अथ प्रकीर्णकम्
१. त्वमसि करुणागाधपयःपयोनिधिः । अभ्युपपद्यस्व१ नः ।
२. मूषका: स्वतीक्ष्णदन्तैः कपोतानां पाशानच्छिन्दन् ।
३. मान्यास्ते मातापित्रध्यापका: ।
४. बङ्गस्य श्रीचित्तरञ्जनं को न वेद वदान्यम् ।
५. तस्य नेतृत्वे समागता भूयांसो जना: कर्मठा:२ कर्माश्चर्याणि
चक्रिरे ।
६. इह लोकेऽहिंसया कथं शान्तिः संभवा स्यादिति चोदयन्ति
लौकिका अदृष्टसतत्त्वा:३ ।
७. द्वित्राणि स्वनिबन्धानां मे प्रेर्याणीति विज्ञप्तिः ।
१. करुणैव पय इति करुणापयः । मयूरव्यंसकादिः । करुणापयसां
पयोनिधिरिति करुणापय:पयोनिधिः । स चागाध इति अगाध-
करुणापय:पयोनिधिरित्युचितं वक्तुम् ।
२. तीक्ष्णै: स्वदन्तैरिति वक्तव्यम् । उक्तो हेतुः समासविवेचने ।
३. नायमृकारान्तानां समास इत्यानङ् नेत्यदोषः ।
४. बङ्गानामिति साधु स्यात् । बाङ्गकमिति तूच्यभानं साधीय
स्यात् । पूर्वत्र बङ्गानां (क्षत्रियाणां) निवासो जनपदो बङ्गाः ।
उत्तरत्र अवृद्धादपि बहुवचनविषयादिति शैषिको वुञ् ।
५. तं नेतारमाश्रिता इति तन्नेत्रा इति वा वक्तव्यम् । अत्र नेतृ-
पर्यायो नेत्रशब्दः । इयमेव संस्कृतभाषितभङ्गिः ।
६ शान्तिः संभविनीति वक्तव्यम् । संभवनं संभवः । ऋदोरप् ।
सोऽस्या अस्तीति संभविनी ।
७. द्वित्रशब्दः संख्येय एव वर्तते न तु संख्यायाम् । तेन द्वित्रा: स्व-
निबन्धा मे प्रेर्या इति विज्ञप्तिरित्येवं विपरिणमय्य वक्तव्यम् ।१. अनुगृहाण । परित्रायस्वेत्यर्थः । २. कर्मशूराः । अदृष्टवस्तुस्वरूपाः ।
तत्त्वसतत्त्वशब्दौ समानार्थकौ ।
