द ३ भरवीट्रेशिकचैव मकुटं माली तथा । देशिष्ट रंगभेदादि भेधरागं तथैव च । गान्धारे कोलसं विद्यात्कौशिव नट्टावकम्। श्रीकामरं च दक्षेशी तकौख्यं तालपाणिना । न्यक्ष अन्दालीकामरं चेंव गान्धारं पश्चमं तथ तक्षेशी सन्ध्यरागं च मेघरागं च कौशिकः ।। एते रागा: कारणागमे उत्तरभागे पृष्ट श्रीकामरतछेद्वारागयोर्लक्षणे कुवापि न दृष्टम् शोकः-स्थायिभाव इष्टजनवियोगविभवनाशवधबन्धदुःखानुभवनादिभिर्विभावै रुत्पद्यते । तस्याश्रुपातपरिदेवितविलपितवैवण्यै स्वरभेद भूमेि एतनक्षस्वनरुदिताक्रन्दित दीर्घनिश्वसितजडतोन्मादमोह मरणा दोऽनुभावा रुदितमत्र त्रिविधं आनन्दजमतुिंज ईश्य हर्वोत्फुलकपोले सानुस्मरणादपाङ्गविस्मृतास्र रोमाञ्चगात्रमनिभृतमानन्द समुद्भवंभवति । पर्याप्त विमुक्तास्र सस्वनमस्वस्थगाखगतिवेष्टम्। भूमिनिपातनिवर्तितविलपितमित्यार्तिजं भवति । प्रस्फुरितोष्टकपोलै सशिरःकम्पं तथा सनिश्वासम् । भ्रकुटीकटाक्षकुटिलं स्रीणामीप्यकृतं भवति । स्रीतीचप्रकृतिष्वेष इोकेो व्यसनसंभव । धैर्येणोत्तममध्यानां नीवानां रुदितेन च । उपलट्धावनिष्टस्य चित्तं यदभिहन्यते । दु:रवात्मा सम्मतश्शोकः मोहरोदनभावन ६७६ अथ इोकचराट्यां तु रिंगै केोमलपूर्वक । मश्च तीव्रतरः प्रोक्तः कोमलेो धैवतः स्मृतः। यासांशौ च सनी थव मूर्छना च पपूर्वका ॥ द्वितीयप्रहरोत्तरगेया भरतः शोकवरलिः-मेल: (नाटकमियमेलजन्यः) ( आ ) स रि म ग म प म ६ रि ग म प ध नि ध सः स नि ध म ग रि स शोकवरालीरागध्यानम् जानुकूर्परसंयुक्तां ध्याये शोकवरालेिकाम् ।। शोभनः--रसति विरोधिभित्रशत्रूणां "रसानां सङ्करेऽपि च महिम्रा शोभते स्वेन यत्सम शोभन ईरितः ।। सिद्धेरथैस्समीकृत्य शोभाऽसिद्धस्य भाधणम् । शोभा-लक्षणम् सिद्धेः प्रयोजनैः असिद्धस्य शुभसङ्घटनं यत्र निर्णयते सूच्यते वा श्रेषवक्रोक्तिध्वनिविशेषमहिमा चमत्कृतोऽर्थः शोभा शोभा प्रभावप्राकटय यूनोरन्योन्यमुच्यते । यथा-रत्रावल्यां सागरिकावत्सराजयोरन्यान्यरूपातिशयप्रकटनम् । सिद्वैरथैस्समं कृत्वा ह्यसिद्धोऽर्थः प्रयुज्यते। यत्र श्रिष्टा बित्रिार्था सा शोभतेि विधीयते । इस म अलङ्करणमङ्गानां तु शोभेति सा स्मृता। प्रयोजनैः असिद्धस्य शुभसङ्घटनं यत्र निर्णीयतं सूच्य तेवा क्षेषवक्रोक्तिध्वनिविशेपमहेिम्रो चमत्कृतोऽर्थः शोभा । के चित्स्वभावस्य प्रकटनं शोभेत्याहुः । अपरे तु यूनोः प्रभावप्रकः टनमित्याचक्षते । अर्थप्रधाने वर्तुनि एषा परं शोभते । यथै द्वीपादित्याद्यक्तिप्रत्युक्ती रत्रावल्याम । सिद्वैरथैरसमं कृत्वा ह्यसिद्धोऽर्थः प्रसाद्धयते । यत्र श्लक्ष्णा विचित्रार्था सा शोभेत्यभिसंहिता ।। भ मेदच्छेदकृशोदरं इत्यत्र पादत्रयेण प्रसिद्धा एवार्थाः अभ्य सनीयत्वेन शोभमानातैस्समविकलं मृगालक्षणमर्थं कृत्व अप्रसिद्धोऽनुचितोऽमेि सेोऽर्थ उचितो विचेिवश्च निरूपितः । अशोभनोऽप्यर्थशब्दार्थव्यापारेणैव शोभत इति शोभा
