३२६ श्रीमद्वाल्मीकिरामायणम् । [ युद्धकाण्डम् ६ एकाशीतितमः सर्गः ॥ ८१ ॥ इन्द्रजिताऽन्तर्हितस्यापिस्वस्यवधनिर्धारणरूपरामभवंविज्ञानेन भयालङ्काप्रवेशः ॥ १ ॥ तथा शत्रुवधाययजननिर्धारणेन तंदन्तरायपरिहृतये रामव्यामोहनायस्वनिर्मितमायासीतायारथारोपणपूर्वकं पश्चिमद्वारान्निर्गतेन हनुमदने खर्जुनमायासी ताच्छेदनम् ॥ २ ॥ विज्ञाय तु मनस्तस्य राघवस्य महात्मनः ॥ सन्निवृयाहवात्तस्मात्संविवेश पुरं ततः ॥ १ ॥ सोनुस्मृत्य वधं तेषां राक्षसानां तरस्विनाम् ॥ क्रोधतामेक्षणः शूरो निंजगाम महाद्युतिः ॥ २ । स पश्चिमेन द्वारेण निर्ययौ राक्षसैर्युतः । इन्द्रजितु महावीर्यः पौलस्त्यो देवकण्टकः ॥ ३ ॥ इन्द्रजितु ततो दृष्ट्वा भ्रातरौ रामलक्ष्मणौ । रणायाभ्युद्यतौ वीरौ मायां प्रादुष्करोत्तदा ॥ ४॥ इन्द्रजितु रथे स्थाप्य सीतां मायामयीं ततः ॥ बलेन महताऽऽवृत्य तस्या वधमरोचयत् ॥ ५ ॥ मोहनार्थं तु सर्वेषां बुद्धिं कृत्वा सुदुर्मतिः ॥ हन्तुं सीतां व्यवसितो वानराभिमुखो ययौ ॥ ६ ॥ तं दृष्ट्वा त्वभिनिर्यान्तं नैगर्याः काननौकसः । उत्पेतुरभिसंक्रुद्धाः शिलाहस्ता युयुत्सवः ॥ ७ ॥ हनुमान्पुरतस्तेषां जगाम कपिकुञ्जरः । प्रगृह्य सुमहच्छत्रं पर्वतस्य दुरासदम् ॥८॥ स ददर्श हतानन्दां सीतामिन्द्रजितो रथे । एकवेणीधरां दीनामुपवासकृशाननाम् ॥ ९ ॥ परिक्लिपैकवसनाममृजां राघवप्रियाम् । रजोमलाभ्यामालिकैः सर्वगात्रैर्वैरस्त्रियम् ॥ १० ॥ तां निरीक्ष्य मुहूर्त तु मैथिलीत्यध्यवस्य तु ॥ बभूवाचिरदृष्टा हि तेन सा जनकात्मजा ॥ ११ ॥ तां दीनां मलदिग्धा रथस्थां दृश्य मैथिलीम् । वाष्पपर्याकुलमुखो हनुमान्व्यथितोऽभवत् ॥१२ चिन्तयति स्मेत्यर्थः ॥ ४३ ॥ इति श्रीगोविन्दराज- निर्गत इत्याह-स पश्चिमेनेत्यादिना ॥ ३ ॥ दृष्टा विरचिते श्रीमद्रामायणभूषणे रत्नकिरीटाख्याने | विचिन्त्य । पश्चिमद्वारनिष्क्रान्तस्य रामलक्ष्मणदर्श युद्धकाण्डव्याख्याने अशीतितमः सर्गः ।। ८० ॥ | नासंभवात् । मायां परव्यामोहकरीं शक्तिं । प्रादु- करोत् प्रादुर्भावयामास ॥ ४ ॥ आवृत्य स्थितेन अथ मायासीतावध एकाशीतितमे—विज्ञाय | बलेन । युक्त इति शेषः। युक्ते रथे सीतां स्थाप्य त्वित्यादि । अत्र तृतीयाक्षरभूतो यकारो गायत्र्या | ततस्तस्या वधमरोचयदिति संबन्धः ॥ ५८८ । स एकोनविंशतितमाक्षरं । अष्टादशसहस्रश्लोकागताः दशैत्यादिश्लोकद्वयमेकान्वयं । अमृज अनुद्वर्तनां । ॥ १ ॥ तेषां कुम्भकर्णादीनां ॥ २॥ निकुम्भिलायां दुर्जयास्त्रबललाभाय होतुकामस्तावत्पर्यन्तं रामलक्ष्म अनलंकारामिति वा । ‘मृजू शौचालंकारयोः’ इति णयोर्युद्धोद्योगं मन्दीकतै मायामारिप्समाणो - | धातोर्भिदादित्वादङ । सर्वगात्रैः उपलक्षितां ॥ । ९- रामल दक्ष्मणयोः कुपितत्वेन दुरासदत्वात् सीतास्वरूपाभिज्ञ- | १० ॥ अध्यवस्य निश्चित्य । विषण्ण इति शेषः । । स्यान्यस्याभावाद्धनुमते मायां दर्शयितुं पश्चिमद्वारेण । निश्चये हेतुमाह--बभूवेति ॥ ११ ॥ दृश्य दृष्ट्या ति० मायां परस्यामोहकरींशतिं । प्रादुष्करोत् प्रादुर्भावयामास । निसृभिलांगन्तुकामःपश्चिमेनद्वारेणनिर्गच्छन् स्खगमन विघातकंरामलक्ष्मणयोर्युद्धोद्योगंदृष्टातन्निवारणार्थमायांप्रकटितवानित्याशयः । स० तुशब्दोन्तर्गच्छन्निति विशेषार्थ॥ ४॥ ति० इन्द्रजिस्त्विति । इदंरात्रिशेषे परदिनेदशम्यांवेतिबोध्यं । ५॥ स० यापूर्वोआचिरदृष्टा बहुतिथमवलोकिता । साजनकात्मजा वानेतिमुहूर्ते निरीक्ष्य आलोच्य तामध्यवस्य सैवेति निश्चिय। अहिते दुःखे बभूव दुःखितोऽभूदितियावत् । अचिरदृष्टा अल्पका लव्यवधानेनदृष्टेतिवा ॥ ११ [ पा० ] १ क. ङ. ज. तस्मास्म्रविवेशपुरीं. ख ग घ. झ. ट. तस्माश्रविवेशपुरं. २ घ. -छ. झ. अ. ठ. निर्जगा माथरावणिः, ३ , च, छ, झ, च, ट, सवैतेकाननौकसः
