कामसूत्रम्/अधिकरणम् १/अध्यायः ५
| ← अध्यायः ४ | कामसूत्रम् अध्यायः ५ वात्स्यायन: |
अधिकरणम् २/अध्यायः १ → |
कामश्चतुर्षु वर्णेषु सःवर्णतः शास्त्रतश्चानःअन्यपूर्वायां प्रयुज्यमानः पुत्रीयो यशस्यो लौकिकश्च भवति. ॥ १.५.१ ॥
तद्विपरीत उत्तमवर्नासु परपरिगृहीतासु च. प्रतिषिद्धोऽवरवर्णास्वःनिरवसितासु. वेश्यासु पुनर्भूषु च न शिष्टो न प्रतिषिद्धः. सुखार्थत्वात्. ॥ १.५.२ ॥
तत्र नायिकास्तिस्रः कन्या पुनर्भूर्वेश्या च. इति. ॥ १.५.३ ॥
अन्यकारणवशात्परपरिगृहीतापि पाक्षिकी चतुर्थीति गोणिकापुत्रः. ॥ १.५.४ ॥
स यदा मन्यते स्वैरिणीयम्.. ॥ १.५.५ ॥
अन्यतोऽपि बहुशो व्यवसितचारित्रा तस्यां वेश्यायां इव गमनं उत्तमवर्णिन्यां अपि न धर्मपीडां करिष्यति पुनर्भूरियम्. ॥ १.५.६ ॥
अन्यपूर्वावरुद्धा नात्र शङ्कास्ति. ॥ १.५.७ ॥
पतिं वा महान्तं ईश्वरं अस्मदःमित्रसंसृष्टं इयं अवगृह्य प्रभुत्वेन चरति. सा मया संसृष्टा स्नेहादेनं व्यावर्तयिष्यति. ॥ १.५.८ ॥
विःरसं वा मयि शक्तं अपकर्तुकामं च प्रकृतिं आपादयिष्यति. ॥ १.५.९ ॥
तया वा मित्रीकृतेन मित्रकार्यं अःमित्रप्रतीघातं अन्यद्वा दुषःप्रतिपादकं कार्यं साधयिष्यामि. ॥ १.५.१० ॥
संसृष्टो वानया हत्वास्याः पतिं अस्मद्भाव्यं तदैश्वर्यं एवं अधिगमिष्यामि. ॥ १.५.११ ॥
निरःअत्ययं वास्या गमनं अर्थानुबद्धम्. अहं च निःःसारत्वात्क्षीणवृत्त्युपायः. सोऽहं अनेनोपायेन तद्धनं अतिमहदःकृच्छ्रादधिगमिष्यामि. ॥ १.५.१२ ॥
मर्मज्ञा वा मयि दृढं अभिकामा सा मां अनःइच्छन्तं दोषविख्यापनेन दूषयिष्यति. ॥ १.५.१३ ॥
अःसद्भूतं वा दोषं श्रद्धेयं दुषःपरिहारं मयि क्षेप्स्यति येन मे विनाशः स्यात्. ॥ १.५.१४ ॥
आयतिमन्तं वा वश्यं पतिं मत्तो विभिद्य द्विषतः संग्राहयिष्यति. ॥ १.५.१५ ॥
स्वयं वा तैः सह संसृज्येत. मदवरोधानां वा दूषयिता पतिरस्यास्तदस्याहं अपि दारानेव दूषयन्प्रतिकरिष्यामि. ॥ १.५.१६ ॥
राजनियोगाच्चान्तरःवर्तिनं शत्रुं वास्य निर्हनिष्यामि. ॥ १.५.१७ ॥
यां अन्यां कामयिष्ये सास्या वशगा. तां अनेन संक्रमेणाधिगमिष्यामि. ॥ १.५.१८ ॥
कन्यां अःलभ्यां वात्माधीनां अर्थरूपवतीं मयि संक्रामयिष्यति. ॥ १.५.१९ ॥
ममाःमित्रो वास्याः पत्या सहैकीःभावं उपगतस्तं अनया रसेन योजयिष्यामीत्येवमःआदिभिः कारणैः परस्त्रियं अपि प्रकुर्वीत. ॥ १.५.२० ॥
इति साहसिक्यं न केवलं रागादेव. ॥ १.५.२१ ॥
चिति परपरिग्रहगमणकारणानि. ॥ १.५.२१ ॥
एतैरेव कारणैर्महामात्रसंबद्धा राजसंबद्धा वा तत्रैकदेशचारिणी का चिदन्या वा कार्यसंपादिनी विधवा पञ्चमीति चारायणः. ॥ १.५.२२ ॥
सैव प्रव्रजिता षष्ठीति सुवर्णनाभः. ॥ १.५.२३ ॥
गणिकाया दुहिता परिचारिका वानःअन्यपूर्वा सप्तमीति घोटकमुखः. ॥ १.५.२४ ॥
उत्क्रान्तबालभावा कुलयुवतिरुपचारान्यत्वादष्टमीति गोनर्दीयः. ॥ १.५.२५ ॥
कार्यान्तराःभावादेतासां अपि पूर्वास्वेवोपलक्षणं तस्माच्चतस्र एव नायिका इति वात्स्यायनः. ॥ १.५.२६ ॥
भिन्नत्वात्तृतीयप्रकृतिः पञ्चमीत्येके. ॥ १.५.२७ ॥
एक एव तु सार्वलौकिको नायकः. प्रच्छन्नस्तु द्वितीयः. विशेषालाभात्. उत्तमाधममध्यमतां तु गुणगुणतो विद्यात्. तांस्तूभयोरपि गुणाःगुणान्वैशिके वक्ष्यामः. ॥ १.५.२८ ॥
अःगम्यास्त्वेवैताः कुष्ठिन्युन्मत्ता पतिता भिन्नरहस्या प्रकाशप्रार्थिनी गतप्राय यौवनातिश्वेतातिकृष्णा दुरःगन्धा संबन्धिनी सखी प्रव्रजिता संबन्धिसखिश्रोत्रिय राजदाराश्च. ॥ १.५.२९ ॥
दृष्टपञ्चपुरुषा नाःगम्या का चिदस्तीति बाभ्रवीयाः. ॥ १.५.३० ॥
संबन्धिसखिश्रोत्रियराजदारवर्जं इति गोणिकापुत्रः. ॥ १.५.३१ ॥
सहपांसुक्रीडितं उपकारसंबद्धं समानशीलव्यसनं सहाध्यायिनं यश्चास्य मर्मणि रहस्यानि च विद्यात्यस्य चायं विद्याद्वा धात्रपत्यं सहसंवृद्धं मित्रम्. ॥ १.५.३२ ॥
पितृपैतामहं अःविसंवादकं अःदृष्टवैकृतं वश्यं ध्रुवं अःलोभशीलं अःपरिहार्यं अःमन्त्रविस्रावीति मित्रसंपत्. ॥ १.५.३३ ॥
रजकनापितमालाकारगान्धिकसौरिकभिक्षुकगोपालकताम्बूलिकसौवर्णिकपीठमर्द विटविदूषकादयो मित्राणि. तद्योषिन्मित्राश्च नागरकाः स्युरिति वात्स्यायनः. ॥ १.५.३४ ॥
यदुभयोः साधारणं उभयत्रोदारं विशेषतो नायिकायाः सुःविस्रब्धं तत्र दूतकर्म. ॥ १.५.३५ ॥
पटुता धाष्ट्र्यं इङ्गिताकारज्ञता प्रतारणकालज्ञता विषह्यबुद्धित्वं लघ्वी प्रतिपत्तिः सोपाया च ॥ १.५.३६ ॥
चिति दूतगुणाः. ॥ १.५.३६ ॥
भवति चात्र श्लोकः. ॥ १.५.३७ ॥
वात्मवान्मित्रवान्युक्तो भावज्ञो देशकालवित्. अःलभ्यां अप्यःयत्नेन स्त्रियं संसाधयेन्नरः.. ॥ १.५.३७ ॥
चिति श्रीवात्स्यायनीये कामसूत्रे साधारणे प्रथमेऽधिकरणे नायकसहायदूतीकर्मविमर्शः पञ्चमोऽध्यायः..लिव्रे २ सांप्रयोगिकं द्वितीयं अधिकरणम् ॥ १.५ ॥