वाचस्पत्यम्/एकादि
|
एकादि त्रि० एक आदिर्यस्य । १ एकत्वस ख्यान्वितमारभ्य
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
एकादेश पु० कर्म० । पाणिन्युक्ते उभयस्थानिप्रभवे
एकाद्न(न्न)विंशति स्त्री एकेन न विंशतिः । एक + न +
एकानंशा स्त्री एको न अंशोयस्याः असमर्थसमा० ।
|
एकानुदिष्ट त्रि० एकमनु दिष्टम् “सहसुपा” पा० । एकोद्देशैन
एकान्त त्रि० एकः अन्तः निश्चयः सीमा वा । २ अत्यन्ते
|
एकान्तत्यागवाद पु० वस्तुनः एकान्तता एकस्वरूपता
एकान्तदुःषमा स्त्री दुष्टा समा वर्षोदुःषमा सुषमा० षत्वम्
एकान्तर त्रि० एकमन्तरं व्यवधानम् । १ एकव्यवधाने “एका-
एकान्तसुषमा सुष्ठुसमावर्षः सुषमा सुषमादि० षत्वम् २ त० ।
एकान्तिन् त्रि० एकान्तमस्त्यस्य इनि स्त्रियां ङीप् । १
|
एकान्न त्रि० एककालमेवान्नं भक्ष्यं यत्र । १ एककालि-
एकायन त्रि० एकमयनं विषयोऽवलम्बनं वा यस्य । १ विषया-
एकार्थ पु० एकः अर्थः प्रयोजनमभिधेयम् पदार्थो वा ।
|
एकावली स्त्री एकाऽद्वितीया आवली माला मणिश्रेणी ।
एकाब्दा स्त्री एकः अब्दो वयोमानं यस्याः । १ एकहायन्यां
एकाशीतिपद न० एकाशीतिः पदान्यत्र । गृहारम्भप्रवे-
एकाश्रय त्रि० एक आश्रय आधारोऽवलम्बनं वा यस्य ।
एकाष्टका स्त्री एका अष्टका । १ माघकृष्णाष्टम्याम् २ तत्क-
|
एकाष्ठील पु० एकमस्थीव काण्डं तद्वत्कठिनत्वात् लाति
एकाह पु० एकमहः टच्समा० एकशब्दोत्तरत्वात् माह्ना-
एकाहगम पु० एकाहेन गम्यते गम--कर्म्मणि घञ् ।
एकाहार पु० एकस्मिन् दिने एक आहारः । एकस्मिन्
|
|
एकीकरण न० एक + अभूततद्भावे च्वि--कृ--अनुप्रयोगः ल्युट् ।
एकीय त्रि० एक + भवार्थे तस्येदमित्यर्थे वा छ । १ एकपक्ष-
एकेक्षण पु० एकमीक्षणं यस्य । १ काके २ एकचक्षुर्युतमात्रे
एकैक त्रि० सुबन्तस्य एकस्य वीप्सार्थे द्वित्वम् “एकं बहुब्री-
एकैषिका स्त्री नित्यकर्म्मधा० । (आकनादी) वृक्षे रत्न-
|
एकोक्ति स्त्री एका उक्तिः अभिधाशक्तिः । उभयपदार्थवि
एकोत्तर त्रि० एकैकमुत्तरं यत्र वृत्तौ सप्तच्छदवत् संख्याशब्दस्य
एकोदक पुंस्त्री एकं समानमुदकं यस्य । समानोदके
एकोदर पु० एकं समानमुदरं गर्भस्थानं यस्य ।
एकोद्दिष्ट न० एक प्रेतः उद्दिष्टोयत्र । प्रेतोद्देश्यके श्राद्ध-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
एकोनचत्वारिंशत् स्त्री एकेनोना चत्वारिंशत् । (ऊनचल्लिश)
एकौघ पु० एकः अविच्छिन्नओघः प्रवाहः । अविच्छिन्नप्रवाहे
एज कम्पने भ्वा० आत्म० अक० सेट् । एजते ऐजिष्ट एजां-
|
|
एज दीप्तौ भ्वादि० पर० अक० सेट् । एजति ऐजीत् । एजाम्-
एजथु पु० एज--बा० भावे अथु । कम्पे “महानवेग एजथुर्वेपथुष्टे” अथ० १२, १, १८ । एजय त्रि० एज--णिच्--खश् । कम्पके जनमजयः अनङ्ग-
एजि त्रि० एज--इन् । वातरोगग्रस्ते ततीऽपत्ये कुर्वा० ण्य ।
एज्य त्रि० आ + यज--कर्म्मणि क्युप् । सम्यग्यजनीये
एठ बाधने भ्वादि० आत्म० अक० सेट् । एठते ऐठिष्ट रठाम्
एड पुंस्त्री इल--स्वप्ने अच् डस्य लः । १ मेषे “श्वैडवराहेषूद
एडक पुंस्त्री० इल--ण्वुल् डंस्य लः । १ वनच्छागे, २ पृथु
एडगज पु० एडोमेष एव गज इव भक्षकत्वादस्य । (दाद-
एडमूक श्रि० श्रुतिरहितएडोबधिरश्चासौ मूकः । वाक्श्रुतिशक्तिरहिते । एडु(डू)क न० ईड--(ऊ)उक उलूका० नि० गुणः ।
|
एण पुंस्त्री इ--ण तस्य नत्त्वम् । कष्णवर्णे मृगे । स्त्रियाम्
एणतिलक पु० एणस्तिलकमिव चिह्नं यस्य । मृगाङ्के चन्द्रे हारा० । एणभृत् पु० एणं बिभर्त्ति भृ--क्विप ६ त० । चन्द्रे तस्य-
एणीपचन न० एणी पच्यते अत्र पच--आधारेल्युट् “एणी-
एणीपद त्रि० एण्याःपादाविव पादावस्य अच् नि० पद्भावः । एणीपादाकारपादयुक्ते । एत पु० इण--तन् । १ कर्व्वुरवर्णे । २ तद्वति त्रि० । तोपध-
एतग्व पु० एतवर्ण्णोऽश्वः पृषो० । १ चित्तवर्ण्णाश्वे । “एतग्वा
एतद् त्रि० इण्--अदि तुक् च । बुद्धिस्थे समीपवर्त्तिनि
|
एतन पु० आ + इण्--तन । निश्वासे हेमच० । निश्वासस्य सन्ततगतित्वात्तथा । एतर्हि अव्य० इदम् + काले र्हिल् “एतैतौ रथोः” पा०
एतश पु० इण्--तशन् । १ ब्राह्मणे उज्ज्व० २ अश्वे निरु० ।
एतशस् त्रि० इण्--तसुन् । १ ब्राह्मणे २ अश्वे च । एदिधिषुःपति पु० इण्--विच् कर्म्म० पृषो० मध्ये सुट् ।
|
एध वृद्धौ भ्यादि० आत्म० अक० सेट् । एधते ऐधिष्ट । एधाम्-
एध पु० इध्यतेऽग्निरनेन इन्ध--करणे घञ् नि० नलोपगुणौ ।
एधतु पु० एध--कर्त्तरि चतु । १ पुरुषे उज्व० । २ अग्नौ मे०
एधस् न० इध्यतेऽग्निरनेन इन्ध--असि नि० नलोपगुणौ ।
एधा स्त्री एध--भावे अ । समृद्धौ अमरः एधित त्रि० एध--कर्त्तरि क्त । १ वृद्धे णिच्--कर्म्मणि क्त ।
एनस् ब० एति गच्छति प्रायश्चित्तेन क्षमापणेन वा
|
|
|
|
|
|
एम त्रि० इण--कर्म्मणि म । १ प्राप्ये । “अर्थश्च म एमश्च”
एमन् न० एत्यनेन मार्गेण इण--करणे मनिन् । १ गतिमार्गे
एरका स्त्री इण--बा० र ततः संज्ञायां कन् । निर्ग्रन्थि-
एरङ्ग पु० आ + ईर--अङ्गच् । मत्स्यभेदे, “एरङ्गोमधुरः स्निग्धो
एरण्ड पु० ईरयति वायुम् मलं वाऽधः ईर--अण्डच् नि० गुणश्च ।
|
एरण्डपत्रिका स्त्री एरण्डस्य पत्रमिव पत्रमस्याः कप् संज्ञायां
एरण्डफला स्त्री एरण्डस्य फलमिव फलमस्याः । लघुदन्तीवृक्षे । राजनि० । एरु त्रि० आ + ईर--उन् । गन्तरि । “एजाति ग्लहा कन्येव
एर्वारु पु० आ + ईर--क्विप् एरं वारयति वृ--णिच् उण् ।
एलक पुंस्त्री एडक + डस्य लः । मेषे स्त्रियां अजा० टाप्
एलङ्ग पु स्त्री आ + इल--अङ्गच् । (राइखड़ा) मत्स्यभेदे
एल(ला)वालु न० एलेव वलते वल--उण् ङ्यापोरिति
एला स्त्री इल--अच् । १ स्वनामख्यातलतायाम् । (एलाची)
|
एला विलासे कण्ड्वा० प० अक० सेट् । एलायति ऐलायीत् ।
एलाक पु० एलाय--ण्वुल् । ऋषिभेदे गर्गा० घञ् । ऐलाक्य
एलादिगुटिका स्त्री “एलापत्रत्वचोऽर्द्धाक्षाः पिप्पल्यर्द्ध-
एलापत्र पु० एलापत्रमिवाकारोऽस्त्यस्य अच् । नागविशेषे
एलापर्ण्णी स्त्री एलायाः पर्णमिव पर्णमस्याः । रास्नायाम् (काटा आमरुल) । एलापुर न० नगरभेदे । एलीका स्त्री आ + इल--ईकन् । सूक्ष्मैलायाम् (गुजराटि)
एलुक न० इल--उक । गन्धद्रव्यभेदे । “भद्रदार्वेलुकाख्ये च सर्वेषु लवणेषु च” सुश्रु० । एल्लवालुक न० एलवालुक पृषा० लुडागमः । एलवालुक
एव अव्य० इण्--वन् । १ सादृश्ये, २ अनियोगे, ३ वाक्यभूषणे,
|
एव त्रि० एवमस्त्यस्य अच् अव्य० टिलोपः । एवंक्रियमाणप्रकारे
एवथ पु० अव--भावे अथ पृषो० अतः एत्त्वम् । गमने “न
एवम् अव्य० इण--बा० वमु । “एवमिति प्रकृतपरामर्शप्रका-
एवया त्रि० एव एवं अवनं वा याति या--क्विप् पृषो० ।
एवयामरुत् पु० एवया रक्षकोमरुद्यस्य । ऋषिभेदे ।
|
एवयावन् पु० एवस्य एवंप्रकारस्य यावा या--वनिप् ।
एवार पु० एव एवमृच्छति ऋ--अण् । सोमभेदे । “एवारे
एवावद पु० एव एवमावदति आ + वद--अच् । ऋषिभेदे
एष् गतौ भ्वा० आत्म० सक० सेट् । एषते ऐषिष्ट एषाम्
एष् स्त्री एष--भावे क्विप् । गतौ “तावामेषे रथानामुर्व्वीम्”
एषण पु० एषते शत्रुहृदयम् ल्यु । १ लौहमयवाणे हलायुधः ।
|
एषणीय त्रि० इष--एष--वा कर्म्मणि अनीयर् । १ आशास्ये
एषा स्त्री एष--अ । इच्छायां जटाधरः । एषावीर पुंस्त्री । एषायां यथेष्टं धनादिप्रतिग्रहे-
एषिन् त्रि० इष--णिनि । इच्छौ अभिलाषुके । “यौवने
एष्टव्य त्रि० इषु वाञ्छायाम् तव्य । वाञ्छनीये । “एष्टव्या
|
एष्टि स्त्री आ + यज--आ + इष--वा क्तिन् । १ अभियजने २
एष्य त्रि० इष--कर्मणि ण्यत् । १ वाञ्छनीये भावे ण्यत् सुश्रुतोक्ते
एह त्रि० आ + ईह अच् । १ सम्यक् चेष्टायुक्ते । एला एहाः
एहि त्रि० आ + ईह--त इन् । सम्यक् चेष्टान्विते स्त्रियां शार्ङ्ग० ङीन् । एही । एहीड न० एहि ईडे इत्युच्यते यस्मिन् कर्मणि मयूर०
|