तृतीयः सस (बर्ण)- वृताधिकाराऽध्यायः। ४९
।।। ऽ।S IS। S तरणिजातटे विहारिणी ब्रजविलासिनीविलासतः । मुररिपोस्तनुः पुनातु वः सुकृतशालिनां मनोरमा ॥२८॥ त० ज० ज९ गुयु ० ऽ ऽ । । ऽ ।ऽ ।-७ जौ जो गुरुणेयमुपस्थिता ॥२६
जौ=तागणजगौ, अः = पुनरेको जगणः गुरुणा+एकेन गुरुणा सह चेदेने, तदा सा ‘उपस्थिता' नाम लेया । पादे यतिः गभष्टभिधेयेके ।
भाषा- तगण, जगण, पुन. जगण और अन्त में एक गुप्त है तो यह 'उपस्थिना' नाम छन्द होता है । उद।इ णां यथा वा
एषा जगदेकमनोहरा कन्या , कनकेऽवल दीधिनिः ।
लक्ष्मीरिव दानवमदन पुर्यैर्नरनाथमुपस्थित ॥
छन्दोमञ्जर्या त्वरितगतिरपि लक्षिता । ‘त्वरितगतिश्च गजनगः'। इति । नगणः, जगणः पुनर्नगणः, अन्ते एको गुरुत् 'स्वरित गतिःइति सोच्यते । उदाहृतश्च काव्यादर्शस्थेन दण्डिकाध्येन--
चितिलिजितिन्धितविटतिव्रततपः परगतयः ।
उरु रुरुधुर्गरु दुइव सरथः वीरकुलम् । । व्याख्यातीतदस्माभिः काव्यादर्शस्य ‘कुसुमप्रतिमायाम्' इति तथैव कणेहत्य निरीक्षणीयम् ॥२९॥ अथ [ ११ ] त्रिष्टुप् त० त० ०
- ====
ऽ ऽ । ऽ ऽ ।। ७ ।-- स्यादिन्द्रवज्ञा यदि तौ जगौ गः ॥३०॥
यदि नौ=दौ तगणैौजगौततो जगणणुक ग=पुनरेको गुरुखेद सा ‘इन्द्रवज’ नाम ।
भाषा -दो तगण, एक जगण और दो गुरु हैं तो उसके 'इन्द्रवन' कहते हैं। उदाहरणं यथा वा-- • गौरवर्णेत्यर्थः । नरनाषमुपस्थिता=राशी जातेयर्थः ।
