पराशरस्मृतिः/प्रथमोध्यायः
| ← अनुक्रमणिका | पराशरस्मृतिः प्रथमोध्यायः पराशरः |
द्वितीयोध्यायः → |
अथातो हिमशैलाग्रे देवदारुवनालये । |
मानुषाणां हितं धर्मं वर्तमाने कलौ युगे । |
तच्छ्रुत्वा ऋषिवाक्यं तु सशिष्योऽग्न्यर्कसंनिभः । |
न चाहं सर्वतत्त्वज्ञः कथं धर्मं वदाम्यहम् । |
ततस्त ऋषयः सर्वे धर्मतत्त्वार्थकाङ्क्षिणः । |
नानापुष्पलताकीर्णं फलवृष्कैरलंकृतम् । |
मृगपक्षिनिनादाढ्यं देवतायतनावृतम् । |
तस्मिन्नृषिसभामध्ये शक्तिपुत्रं पराशरम् । |
कृताञ्जलिपुटो भूत्वा व्यासस्तु ऋषिभिः सह । |
ततः संतुष्टहृदयः पराशरमहामुनिः । |
कुशलं सम्यगित्युक्त्वा व्यासः पृच्छत्यनन्तरम् । |
धर्मं कथय मे तात अनुग्राह्यो ह्यहं तव । |
गर्गेया गौतमीयाश्च तथा चोशनसा स्मृताः । |
शातातपाच्च हारीताद्याज्ञवल्क्यात्तथैव च । |
कात्यायनकृताश्चैव तथा प्राचेतसान्मुनेः । |
अस्मिन्मन्वन्तरे धर्माः कृतत्रेतादिके युगे । |
चातुर्वर्ण्यसमाचारं किंचित्साधारणं वद । |
ब्रूहि धर्मस्वरूपज्ञ सूक्ष्मं स्थूलं च विस्तरात् । |
धर्मस्य निर्णयं प्राह सूक्ष्मं स्थूलं च विस्तरात् । |
कल्पे कल्पे क्षयोत्पत्त्या ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः । |
न कश्चिद्वेदकर्ता च वेदं स्मृत्वा चतुर्मुखः । |
अन्ये कृतयुगे धर्मास्त्रेतायां द्वापरे युगे । |
तपः परं कृतयुगे त्रेतायां ज्ञानं उच्यते । |
कृते तु मानवा धर्मास्त्रेतायां गौतमाः स्मृताः । |
त्यजेद्देशं कृतयुगे त्रेतायां ग्रामं उत्सृजेत् । |
कृते संभाषणादेव त्रेतायां स्पर्शनेन च । |
कृते तात्कालिकः शापस्त्रेतायां दशभिर्दिनैः । |
अभिगम्य कृते दानं त्रेतास्वाहूय दीयते । |
अभिगम्योत्तमं दानं आहूयैव तु मध्यमम् । |
जितो धर्मो ह्यधर्मेण सत्यं चैवानृतेन च । |
सीदन्ति चाग्निहोत्राणि गुरुपूजा प्रणश्यति । |
कृते त्वस्थिगताः प्राणास्त्रेतायां मांसं आश्रिताः । |
युगे युगे च ये धर्मास्तत्र तत्र च ये द्विजाः । |
युगे युगे तु सामर्थ्यं शेषं मुनिविभाषितम् । |
अहं अद्यैव तत्सर्वं अनुस्मृत्य ब्रवीमि वः । |
पराशरमतं पुण्यं पवित्रं पापनाशनम् । |
चतुर्णां अपि वर्णानां आचारो धर्मपालकः । |
षट्कर्माभिरतो नित्यं देवतातिथिपूजकः । |
संध्यास्नानं जपो होमो देवतातिथिपूजनम् । |
इष्टो वा यदि वा द्वेष्यो मूर्खः पण्डित एव वा । |
दूराध्वोपगतं श्रान्तं वैश्वदेव उपस्थितम् । |
नैकग्रामीणं अतिथिं संगृह्णीत कदाचन । |
अतिथिं तत्र संप्राप्तं पूजयेत्स्वागतादिना । |
श्रद्धया चान्नदानेन प्रियप्रश्नोत्तरेण च । |
अतिथिर्यस्य भग्नाशो गृहात्प्रतिनिवर्तते । |
काष्ठभारसहस्रेण घृतकुम्भशतेन च । |
सुक्षेत्रे वापयेद्बीजं सुपात्रे निक्षिपेद्धनम् । |
न पृच्छेद्गोत्रचरणे न स्वाध्यायं श्रुतं तथा । |
अपूर्वः सुव्रती विप्रो ह्यपूर्वश्चातितिहिर्यथा । |
वैश्वदेवे तु संप्राप्ते भिक्षुके गृहं आगते । |
यतिश्च ब्रह्मचारी च पक्वान्नस्वामिनावुभौ । |
दद्याच्च भिक्षात्रितयं परिव्राड्ब्रह्मचारिणाम् । |
यतिहस्ते जलं दद्याद्भैक्षं दद्यात्पुनर्जलम् । |
यस्य छत्रं हयश्चैव कुञ्जरारोहं ऋद्धिमत् । |
वैश्वदेवकृतं पापं शक्तो भिक्षुर्व्यपोहितुम् । |
अकृत्वा वैश्वदेवं तु भुञ्जते ये द्विजाधमाः । |
वैश्वदेवविहीना ये आतिथ्येन बहिष्कृताः । |
पापो वा यदि चण्डालो विप्रघ्नः पितृघातकः । |
यो वेष्टितशिरा भुङ्क्ते यो भुङ्क्ते दक्षिणामुखः । |
अव्रता ह्यनधीयाना यत्र भैक्षचरा द्विजाः । |
क्षत्रियो हि प्रजा रक्षञ् शस्त्रपाणिः प्रदण्डवान् । |
पुष्पं पुष्पं विचिनुयान्मूलच्छेदं न कारयेत् । |
लाभकर्म तथा रत्नं गवां च परिपालनम् । |
शूद्रस्य द्विजशुश्रूषा परमो धर्म उच्यते । |
लवणं मधुतैलं च दधितक्रं घृतं पयः । |
विक्रीणन्मध्यमांसानि ह्यभक्षस्य च भक्षणम् । |
कपिलाक्षीरपानेन ब्राह्मणीगमनेन च । |