aphorisms that follow: e. g- the rules प्रत्यय:, परश्च and अाद्युदात्तश्च P. III.1.1, 2, 3 or सह सुपा. P.II.1.4. अधिस्पर्शम् incompletely pronounced, referring to a letter so pronoun- ced. अधुना tad. affix applied to the pro- noun इदम् which is changed into इ before the affix and then elided by P. VI.4.148, or changed into अ in which case धुना or अधुना could be looked upon as a tad. affix. अध्यवसाय determination to begin an activity with a view to get the fruit. cf. य एष मनुष्यः प्रेक्षापूर्व- कारी स बुद्ध्या कंचिदर्थं संपश्यति, संदृष्टे प्रार्थना, प्रार्थिते अध्यवसायः,म् अध्यवसाये आरम्भः, आरम्भे निर्वृत्तिः, निर्वृत्तौ फलावाप्तिः cf. M. Bh. on I.3.14 and I.4.32. अध्यात्मादि name of a class of words headed by the word अध्यात्मन् to which the tad. affix ठञ् is added in the sense of 'तत्र भवः' i.e. found therein, or existing therein. e. g. आध्यात्मिकम्, आधिदैविकम्, etc.cf M.Bh. on IV.3.60. अध्यास superimposition : a relation between a word and its sense ac- cording to the grammarians; cf. Vāk. Pad. II.240. (2) appendage; cf. आहुस्त्वेकपदा अन्ये अध्यासानेकपातिनः R. Pr.XVII.43. अध्याहार supplying the necessary ele- ment. cf. गम्यमानार्थस्य वाक्यस्य स्वरूपेणोपा- दानं वाक्यस्याध्याहारः Kāś on P.VI.1. 139., cf also Nir. I.1.13 and M. Bh. on Śiva Sūtra 1 Vārt 14. अध्यै, अध्यैन् kṛt affixes substituted in the place of तुम् of the infinitive in Vedic Literature (P. III.4.9.), e. g. पिबध्यैः when अध्यैन् is substi- tuted, the initial vowel of the word becomes उदात्त. e. g. कर्मण्युपा- चारध्यै । |
अन्, tad. affix अ ( अन् ) ( 1) added to the word नीली in the sense of 'dyed in', to form the word नील,cf. P. IV.2.2. Vārt. 2; (2) added to the word अषाढा in the sense of 'produced in' cf अषाढाः उपदधाति M. Bh. on IV.3.34 Vārt. 2; (3) add- ed after the affix तीय in the same sense as तीय e.g. द्वितीयो भागः, तृतीयो भागः cf. पूरणाद् भागे तीयादन् P.V.3.48. अन substitute for the affix यु ( युच्, ण्युट् ल्युट्, ल्यु, ट्यु, ट्युल् and others of which only यु remains), cf. युवो- रनाकौ P.VII.1.1 e. g. कारणा, हारणा, करणम्, हरणम्, नन्दनः, सायंतनम् etc. अनड् (l) substitute अन् as Samāsānta at the end of a Bahuvrīhi comp. in the feminine for the last letter of the word ऊधस् and for that of धनुस् in all genders e.g. कुण्डोघ्नी (by apply- ing ई to कुण्डोधन्), शार्ङ्गधन्वा, अधिज्यधन्वा; cf. P V.4.131, 132; (2) substitute अन् for the last letter of the words अस्थि, दधि etc. before the affixes of the instrumental and the follow- ing cases beginning with a vowel e. g. अस्थ्ना, दध्ना, अक्ष्णा etc. cf. P. VII. 1.75; (3) substitute अन् for the last letter of the word सखि, of words ending in ऋ,as also of उशनस् and others before the nominative sing. affix सु. e. g. सखा, कर्ता, उशना cf. P. VII.1.93, 94. अनच्क possessing no अच् or vowel in it. cf इन्द्रे द्वौ अचौ, एको यस्येतिलोपेनापहृतो- ऽपर एकादेशेन ततः अनच्कः इन्द्रशब्दः संपन्नः cf. Par. Śek. on Par. 52.: M.Bh. on I. 4.2 Vārt. 22. अनञ् a word without the negative particle ( नञ् ) before it, e. g. धेनु- रनञि कमुत्पादयति, a sūtra in Āpiśali's grammar quoted in M. Bh. on IV.2.45 see also P. II. 1. 60, VII. 1. 37. अनत uncerebralized; not changed into a cerebral ( मूर्धन्य ) letter.cf. |
पृष्ठम्:ADictionaryOfSanskritGrammarByMahamahopadhyayaKashinathVasudevAbhyankar.djvu/३१
पुटमेतत् सुपुष्टितम्
अधिस्पर्शम्
अनत
15
