महाभारतम्-04-विराटपर्व-011

महाभारतम्
चतुर्थपर्व
महाभारतम्-04-विराटपर्व-011
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

अर्जुनेन षण्डवेषपरिग्रहेण विराटसभाप्रवेशः ।। 1 ।।
विराटेनार्जुनस्य कन्यानाटने नियोजनम् ।। 2 ।।

वैशंपायन उवाच।	4-11-1x
अथापरोऽदृश्यत वर्णवान्युवा स्त्रीवेषधारी समलंकृतो भृशम्। प्रवालचित्रे प्रविमुच्य कुण्डले उभे च कम्बू परिपातुके तथा ।। 1 ।।	4-11-1a 4-11-1b
कृष्णे च रक्ते च निबध्य वाससी शरीरवाञ्शुक्रबृहस्पतिप्रभः। बहूंश्च दीर्घांश्च विकीर्य मूर्धजान्महाभुजो मत्तगजेन्द्रविक्रमः ।। 2 ।।	4-11-2a 4-11-2b
क्लैब्येन वेषेण न भति भाति च ग्रहाभिपन्नो नभसीव चन्द्रमाः । गतेन चोर्वी परिकम्पयंस्तदा विराटमासाद्य सभासमीपतः ।। 3 ।।	4-11-3a 4-11-3b
तं प्रेक्ष्य राजोपगतं सभातले व्याजाप्रतिच्छन्नममित्रमर्दनम् । विराजमानं सुरराजवर्चसं सुतं सुरेन्द्रस्य गजेन्द्रविक्रमम् ।। 4 ।।	4-11-4a 4-11-4b
सर्वानपृच्छच्च समीपचारिणः कुतोऽयमायाति न मे पुरा श्रुतः। न चैनमूचुर्विदितं नरास्तदा सविस्मयं वाक्यमिदं नृपोऽब्रवीत् ।। 5 ।।	4-11-5a 4-11-5b
विराट उवाच।	4-11-6x
गजेन्द्रलीलो मृगराजगामी वृषेक्षणो देवसुतोग्रतेजाः। पीनांसबाहुः कनकावदातः कोऽयं नरो मे नगरं प्रविष्टः ।। 6 ।।	4-11-6a 4-11-6b
किमेष देवेन्द्रसुतः किमेष ब्रह्मात्मजो वा किमयं स्वयंभूः। उमासुतो वैश्रवणात्मजो वा प्रेक्ष्यैनमासीदिति मे वितर्कः ।। 7 ।।	4-11-7a 4-11-7b
वैशंपायन उवाच।	4-11-8x
सभामतिक्रम्य स वासवोपमो निरीक्षमाणो बहुभिः सभागतैः। स तत्र राजनममित्रहाऽब्रवीद्बृहन्नलाहं नरदेव नर्तकी ।। 8 ।।	4-11-8a 4-11-8b
वेणीं प्रकुर्यां रुचिरे च कुण्डले ग्रथे स्रजः प्रावरणानि संहरे। स्नानं चरेयं विमृजे च दर्पणं विशेषकेष्वेव च कौशलं मम ।। 9 ।	4-11-9a 4-11-9b
क्लीबेषु बालेषु जनेषु नर्तने शिक्षाप्रदानेषु च योग्यता मम। करोमि वेणीषु च पुष्पपूरकं न मे स्त्रियः कर्मणि कौशलाधिकाः ।। 10 ।।	4-11-10a 4-11-10b
इत्यर्जुनस्तं नरदेवमोजसा विज्ञाप्य तस्थौ विधिनाऽऽत्मनः क्रियाम्। तमब्रवीत्प्रांशुमुदीक्ष्य विस्मितो विराटराजोपसृतं महायशाः ।। 11 ।।	4-11-11a 4-11-11b
नार्हस्तु वेषोऽयमनूर्जितस्ते नापुंस्त्वमर्हं नरदेवसिंह । तवैव वेषः शुभवेषभूषणैर्विभूषितो भूतपतेरिव प्रभो ।। 12 ।।	4-11-12a 4-11-12b
विभाति भानोरिव रश्मिमालिनो घनावरुद्धे गगने घनैरिव। धनुर्हि मन्ये तव शोभयेद्भुजौ तथाहि पीनावतिमात्रमायतौ ।। 13 ।।	4-11-13a 4-11-13b
प्रगृह्य चापं त्वनुरूपमात्मनो रक्षस्व देशं पुरमद्य सुस्थिरः। पुत्रेण तुल्यो भव मे बृहन्नले वृद्धोस्मि वित्तं प्रतिपादयामि ते ।। 14 ।।	4-11-14a 4-11-14b
त्वं रक्ष मे सर्वमिदं पुरं प्रभो न षण्डतां कांचन लक्षयामि ते। प्रशाधि मत्स्यांस्तरसा विवर्धयन्ददामि राज्यं तव सत्यवागहम् ।। 15 ।।	4-11-15a 4-11-15b
वैशंपायन उवाच।	4-11-16x
तस्याग्रतः स्वानि धनूंषि पार्थिवो बहूनि दीर्घाणि च वर्णवन्ति च। ददौ स सज्यानि बलान्वितानि जिज्ञासमानः किमयं करिष्यति ।। 16 ।।	4-11-16a 4-11-16b
ततोऽर्जुनः क्लीबतरं वचोऽब्रवीन्न मे धनुर्धारितमीदृशं विभो। न चापि दृष्टं धनुरीदृशं क्वचिन्न मादृशाः सन्ति धनुर्धरा भुवि ।। 17 ।।	4-11-17a 4-11-17b
नृत्याम गायामि च वादयाम्यहं प्रानर्तने कौशलनैपुणं मम। तदुत्तरायाः परिधत्स्व नर्तने भवामि देव्या नरदेव नर्तकी ।। 18 ।।	4-11-18a 4-11-18b
विराट उवाच।	4-11-19x
ददामि ते तं हि वरं बृहन्नले सुतां हि मे नर्तय याश्च तादृशीः । ततो विराटः स्वयमाह्वयत्सुतां नराधिपस्तां च सुमध्यसुन्दरीम् ।। 19 ।।	4-11-19a 4-11-19b
उवाच चैनां मुदितेन चेतसा बृहन्नला नाम सखी भवत्वियम्। सुगात्रि संप्रीतिसुबद्धसौहृदा तवाङ्गने प्राणसमा च नित्यदा ।। 20 ।।	4-11-20a 4-11-20b
प्रकामभक्ष्याभरणाम्बरा शुभा चरत्वियं सर्वजनेष्ववारिता। न दुष्कुलानामियमाकृतिर्भवेन्न वृत्तभेदी भवतीदृशो जनः ।। 21 ।।	4-11-21a 4-11-21b
वैशंपायन उवाच।	4-11-22x
संमन्त्र्य राजा विविधैः स्वमन्त्रिभिः परीक्ष्य चैनं प्रमदाभिराशु वै। अपुंस्त्वमप्यस्य निशम्य च स्थिरं ततः कुमारीपुरमुत्ससर्ज तम् ।। 22 ।।	4-11-22a 4-11-22b
स शिक्षयामास च गीतवदनं सुतां विराटस्य धनंजयः प्रभुः । सखीश्च तस्याः परिचारिकास्तथा प्रियश्च तस्याः स बभूव पाण्डवः ।। 23 ।।	4-11-23a 4-11-23b
तथा स तत्रैव धनंजयोऽवसत्प्रियाणि कुर्वन्त्सह ताभिरात्मवान्। तथा गतं तत्र न जझिरे जना बहिश्चरा वाऽप्यथवेतरे जनाः ।। 24 ।।	4-11-24a 4-11-24b
।। इति श्रीमन्महाभारते विराटपर्वणि पाण्डवप्रवेशपर्वणि एकादशोऽध्यायः ।। 11 ।।

विराटपर्व-010

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

विराटपर्व-012