सोदर्यभ्रातृविषये कात्यायनः--
|
"देशान्तरस्थान्क्लीबांश्च शूद्रतुल्यान्सहोदरान् । |
क्लीबाः स्त्रीसंभोगविषयेऽधृष्टाः । शूद्रतुल्याः शूद्रधर्मिणः । वेश्यासक्ता वेश्यास्वभिरताः । कुवृषणाः कुत्सितवृषणाः । पतिता ब्राह्मण्याच्च्युताः । अतिरोगाः क्षयापस्मारकुष्ठादयस्तद्वन्तः । जडादयो वामनान्ताः प्रसिद्धाः । खेलका भग्नपादाः । अतिवृद्धाः प्रसिद्धाः । अभार्या नैष्ठिकब्रह्मचारिणः । कामतोऽकारिणो विवाहादिच्छया निवृत्ताः । कुहकाः परवञ्चनाय वृथोद्योगपराः । कुहकपदस्थाने कुटिल इति क्वचित्पाठः । अत्र ये सर्वात्मना विवाहानधिकारिणः क्लीबादयस्तेषु सत्सु कालविशेषमन्तरेणापि परिवेदनान्न दोषः । ये तु कालान्तरे संभावितविवाहाधिकारा देशान्तरस्थविरक्तवेश्यातिसक्तशूद्रतुल्यकृषिसक्तराजपरतन्त्रधनवृद्धिप्रसक्तकामतोकारिकुहकतस्करास्तेषु सत्सु वक्ष्यमाणकालप्रतीक्षणं कृत्वा परिवेदनं कुर्वतां न दोषोऽस्तीति हेमाद्रिः ।
देशान्तरगतज्येष्ठसोदरविषये प्रतीक्षावधिमाह वसिष्ठः--
|
"द्वादशाष्टौ वा वर्षाणि ज्येष्ठभ्रातरम[१]निविष्टमप्रतीक्षमाणः |
अत्र हेमाद्रिः--धर्मार्थमर्थार्थं वा देशान्तरगतस्य ज्येष्ठस्य द्वादशवर्षं प्रतीक्षा ।
तथा च स्मृतिः--
|
"द्वादशैव तु वर्षाणि ज्यायान्धर्मार्थयोगतः । |
धर्मार्थयोगत इति विद्याया अप्युपलक्षणार्थम् । अत एव गौतमेन 'नष्टे भर्तरि' इति प्रक्रम्य 'द्वादश वर्षाणि ब्राह्मणस्य विद्यासंबन्धेन' इति भार्यायाभर्तृप्रतीक्षणकालमुक्त्वाऽभिहितम्-- 'भ्रातरि चैवं ज्यायसि यवीयान्कन्याग्न्याधेयेष्टिषु' इति ।
- ↑ ङ मप्र ।
