रितस्यैव ग्रहणम्); cf. Pari.Sek.Pari.103.
सहोक्ति simultaneous expression of words as found in the Dvandva compound; cf. सहोक्तौ द्वन्द्व: Hem. III. 1.117. सांख्य a rule or a topic concerning number; cf. यदि तर्हि कृत्स्नः पदार्थोभि- धीयते लैङ्गाः सांख्याश्च विधयो न सिध्यन्ति, M. Bh. on P. II. 2 24 Vart. 8,9. सांग्रहसूत्रिक a student of संग्रहसूत्र; the word occurs in the Mahabhasya along with वार्तिकसूत्रिक, and it may therefore mean a student of the stupendous work named the Sam- graha of व्याडि which is believed to have consisted of small num- erous sutralike assertions, with an exhaustive gloss thereon. See संग्रह. सांन्यासिक lit. placed as a deposit, i.e. without any special purpose for the time being; the word is used in connection with a word in a rule which apparently is superfluous; cf. तदेतन्नित्यग्रहणं सांन्यासिकं तिष्ठतु तावत् M. Bh. on P. VII. 1.81 ; cf. also M. Bh. on III. 2.107, VI. 1.8; VII. 2.86. सांप्रतिक (1) what is actually expre- ssed or found in the context; cf. सांप्रतिकाभावे भूतपूर्वगतिर्विज्ञायते M. Bh on P. VI. 1.177 Vart. 1; (2) original, found in the original context of Prakriti; cf. सांप्रतिके प्रकृतिस्थे कण्ठे सति हकारो नाम बाह्यः प्रयत्नः क्रियते T. Pr. II. 6; (3) of the present time; cf. Purus. Pari. 15. सांहितिक original, as belonging to the Samhitapatha of the Sutras and not introduced for some additional purpose without forming a part |
of the actual affix; cf. अाकर्षात् ष्ठल् । इह केषां चित्सांहितिकं षत्वं केषांचित्षिदर्थम् M. Bh. on P. IV. 4.9. साकच्क together with the affix अकच् which is inserted in a pronoun after its last vowel; cf. साकच्काद्वा सावौत्त्वप्रतिषेधो वक्तव्यः । असकौ असुकः । M. Bh. on P. VII. 2.107; cf. also किम कः। साकच्कस्याप्ययमादेशः । Kas. on P. VII. 2.108. साकाङ्क्ष possessed of an expectancy in meaning; cf. भेवत् पूर्वं परमाकाङ्क्षतीतेि साकाङ्क्षं स्यात्परं तु कथं साकाङ्क्षम् M. Bh. on P. III. 2.114. सागमक possessed of the augment; cf. अनागमकानां सागमका अादेशाः M. Bh. on P. I. 1.20 Vart. 5, also on P. I. 1.46; cf. also the verse सर्वे सर्वपदादेशा दाक्षीपुत्रस्य पाणिनेः । एकदेशविकारे हि नित्यत्वं नोपपद्यते । quoted in the Mahabha- sya to support the view that aug- ments are not inserted, but a word with an augment replaces a word without that augment; cf. M. Bh. on P. I.1.20 Vart 5. साति (1) tad. affix in the sense of entirety with respect to the occu- rrence of a thing where it was not before e. g. उदकसाद्भवति लवणम्, अग्निसाद् भवति cf. P. V. 4.52, 53; (2) tad.affix in the sense of 'hand- ing over' or 'entrusting'; e.g.राजसाद् भवति, ब्राह्मणसात् करोति, cf. P. V. 4.55. सात्त्व of a substantive, belonging to the object; cf. सत्त्वस्य इदम् । अपि वा मेदसश्च पशोश्च सात्त्वं द्विवचनं स्यात् । Nir. VI. 16. साधक instrument of an activity; cf. सर्वाणि कारकाणि साधकानि M. Bh. on I. 1.42; cf. also साधकं निर्वर्तकं कारकसंज्ञं भवतीति वक्तव्यम् M. Bh. on I. 4.23. See the word कारक above. साधकतम most efficient in the accom- plishment of an action; the karaka called Karana; cf. साधकतमं करणम् । P. I. 4.42. See the word करण. |
पृष्ठम्:ADictionaryOfSanskritGrammarByMahamahopadhyayaKashinathVasudevAbhyankar.djvu/४०८
पुटमेतत् सुपुष्टितम्
सहविवक्षा
साधकतम
392
