सकर्मकत्वाकमकत्वाधिकार: १६७
३६. अत्रावधत्त भोश्छात्रा: श्वो ये काले न संनिघास्यन्ते ते दण्ड-
यिष्यन्ते ।
३७. पूर्वे हि दीनेषु दुर्गतेषु च सविशेषमनुचकम्पिरे ।
३८. शिशू पितुरङ्कमुपविष्टौ किमपि वाङ्मनसागोचरं सुखं निर्विशतः ।
३९. विप्रवत्स्यता तनयेनाश्लिष्यच्छोकपर्याकुला साश्रुनेत्राऽम्बा, मुक्त-
कण्ठं चारोदीत् ।
४०. इमे रथचर्यायां चिरमभ्यस्ता अश्वारोहेण चाद्वितीयाः ।
४१. अयं ते क्लेशानुभवो गच्छता कालेन लोप्स्यति ।
न संहताभ्यां पाणिभ्यां कण्डूयेदात्मनः शिर इति (४।८२) । तेन
कण्डूल मे पादतलमिति वक्तव्यम् ।
३६. अवपूर्वो धाञ् प्रायेणाकर्मकः कविप्रयोगेषु दृष्टः । अवधत्त अव-
धानं दत्तेत्यर्थः । अधो निधाने तु सकर्मकः । समीपीभवनेऽर्थे
संनिधाञप्यकर्मकः । तथा च बालरामायणे प्रयोगः-वाङ्मतिर्मे
देवता सन्निधत्तामिति । अर्थान्तरे तु सकर्मकः । (दृष्टि) पुनः
सहस्रार्चिषि संनिधत्ते (रघु० १३।४४) इत्यत्र यथा ।
३७. अनुपूर्वः कपि चलन इति धातुः कवि-प्रयोगेषु सकर्मको दृष्टः । तेन
दीनान् दुर्गतान् इति वक्तव्यम् । कामं महाभारते सौहृदेन तथा
प्रेम्णा सदा मय्यनुकम्पसे (आश्व० २०१०) इत्यत्राकर्मकोपि
विलोक्यते ।
३८. उपपूर्वो विशतिरकर्मक आसने वर्तमानः । तेन पितुरङ्के उप-
विष्टाविति वाच्यम् । प्रायमुपविशतीत्यादिषु सकर्मकोपि ।
३६. आङ्पूर्वः श्लिषिः सकर्मकः, केवलस्त्वकर्मक इति पूर्वमवोचाम ।
स्पष्टं चैतद् गत्यर्थाकर्मकश्लिषशीङ् इति सूत्रे वृत्तौ । तेन विप्रव-
त्स्यन्तं तनयमाश्लिष्यदित्येव शोभनं वचः ।
४०. अभ्यस्यतिः सकर्मकः, यथा केवलोऽस्यतिः । रोमन्थमभ्यस्यती-
त्यादिषु दर्शनात् । तेन चिरमभ्यस्त रथचर्या इति वा समासेन,
चिरं रथचर्यामभ्यस्तवन्त इति वा व्यासेन वक्तव्यम्
४१. लुप्लृ छेदन इति सकर्मकः । अर्थनिर्देश एव तथात्वस्य ज्ञापकः ।
तेन कर्मकर्तरि लोप्स्यत इति वक्तव्यम् ।
