पृष्ठम्:भोजप्रबन्धः (विद्योतिनीव्याख्योपेतः).djvu/१८४

विकिस्रोतः तः
एतत् पृष्ठम् परिष्कृतम् अस्ति

'भोजप्रबन्धः १८१ तत्पश्चात् कालिदास के वियोग में शोक से व्याकुल राजा उस कालिदास को खोजने के लिए कापालिक का वेष धरकर यथा क्रम एक शिला नगर पहुँचा । तो कालिदास ने योगी को देखकर उससे संमानपूर्वक पूछा-'योगीजी, आपका स्थान कहाँ है ?' योगी वदति-सुकवे, अस्माकं धारानगरे वसतिः' इति । योगी ने कहा-~-हे सुकवि, हमारा निवासस्थान धारा नगरी है।' ततः कविराह-'तत्र भोजः कुशली किम् १' तो कवि ने पूछा---'वहाँ भोज सकुशल हैं ?' ततो योगी प्राह--'किं मया वक्तव्यम्' इति । नो योगी ने कहा-'मैं क्या कहूँ ?' ततः कविराह-'तत्रातिशयवार्तास्ति चेत्सत्यं कथय' इति । तो कवि ने कहा--'वहाँ यदि कोई विशेष बात हो तो सच सच वताइए।' तदा योगी पाह--'भोजो दिवं गतः' इति । तब योगी ने कहा-'भोज स्वर्ग चला गया।' ततः कविर्भूमौ निपत्य प्रलपति--'देव, त्वां विनास्माकं क्षणमपि भूमौ न स्थितिः । अतस्त्वत्समीपमहमागच्छामि' इति कालिदासो क्षणं विलप्य चरमश्लोकं कृतवान्-- 'अद्य धारा निराधारा निरालम्बा सरस्वती। पण्डिताः खण्डिताः सर्वे भोजराजे दिवं गते' !! ३२६ ॥ तो धरती पर पछाड़ खाकर कवि विलाप करने लगा-'महाराज, आपके विना धरती पर हम क्षण भर भी नहीं रह सकते; इसलिए मैं आपके पास आता हूं।' इस प्रकार कालिदास ने बहुत-सा-विलाप करके मरण श्लोक रचा- आज धारा का नहीं आधार, शारदा का है नहीं अवलंब, हुए खंडित आज पंडित लोग, भोजराज चले गये स्वर्लोक । एवं यदाकविनाचरमश्लोक उक्तस्तदैव स योगी भूतले विसंज्ञः पपात। ततः कालिदासस्तथाविधं तमवलोक्य 'अयं भोज एव' इति निश्चित्य -