उपग्रहाधिकार: १११
५१. धन्योऽयं द्विजन्मा योऽगाधे शब्दशास्त्रे शिक्षति ।
५२. विप्रतिष्ठन्ते१ विस्फुलिङ्गा इति हसन्तीं२ मोपश्लिक्षः ।
५३. ये समुदाचारमुच्चरन्ते३ तेऽवगीयन्ते ।
५४. यत्र प्रदेशेऽभ्यधिक ऊष्मा, तत्रत्यो वायुरुच्चरति वाय्वन्तरं च
रिक्तं तत्स्थानमापद्यते ।
५५. संकटेनानेन४ मार्गेण संचरन्ति यानानि संघट्टन्ते ।
५६. ह्य: संक्रीडत उदग्रेणाश्मनाऽभिहतस्यास्योरुपर्व व्यक्रमत ।
५७. अरुणकरोदय एष वर्तते । वरतनु ! संप्रवदन्ति कुक्कुटा: ।
५८. निपानं प्रति गा उपह्वयति गोपः ।
५९. स साधिष्ठमुपकरोति लोकस्य यो रामायणं प्रकरोति ।
५१. शकेजिज्ञासायामिति शिक्षते इत्येव साधु । शके: सनि लटि
रूपम् । शक्तो भवितुमिचछतीत्यर्थः ।
५२. समवप्रविभ्यः स्थ इत्यात्मनेपदे विप्रतिष्ठन्त इति साधु ।
५३. उदश्चरः सकर्मकादित्युच्चरन्त इत्यत्रात्मनेपदं साधु।
५४. अत्रोच्चरतिरकर्मक इति परस्मैपदं साधु ।
५५. समस्तृतीयायुक्तात् इति संचरमारणानि इत्येव साधु ।
५६. क्रीडोनुसंपरिभ्यश्चेति संक्रीडमानस्येत्येव युक्तम् । वेः पादविहरणे
इति विहितस्यात्मनेपदस्य नेह प्रसङ्गः । न ह्यत्र धातुः पाद-
विहरणे (चरणविक्षेपे) वर्तते । किन्तर्हि ? शिथिलीभवने ।
तेन व्यक्रामदित्येव युक्तम् ।
५७. व्यक्तवाचां समुच्चारणे इत्यात्मनेपदं विहितम् । व्यक्तवाच
इति हि मनुष्याः प्रसिद्धा:, कुक्कुटास्तु न तथेति सम्प्रवदन्तीति
साधु।
५८. निसमुपविभ्यो ह्व इत्यनेनात्मनेपदे उपह्वयत इत्येव साधु ।
५९. गन्धनावक्षेपणेति सूत्रे सेवनशब्दोऽनुवृत्तिवचनः, इह त्वनुग्रहे
साहाय्यदाने वा वर्तत इति नात्मनेपदनियमः । यथा नहि दीपौ
परस्परस्योपकुरुत इति शाङ्करभाष्ये । प्रपूर्वः करोतिरत्र
प्रकथने वर्तते तेन गन्धनादिसूत्रेणैवात्मनेपदं युक्तम् ।१. व्युच्चरन्ति । २. अङ्गारशकटीम् ।
३. अतिलङ्घन्ते ।
४. अवगीयन्ते निन्द्यन्ते ।
५. संबाधेन, संकुचितेन ।
