तु सर्वथा निर्वर्तयत्येव । एतादृशस्य दैवस्य गतौ न कोऽपि विघ्नं वैपरीत्यं वा कर्तुं शक्नोत्यपि ॥
