in P.I.4.24 and subsequent rules 25 to 3l and which is put in the ablative case; cf. अपादाने पञ्चमी P. II.3.28. अपाय (1) point of departure, separa- tion; cf. ध्रुवमपायेपादानम् P.I.4.24; (2) disappearance; cf. संनियेागशिष्टानामन्यत- रापाये उभयोरप्यपायः । तद्यथा । देवदत्तयज्ञदत्ताभ्या- मिदं कर्म कर्तव्यम् । देवदत्तापाये यज्ञदत्तेपि न करोति M. Bh. on IV.1.36. अपार्थक without any purpose or object, useless; cf. ततोनिष्टादर्शनादपार्थक- मेतत् Nyāsa on P.I.4.80. अपि also in addition to; अपि is used sometimes to mean absolute of or ungualified by any condition; cf. अन्येभ्येपि दृश्यते । अपिशब्दः सर्वोपाधिव्यभि- चारार्थः । निरुपपदादपि भवति । धीवा पीवा । KS. on P. III. 2.75, III. 2.101, VII. 1.38; cf. अपिग्रहणे व्यभिचारार्थम् ) Durgasiṁha on Kāt. II.3.64. अपित् not marked with the mute letter प्, A Sārvadhātuka affix not marked with mute प् is looked upon as marked with ड् and hence it prevents the guṇa or vṛddhi substitution for the preceding vowel or for the penultimate vowel if it be अ. e. g. कुरुतः तनुतः, कुर्वन्ति where no guṇa takes place for the vowel उ cf. सार्वधातुकमपित्. P.I.2.4. अपूर्व (l) not existing before; cf. आगमश्च नाम अपूर्वः शब्दोपजनः M. Bh. on I.1-20, I.1.46; (2) not preceded by any letter or so, cf अपूर्वलक्षण अादिः M. Bh. on I.1.21: (3) a rule pres- cribing something not prescribed before; cf. तत्र अपूर्वो विधिरस्तु नियमोस्तु इति अपूर्व एव विधिर्भविष्यति न नियमः M.Bh. on I.4.3., III.1.46, III.2. 127, III.3.19. अपृक्त lit. unmixed with any (letter); a technical term for an affix consist- ing of one phonetic element, i.e. of a single letter. cf. अपृक्त एकाल्प्रत्ययः P. I.2.41. |
अपेक्षा relation of dependance; cf. अयुक्तैवं बहुनोपेक्षा M. Bh. on IV.2.92. अपोद्धार disintegration of the consti- tuent elements of a word; analysis; अपोद्धार पृथक्करणम् com. on Vāk. Pad. II. 449: cf. अपोद्धारपदार्था ये ये चार्थाः स्थितलक्षणः Vāk. Pad.I.24. अप्पयदीक्षित, अप्पदीक्षित A famous ver- satile writer of the sixteenth cen- tury A. D. (1530-1600 ), son of रङ्गराजाध्वरीन्द्र a Dravid Brāhmaṇa. He wrote more than 60 smaller or greater treatises mainly on Vedānta, Mimāṁsā, Dharma and Alaṁkāra śāstras; many of his works are yet in manuscript form. The Kaumudi-prakāśa and Tiṅan- taśeṣasaṁgraha are the two pro- minent grammatical works written by him. Paṇdit Jagannātha spoke very despisingly of him. अप्रकृतिस्वरत्व non-retention of the ori- ginal word accents; cf. तत्र यस्य गतेर- प्रकृतिस्वरत्वं तस्मादन्तेादात्वं प्राप्नोति M. Bh. on VI.2.49. See the word प्रकृतिस्वरत्व. अप्रातिपत्ति (l) impossibility to obtain the correct form; (2) absence or want of apprehension, cf शब्दानां चाप्रतिपत्तिः प्राप्नोति M. Bh. on I.1.1, I.1.44 Vārt. 8. अप्रतिषेध useless prohibition; unneces- sary prohibition; cf. अनर्थकः प्रतिषेधः अप्रतिषेधः M. Bh. on I.1.6: I.1.20. I.1.22 etc. अप्रत्यय (1)lit. absence of any affix: an affix such as क्विप् or क्विन् which wholly vanishes; cf. पिपठिषतेः अप्रत्ययः पिपठीः M.Bh. on I.1.6. कण्डूयतेरप्रत्यय: कण्डूः M.Bh. on I.1.58; (2) that which is not an affix. cf. अप्रत्ययस्यैताः संज्ञा मा भूवन् M. Bh. on I.1.61, I.1.69; (3) that which is not pre- ' scribed, अविधीयमान,अप्रत्याय्यमानः M.Bh. on I.1.69. अप्रधान (1) non-principal, subordi- nate, secondary, cf. अप्रधानमुपसर्जन- |
पृष्ठम्:ADictionaryOfSanskritGrammarByMahamahopadhyayaKashinathVasudevAbhyankar.djvu/४७
पुटमेतत् सुपुष्टितम्
अपाय
अप्रधान
31
