पूर्वोदितालपोऽपि सर्वाङ्गल्यस्सु कुञ्चितः । सङ्कीर्णमण्टकः-देशीताल आदितालो द्वितीयश्च दद्वयं च लघुस्ततः। वेद्दूतांस्तु विज्ञेया तथा शारचतुष्टयम् । अशब्दं च झाडू ज्ञेयं सङ्कीर्ण मण्ठको भवेत् ।। दामोदरः पूर्वोक्तमकरे हस्ते दक्षेिणः कुञ्चितश्चलः । अभ्याङ्गुल्यः प्रविरलाः पञ्चसंख्या यथाक्रमम् । युज्यते स्तब्थरोमा सङ्कीर्णमकरः करः। सङ्कीर्णगजदन्तहस्त गजदन्तै श्लिष्टमुरौ सङ्कीर्णगजदन्तकः सङ्कीर्णगजदन्तोऽयं उलूकार्थे प्रयुज्यते । तर्जन्यष्टसंयोगो मध्यमानामिकापि च। प्रसारिता कनिधा च चक्रितातलमाश्रिता । गाझा सङ्कीर्णहस्तोऽथ शुक्राचार्यमतोदितः बकार्थे सन्भेदेषु योज्यत्सङ्कीर्णहंसकः। सङ्कतिछन्दोवृत्ताने तथा शतसहस्राणि सप्तषष्टिश्च सप्ततिः'। सा चैव सहस्राणि षोडश द्वेशाते ततः । कोटिचैवेह वृत्तानि सङ्कतौ कथितानि तु।। भरतः | सङ्कतः-हस्तप्राण ऊद्दाविधानरचनां विना थूलोऽतिपूर्वकः । ो हस्तनियमः प्रोक्तः सङ्केतः प्रकीर्तिः ॥ सङ्कोचभृगशीर्घः—हत पूर्वोक्तसर्पशीर्षाख्ये कनिष्ठाङ्गुष्ठकौ तदा ईषदूध्वैश्रितौ नाना सङ्कोचमृगशीर्षक सङ्गता-प्रकृतेमात्रावृत्तम् षट्झगणाः गुरुश्ध । सङ्गतम्-भङ्गतालः गद्वयं लगैौ लद्वयम् । शीतं वाचं तथा नृत्यं त्रयं सङ्गीतसंज्ञकम् । तरिधा भिद्यते मार्गदेशभेदेन तत्त्वतः । गीतवाद्ये उभे एव सङ्गीतमिति केचन । गीतं वाचं तथान्यै श्रयं सङ्गीतमुच्यते । केनचिद्राज्ञा स्वपक्षवृत्यात्भकं रचितः । अयं प्रन्थः संगीतशिरोमणावुदाहृत ।। 1429 कालात्पूर्वं विरचित इति ज्ञायते । अन्यः स गणेशस्तु वङ्गदेशप्रभुः सुल्तासाहेिना 140 झाले पराजित इति संगीतशिरोमणो उक्तम् । अयमेव सङ्गीत कल्पवृक्षनामकं अन्वमपि वकारेतेि चेोह्यते । सङ्गीतकल्पवृक्ष गणेशनामकराक्षाकृतः । अस्यैकदेशभाग एवोपलब्धः । तस्मिन् कर्तृनाम कापि न दृश्यते । अस्य कर्ता ओढूदेशीयः स्यादिति ओढदेशीथप्रन्थ परिशीलनादनुमीयते
पृष्ठम्:भरतकोशः-३.pdf/२२
दिखावट