महाभारतम्
पञ्चमपर्व
महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-025
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

सञ्जयेन युद्धनिन्दापूर्वकं पाण्डवैः शमस्वीकारस्य भीष्मधृतराष्ट्राद्यभिमतत्वकथनम् ।। 1 ।।

युधिष्ठिर उवाच।	5-25-1x
समागताः पाण्डवाः सृञ्जयाश्च जनार्दनो युयुधानो विराटः। यत्ते वाक्यं धृतराष्ट्रानुशिष्टं गावल्गणे ब्रूहि तत्सूतपुत्र ।।	5-25-1a 5-25-1b 5-25-1c 5-25-1d
संजय उवाच।	5-22-2x
अजातशत्रुं च वृकोदरं च धनञ्जयं माद्रवतीसुतौ च। आमन्त्रये वासुदेवं च शौरिं युयुधानं चेकितानं विराटम् ।।	5-25-2a 5-25-2b 5-25-2c 5-25-2d
पञ्चालानामधिपं चैव वृद्धं धृष्टद्युम्नं पार्षतं याज्ञसेनिम् । सर्वे वाचं शृणुतेमां मदीयां वक्ष्यामि यां भूतिमिच्छन्कुरूणाम् ।।	5-25-3a 5-25-3b 5-25-3c 5-25-3d
शमं राजा धृतराष्ट्रोऽभिनन्द- न्नयोजयत्त्वरमाणो रथं मे। सभ्रातृपुत्रस्वजनस्य राज्ञ- स्तद्रोचतां पाण्डवानां शमोऽस्तु ।।	5-25-4a 5-25-4b 5-25-4c 5-25-4d
सर्वैर्धर्मैः समुपेतास्तु पार्थाः संस्थानेन मार्दनेवार्जवेन। जाताः कुले ह्यनृशंसा वदान्या हीनिषेवाः कर्मणां निश्चयज्ञाः ।।	5-25-5a 5-25-5b 5-25-5c 5-25-5d
न युज्यते कर्म युष्मासु हीनं सत्वं हि वस्तादृशं भीमसेनाः । उद्भासते ह्यञ्जनबिन्दुवत्त- च्छुभ्रे वस्त्रे यद्भवेत्किल्बिषं वः ।।	5-25-6a 5-25-6b 5-25-6c 5-25-6d
सर्वक्षयो दृश्यते यत्र कृत्स्नः पापोदयो भावसंस्थः कुरूणाम्। कस्तत्र कुर्याञ्जातु कर्म प्रजानन् पराजयो यत्र समो जयश्च ।।	5-25-7a 5-25-7b 5-25-7c 5-25-7d
ते वै धन्या यैः कृतं ज्ञातिकार्यं ते वै पुत्राः सुहृदो बान्धवाश्च। उपक्रुष्टं जीवितं सन्त्यजेयु- र्यतः कुरूणां नियतो वै भवः स्यात् ।।	5-25-8a 5-25-8b 5-25-8c 5-25-8d
ते चेत्कुरूननुशिष्याथ पार्था निर्णीय सर्वान्द्विषतो निगृह्य। समं वस्तज्जीवितं मृत्युन स्या- द्यज्जीवध्वं ज्ञातिवधेन साधु ।।	5-25-9a 5-25-9b 5-25-9c 5-25-9d
को ह्येव युष्मान्सह केशवेन सचेकितानान्पार्षतबाहुगुप्तान्। ससात्यकीन्विषहेत प्रजेतुं लब्ध्वाऽपि देवान्सचिवान्सहेन्द्रान् ।।	5-25-10a 5-25-10b 5-25-10c 5-25-10d
को वा कुरून्द्रोणभीष्माभिगुप्ता- नश्वत्थाम्ना शल्यकृपादिभिश्च। रणे विजेतुं विषहेत राजन् राधेयगुप्तान्सह भूमिपालैः ।।	5-25-11a 5-25-11b 5-25-11c 5-25-11d
महद्बलं धार्तराष्ट्रस्य राज्ञः को वै शक्तो हन्तुमक्षीयमाणः । सोऽहं जये चैव पराजये च निःश्रेयसं नाधिगच्छामि किंचित् ।।	5-25-12a 5-25-12b 5-25-12c 5-25-12d
कथं हि नीचा इव दौष्कुलेया निर्धर्मार्थं कर्म कुर्युश्च पार्थाः । सोऽहं प्रसाद्य प्रणतो वासुदेवं पञ्चालानामधिपं चैव वृद्धम् ।।	5-25-13a 5-25-13b 5-25-13c 5-25-13d
कृताञ्जलिः शरणं वः प्रपद्ये कथं स्वस्ति स्यात्कुरुसृञ्जयानाम्। न ह्येवमेवं वचनं वासुदेवो धनञ्जयो वा जातु किंचिन्न कुर्यात् ।।	5-25-14a 5-25-14b 5-25-14c 5-25-14d
प्रणान्दद्याद्याचमानः कुतोऽन्य- देतद्विद्वन्साधनार्थं ब्रवीमि । एतद्राज्ञो भीष्मपुरोगमस्य मतं यद्वः शान्तिरिहोत्तमा स्यात् ।।	5-25-15a 5-25-15b 5-25-15c 5-25-15d
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि सञ्जययानपर्वणि पञ्चविंशोऽध्यायः ।।

[सम्पाद्यताम्]

5-25-4 रथमयोजयत्। इह आगन्तुम्। राज्ञः तत् वचनं पाण्डवानां रोचतां ततश्च शमोऽस्तु ।। 4 ।। 5-25-5 संस्थानेनाकारेण। मार्दवेन कृपया। आर्जवेन अकौटिल्येन। अनृशंसाः अनुग्राः । ह्रीनिषेवाः लज्जापरायणाः ।। 5 ।। 5-25-6 हीनं हिंस्रं सत्त्वं बुद्धिसत्वं साधुत्वं वा। भीमसेनाः भीषणसैन्याः ।। 6 ।। 5-25-7 यत्र सङ्ग्रामे भावसंस्थः स इति शेषः ।। 7 ।। 5-25-8 ज्ञातीनां दुर्योधनादीनां कार्यं घोषयात्रायां गन्धर्वेभ्यो मोचनादिकं उपक्रुष्टं निन्दितम् ।। 8 ।। 5-25-9 निर्णीय निश्चयं कृत्वा। निगृह्य हत्वेत्यर्थः ।। 9 ।। 5-25-12 निःश्रेयसं निश्चयम् ।। 12 ।। 5-25-13 निर्धर्मार्थं धर्मार्थयोर्विरुद्धं कम कथं कुर्युः । प्रणतः अस्मीति शेषः ।। 13 ।। 5-25-14 साधनार्थं संधिकार्यस्य सिद्ध्यर्थं ब्रवीमि नतु युष्मान् भीषयामीत्यर्थः ।। 15 ।।

उद्योगपर्व-024

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

उद्योगपर्व-026