३.७४ श्रीमद्वारमीकिरामायणम् । [ युद्धकाण्डम् ६ ५ अश्वानां षष्टिकोट्यस्तु खरोष्ट्राणां तथैव च ॥ पदातयस्त्वसंख्याता जग्मुस्ते राजशासनात् । बलाध्यक्षाश्च संस्थाप्य राज्ञः सेनां पुरस्थिताम् ॥ २८ ॥ एतस्मिन्नन्तरे खतः स्थापयामास तं रथम् । दिव्यास्रवरसंपन्नं नानालङ्कारभूषितम् ॥ २९ ॥ नानायुधसमाकीर्णं किङ्किणीजालसंयुतम् ॥ नानारत्नपरिक्षिप्तं रत्नस्तंभैर्विराजितम् ॥ ३० ॥ जांबूनदमयैवैव सहस्रकलशैर्युतम् । तं दृष्ट्वा राक्षसास्सर्वे विस्मयं परमं गताः॥ ३१ ॥ तं दृष्ट्वा सहसोत्थाय रावणो राक्षसेश्वरः । कोटिसूर्यप्रतीकाशं ज्वलन्तमिव पावकम् ॥] द्रुतं सूतसमायुक्तं युक्ताष्टतुरगं रथम् ॥ ३२ ॥ आरुरोह रथं भीमो दीयमानं खतेजसा ॥ ३३ ॥ ततः प्रयातः सहसा राक्षसैर्बहुभिर्युतः ॥ रावणः सवगाम्भीर्याद्दरयन्निव मेदिनीम् ॥ ३४ ॥ [ ततश्चासीन्महानादस्तूर्याणां च ततस्ततः । मृदङ्गः पटहैः शब्दैः कलहैः सह रक्षसाम् ॥ ३५॥ आगतो रक्षसां राजा छत्रचामरसंयुतः । सीतापहारी दुर्घत्तो ब्रह्मनो देवकण्टकः ॥ योद्धे रघुबरेणेति शुश्रुवे कलहध्वनिः ॥ ३६ ॥ तेन नादेन महता पृथिवी समकंपत । तं शब्दं सहसा श्रुत्वा वानरा दुद्रुवुर्भयात् ॥ ३७ ॥ । रावणस्तु महाबाहुः सचिवैः परिवारितः । आजगाम महातेजा जयाय विजयं प्रति ॥ ३८ ॥ ] रावणेनाभ्यनुज्ञातौ महापार्श्वमहोदरौ ॥ विरूपाक्षश्च दुर्धर्षो रथानारुरुहुस्तदा ॥ ३९ ॥ ते तु हैठा विनर्दन्तो भिन्दन्त इवू मेदिनीम् ॥ नादं घोरं विमुञ्चन्तो निर्ययुर्जयकाङ्क्षिणः ॥४०॥ ततो युद्धाय तेजखी रक्षोगणबलैर्युतः । निर्ययावुद्यतधनुः कालान्तकयमोपमः ॥ ४१ ॥ ततः बैजवनाश्वेन रथेन स महारथः॥ द्वारेण निर्ययौ तेन यत्र तौ रामलक्ष्मणौ ॥ ४२ ॥ ततो नष्प्रभः सूर्यो दिशश्च तिमिरावृताः॥ द्विजाश्च नेदुर्धाराश्च संचचालेव मेदिनी ॥ ४३ ॥ ववर्ष रुधिरं देवधैस्खलुस्तुरगाः पथि ।। ध्वजाग्रे न्यपतदृध्रो विनेदुधैशिवं शिवाः ॥ ४४ ॥ नयनं चास्फुरद्वामं सँच्यो बाहुरकम्पत । विवर्ण वदनं चासीत्किचिदभ्रश्यत खरः ॥ ४५९ ॥ ततो निष्पततो युद्धे दशग्रीवस्य रक्षसः ॥ रणे निधनशंसीनि रूपाण्येतानि जज्ञिरे ॥ ४६ ॥ अन्तरिक्षात्पपातोल्का निघातसमनिस्खना ॥ विनेदुरशिवा गृध्रा वीयसैरनुनादिताः ॥ ॥ ४७ एतानचिन्तयन्घोरानुत्पातान्समुपस्थितान् ॥ निर्ययौ रावणो मोहाद्भधार्थं कालचोदितः॥ ४८॥ तेषां तु रथघोषेण राक्षसानां महात्मनाम् ॥ वानराणामपि चमूर्युद्धायैवाभ्यवर्तत ॥ ४९ ॥ तेषां तु तुमुलं युद्धं बभूव कपिरक्षसाम् । अन्योन्यमाह्वयानानां क्रुद्धानां जयमिच्छताम् ॥ ५० ॥ रीमिति पाठः।२७-३२। आरुरोहेत्यर्धमेकं वाक्यं। । | न्वयं ।। ४३-४५।। रूपाणि दुर्निमित्तरूपाणि । ततः भीमः रावणः ॥ ३३ ॥ सत्त्वगाम्भीर्यात् बलातिश- | अनन्तरं । ततः उत्तरद्वारात् । निष्पततः निष्क्रमतः । यात् ॥ । ३४-४१ । द्वारेणेति । उत्तरद्वारेणेत्यर्थः । सूयेनष्टप्रभत्वादीनि रूपाणि जज्ञिर इतिसंबन्धः ॥ ४२ ॥ ततो नष्टप्रभ इत्यादिश्लोकचतुष्टयमेका- ॥ ४६-४९ ॥ आद्यानानां आह्यमानानां स्पर्धया ति७ अमायांसूर्योदयइदंथरोहणं ॥ ३३ ॥ स० वायसैरभिमिश्रितावुभ्राः पूर्वकेवलानां गृध्राणामत्रतुवायससंमिश्रितानामि- तिनपुनरुक्तिः ॥ ४७ ॥ [ पा० ॥१ ग. च. छ. अ, ट. दीप्यमानः २ ततश्चासीदित्यादयःविजयंप्रतीत्यन्ताःश्लोकाः झ. पाठेदृश्यन्ते ३ उ. अ. ट. हृष्टाभिनर्दन्तो.४ क. ङ. झ. ट. प्रजविताश्वेन ५ ङ. च. झाः अ. ट. चस्खलुश्चतुरङ्गमाः६ , झ. ट. श्वशिवः ७ ग। -छ. झ. च, ट, चमोबाहुः८ ङ. च. झ. ल. द, वायसैरभिमिश्रिताः, ९ ङ, झ. वधायें.
