अविहितनिषिद्धसमासः २७७
१७. मास्म केवलो गम: । एते वयं त्वत्साकं यामः ।
१८. कलहं स राममहितः कृतवान् (भट्ठि०)
१९. प्रेम्णा शरीरार्धहरां हरस्य (कु०१२)
२०. पटपाचकाद्याः प्रकृतयः सुप्तिङाद्याः प्रत्ययाः स्वोपस्थाप्यार्थस्य
बोधं नियमतः शब्दान्तरं सहकृत्य जनयन्ति (कारिकावल्यां शब्द-
शक्तौ षष्ठ्यां कारिकायाम्)
२१. सखे सम्प्रति किंकार्यव्यग्रोऽसि । क्षणं विरम । विश्रम्भालापसुखं
निर्विशावः ।
१७. सहयुक्तेऽप्रधान इति सहार्थैर्योगे तृतीया विहिता । एतल्लक्षणा-
यास्तृतीयायाः समासस्तु क्वचिन्नोक्त इति त्वया साकमित्येवं
व्यासेन वक्तव्यम् ।
१८. मतिबुद्धिपूजार्थेभ्यश्चेति क्तस्य वर्तमानकालो भूतकालतां न
बाघते । तेनैक दिक् (४।३।११२) इत्यतः तेन इत्यधिकारे उप-
ज्ञाते (४।३।११५) इति निर्देशेन भूतकालस्याबाधज्ञापनात् । उप-
ज्ञाते इत्यत्र हि भूते क्तो न वर्तमाने । अन्यथा क्तस्य च वर्तमाने
इति षष्ठीविधानादुपज्ञातशब्दस्य तेनेति तृतीयायोगो न स्यात् ।
सामान्यविषयकं चेदं ज्ञापकमित्येव न्याय्यम् । पूजितो यः सुरा-
सुरैरित्यादिप्रयोगा मा स्म व्याकुप्यन्निति । राममहित इति
रामेण महितो (योऽभूत्) स राममहितः ।
१९. अर्धं नपुंसकम् इति षष्ठीसमासापवादोऽयं योग:, तेनार्धं शरीर-
स्येत्यर्धशरीरम्, तद्धरतीत्यर्धशरीरहरा, ताम् इत्येवं भवितव्यम् ।
स्थितस्य गतिश्चिन्तनीयेति अर्धं हरतीत्यर्धहरा, शरीरस्यार्ध-
हरेति शरीरार्धहरा, ताम् । एकदेशान्वयात् ।
२०. सहकृत्येति दुष्यति । सहशब्दो गतिर्नेति गतिसमासाभावे क्त्वो
ल्यब्दुर्लभः । सहकृत्वेत्येव साधु ।
२१. कि क्षेप इति क्षेपे गम्यमाने किंशब्दः समस्यते । तत्पुरुषश्च
समासो भवति । न चात्र क्षेपो गम्यते । तेन कस्मिन्कार्ये व्यग्र
इतीत्थं व्यासेन वक्तव्यम् । बहुब्रीहौ समासे त्वसत्यपि क्षपे किं-
शब्दः समस्यते निर्बाधम्-किंसमाचाराः सम्प्रति तातपादाः ।
.
