३४६
सटीकलोचनोपेतध्वन्यालोके
गमे विषमबाणलीलायाम् । यथा च गृध्रगोमायुसंवादादौ महाभारते ।
लोचनम्
|
लोलादाढा शुध्यूड्ढासअलमहिमण्डलसश्चिअ अज्ज । |
इत्यादयः पाञ्चजन्योक्तयो रूक्मिणीविप्रलब्धवासुदेवाशयप्रतिभेदनाभिप्रायमभि- व्यञ्जयन्ति । सोऽभिव्यक्तः प्रकृतरसस्वरूपपर्यवसायी। सहचराः वसन्तयौवनमलयानि. लादयस्तैः सह समागमे ।
|
मिअवहण्डिअरोरोणिरङ्कुसो अविवेअरहिओ वि । |
इत्यादयो यौवनस्योक्तयस्तत्तन्निजस्वभावव्यञ्जिकाः, स स्वभावः प्रकृतरसपर्यव- सायी । यथा चेति । श्मशानावतीर्णं पुत्रदाहार्थमुद्योगिनं जनं विप्रलब्धुं गृध्रो दिवा शवशरीरभक्षणार्थी शीघ्रमेवापसरत यूयमित्याह ।
|
अलं स्थित्वा श्मशानेऽस्मिन्गृध्रगोमायुसङ्कुले । |
बालप्रिया
लीलेति । "लीलादाढग्गुद्धरिअस अलमहीमण्डलस्सविअअज्ज । कीसमुणालह- रणं वितुझगुरु आइ अङ्गम्मि ॥ इति पाठः ।
|
लीलादंष्ट्राग्रोद्धृतसकलमहीमण्डलस्यैवाय । . |
लीलया दंष्ट्राग्रेण उद्धृतं सकलमहीमण्डलं येन वराहरूपिणा तस्यैत्यनेन गुरुत- रवस्तुवहने अनायासस्सूच्यते । एवकारो विरोधद्योतकः । मृणालाभरणमपि अतिलघु: मृणालरूपमाभरणमपि । कस्माद्गुरु भवतीति सम्बन्धः । अनेन भगवतो विरहाव- स्थातिशयो द्योत्यते । एतमर्थ दर्शयति-रुक्मिणीत्यादि । रुक्मिणीविप्रलब्धो- रुक्मिणीविरही यो वासुदेवस्तस्याशयो रुक्मिण्यामभिलाषः, तस्य प्रतिभेदनमाविष्क- रणं तदभिप्रायमित्यर्थः । प्रकृतरसेति। विप्रलम्भशृङ्गारेत्यर्थः । सहचरसमागमे इत्येतद्विवृणोति-सहचरा इत्यादि । मिश्रवेति
|
हुम्मि अवस्थिअरे होणिरङ्कुसो अविवेअरहिमोवि । |
अपहस्तितरेख इति । अतिक्रान्तमर्याद इत्यर्थः। तत्तन्निजस्वभावेति । कामानुवर्तनादिस्वभावेत्यर्थः । अलमित्यादि । काव्यप्रकाशेऽप्युदाहृता इमे श्लोकोः । ।
