सर्गः १२७ ॥ श्रीमद्रोविन्दराजीयव्याख्यासमलंकृतम् । ४७३ सप्तविंशत्युत्तरशततमः सर्गः ॥ १२७ ॥ रामेण भरद्वाजाश्रममेत्य तंप्रस्यभिवादनपूर्वकं भरतादिकुशलप्रश्नः ॥ १ ॥ तेन तंप्रति सकलजनकुशलनिवेदनपूर्वकं स्वस्यतपसैव तस्यपुरास्वश्रमनिर्गमप्रभृतिपुनरागमनावधिकालमध्यवृत्तवृत्तान्तपरिज्ञननिवेदनेनसह स्यातिथ्यस्वीकारे णपरेद्युरयोध्यागमनचोदना ॥ २ ॥ तथा रामप्रार्थनया वानरनिकरभोगायायोध्याध्वगततरुकुलेषु स्खतपोमहिम्नाऽमृतकल्प- फलकुलनिष्पादनम् ॥ ३ ॥ पूर्ण चतुर्दशे वर्षे पञ्चम्यां लक्ष्मणाग्रजः। भरद्वाजाश्रमं प्राप्य ववन्दे नियतो मुनिम् ॥ १ ॥ अथ भरद्वाजाश्रमवासः-पूर्ण इति । पूर्ण चैत्र- | भरतस्यायोध्यां प्रति प्रयाणम् । चतुर्यामयोध्याप्रवे शुद्धपञ्चम्यामयोध्यातो निर्गमनं । तदारभ्य चतुर्द- | शः इत्येवं सार्धमासे गते वैशाखबहुलपञ्चम्यां शवर्षे पूर्णे सति पञ्चम्यां चैत्रशुद्धपञ्चम्यां । तथा | रामस्य चित्रकूटान्निर्गमः अत्र्याश्रमप्रवेशश्च। एवमा हि चैत्रशुद्ध पञ्चम्यां नमः तद्रात्र्यां तमसातीरे | श्रममण्डलवासेन सह सार्धमासेषु दशसंवरसरेषु निवासः। षष्ठयां भृङ्गिबेरपुरे। सप्तम्यां वनस्पतिमूले। गतेषु अवशिष्टकाले पञ्चवटीवासे तत्र त्रयोदशवर्षेषु अष्टम्यां भरद्वाजाश्रमे । नवम्यां यमुनातीरे । दशम्भ्यां । गतेषु ततश्चतुर्दशे वर्षे चैत्रमासे सीताहरणम् । वैशाखे रामश्चित्रकूटं गमिष्यतीति गुह्चारमुखेन विदितवृ- | सुग्रीवदर्शनम्। आषाढे वालिवधः । आश्वयुजे सै- तान्तस्य सुमत्रस्य सायाहे अयोध्याप्रवेशः। तद्रात्रावेव | न्योद्योगः। फाल्गुने प्रायोपवेशः । फाल्गुनशुद्धचतु दशरथस्य निर्याणं । एकादश्यां राज्ञस्तैलद्रोण्यां निक्षे- र्दश्यां लङ्कादहः । फाल्गुनामावास्यायां रावणवधः। पः । द्वादश्यां भरतं प्रति दूतप्रेषणं । ते च दूता मार्गे | चैत्रशुद्धप्रतिपदि रावणसंस्कारादि । द्वितीयायां वि त्रयोदशीं चतुर्दशीं चापनीय पौर्णमास्यां रात्रौ केकय- | भीषणाभिषेकःसीताप्राप्तिर्देवताप्रस्थानानि च । नगरं प्रविविशुः। प्रतिपदि भरतस्यायोध्यां प्रत्यागमनं। तृतीयायां लङ्कातो निर्गमः । चतुर्थे किष्किन्धायां तत्र च मार्गे सप्त रात्रीरुषित्वा अष्टमे दिने त्वरा वासः । पञ्चम्यां भरद्वाजाश्रमे वासः । अत्र वक्त तिशयेनाहोरात्रमागत्य नवम्यां सूर्योदये भरतस्यायो- | व्योपपत्तयस्तत्र तत्र प्रदर्शिताः । अस्मिन् प्रकारे ध्याप्रवेशः । तस्यामेव शरथसंस्कार । तद्हरारभ्य | हनुमत्सन्निधाने‘द्वौ मासौ रक्षितव्यौ मे ’ इति त्रयोदशदिने वैशाखशुद्धपञ्चम्यां तत्पूर्वदिने च भरते न राज्ञः श्राद्धकर्मकरणं । षष्ठयां तद्देशीयचारसिद्धं रावणवचनं सीतासान्त्वनपरम् । “ मासादूर्धवं न दहनदेशशोधनं । सप्तम्यां मार्गशोधनाय कर्मान्ति करने जीविष्ये ’ इति सीतावचनं तु सम्यक् संगच्छते । षणं । कर्मान्तिकैश्च दशमीपर्यन्तं चतुर्दिनं माशोधनं मासशब्दस्य वर्तमानमासपरत्वं चासकृदुक्तम् । राव एकादश्यां भरतस्य रामसकाशं प्रति गमनं । तद्रात्रौ | णेन दश मासा गताः अविशिष्टौ द्वौ मासावित्युक्ति गङ्गातीरे निवासः । द्वादश्यां भरद्वाजाश्रमे । त्रयो- | र्मधुपानमत्ततयाऽविवेककृता । सीताया मासादूर्व- दश्यां रामसमागमः । चतुर्दशपौर्णमासीप्रतिपत्सु | मिति वचनं तु वर्तमानमासपरमिति विवेकः । भर चित्रकूटे भरतस्य निवासः। वैशाखबहुलद्वितीयायां द्वाजाश्रमं प्राप्येत्यनेन महतां स्थानमपि प्राप्यमित्यु ती० पूर्णचतुर्दशवर्षपञ्चम्यांलक्ष्मणाग्रजः। भरद्वाजाश्रमंप्राप्य’ इत्यनेनेदंप्रतिपाद्यते । फाल्गुनपूर्णिमायांसुवेलारोहणं। अत्रप्र माणं ‘ततोस्तमगमत्सूर्यःसध्ययाप्रतिरक्षितः। पूर्णचन्द्रप्रदीपाचक्षपासमभिवर्तत’इतिवचनं । ततोपरेद्युःकृष्णपक्षप्रथमायांयुद्ध- स्यप्रारंभः । तस्यामेवरात्रौनागपाशबन्धमोक्षौ । द्वितीयायांवग्नदंष्ट्रस्यवधः । चतुथ्यमकराक्षस्यवधः । वस्तुतस्तुदशम्यामेवकुंभ भनिकुंभमकराक्षाणांत्रधः । एकादशीमारभ्यपुनरिन्द्रजितत्रिरात्रंयुजें । लक्ष्मणेनत्रयोदश्यामिन्द्रजिद्वधः । अत्रचप्रमाणं-‘अहो- रागैत्रिभिर्वीरःकथंचिद्विनिपातितः ।’ इत्येतद्वचनं । चैत्रशुक्लप्रथमायांरावणस्य संस्कारः। द्वितीयायांविभीषणस्याभिषेकः । तृतीया- ग्रांदेवीसमागमः । ‘तांरात्रिमुषितंरामं’ इत्युक्तवाच्चतुर्थाप्रतिप्रयाणं किष्किन्धाप्राप्तिश्च । पञ्चम्यांभरद्वाजाश्रमप्राप्तिरिति । अयपञ्चम्यांचतुर्दशवर्षस्संपूर्णः। ‘चतुर्दशेहिसंपूर्णेवर्षेऽहनिरघूत्तम । नद्रक्ष्यामियदिखांतुप्रवेक्ष्यामिहुताशनम् । तथेतिचप्रतिज्ञाय संपरिष्वज्यसादरम्' इत्येतदत्रप्रमाणं। षष्ठ्यांनन्दिग्रामंप्राप्यजटाविशोधनंक्रुखाऽयोध्याप्राप्तिः । सप्तम्यांघुष्यनक्षत्रेश्रीरामचन्द्रस्य पाभिषेकइत्येवंक्रमोबेदितव्यः ॥ १ ॥ वा• रा. ३३७
