तब्राह्मणभोजनस्यैव मनुष्ययज्ञत्वात् । 'यद्ब्राह्मणेभ्योऽन्नं ददाति तन्मनुष्ययज्ञः संतिष्ठते' इति श्रुतिरपि सामान्यतो ब्राह्मणसंप्रदानकान्नदानस्यैव मनुष्ययज्ञत्वमाह ।
सुमन्तुर्वैश्वदेवान्त उपस्थितस्याभ्यागतत्वं त्य(स्य त्य)क्तप्रतिग्रहस्यातिथित्व[मन्यस्याभ्यागतत्व]माह--
|
"त्यक्ताः प्रतिग्रहाः सर्वे येन विप्रेण धीमता । |
वैश्वदेवातिरिक्तकाले तस्मिन्नेव दिने संप्राप्तं वि[१]प्रमभ्यागतं विदुः । तमेव वैश्वदेवका[२]ल उपस्थितमतिथिं विदुरित्यर्थः । तथा च वैश्वदेवकाल उक्तलक्षणलक्षिताभ्यागतातिथ्योरन्यतरस्य वा भोजनं[३] मनुष्ययज्ञः । तदभावं[४] ब्राह्मणभोजनमात्रं मनुष्ययज्ञ इति तात्पर्यार्थः ।
बौधायनोऽपि--
|
"अहरहर्ब्राह्मणेभ्योऽन्नं दद्यान्मूलफलशाकानि |
कार्ष्णाजिनिरपि--
|
"भिक्षां वा पुष्कलं वाऽपि हन्तकारमथापि वा । |
पुष्कलमग्रमिति पर्यायौ ।
कूर्मपुराणे---
|
"हन्तकारमथाग्रं वा भिक्षा वा शक्तितो द्विजः । |
भिक्षादिलक्षणं मनुराह--
|
"ग्रासमात्रा भवेद्भिक्षा अग्रं ग्रासचतुष्टयम् । |
ग्रासपरिमाणं स्मृत्यर्थसारे ।
|
"अङ्गुष्ठपर्वमात्रा तु आहुतिः परिकीर्तिता । |
अतिथिनिरीक्षणाय गृहाङ्गणे कंचित्कालं तिष्ठेदित्युक्तं मार्कण्डेयपुराणे--
|
"आचम्य च ततः कुर्यात्प्राज्ञो द्वारावलोकनम् । |
