पुटमेतत् सुपुष्टितम्
94
[अयोध्याकाण्डः
कैकेय्यनुनयः
दशमः सर्गः
[कैकेय्यनुनयः]
विदर्शिता यदा देवी कुब्जया पापया भृशम् ।
तदा शेते स्म सा भूमौ [१]दिग्धविद्धेव किन्नरी ॥ १ ॥
अथ उक्तक्रोधानुवादपूर्वं राज्ञः कैकेयीदर्शनतदनुनयप्रतिपादनम्-विदर्शितेत्यादि । विपरीतं बोधिता । दिग्धा-विषलिप्ता,विद्धा-कृतशस्त्रादिवेधा, दिग्धा चासौ विद्धा च दिग्धविद्धा, मयूरव्यंसकादित्वात्समासः । किन्नरी-कामभोगप्रधानदिव्यरूपदेवजातिविशेषः ॥
निश्चित्य मनसा कृत्यं सा सम्यगिति भामिनी ।
मन्थरायै शनैः सर्वमाचचक्षे विचक्षणा ॥ २ ॥
निश्चित्येत्यादि । सा मन्थरोक्तं कृत्यं सम्यगिति निश्चित्य मन्थरायै वचसा च "त्वदुक्तमेव हितम्" इत्याचचक्ष इत्यर्थः ॥ २ ॥
अस्यैव प्रपञ्चनं-सा दीनेत्यादि । मार्गं-मन्थरोक्तमार्गं आत्मसुखावहामिति मुहूर्तं मनसा चिन्तयामास । वाचा च तदोवाच । मन्थराया इति शेषः ॥ ३ ॥
- ↑ दिग्धविद्धा-विषदिग्धबाणविद्धा-ति. गो. 'विषाक्ते दिग्धलिप्तकौ' इत्यमरः । कतककारोऽपि अत्रैव २६ श्लोके एवमेव व्याचख्यौ ।
- ↑ दीना-देववञ्चिता स्वानर्थमपि न जानातीति ।
- ↑ 'सा दीना निश्चयं कृत्वा' इत्यारभ्य एतत्पर्यन्तं पादत्रयं
"निश्चित्य मनसा कृत्यं..... आचचक्षे विचक्षणा" ॥२॥ इति श्लोकात्पूर्वे निवेशनीयम् । तच्छलोक "आचचक्षे " इति स्थितेः । उत्तरश्लोके 'निशम्य' इति स्थितेश्च-गो.
