सर्गः ७९] श्रीमद्भोविन्दराजीयव्याख्यासमलंकृतम् । ३२१ एकोनाशीतितमः सर्गः ॥ ७९ ॥ राममकराक्षयोर्वारवादपुरस्सरंसमारंभः ॥ १ ॥ रामेणमकराक्षक्षपणम् ॥ २ ॥ ९५ के निर्गतं मकराक्षे ते दृष्ट्वा वानरयूथपाः॥ आप्लुत्य सहसा सर्वे योद्धकामा व्यवस्थिताः ॥ १ ॥ ततः प्रवृत्तं सुमहत्तद्युद्धं रोमहर्षणम् । निशाचरैः प्लवङ्गानां देवानां दानवैरिव ॥२॥ वृक्षशलनिपातैश्च शिलापरिघपातनैः । अन्योन्यं मर्दयन्ति स्म तदा कपिनिशाचराः ॥ । ३ ॥ शैक्तिखङ्गदाकुन्तैस्तोमरैश्च निशाचराः । पट्टिशैभिन्दिपालैश्च बाणपातैः समन्ततः ॥ ४ ॥ पाशमुद्रदण्डैश्च निखातैश्चापरे तदा ॥ कदनं कैपिवीराणां चक्रुस्ते रजनीचराः ॥ ५॥ बाणौधैरर्दिताश्चापि खरपुत्रेण वानराः ॥ संभ्रान्तमनसः सर्वे दुद्रुवुर्भयपीडिताः ॥ ६ ॥ तान्दृष्ट्वा राक्षसाः सर्वे द्वमाणान्वलीमुखान् । नेदुस्ते सिंहवतृष्टा राक्षसा जितकाशिनः ॥ ७ ॥ विद्वत्सु तदा तेषु वानरेषु समन्ततः । रामस्तान्वारयामास शरवर्षेण राक्षसान् ॥ ८ ॥ वारितत्राक्षसान्दृष्ट्वा मकराक्षो निशाचरः । क्रोधानलसमाविष्टो वचनं चेदमब्रवीत् ॥ ९ ॥ तिष्ठ राम मया सार्ध द्न्द्वयुद्धे ददामि ते ॥ याजयिष्यामि ते प्राणान्धनुर्मुक्तैः शितैः शरैः॥१०॥ यत्तदा दण्डकारण्ये पितरं हतवान्मम । मैदग्रतः स्खकर्मथं दृष्ट्वा रोषोभिवर्धते ॥ ११ ॥ दह्यन्ते भृशमङ्गलानि दुरात्मन्मम राघव ॥ यन्मयासि न दृष्टस्त्वं तसिन्काले महावने ॥ १२ ॥ दियाऽसि दर्शनं राम मम त्वं प्राप्तवानिह ॥ काङ्कितोसि मुधार्तस्य सिंहस्येवेतरो मृगः ॥ १३ ॥ अद्य मद्धणवेगेन प्रेतराद्विषयं गतः । ये त्वया निहैंता वीराः सह तैश्च समेष्यसि ॥ १४ ॥ बहुनात्र किमुक्तेन शुणु राम वचो मम ॥ पश्यन्तु सकला लोकास्त्वां मां चैव रणाजिरे ॥१५ अस्त्रैर्यो गदया वाऽपि बाहुभ्यां वा भैहाहवे । अभ्यस्तं येन वा राम तेनैव युधि वर्तताम् ॥१६॥ विन्दराजविरचिते श्रीमद्रामायणभूषणे रत्नकिरीटा- | जितं जयः तेन काशन्त इति तथोक्ता जितकाशिनः। ख्याने युद्धकाण्डव्याख्याने अष्टसप्ततितमःसर्गः॥७८॥ | बभूवुरिति शेषः । अन्यथा द्वितीयराक्षसपदवैयर्थं स्यात् ।। ७-१० ॥ स्वकमेस्थे वधकस्थं । यथा अथ मकराक्षवध एकोनाशीतौ–निर्गतमिति । पिता हतस्तथा वध्यमित्यर्थः । यद्वा क्षात्रधर्मकर्मानु- ॥ १-३॥ शक्तीत्यादिश्लोकद्वयमेकान्वयं । निखातैः | तिष्ठन्तमित्यर्थः । स्वकर्मस्थमिति सुतरामकृत्यनिरत- आयुधविशेपैः । निर्घातैरिति पाठे अशनिभिरित्यर्थः। |मिति वार्थः ॥ ११ ॥ तस्मिन्काले महावने यद्य- केचिन्निशाचराः शक्तिखङ्गादिभिः अपरे रजनीचराः | स्मान्न दृष्टोसि तस्मान्ममाङ्गानि दह्यन्ते । तदानीमेव पाशमुद्रादिभिश्च कदनं चक्रुरिति योजना ।। ४ – | दृष्टश्चेत्प्रतीकारेण तापः शाम्येदित्यर्थः । १२-१५ ॥ ६ । राक्षसा जितकाशिन इति भिन्नं वाक्यं । महाहवे निमित्ते । येन वा अन्येनायुधेनाभ्यस्तं शि० निशाचराः निशायामेवभोजनशीलाः । रजनीचराः राक्षसाः ॥ ४ ॥ शि७ स्खकर्मस् स्वकर्मनिरतं । राक्षसवधपरा यणमित्यर्थः । स० कर्मस्थं राक्षसधर्मनिरतं । सु सम्यञ्च अकर्मस्थैतत्रनिरतमितिरामविशेषणंवा ॥ ति० मदनतःखकर्मस्थं दृष्टेतिपाठे मदभ्रततिष्ठन्तमितिशेषः ॥ ११ ॥ [ पा० ] १ ड. झ. ट. गदापरिघपातनैः. २ क शक्तिशलगदाखलैः. ३ च. छ, अ. ट. निघतैश्चवरायुधैः. ख• शूलैश्वन्यै वैरायुधैः. ४ झ. कपिसिंहानां ख. डः कपिसैन्यानां. घ. कपिमुख्यानां. ५ क. ख. घ. --छ. झ. अ. द्रवमाणान्वनौकसः ६ झन् द्वन्द्वयुद्धंभविष्यति. घ. द्वन्द्वयुद्धेतुदेहिमे. ७ घ, ङ. झन् तदग्रतः, ख. खामग्रतः. ८ ख• ममचाङ्गानि, ९ ख. महाहवे. १० ग. -ट. निहताःशराः. ११ च. -झ. रणाजिरे. वा, रा. २१८
