वा० भा०-मध्यग्रहणकाले ग्रहस्य त्रिप्रश्नोक्त्या शङ्कः साध्यः ॥ स शङ्कस्त्रिज्यया भक्तः । फलं सार्धद्वियुक्तमङ्गुललिसिका भवन्ति । अथवोन्नतघटिका ग्रहस्य दिनार्धघटीभिर्भक्ताः फलं सार्धद्वियुक्त सुखार्थ स्थूला अङ्गुललिसिका भवन्ति ।
अथ्रोपपत्तिहि -- गगनमध्यस्थं यद्ग्रहबिम्बं तस्य निखिलकरनिकरपिहितपरिधित्वात् किंचित् सूक्ष्म दृश्यते। अथोदये क्षितिजस्थ भूव्यवहिततत्करनिकरं विशालमिव प्रतिभाति' । तत् सूक्ष्मत्वं विशालत्वं चोपलब्ध्या बुद्धिमद्भिः कल्पितम् । तच्च गगनमध्ये सार्धत्रिकलं ३ ॥ ३० । उदये सार्धद्विकल २ । ३० अङ्गुल कल्पितम्। अवान्तरेऽनुपातेन । यदि त्रिज्यातुल्ये शङ्कावङ्गुललिसान्तरं रूपं १ लभ्यते तदेष्टेन किमिति । फलं सार्धद्वियुक्तमङ्गुललिसिकाः स्युरित्युपपन्नम् । अथवा स्थूलोऽनुपातः । यदि दिनार्धतुल्याभिरुन्नतघटिकाभी रूपं* लभ्यते तदेष्टभिः किमिति ॥ २४ ।
इदानी वलनादीनामङ्गुलीकरणमाह -
|
आभिर्विभक्ता वलनेषुबिम्बदोश्छन्नलिप्ता स्युरथाङ्गुलानि । |
वा० भा०—आभिरङ्गुलकलाभिर्वलनविक्षेपबिम्बच्छन्नभुजकोटिकर्णा भजय: । फलान्यङ्गुलानि भवन्ति । इह रविग्रहणे शरा यथागतदिश एव । चन्द्रग्रहणे तु व्यस्तदिशो ३तव्य: ।
अत्रोपपत्तिः-अङ्गुलकरणे तु कथितैव । शराग्रे हि चन्द्रः शरमूले भूभाऽतश्चन्द्रविक्षपादन्यदिशि भूभा वर्तते । तत्स्थानज्ञानार्थं चन्द्रग्रहणे व्यस्तदिशः शरा वेद्या इत्युपपन्नम् ॥ २५ ।
इदानी परिलेखमाह--
|
ग्राह्यार्धसूत्रण विधाय वृत्तं मानैक्यखण्डेन च साधिताशम् । |
१. अत्र श्रीपति: -
|
द्रटा महीव्यासदलेन यस्मात् समुच्छितस्तिष्ठति भूमिपूछे। |
