केवलविभक्त्यधिकारः ९३
५१. अन्तरेणाञ्जलिं बद्ध्वा लक्ष्मणस्य प्रसादनात् (रा० ४।३२।१७) ।
५२. (क) अनन्या हि मया सीता भास्करस्य प्रभा यथा (रा.६।११८।१८)।
(ख) भूतेष्वभयदानेन नान्या चोपकृतिर्मम (कथा० २७।२४) ।
केवलविभक्त्यधिकारस्तृतीयः ।
१. अद्य स्वतन्त्रं भारतं वर्षं वर्षादधिक कालो गतः ।
२. तस्योपस्थिते सत्येव समृद्धानि१ नः कार्याणि ।
३. आपस्तु परमाः पूताः पेयाः स्नानीयाश्च भवन्ति ।
४. वर्षद्वयाद्रुज्यतेऽयं वराकः, न जाने कदा कल्यो२ भविष्यति ।
५. अद्यत्वे त्रिषु जातिसहस्रेषु विभक्ता हिन्दव ऐक्यमनश्नवानाः परैः
सहेलं शक्या आस्कन्तुम्३ ।
६. य आत्मानं व्यकत्थन्त तेऽध्वंसन्त ।
५१. अन्तरान्तरेण युक्त इति प्रसादनमन्तरेणेति वक्तव्यं प्रसादन-
शब्दाद् द्वितीयैवानुज्ञायते शास्त्रेण । पञ्चमीप्रयोगस्त्वनक्षरेण
लिपिकरेण कृतः स्यात् ।
५२. (क) अत्र अन्याराद् (२।३।२९) इत्यादिनोपपदविभक्तिः पञ्चमी
कुतो न । उच्यते। इह अनन्येत्यभिन्नार्थे प्रयोगः । सहार्थे तृतीया
साध्वी । तेन सहाभेदमापद्यत इत्यादिषु तृतीयादर्शनात् ।
(ख) अत्रापि पूर्वोक्त एव समाधिः ।
इत्युपपदविभक्तिविवेचनम् ।
१. स्वतन्त्रस्य (सतः) भारतस्य वर्षस्येति शेषे षष्ठी साध्वी । कर्म-
णोऽभावात्कर्मणि द्वितीयाया अत्यन्तमप्राप्तेः ।
२. यस्य च भावेनेति तस्मिन्नुपस्थिते इत्येवं न्यसनीयम् । उपस्थान-
मुपस्थितिरिति भावक्तान्ते तु तस्येति शैषिकी पष्ठी साम्प्रतम् ।
३. परमम् इति क्रियाविशेषणमिष्यते ।
४.(अद्य) वर्षद्वयमिति वक्तव्यम् । अत्यन्तसंयोगे द्वितीयाया: प्रसङ्गो
न पञ्चम्याः।
५. त्रिषु जातिसहस्रोष्विति साधु । वैषयिकेऽधिकरणे सप्तमी।
६. कत्थ श्लाघायामित्यकर्मको दृष्टः । तेन य आत्मना व्यकत्थन्तेति
हेतुतृतीया प्रयोक्तव्या । अर्थान्तरे तु सकर्मकोऽपि दृश्यते । तथा
च भारते प्रयोगः-सदा भवान्फाल्गुनस्य गुणैरस्मान्विकत्थते
(वि० ३६।४०) इति । गर्हते इत्यर्थः ।१ फलितानि । २. वार्तः, स्वस्थः। ३. आक्रमितुम् ।
