रक्षमां वशमापनं सिंहानामिव गोवृषम् ।
न जगाम तथोक्तस्तु भ्रातुराज्ञाय शासनम् ॥ ४ ॥
ग्रतुः शासनमाज्ञायेति । “अप्रमत्तेन ते भाव्यं आश्रमस्थेन सीतया" इत्युक्तं शासनमनुचिन्त्येत्यर्थः || ४ ||
तमुवाच ततस्तत्र [१]कुपिता जनकात्मजा ।
सौमित्रे ! मित्ररूपेण भ्रातुस्त्वमसि शत्रुवत् ।
यस्त्वमस्यामवस्थायां भ्रातरं नाभिपत्स्य से ॥ ५ ॥
शत्रुवत् । शत्रुरेवेत्यर्थः । तत्र हेतुः यदित्यादि ॥ ५ ॥
इच्छसि त्वं विनश्यन्तं रामं, लक्ष्मण ! मत्कृते ।
लोभान्मम कृते नूनं नानुगच्छसि राघवम् ॥ ६॥
मत्कृत इति । मत्परिग्रहार्थमित्यर्थः । एवं विधमपि घोरवचनं तस्याः बलात् अन्यस्पर्शानर्थप्राप्तिमासन्नां सूचयत् अवशात् प्रवृत्तम्, भवितव्यतावशात् ॥ ६ ॥
व्यसनं ते प्रियं मन्ये स्नेहो भ्रातरि नास्ति ते ।
तेन तिष्ठसि [२]विस्रब्धः तमपश्यन्महाद्युतिम् ॥ ७॥
किं हि संशयमापन्ने तस्मिन्निह मया भवेत् ।
कर्तव्यमिह तिष्ठन्त्या यत्प्रधानस्त्वमागतः ॥ ८ ॥
[३] किं हीत्यादि । तस्मिन् राम संशयमापन्न तद्रहिते इह- आश्रमे तिष्ठन्त्या मया इह-इदानी त्वं यत्प्रधानः आगत-मस्परिग्रह रूपयत्कार्य-प्रधानः त्वं आगतः, अत्र विषय मया किंकर्तव्यमिति योजनार्थः ॥
