श्रीमद्भगवद्गीताविवेचनात्मकशब्दकोशः
| श्रीमद्भगवद्गीताविवेचनात्मकशब्दकोशः [[लेखकः :|]] |
GOVERNMENT OF INDIA | DEPARTMENT OF ARCHAEOLOGY CENTRAL ARCHAEOLOGICAL LIBRARY CMAss. , R S02G_Dur CAL No.. D.K.A. 79.
श्रीमद्भगवद्गीताविवेचनात्मकशब्दकोशः
CRITICAL WORD-INDEX
TO THE
BHAGAVADGITA
BY
Rao Bahadur PRAHLAD G. DIVANJIM.A., LL.M.,
Retired Judge, Advocate (O. S.,
Editor and Translator, Siddhantabid
( Gaekwad's Oriental Series No. 64 )
FOREWORD BY
Dr. S. M. KATREM,A ., Ph.D.,
Director, Deccan College Post-Graduate
and Research Institute, Poona.
Distributors:
NEW B O O K CO., LT D.
188/190, Hornby Road,
BOMBAY
1966
ॐ तत्सत् !
TO
THE GREAT MASTER OF YOGAS
SRI KRSNA-VASUDEVA
Whose words of Wisdom
Immortalized by
THE REVERED SAGE KRSNA DVAIPAYANA
IN
THE SONG DIVINE
More Than Two Thousand Five Hundred Years Ago
Have been Serving Continuously As
The Beacon-light to struggling Humanity
During the Arduous Voyage of Life
THIS INTENSIVE STUDY OF THOSE WORDS
IS
REVERENTIALLY DEDICATED.
Published by Rao Bahodur P.C. Divaji, M.A., LL.M., Retired Judge. Advocate (O. S.),
Prerona, Ghadaunder Road, Santacruz, Bombay 25,
Printed by S. R. Shresai, Z.A., ..., at the Navin Samarth Vidyalaya's Samarth Bharat Pness,
41 Budhwar Path, Poona 2,
PREFACE
I am glad to be able at long last to place this volume before the learned public for use and evaluation.
The difficulties in the way of my doing so were many and multi fatious and presented themselves at each stage since inquiries began to be made for getting the work printed and published at a reasonable cost. However by the grace of Him to whom this work has been dedicated they could all be surmounted one after another.
I regret I am not able to offer copies of this work at a price which any and every student of the Bhagaछadgil can afford to pay but my excuse is the enormous rise in the prices of the materials and the wages of the labourers employed in the printing presses during the years 1943-45.
I take this opportunity of publicly acknowledging my gratitude to the late DrV. S. Sukhtankar Ph. D. for the practical advice which he had ungrudgingly and unassumingly given to me when I consulted him on two previous occasions and for having consented to favour me with a Foreword to this work when I met him in the first week of January 1943 on the occasion of the Silver Jubilee of the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona. I sincerely regret that he suddenly passed away in that very month before completing his course of lectures on the Mahabharata at the end of which I was to have delivered, my manuscript to him for that purpose as he had desired
I am however glad and fortunate to have secured for the same purpose the good-will of Dr. s. M. Ketre M.A., Ph.D., Director, Deccan College Post-graduate and Research Institute, Poona, who has already made his mark in the world of oriental research as the author of certain orks on Indology and the principal editor of some commemoration volumes and three oriental research journals, the Oriental Literary Diges, the Deccal College guarterly and the New India Antijuary I thank him sincerely for having spared sufficient time to look into the manuscript carefully and to contribute the Foreword. I confess it has given me confidence in my new line of work
I am also thankful to Mahamahopadhyaya P. V. Kane M.A., LL.M., and Professor H. D. Velankar M.A., for having spared time from their multifarious engagements for going through my manuscript and favouring me with their valuable opinions before I offered the work to the University of Bombay for publicatian on its behalf. Though that University could not see its way to accept that offer it showed its appreciation of my work by offering to give a grant of Rs. 500/- towards the costs of its publication, should I be prepared to publish it on my own. I thankfully accepted the ofer and hereby publicly acknowledge that solid and encouraging financial assistance from it with thanks, I also acknowledge with thanks the assistance which two of my brothe
lawyers Messrs H. S. Desai and S. V. Desai, Advocates (O. 6.,occasionally rendered to me in ascertaining the method of dissolution of some of the unusual compounds occurring in this work. Lastly, I am thankful to Sir S. Radhakrishnan for going through the book and favouring me with his valuable opinion.
Both the said learned scholars have remarked that the value of this work would have been greatly enhanced had I incorporated in it a comparative study of the diverse methods of interpretation of doubtful passages resorted to by the eminent ones amongst the commentators of this work, which has been looked upon as an authoritative treatise on the correlation existing between the three ways of approach to the realisation of the truth contained in the Upanisad doctrine of the identity of the individual soul, Atman, with the cosmic soul, Brahman, namely Jiana, Upasana and Karma. While I agree that it is a very useful line of work which the higher students of the work would have appreciated but apart from the fact that, as pointed out by Prof. Velankar himself, it is a different line of study and therefore outside the pur view of a purely word-index. My aim in preparing this Index as it is , which contains references to the views of some commentators only so far as they were necessary in order to show which of two alternate readings wa& preferable, was to provide a reference-book for those, who having some knowledge of the language of the text and the subjects dealt wi:h therein, had a desire to for their own independent judg ment as to the meaning of doubtful words and phrases and the purport of the work as a whole by the application of the universally-accepted canons of interpretation. That had been my aim because my view is that it is only. When one's mind is free from the traditional grooves that original idea8 spring up therein and enable one to make some original contribution to the world's stock of knowledge by .making an intensive and comparative study of that.work so much has already several philosophical and theological view-points that any scope for making any substantive addition by making a synthetic and doctrinal study of the work. The field of analytical and historical study thereof is not yet sufficiently explored, and particularly.not by us, !ndians. The future of the Bhagavadgita study therefore lies for us in the direction of ascertaining the authorship, probable sources and date of the work, the place which can be legitimately assigned to it in the history of the Sanskrit language and literature and in that of the Indian philosophy and theolog. 1 have by preparing a separate note on those subjects shown that direction for that purpose I had to make a more intensive study of the work and compare .its contents relating to different subjects with various other worksdealing with the same subjects. I hope other scholars will make a similar Use of this Word-Index for either checking and evaluating my own conclusions after blems arising out of the words of this important and soul-elevating work.
Prerana, Ghodbunder Road
Santacruz, Bombay.25
Dated 15th October 1945
P, C. DIVANJI.
F O R E W O R D
IT is my good fortune to-day to introduce the present Critical Word-Indle or IdeoVerborum to the Bhagavadgata to the world of scholars. The author of this index needs no introduction to scholars in India or outside : for during a very busy official life connected with the judicial department of the Government of Bombay, Rao Bahadur P. C. Divyanji has maintained his scholarly contacts and personally con tributed valuable research papers to several oriental journals of repute. He belongs to a generation which, despite the routine of official life, found sufficient leisure to devote himself seriously and whole-heartedly to intellectual pursuits and make definite contribution to Indology in general.
The present index, as the author explains in his luminous In. troduction, is the outcome of several factors, the chief of which is the Regiera of Pr. Kife's Verge-Index to this 'crest-jewel' of Indian literature by the late Prof. Dr. V. S. Sukhtankar, which appeared in the Oriental Literary Digest, of which I was the Chief Editor then After such correspondence and discussion Rao Bahadur Divanji, con. vinced of the need of a really critical Index-Verborum, despite the many existing word-indices, began collecting his material in all serious. ness, and this book which is being published now bears out in full the expectations that his friends had at the time when the work pwas first planned. It is much to be regretted that Dr. Sukhthakar who first gave concrete shape to Rao Bahadur Diwanji's unfulfilled perception of the need of such an index, is no longer with us to contribute this Foreword. His unrivalled knowledge of the Mahabharata Textual Criticism and long contact with its critical edition would have been sufficient guarantees for the real need of this Index which, in a sense, he initiated by his inspiring appeal to Indian Scholarship in that review My only qualification for the task is that I was the Managing Editor of the Journal in which that review appeared, and was a close personal friend of the late Professor, associated with him very closely during the past seven years. I do so in the spirit of the Gith which has been referred to by the learned author in his Introduction.
It will be noticed that in the preparation of this Index Rao Bahadur Divanji has kept the needs of philosophers, lexicographers and linguisticians before him. The author has sacrificed much of his time for the sake of the scholars of the Gita, and if there is any criticism, it is that he is far more conscientious and far more thorough than he has a right to be. The division of word-units into primary, secondary, tertiary and quaternary, with the exact references under each head, and an index of words common to primary and the rest of the word. units, makes the work of the reader far easier than a mere lexicographi
5
cal arrangement such as the one which I had suggested in my paper on a Thesaurus Lingae Sanskritae. At a glance one finds the entire material before one-self, analysed and presented under the proper alphabetical order and the relevant section depending upon the position of the word-unit in the compound expression. Not only is it an Index-Verborum it is also a complete dictionary of the Gita for which critical material has been drawn from collations of several editions, giving the variae lectionmes as far as they are available to scholars in printed editions and in the testimonies, in published commentaries of this work from the Bhasya of Saikara downwards. The learned compiler of this work has, besides, utilised most of the published critical studies on the text of the BhagadgilThus, in a sense, this work represents the critical summation and evaluation of all the critical material on the text and interpretation of the Gthi that is so far avail- able, presented in a very original manner.
The Gita has a distinct place in the life of the nation; witness, for example, its great moving force on three unique Indian personalities of the present centuries, Sri Aurobindo Ghosh, Lokmanya Tilak and Mahatma Gandhi. The voice of Sri Krsna is still reverberating through the corridors of time and is powerful enough to change the destiny of men, bringing the light of the spirit and the transcendent knowledge to guide the future of mankind. The fiery words can still move inert nature to a final endeavour in:the up-rooting of the evil that exists in man. But cold analysis is required to dissect them into their proper components, for modern research requires a critical text devoid of conscious or unconscious emendations, changes, interpolations, etc. and a tool, not depending upon subjective judgment, for the final sifting of the material and sense. In this manner of speaking, the present attempt is unique in its character, and will enable the linguisti- cian, the comparative philosopher or a critical student of the text of the Gld, to arrive at his goal with the least amount of trouble. The material has been so well presented that the Gita may now very well become its own interpreter, with no external aids.
In conclusion all true scholars have to express their admiration for the patient and critical manner in which Rao Bahadur Divanji has digested his material and presented the same in a scientific manner, satisfying the highest exacting demands of modern scholarship.
Deccan College Post-Graduate
and Research Institute, Poona,
1. NIA. IV. pp. 27-84
OPINIONS
The Bhagavadgita has been the source of inspiration to millions of Indians for at least two thousand years. Numerous commentaries have been written during several centuries to elucidate its teaching. Several scholars have prepared indexes of the words of the Bhagavadgita. Rao Bahadur P. C. Divanji has, however, prepared an Index of the words of the said work on a novel plan. He gives an Index of all the primary word-units in alphabetical order and treats the Vulgate and Kasmir recensions separately with a comparative table of variant readings. Then in Part II he gives a similar treatment of the secondary and other word-units. Part III contains a common index of all the words treated of in Parts I and II. The compounds are dissolved according to the author's own ideas. He does not cite the dissolution of compounds given by the numerou8 commentators of the Bhagavadgita. If he had done that the volume of the work would have increased enormously, though such a work would have been most useful to all interested in the study of the Gita and in Indian philosophy and exegesis. Even as it is, the work prepared by Rao Bahadur Divanji is most valuable and deserves encouragement. He has been known to me for over forty years. He has been doing valuable work and has contributed numerous papers on subjects connected with Indology. He has translated a very difficult work on Vedanta viz., the Siddhartaliady ०f Madhusudana Saraswati with a very scholarly Introduction and Notes for the Gaekwad Oriental Series. The present work shows great patience and industry and presents material in a form valuable to students of linguistics, philosophy and sociology.
I have carefully read the Word-Index of the Bhagavadgin which is prepared by Rao Bahadur P. C. Divanji, whose name is already well- known to orientalists through his papers and articles on various subjects connected with Sanskrit literature. He is specially interested in the Sankara Vedanta and had edited the Siddhantility of Madhusudan Saraswati with a critical Introduction and English Translation in the G. O. Series. Naturally the Bhagaळ«dgita attracted his very serious attention and he very soon discovered the need of a Complete and scientific Word-Index of that all important work. The task of preparing such an index was extremely difficulty, dull and uninteresting and required an unusual degree of physical and mental energy. Yet even in his days of retirement from Government service, where he has
7
aleady proved his ability as indicated by his title, Rao Bahadur, he undertook and finished the task of preparing such an index. I really feel great admiration for Mr. Divanjis untiring energy and devotion to work. The present index of the primary and the other word. units in the Bhagavadgith presents all the material longed for by a research student of the work from a philosophical, linguistical, sociolo- gical and as a matter of fact, from every point of view. All compound words are separated and presented in their original form. The Index is divided into three parts : the first gives the primary word-units in an alphabetical order, the Vulgate and the Kaईmir recensions being separately treated, with comparative tables of the variant readings in both; Part II contains a similar treatment of the secondary and other word-units and Part III gives a Common Index of all the words treated in Parts I and II. The whole plan is carefully explained in the Introduction.
The solution of the compounds in the primary and other word. units is given according to the author's own ideas; perhaps it would have been better had the author given this according to the different commentators that had tackled the book. But this naturally leads to the wider question of giving the different meanings assigned to the different words by the different commentators and this does not fall within the purview of the word-index. Such a dictionary prepared with the help of this Index would, I think, be a scholar's paradise and would, at a glance, lay bare the skill or otherwise of the given com mentator of the Bhagavadgila. The publication of this Index will surely do honour to any publisher and I heartily congratulate the author on the excellent work that he has done in this word-Indiew ¢f the Bhagavatgita.
Wilson College, 14–6-1943, H. D. VELANKAR.
I read through the pages of your Critical word-Index to the Bhagavadgita. It is a work which will be of considerable value to all students of our sacred scriptures.
RADHAKRISHNAN, Benares Hindu University, 28-11-1945. CONTENTS. 'age INTRODUCTION PART I-PRIMARY WORD-UNITS. SECTION A.culgate with variants ... B.-Kaईmir Recension ,, C.–List of New words in Section B .. APPEND I.-Critical Apparatus of Section A ... ॐ II.-Critical Apparatus of Section B ... ,, III-Addenda to Section B ... 1-168 ... 168-187 ... 187-189 ... 189-193 193-223 224 PART II.SECONDARY, TERTIARY & QUATERNARY WORD-UNITS. SECTION A.-Secondary Word-Units. Sub-section ()-Vulgate with Variants ...,225-297 (b)-Kasmir Recension ... ... 297-306 SECTION B-Tertiary word-Units. Sub-section (a-vulgate with Variants ... ... 307-320 (B)-KE£mir Recension ... 321-323 SECTION C.-Quaternary Word-Units. Sub-section (o)-vulgate with Variants ... ... 324-326 ,, (b)-Kasmir Recension 326-327 SECTION D.-Word-Units Common to all or any two of the preceding sections of this Part. Sub-section (a)-Vulgate with Variants ... ... 327-331 ,, (b)-Kasmir Recension 331 PART III.--CONSOLIDATED INDEX OF THE PRIMARY AND SUBSIDIARY WORD-UNITS. SECTION A.CVulgate with Variants ... ... 332-362 B.-Kasmir Recension ... 362-366 ADDENDA et CORRIGENDA. PART I A. ७ १ an 3 . २ ॥ Cit-Cint 19 ११ a ! 11 At p. 4 in entry No. 84 line 2 in place of Com.read Comp. 15 341 sing. plu. 603 ‘‘Lokah' Lokat' 27 605 the 35 797 ,, 2 , pro. nominal ,, pronominal 37 841 ,, निश्चिताः ,, निश्चिताः. past the sense The sense 50 1120 , 5 ,, evplained , explained 50 1141 state). ,, state or way of departure) ,, 54 footnote 3 remove the brackets and for Sev read see. , 54 in entry No. 1214 line 19 in place of super-read super numerary numerary 55 1244 , 2 Cit 56 1257 ,, Calljiha , Celjia- kausottaram Kottara 56 1268 ,, 3 dastroys ,, destroys 58 1295 , 6 at the end add (see App. I. 1.). 59 1335 ,, 1 in place of sing. read plu 68 1522 e, ace. sing . 80 1815 , 4 bet. origin and for " insert "to ". 82 1857 , 5 in place of Brahma read Brahman. 1875 , 6 ,, (App. I. 2) , (App. I. 20. 96 2209 ,, 2 Han Ha. 96 2209 ,, (to destroy or destroy comple tely) read (to shake of completely). 103 2345 , 5 after Upanisads add, or the Srirakashtra of Badarayapa. 117 2681, 3 in place of hsa read has 125 2866 यावनम् , read यावनम् 146 3361 noun. 147 3396 , 3 (Being) Sat , Sat (Being. 10 1b । acc 33 १ १ । ११ nom ADDENDA et CORREGENDA 11 ,, 4 2 PART I B. At p. 170 in entry No. 21 line 1 in place of Nom. sing of the neu. read Acc. sing. of the mas, 177 203 आTध्यमानाः read योध्यमानाः 184 373 , 1 , समदुःखसुख स्वमः Gread समदुःखसुखस्वन. APP. I. At p. 191 between entries Nos. 19 and 20 insert the following :- 19. 6.23 निर्विण्णचेतसा अनिर्विण्णचेतसा Sankara, Anandagiri and Daivajia Pandit. At p. 191 in entry No. 24 Co. 4 in place of ( तस्य तस्य अव) read तस्य तस्य अचल). APP. II. At p. 199 in entry No. 68 Col. 4 in place of अजून ! read अर्जुन , 204 in foot-note (12) 3 योगमयी योगी सयी 204 (12) , २ मय्येवास , 205 in entry No. 122 ,, 3 ,, नेहभूयोऽन्यत् , नेह भूयोऽन्यत् ,, 209 in foot-note 9, 4 धातूनामस्मि कञ्चन ead धातूनामस्मि काञ्चनम्. 212 13 अनन्तवीयोंमितविक्रमस्वम् read अनन्तवीयमितविक्रमस्व. 13 > B PART II A, At p. 225 in entry No. 6 line 1 in place of ( अक्षीणि शिरसि read - ( अक्षीणि शिरांसि. 226 18 अतिशयंमझतीति read अतिशयमतीति. 227 21 तथा read तथा. 228 42 (मपि) (मयि) 230 62 अन्य भा » अन्यभक् 231 96 अरेश्च पक्ष , अरेश्च पक्षः 233 111 , नवस्थत चेतः ,, ज्ञानावस्थितचेताः 234 149 रागजकम् , रागदमकस्. 241 215 ,, 3 , कामक्रोध, ताभ्यां ,, कामक्रोध, ताभ्याम् 243 250 ,, 6 ,, (२०) कर्मसमासात् , , (२४) कर्मसभ्यासात्. 246 278, 5 कुरु श्रेष्ठः 247 286 ,, 18 ,, ( उपादन्ति ) , ( उत्पादयन्ति ). 247 287, 2 दृष्टव्य । इष्टयः 247 301,, 1-2 यत्तपक्रियाः ,, यज्ञतपःक्रियाः 248 313 क्षेत्रं य जानाति सः क्षेत्रज्ञः, तस्य read (क्षेत्रं य: जानाति सः क्षेत्रज्ञःतस्य). 248 318 , 2 ,, ,) गतागत म् read () गतागतम् . । ।। 12 Critical ord-Indey to the Bhagamurdigid 1b ) 14 ! । 1 ॥ +53 11 252 366, 2-3 , जघन्यगुणनिर्मितं ....., तस्मिन् ये स्थिताः read [ जघन्यगुणनिर्मितं. तस्मिन् ये स्थिताः ते. 253 384 सामे . read सङ्ग्रामे 254 390 10 निधूतकल्मषा , निर्दूतकल्मषाः 254 390 ,, 16 ,, येषा येषां. 255 413 तेजसः राशिः । (१) तेजसः राशिः 256 423 (२) तव समः ,, (२) तव वया या समः । 257 433 , 2-3 ,'क्रिया ' शब्दो (२), 'मंन् ’ शक्रदो (३७, 'क्रिया' शब्द (५, read किया (५) शब्द, 'कर्मन्’ (३७), शब्दो, 'क्रिया' (५) शब्द. 257 दुर्मेधा read दुर्मेधाः 263 527 , 'दुःख’ श७ (५) ,, ‘दुःख' (५) शब्द 264 537 निश्चितम् , सुष्टु निश्चितम्. 264 544 1, स्थितिः नैष्कर्य ,, स्थितिः नैष्कर्म्. 265 558 इष्टव्य ] इष्टयः] 266 573 ,, यषां ते पापयोनयः ,, येषां ते पापयोनय 267 605 , " सङ्कल्पप्रभवः ,, सङ्कल्पप्रभवः । 267 605 को स्वभावप्रभवैः , स्वभावप्रभवैः 268 621 , , 1 , , (२) बरप्रसाद ,, एव प्रसादात् 269 626 271 , 661 ,, 1 , (४) भद्भक्तिम् ,, (४) सद्भक्तम् - 276 724 ,, 2 , बन्धुषु ।-[विग्रहपद्धतिभ्यः read बन्धुषु । (-)[ विग्रहपद्धतिभ्यः 747 ,, वेदाध्ययनैर्यज्ञाध्ययनैश्च । read वेदाध्ययनैः (वेदानां पुनः पुनः अध्ययन वेदाध्ययनानि, तैः), यज्ञाध्ययनैः (यज्ञान पुनः पुनः अध्ययनानि, तैः) च । 284 855 , 1 , ‘आदमन ’ (१५) read* आत्मन् ’ (१४). 294 1052 ,, 3 , [विग्रहपद्धतिभ्यःदुः‘राचार ' read [विग्रहपद्धतिभ्यः 'दुराचार. PART II C. At p. 325 in entry No. 17 , 3 । अनेकचित्तविभ्रान्ता read अनेकचित्तविभागः ताः At p. 326, , 1, 2, विनिवृत्तकामयमाः read विनिवृत्तकामाः . PART III A. At p. 350 in entry No. 866 line 1 , read भज भ.
)INTRODUCTION
I. Necessity of a critical word.Index,-II. Primary word.Units and the Critical Apparatus for them; (a) vulgate with commentaries; (b) Kaईmir Recention with Commentaries and its Probable Genesia.-III Seecondary, Tertiary and Quaternary Word.Units,–IV•word-Units Common to Parts I and II-V. Concluding Remark
I. Necesrity of a Critical word-Index.
It was as early as December 1931 that I had felt the necessity of an exhaustive word-index to the Bhagavadigita because I had to deliver a presidential address at a Gita-jayanti celebration at Bulsar where I then was and intended to speak therein on the repeated emphasis laid in that work on the relation between life and philosophy. I had felt the same necessity over again when in 1933 I drafted my Introduction to the critical edition of the Siddhantabiody published as No. 64 of the Gaekwad's Oriental Series, wherein I had traced the history of the Advaita doctrine from the Vedic times to the time of the author, the 17th century A. D. On none of those occasions, however, had I any idea as to the amount of necessity for the same felt by other students of the work. Nor did I then feel the urge to make an attempt to undertake that work myself because unless one feels that there is a chance of one's work being appreciated by those for whom it is meant one does not think it worth his while to take it up. Such an urge came upon me only when in Dr. V. S. Sukhtankar's review of the verse-Index of that work published by Dr. W. Kife) of the University of Bonn' I found a hope expressed that some Indian scholars will wake up to the necessity of preparing at long last a complete index verborum f this crest-jewel of Indian literaturean index in which every occurrence of every infected and uninflected word and every grammatical form will be separately indexed and cited as in Grassmann's Woritarbuch to it Rgछ€ia' ’. It was impressed on my mind again and with greater force when I read in Prof. R. D. Laddu's review of Arthur C. March's work entitled ‘A Buddhist Bibliography ", the prefatory remark that the importance of a complete bibliography on a subject or an inder शerborum to a work can hardly be over-estimated by any one interested in the pursuit of research. The rapid growth that has been taking place in the literature relating to comparative philology, philosophy and religion to-day necessarily demands of a researchist complete upto. date bibliographies on his subjects as well as the serbora to the works within the purview of his study. Where there are none of the kind he has to compile them himself for his own use, which is, no doubt, a giddy task that takes away so much of his energy ". I, therefore,
1. OLD, II. 5, p. 82,
2. Ibid III, 2, pp. 34-35resolved to apply my time and energy to the task of preparing an Index-Verborum to the Bhagadget, which has already taken its place in the literature of the world and is, therefore, a work of more frequent reference to research scholars in all the civilised countries than many others in the feld of Sanskrit literature.
When I did so, I hoped to be able to place before the public a complete index within about six month' s time. Bnt in course of time I was informed that there were already such indices in the field, namely, (1) that appended to the edition of the work in the Indirana Sanskrit Series, (2) that in the Congowduce & the Upanings and the Bhug«vadgil by Col. Jacob and (3) that prepared by Mahatma Gandhi and published by the Navajivan Prakasan Mandir, Ahmedabad as a separate booket under the title GFaipaddrthdoga. Some time was, therefore, taken up in obtaining copies of the said works and examining them. Having done 80, I found that each of them had been based on some one edition of the work and had taken no note of the variae lectionks, of whose existence even in the case of the Vulgate there was ample evidence in the commentaries of the writers of the different schools beginning with Sankaracarya, and of the simple words of which the compound words had been made up Moreover all of them, having been prepared prior to A.D. 1930, when Dr. Schrader first brought a separate Kasir recension to the notice of the world of Oriental scholars, could not naturally have taken any notice of the said recension. I also found that the A. S. Series edition contained several mistakes, that Jacob's work contained the words of the Gita mixed up with those of the 66 Upanisads which he had consulted for comparison and contained no solutions of compounds and no list of words common to the simple and compound words and that the Ahmedabad Index was not likely to be useful to the scholars engaged in linguistic and historical researches because it did not contain an exhaustive mention of all the references in the case of certain words, did not contain a uniform order of arrangement through out and did not take note of the simple words included in compound words and a list of the units common to the simple and compound words. I, therefore, concluded that there was sufficient scope for a carefully-planned, exhau8tive and critical index such as I had in view.
II. Primary Word-Uwits and the Critical Apparatus for them.
(c) The vulgate with Commentaries
An attempt has been made to make this such an index by the adoption of the following means and method. The text of the work as printed in the popular large typed Nirnaya Sagar Press edition has been taken
as the eitio priceps for getting all the Primary word-units e. to saythe words, simple and compound, which have been employed by the learned author for the purpose of making up each stanza. These units are so called because they primarily catch the eye when the words joined by Sadhis are separated and put into prose-order. In order to illustrate this I take the stanya 4-27 which runs as follows सर्वाणीन्द्रियकर्माणि प्राणकर्माणि चापरे। इमसंयमयोगाग्नौ जुह्वति ज्ञानदीपिते ॥ When subjected to the above double process it is reduced to the follow ing form :-अपरे सर्वाणि इन्द्रियकर्माणि प्राणकर्माणि ’ च ज्ञानदीपिते ’ आत्मसंयम- योगाग्नौ ' जुह्वति ॥ It can be seen from the figures placed over the units that the stanza contains a words of which the 2nd, 5th and 8th are simple while the remaining ones are compound words. Such Primary Word-Units are collected together and arranged in alphabetical order, bearing in mind not only their initial letters but also the subsequent ones occurring in them in order, and indexed in Part I. In the case of each such unit, the grammatical form in which it occurs in the text has been defined, its meaning or possible meanings given in brackets and the several places of its occurrence in the text specified by reference in each ca8e to the number of the Adhyaya, printed in thick black types and that of the stanza in the ordinary ones. In arriving at these units, the introductory prose-occurring at remarks
certain places in the work have been, but the colophons at the end of the Adhy३yas have not been, taken to form part of the text because the former are the necessary portion of the episode in the Mahabharata, which the Gita is, but the latter being most probably emendations made for the first time either by a commentator or a copyist in order to give the readers an idea of the contents of each chapter by a single expression are not the same as given in alf the editions with com. mentaries and therefore lack uniformity. Many of them are not sufficiently comprehensive also.
In order to get the variants adopted or noticed by some of the commentators of the work, the additional editions made use of are : (1) the १agad-hitecchu Press edition of A. D. 1886 containing the Bhasya of Saikara and the glo88es of Anandagiri and Daivajia Paidit, (2) the Gujarati Pres edition of 1912, and (3) the Gujarati Press edition f 1935, the last two together containing the text and the commentaries of 19 commentators including Saikara. The Primary Word-Units obtained from these variants have been given their proper places in the Index the propriety or impropriety of the original and variant readings has been discussed in the entries relating to them and a comparative table of such variants with the names of the commentators adopting them called the Critical Apparatus of Sectian A has been added at the
end of this Part as Appendix Ib) The Kadmir Recension with .Commentaties and its Probable Genesia.
This Part contains another section, Section B, comprising an Index of the variants occurring in the Kiiti Recension of the Bhagavadgia. The Vulgate, which is commented upon by Saikara and others, contains 700 stanzas as , expressly mentioned by Saikara in the introductory part of his Bhasya. Out of them 574 have been placed in the mouth of Sri Krsna, 83 in that of Arjuna, 42 in that of Saijaya and 1 in that of Dhttarastra. These stanzas are distributed in the different chapters in the following manner, namely :-Sr Bhaga en-2. 2-3, 11-72; 3. 3-35, 37-43 ; 4. 1-3, 5-42; 5. 2-29 ; 6. 1-32, 35-36, 40-+7; 7, 1-30; 8. 3-28 ; 9. 1-34; 10. 1-11, 19-42; -11 5-8, 32-34, 4749, 52-55 ; 12. 2–20; 13. 2-34; 14. 1-20, 22-27; 5. 120 ; 16. 1-24 17. 2-28; 18, 2–72, i.e. to say, 64 + 40 + 41 + 28 + 42 + 30 + 26 + 34+ 35 + 14 + 19 + 33 + 26 + 20 + 24 + 27 + 71 = 574, Arjuna 1. 20-23, 27-46 ; 2. 4-8; 3. 1-2, 36; 4. 4; 5. 1; 6. 33-34, 37-39; 1-2 ; 10. 12-18; 11. 1-4, 15-31, 36-46; 12. 1; 13. 1 ; 14. 21 ; 17. 1 18. 1, 73, i. e. 21 + 5 + 3 + 1 + 1 + 5 + 2 + 7+ 32 + 1 + 1 + 1 + 1 + 2 =83.-Safjay4-- 1.2-204, 24-27x, 47; 2. 1, 9-10; 11.9-14, 35, 50-51 18. 74-73, i. e. 25 + 3 + 2 + 5 = 42.-Dirtarastra-1. 1
In A. D, 1917 one Haisayogin of Madras published through the Suddha Dharma Mahamaidala there for the first time a different version thereof in which the number of stanzas had been brought up to 745 in supposed conformity with a stanza (43-7), in the Bia param of the Mahabharata as edited in Bombay, and in some MSS. thereof procured from Northern India, to the effect that there were in the GF4 745 stanzas made up as follows:–620 coming fronm the mouth of Kesava (instead of 574), 57 from that of Arjuna (instead of 83), 67 from that of Saijaya (instead of 42) and 1 from that of Dhrtarastra. That version consisted of the work as divided into 26 (instead of 18 chapters, in 2# of which there were uniformly 24 stanzas coming from the mouth of Sri Krsna and 39 of the stanzas in the Vulgate had been omitted and 84 new ones selected from the Udyoga, Arrasang and Santi Parvans besides the Bigma, had been incorporated under the supposition that the text of the Bhagavadgita as it originally existed could not have contained the former and must have contained the latter. This hypothesis was not supported by any Ms evidence
1. J. H. P. edition p. 4. That edition actually contains 699 stanzas only. This is found on comparison thereof with the N. S. P. and G. P. editions to be due to a difer. ence in the make-up of the stanzas 1.26, 36 and 2:24, each of them having 3 instead the usual 2 lines in an Anustubh as in the other edition and that of the stanza 2.25 which has one line only. The total number of lines in all the editions is thus the same If this difierence is ignored the number 700 of the stanzas in the vulgate is found to have been made up thus :- 47+72 + 42 + 42 + 29+47+30+28+34 + 42 + 55+20+3+
+217+20 + 24 + 28 +78= 700.or other data of a reliable character. It was, therefore, condemned as unauthoritative by Prof. Otto Schrader and M. Pritz.'
In 1930, however, the former brought out his edition of the Kathmir Recension of 4he Text of the Bhagavadgita through M. Kolhammar, Stuttgard, on the basis of (!) Abhinavagupta's commentary published by the N. S. Press, Bombay in 1912 along with the text and other com. mentaries, (2) MS. No. 3271 at the India Office Library of the work with the commentary of Ramakaitha alias Ramakavi named Savatobhadra and (3) a birch-bark MS. of the bare text upto 8. 18, bearing No. 6763 D at the MSS. Library at the British MuseumThis recension had no connection with the text as attempted to be reconstructed by Harisayogin but had neverthless several other distinguishing features. They were :-(1) That it contained 14 complete and # half stanzas, of which there was no trace in the Vulgate ; (2) that the number of the different readings which it contained was 282, and (3) that the stanzas numbered 2. 66–67 in the Vulgate did not form part of it. The birch bark MShad the Vulgate stanza 5. 19 not at its proper place and also not after 6. 9 as in the commentaries but that must obviously have been due to the inadvertance of its copyist. Moreover, the existence of the commentary of Abhinavagupta thereon and that of other previous ones referred to therein showed that said recension had been recognised for several centuries in Kamir either as the only one known to the Paidits there or as the only one acceptable to them as the authoritative one. Schrader thought that, such a recension must have been current in that province between the latter half of the 10th century when REmakaitha was believed to have hourished and the 14th century when the Pratyabhijia school, to which Abhinavagupta belonged, believed to have become extinct.
The interest created by this publication led Pandit Laxman Raina Brahmachari of Srinagar to publish separately the text with the com mentary of Abhinavagupta in A. D. 1933, MrS. N. Tad patrikar of Poona was then inspired to collect together and study several MSS. of the work in the Sarada and Nagari scripts at the Bhandarkar Institute and to publish in A. D. 1934 a critical edition of the work as the Pant
1. See Otto Schrader's paper thereon in the Garde Frtchriolar (1927) and that of M. Pritz in ZDMG, 1930. Rajavaidya ] varam Kalidas of Goidal, Kathiawi¢ too hal examined this edition and shown how the editor ha ritten the Gid from hi ०wn imaginary stand-point Sri Bhagavadgild (Goi¢al, 1937) Introduction pp• 16-17. 2. Dr. T. R. Chintamani ha, in his Introduction to the Madras University edition of this reeension with the commentary of Ramakai¢ha named subatobhodna, stated (pp. Evii-x: ri) that prior to Abhinavagupta, 5 other persons, namely u) Vanguga , the founder of the Trila Saivism of Kimi and the author of the stoania (sub cant. A .D.), (2) Anandavardhana , (3) Ramakaitha, (4) Bhaskara, and (5) Lankaand commented upon this seceasion of the G.
B. G. I,Pratinidhi scrict No. 1 wherein all the additional stanzas and line dis covered by Schrader and the variants discussed by him and many others besides them had been taken notice of. Further in 1937 Sastri Jivarईm Kalidas of Gorica, Kathiavad, published a fresh edition of the Kakmir recension based on a single Ms, which he said, he had chanced to Recure from Surat. According to him that MS. is in the form of a Pothi, containing both the Gita and the Harvana and is dated Sadyat 1235 A. D. 1178-79 ). This is not a critical edition in the strict sense of that term, in that it does not contain any foot-notes as to any alternat readings in the Kamir recension. It nevertheless constitutes an additional edition of that recension inasmuch as (1) it is based on a MSpurporting to be the oldest one of that recension yet brought to light and that too obtained from an unimaginable source, (2) substantially agrees with those on which the previous editions had been based and (3) is preceded by an Introduction in which the question of the original extent of the work is considered with reference to the stanza 43-7 in the Balpharyan and with due regard to the previous attempts made by scholars to solve it and in which a con. clusion different from that of Schrader has seen recorded, it being that the Gia must have originally contained 745 stanzas, that the additional stanzas and half-stanza8 included therein may have formed part of the dissing 45 and that, therefore, the search for them must be continued. Lastly, DrChintamani of Madras published in 1941 a scholarly edition of the work with the complete commentary of Rajamaka Rama kavi alias Ramakaitha named Sarvatobhadra as No. 14 of the Madras Uritersity Sanskrit Series. The manuscript material utilised by him for its press copy consisted of 5 MSS., one of which was the India Office Ms. utilised by Dr. Schrader and the remaining four obtained from the Bhandarkar Institute, Poona, three of which were quite com. plete. Dr. Kunhan Raja states in his Foreword to it that while this edition was in the press, another of the same recension with the same commentary had been published from Poona in the Anandircule Sanskrit Series but that the former had the distinction of having been preceded by a scholarly Introduction and followed by two Indices, one as to the Ardhas (halfstanzas ) and the other as to the citations cop tained in the commentary, duly traced to their sources. So far as my present purpose is concerned it is distinguishable by the existence at the end of the Introduction of a Comparative Table of the readings adopted by Ramakavi and Abhinavagupta throughout the work and by Bhaskara upto 7. 16 and by a discussion therein as to the original extent of the work
1. According to Dr. Belvakar (Bhagavadgita with the commentary of Anandavag. dhan, P. 385) ,this Ms. itue£ is not of that year but in a copy of one of that year, made
In Srivat 1544 (A.D. 1487-88).Each of these editora has brushed aside as unworthy of the serious attention of a scholar the clumsy attempt of Harisayujin of Madras to re-construct the Gh as per its contents described in the Binaparea , Nevertheless, owing to the alleged existence of three translations in Persian of a text of the Gia purporting to contain 745 stanzas, two of them in verse and one in prose, referred to by Pandit Mahesh Prasad of Benares in * his short paper on Arabi-Farasimen Gita' published in the Bhagavadgitaka of the Hindi journal Kalyapa of the Gita Press, Gorakhpur, all of them except Mr. Tadpatrikar think it likely that a further more patient and thorough search may reveal the existence of a Msof the work containing 745 stanzas and therefore do not confidently assert that the stanza in chapter 43 of the Bigna parea above referred to, must be an interpolation and not based on the truth as to the original G¢ having 745 stanzaB. MrTadpatrikar has, while difering from this view, cited that of the late Dr. Sukhtankar, till lately the learned General Editor of the Mahabharata, which is that Schrader's view that the original std must have contained the additional stanzas found in the Kasmir recension and that they must have been cut down to make up the preconceived number 700 is not supported by the MSS. from several centres at his command and that of Prof. Barnet that 'the tradition ” as to the KEmir recension has been a little warped by editorial emendations and possibly also by some interpolations, and that whether inspite of these change it is nearer to the original G!d is still not clear . He has also e pressed a hope that the question will be dealt with very exhaustively in the critical edition of the Bhimraparea which is under preparation from MSS. collected at Poona from several provincesparticularly Bengal, where the Royal Asiatic Society has a fairly large collection of rare MSS. in the Sarada script of KE8mr
It appeared from an announcement made by the late Dr. Sukhtankar at the Silver Jubilee celebrations of the Institute in January 1943 that owing to a shortage of the required quality of paper and of funds it was uncertain when it would be possible to publish the Biswapra, although the press-copy thereof would be ready within a short period. We had, however, a sufficient foretaste of the probable result of the
1. Introduction to Pant Patinidhi Sees No1, pp. 5-6 2, It had been announced in a publication of the Institute of 1945 that a special arrangement had been made for rinting this Paran a early as practicable. About 8 day before this was sent so the Press, I learnt that a Fashika of the Bhimpawa as to be published on the Riphicam day this year along with a separate critical edition of the Bhagavadgil, presumably prepared from the MSS. above noticed. Copied thereof were not however available to the subscribera to the critical Edition of the Mbh, till thi was actually sent to the presnot, revie I could , thereforetake any
thereof horecollation of all the available, over 50, MSS. in the long article intituted The So-called Kasmir Recension of the Bhagvadgita' contributed by Dr. Belvalkar, who had been entrusted with the work of editing that Parvan, published at pp. 211-51 of the New India Antiquary Vol. II. Therein, the learned doctor, after considering at length the sources and grounds relied on by Prof. Schrader for his said thesis, summed up the result, which stated succinctly is that the So-called Kaji Recesio : of the Gita can at best be called a Kashmir Version of the Gl, that it could not have been current in that Province prior to the 8th century when Sankara lived, that it is not more authentic than that of Sankara and is therefore of secondary importance even when the additional stanzas and half-stanzas and the thirty odd cases of variants, which alone can stand the test of critical examination , are taken into consideration, that Schrader's conclusion is not, therefore, supported by them, that if it can be held to have been supported by them, we would have to admit the existence of two other recensions also, namely the Bengali and the Malayalam, and that ‘‘we can accordingly conclude that except for about a dozen minor variants, the form of the Bhagavadgita as preserved in the Bhasya of Sankaracarya is still the earliest and the most authentic form of the poerm that we can reach on the basis of the available manuscript evidence It is clear from the said article, that the distinguishing feature which the learned doctor had in mind when he said that the text of the Grt current in Kasmir can be called a Jersion not a recention, was that whereas a Jersion should mainly embody modifications taking place in the course of transmission in the same script from a common codex and would, therefore, have a provincial circulation, a recent should connote more deliberate and far-reaching alterations in the text, often changing the tone and emphasis and transcending the limits of a script or province. As to this the classification of the MSS. of the Mahabhirala made by the late Dr. Sukhtankar in his Prologontena to the Critical edition of the Adiparvar reprinted at pp. 10–140 of the Critical Studies in the Mahabharata and explained at pp. 17 and 97 thereofseems no doubt to lend some colour to that distinction. According to that classification the Great Epic has two regional recensions, the Northern and the Southern and whereas the former is sub-divided into the Kamirit, Nepali, Bengali and other sub-
NIA II. pp. 230-31 The learned doctor hand, Agreeably to this view, publis ned in 1941 an ""Raord text of the Gita and stated in his Preface thereto that he was going t, edit the same work on behalf of the Benares University and to append thereto an exhaustive word-index in which would be included even the words forming part of the compound words occurring in the Gita. Inquiries made in April 1945 showed that he had not till then done so
2. Vide the foot-note at P, 214,recensions or versions, the latter is sub-divided into the Grantha, Telugu, Malayalam, and other sub-recensions or versions. Each set of sub-recensions or versions has moreover several groups within it. Dr. Sukhtankar has repeatedly complained that the Mss. of the dif ferent versions, especially those of the Devanagari group, appeared to have been contated, i. e. to say, compared and added to to such an extent as to make it totally impossible to arrive at a completely pure text of a single Pavan of the recension of the North of the South, let alone the whole of the Epic. It is thus clear that the task of an editor of a Parvan thereof is a very complex one, for he has to critically ascertain the contents of each group of MSS., stanza by stanza, which is by no means an easy task because no commentator has commented upon the pure text of any one recension. He ha8 then to decide which stanzas thereout should form part of the Critical Edition, which should be inserted therein with a wavy line, indicating doubtfulness, and which should be relegated to the appendices. Lastly, below those inserted in the edition he has got to mention the different readings found in the classified groups of MSS. of the Parvan. The task of an editor of a critical edition of the Bhagavadgina is, on the other hand, comparatively simple. That is so because we find almost the same text commented upon by the founders and followers of the diverse philosophical and theological schools who lived from the end of the 8th century. The is not even in the Kasmir recension any additional chapter or even group of stanzas relating to any point not touched in the Vulgate A reference to the Critical Apparatus of Section A forming Appendix I to Part I of this volume will make it clear that the points of difference between the different commentators of all the provinces other than Kasmir, arise only from the methods of reading this or that quarter stanza. except in the case of the supplementary initial stanza in Chapter XIII. And all-told the number of variants found in the 19 commentaries does not go beyond 38, which considering the total number of words in P. I A, comes to less than 1 %. Compared with this, there are more points of difference between three of the five commentators of the Kasmir text. Nevertheless all the MSS. thereof whether written in the Devanagari or Sarada or any other script, agree substantially in the matter of points of distinction from the Vulgate and the additional stanzas and half stanzas, found interspersed in Chapters II, III, V, VI, IX, XI, XIII and XVIII. There is also an agreement amongst them as to the omission of 2 stanzas from Chapter II. Therefore, whereas in the case of the Mahabharata as a whole there is undateable inferential evidence of two separate traditions, one current to the North of the Vindhy range and the other to the South of it, there i8 in that of the Grd, originally an episode in the Bipepar but padhvi 25 ent 2 tia; from his comments on III dateable concrete evidence of two separate traditions, one current in the whole of India except Ka&mir and the other current in the latter only from about the middle of the 8th century to about the end of the 17th, as shown by the date of the Mson which Dr. Belvalkar's edition of Anandavardhana's Commentary is based. There is, therefore, no reason why the text as commented upon by the Pai¢its of Kasmir headed by Siddha Vasugupta should not be designated as the special recension of that province. Another great distinguishing feature of the Gia recensions is that none of them has any sub-recensions and, therefore, there is no possibility of there being any confiated sub-groups of any of them like those of the Mahbhairdatc. That being so, both are available in their original purity.
Nor is there anything in the etymology of the two terms which would militate against the application of the term Tecesion thereout t० the type of the work coming from that northernmost province of India For whereas the term version, derived from certo, to Arn, means 'a change or translation of a work from one language into another or from one script into another, which may be of the same or a different province", and the term recasion, derived from recense०, I review or etaile, means 'a fresh reckoning or re-consideration of a work' and therefore whereas the term sersion can be used with reference to even a translation or a transcript into another language, regardless of the fact whether or not variae lections have or have not crept into the term recension must be used with reference to a work, which, whether translated or transcribed or not, bears evident signs of having been subjected to a review or an examination and consequently con tains emendations made with a view to correct some supposed errors or grammatical irregularities &c., or to supply some missing links, or contains conscious additions made with a view to heighten the effect of a statement or a series of statements with reference to a particular topic contained in the original text. The text of the GEthi as contained in the MSS. coming from the province of Kasmir, whether with or without a commentary, during a long period of several centuries, ia distinguishable by both the said features. Therefore Dr. Schrader cannot be accused of having use made of unscientific terminolog. when in 1930 he published under the caption Kannir Reversion of a Bhagavadgita his booklet based on a comparative study of the contents of the Vulgate and the text as found in the Kakmir MSS., available to him. It appears from his admissions in the Introduction to the edition of the text with the commentary of Anandavardhana that even DrBel. valukar has now ceased to consider that nomenclature objectionable, Introduction The mere existence of one provincial recension does not pro fact० exclude the possible existence of others. Dr. Belvakar had; in hi article in the NIA. above referred to, advanced an argument against the propriety of the title given by Dr. Schrader that there may come a time for the recognition of Bengali and Malayalam recensions of the Gita as well because the MSS. written in the scripts of those linguistic regions also exhibited peculiarities similar to those written in the Sarada script. However none has as yet come forward with such a claim and now the doctor himself admits that there is not such uniform tradition behind the MSS. coming from Bengal and Malabar as there is behind those coming from Kasmir,
But while admitting the existence of a separate Kakmir recension he does not admit that it has other than a second-rate importance and that it is anterior to the time of Sankara. He vehementiy attacks in his said article in the NIA., Schrader's view that there must have been two different recensions of the Gita prior to the Vulgate and the Kakmir recension, one a longer and the other a shorter one, and baa tried to make out that the 1 stanzas which according to Schrader con stitute “f coercive literary evidence → can be explained away on taking into consideration the stanzas contained in Giddra No2, of which separate MSS. are in existence in the Institute's Library at Poona. According to him Gitaedira No. 2 may have been included while com puting the total number of stanzas in the work just as the Haricania though a Khilaparvan of the Mahabhirata, is at times included amongst the Parvana thereof. We are not concerned here with the way in which he makes up the total of 745 stanzas from the texts of the G2a and the GEdira together. Sufice it to say, that he draws attention to the fact that although Keshav Kashmirin has quoted the standina targa from the Bhimparea as current in Kamir, he has com mented only on just the 700 stanzas on which Saikara has commented in his Bhaya and remarks:-"So too when A1'Beruni or when the Persian translators of the Gita gave the extent of the poem as 745 stanzas, we need not be surprised if their Gita is just the ordinary Gita of 700 stanzan -or if differing from it, the difference is due to the inclusion of the Gaira into the Gita proper It is obvious from this that the learned Doctor had not made himself sure whether his conjecture wa ०r was not borne out by the versions utilised by ABeruni or the Persian translators. also appears from and a statement It a foot-note in the previously-mentioned article that he hoped to consider in future the effect of the Msof A. D. 1179 on which Sastri Jivarm claimed to have based his edition and a hitherto unpublished commentary, which
he says, he had chanced to secure.' The above is not, therefore, his
final view and it is just possible that he may modify it. On the other hard although there are some plausible grounds for the hypothesis that there may be in existence a recension of the Gh differing from that commented upon by Saikara and the other non-KEईmirian commenta tors who followed him, no MS. of a recension answering to the descrip tion contained in Binaparzan 43•7 has yet come to light. There is, however, no reasonable ground for believing , as Sastri J var arm has tried to establish by his fresh edition of the Gita published in 1941 of a Benares Msof the work dated Savat 1665 (A. D. 1608-09), that the additional stanzas and half-stanzas found in the M of the KEsmir recension are the survivors of those 45 which, if found, would go to make up the 745 spoken of in the Bigha¢parea, because the distribution of the stanzas in the Kasmir recension as put forth even by the Sastri does not tally with that given in the said Bisma pa70a stanza. Therefore this much is certain that whether Dr. Belval kar does or does not change his views" as to the original extent of the Gita as it may have existed prior to its being separated from the Mahd Bharata. the existence of the Kamir recension must be ascribed to some cause other than the existence of two such recensions, prior to the time of Sankara as schrader has postulated, i. e. to say, one as commented upon by Sankara, whether or not after some one had added 29 stanzas thereto, and the other as containing 745 stanzas distributed amongst the speakers as described in the Bimparea.
What can that cause be ? To me, it appears to be one of the following two, namely :-(1) The MSS. before sankara when he must have decided to write a Bhasya thereon must not have uni
1. NIA, II, p. 214f p. 2.
2. The unpublished commentary of which a Mshad been seeured by
Dr. Belwalkar.has been found to be that of Anandavardhana and to have been
completed in A.D. 1680. The Doctor himself had, in 1941, edited that commentary
together with the text as Approved by that commentston but it had not come to my notice
til this Introduction was drafted. It appears from the Introduction thereto that he
has modified his view considerably.
3, 1 he learned Doctor characterised the Benares Ms of Shatri Jivarim as "A
Fake Bhagavadgits MSin his article bearing that caption which appeared at pp.
21-31 of the Journal of the Jha Research Institute, Allahabad, Vol. I. P. I, published
in November 1943.
4. In the article referred to in the previous footnote and also in his Introduction
to his edition of the Gita with the commentary of Anandavardhana, which appears to
have been published in 1941 but had not come to my notice till in April 1945 it was
found included in the Bibliography appearing in the Poona Orientalist vol, x, 1-2,
the anid Doctor admits that the in a separate Kadmir इecension of the Gita but
till maintain that it must be of a date later than that of Sankara because it
7atematically tried to normalize the archaic grammar and yntax of the current tart,
formly contained any definite number of stanzas, i. e. to say, some
may have contained a few less and some a few more than 700 stanzas
Having collated them he must have come to the conclusion that the
700 which he had decided to comment upon must have been the only
ones therein as handed down from the time when some previous
commentator, such as the Vrttikara whom he refers to, took out this
episode from the Mahabharata for the first time since Vyasa incorporated
it therein, looking upon it as a work on philosophy having an in.
dependent value of its own and for the guidance of his successors in
the field of Gita exegetics noted down that number in the introductory
part of his Bhagya. The MSS. which may have found their way into
Ka&mir may be of that class only which may have contained more
than 700 stanzas and Vasugupta, the founder of the Trika schoolhaving
commented upon the text as so made up, his followers Ramakaitha,
Bhaskara, Abhinavagupta, Anandavardhana and La8akaka may have done
so on believing that to be the correct text of the Gild, as well they might
because it was the only one known to them. This is possible because
is a historical fact that Lalitaditya Muktapida, who ruled over KH&mir
from A.D. 724 to 760 i.e. till 28 years prior to the well-established
date of the birth of Sankara, had extended his kingdom towards the
south as far as Bengal in the East and Gujarat on the West and had to
retrace his steps when his progress was checked near the bank of the
Narmada and it is quite likely that while moving about outside KEEmir
he may have come in contact with several learned men and may, while
returning to his own province, have taken with himself some of them
and the Mss. of the standard works known to them, amongst which
there must be those of the Gia. Unless this were so, we cannot
account for the most patent fact that none of the Kasmirian poets,
dramatists, rhetoricians, philosophers and others, whose names are
famous in the history of Sanskrit literature such as Rajasekhara,
Bihapa, Keemaraja, Bhaskara, Gauda Abhinanda and Abhinavagupta,
dates from a time prior to the beginning of the 9th century A. D. In
fact a Kahmirian Paidit of modern times, Paidit Mukundarीm Sastri
has admitted in the Introduction to his edition of the tearcratya
jagani" that KEmir was a benighted province in the 8th and
9th centuries and most probably till then and a battle-ground for the
teachers of various rival schools and sects, that the people residing
1. Literary evidence of a MS. of the Yogadisilkha having been chus actually taken
from Ayodhy to Kakmir by Brahmanas called Siddhas because of their spiritual
achievements, is contained in a tanka of the Yogaritha of Gauda Abhinanda eated
Laghu Yogavaicha, because it is much amall a a compared with that comment
upon by Anandabodha Yati, namely v. 16.16 (N, B. P. edition, 1937, P. 835)
2. Kafmt seriew of Texts and studies, vol, XXII ( 1918), Introduction,
PP. I to IV.
there were first put on the track of developing their intelligence on the
right lines by the method of Upasana of Siva according to the Trika
rites systematically defined for the first time in his Sivasara by Siddha
asugupta, who is now known to be also the first Kafmirian com
mentator of the Bhagavadgin as known to the Kasmirians of his time,
and that those who had a philosophical turn of mind were organised
into the Pratyabhijia school by Bhatta Somananda, the author of
Sjuadrs. (2) Another probable cause of the existence of the Kasmir
cension is that the Mss. of the Gizz which may have reached Kasmir
before the time of Vasugupta, the founder of the Trika aect of Saivism,
wrote his commentary thereon, which is the earlieut one known to have
been written by a K&mirian Pandit, may have contained just the same
700 stanzas which Sankara has commented upon and distributed amongst
the speakers in the same manner as in hi commentary, but with certain
variations in readings. Afterwards some scribe, who may have copied
out one of them before the time of the next commentator, may have
added the stanzas and half-stanzas just to show of hin learning, and
since then the work as current in Kasmir may have been stamped
with that peculiarity, besides that of the variations in readings, which
now distinguishes that recension from the vulgate . This too is
probable because no MSof Vasugupta's commentary has yet come
to light. However, I believe that there is a greater probability on the
side of the first reason because it is a general belief now that the text
as known to Vasugupta was the same as that known to the later com
mentators and because none of the additional stanzas or half-stanz
has been composed in any of the larger metre in vogue from or after
the 5th century A. D.
Whatever the reason, the recension is there with the ‘distinct stamp of the province impressed upon it by the fact of its having been com mented upon by several writers of the same school just as we have the Pippalada recension of the Atharvaveda peculiar to that province and also a distinct unpublished recension of the Yogadeithe differing in extent and internal structure from that commented upon by Ananda bodha Yati which has been published by the Niraya Sagar Press, Bombay.' A Word-Index to the Bhagavadgild claiming to be exhaustive cannot, therefore, afford to ignore it, especially so when so much importance as is before-mentioned is attached to it by eminent scholars. That is the reason why I have added a separate section in each Part of this work relating to the word occurring in the text according to that recension only. I have preferred to keep them in neparate acctions because the index to the ulgate with its varianta haa itself become
1. Vide my article on "MS, No. 5771 at the Sri Psapaniihn Public Library, rinagar'; in the Bhiraiya Vi Vol. II, pp. 64-11, too complicate and there may be students who may not be interested in the KE£mir variants at all, for the additional stanzas and lines do not after all add anything to our knowledge of any of the branches of the subject dealt with in the Gia and a reference to the critical notes in entries Nos, 2, 8, 9, 21, 23, 42, 69, 152, 156, 169, 210, 267, 367, 373, 386, 387 etc. in PtI B will show that several of the variant eadings are of doubtful value,
In order to arrive at the most probable text as per that recension I have collated the four editions thereof above-mentioned, namely those of (1) Otto Schrader (1930 (2) S. N. Tadpatrikar (1934); (3) Java ram Sastri (1937) and (4) T. R. Chintamani (1941) and have in Appendix II to Part I named Critical Apparatus of Section B, given a comparative table of the variations occurring in all of them and made mention in the foot-notes thereunder of the alternative or peculiar readings found in 8ome of them only, indicating their 8ources by the initial letters of the names of the editors or commentators in whose editions or com. mentaries they are found . While ascertaining the variants common to all the said editions I have not restricted myself to the reading adopted therein but have also made use of those given by the editors in their foot-notes. The names of the commentators of the Vulgate who were found to have adopted any of these variants, from some other sources of course, have also been mentioned in the Remarks- column of that Appendix
The words underlined in Col. + of that Appendix are the only one brought over to the Index in Section B for being arranged in an alpha betical order and treated exactly like those in Section A. Accordingly all the words occurring in the additional stanzas and half-stanzas and only such of those in the common ones as replace the corresponding portions in the vulgate find place therein. The footnotes under each Adhy{ya therein bear a separate series of consecutive numbers. The introductory prose-remarks occurring in this recension have, as in the case of the Vulgate, been ignored while preparing the index in Section B,
III. Secondary, Tertiary and Quaternary Word-Units.
Part II of this Index contains alphabetical list of what I have called Secondary, Tertiary and Quaternary word-Units and a Comparश tive Table of the word-units common to all or any two of the said three kinds of word-units
The secondary word-Units are those which were obtained on dissolving the compound ones from amongst the Primary Word-Unit indexed in Part I and on separating the component part thereof. The method of dissolution adopted in the case of each such unit 4 set forth . in the last column of Section A of this Part. The compound words from which they were taken out have been mentioned therein for ready reference. Several of the secondary units also being found to be compounds as shown in the last colum In of Section A within brackets they were again subjected to an analysis and the parts thus separated were arranged alphabetically and given in Section 3 of this Part as Tertiary Word-Units along with the Primary and Secondary Word-Unit: from which they were taken out. The same process being carried on further in the case of such of the tertiary units as happened to be compound words, yielded Quaternary Word-Units. These have, there . fore, been alphabetically arranged and placed in Section c together with the relevant Tertiary, secondary and Primary word-Units. In ०rder to illustrate the operation of this process, let us revert to the stanza above given, namely 4.27. The 7th Primary word-Unit therein is आश्मसंयमयोगाग्नौ. This compound word will be found to have been resolved into its component parts in the last column of Pt. II, Sec. A (a) as against the word अभि [No. 7]. The first dissolution yields the two words आत्मसंयमयोग and अनि. These are, therefore, put in as Nos. 7 and 154 amongst the secondary Word-Units in Pt. II, Sec. A (). The first word being again a compound word, is dissolved as shown in larger brackets in the last column above-mentioned and the words obtained ate आर्मसंयम and योग. They are accordingly placed as Nos. 36 and 209 amongst the Tertiary Word-Units in Pt, II, Sec, B (a). The first of these two words is again a compound word. When similarly dissolved it yields the words आरमन् and संयम as shown in smaller brackets within the + larger ones. They are, therefore, given places amongst the Quaternary Word-Units indexed in Part II, See, C (a) as Nos. 3 and 33. This Part contains an additional section, namely Section D. It has been added with a view to show at a glance which words are common to the preceding sections.
IV. Word-Units Common to Parts I and II.
Now the simple primary units being most of them inflected words and the simple secondary, tertiary and quaternary ones being the basi forms of words only, it would not have been easy, if the Index had been placed before the public as it stood at the end of Part II, for a reader to get all the references to a given word at one place. Part III has accordingly been added to make that task easy by reducing to their basic forms all the simple primary units, i. e. to say, all the Primary Word-Units not taken notice of for the purpose of the analytical study comprised in Part II, re-arranging in an alphabetical order all such forms, which was rendered necessary by the fact of the same basic forms being common to several word-units not necessarily commencing with the same initial letters and mentioning by their side all the simple Primary Word-Units and the serial numbers of the secondary Tertiary and Quaternary Word-Units in which the same basic forms had been found. The words occurring in the variant readings and the additional lines and stanzas in the Kasmir Recension have been similarly dealt with in separate sections and sub-sections in those parts
V. Concluding Remarks.
This Index was thus prepared on keeping before me an ideal to make it both exhaustive and critical so far as the text of the Bhagavad gita as we have it nowwas concerned. Laborious and tedious as this task may appear to be, it has been to me a labour of love , a pastime during my leisure-time, which has been ample since my retirement from service and an agreeable subject for the occupation of the mind about whose nature what Arjuna has stated and Sri Krsna has confirmed in Bhagavadgita 6. 33-36 is as much true to-day as it was in the far distant age in which those stanzas were composed. As the Lord has stated in 2. 47 my Adhikara lay in the Karma alone. I have done it to the best of my ability taking as my beacon-light the spirit under lying that stanza and have in all humility dedicated the fruit thereof to Him.
Part I of the volume is complete by itself and I hope that all those students of the Gia who prefer to study its wording without being influenced by the interpretation put upon it by the protagonists of the rival schools of philosophy and theology, will get sufficient help and guidance from it. Parts II and III are intended for the benefit of those who have the enthusiasm and patience to make a deeper study of the language of the work either for their personal edification or for purpose of solving some knotty problem relating to the view of the author on any point of philosophical interest, or to the history of Indian philosophy or of the Sanskrit language and literature as a whole or to the course of evolution of the Indian culture and civilisation generally There is to my mind no doubt as to the usefulness of the Bhagavadgild for any of the above purposes, because it is the only work of the post Vedic age which has been preserved in a pure form. Though one cannot say that it has preserved that form since its very composition, owing to the discovery of the statement in some MSS. of the Bisana parea as to its having contained 745 stanzas and of the Kakmir re cension of the text, stil there is no doubt as to the text as known to the commentator .D. 788-820) having remained undebased Sankara (A except for the few minor variations shown in Appendix I to Part I of this volume. Even the recension thereof found to have been commented upon by a series of Kasmirian Paddits commencing from Siddha Vasu gupta of about the middle of the 8th century and therefore most probably a senior contemporary of Sankara, has virtually remained in the same form throughout. Though the latter contains considerable variations and additional lines and stanzas, the basic structure, the purport of the teaching and even the wording of the major and material portion of the work remain unaffected by its discovery. The Jiana karma-samuccaya doctrine which the Kasmirian commentators believed to be the purport of the teaching of the Lord had been believed to be so even by the Vattikara, a prior commentator whose views Sankara fghts hard to refute. Manilal Nabhubhai in Gujrati and B. G. Tilak in Marathi had brought it out as its true purport, even though unaware of that recension. The Bhagavad girl is thus a land-mark in the history of the Sanskrit language and the Indian philosophical literature. True, this fact does not by itself solve any of the problems to which I have alluded. It does, however, enhance the value of the work as a reliable guide in their solution from other internal data evaluated in the light of the other authoritative works on the principles of the various systems discussed therein and this Word-Index will, 1 hope, render the task of the collection of such data easier than it would otherwise have been. It is also possible that it may suggest either some new problems or new methods of approach to the old ones and render assistance in their solution. If this work is found helpful in all or any of the above ways I will have the satisfaction of having spent my time, energy and money in a worthy.cause.
Santacruz, Bombay. P. C. DIVANJI. Dated 1st April 1943.*
- Some minor alterations and additions were made subsequently in this Introduction
ABBREVIATIONS USED IN PART I
Ab1 = Ablative. |
Inf. = Infinitive. |
PART I
PRIMARY WORD-UNITS
SECTION A-VULGATE WITH VARIANTS
(a) words vowelucing with somels
11. अकीर्तिः Nom. sing. of the fem अकर्तारम् Acc. sing. of the mas. noun Akirti (see No. 10) comp. noun Akartr (A non-doer ) 4. 13; 13. 29, Imperf, 3rd pers. plu. 2. अकर्म Nom, or acc. singof the of the Atma. 8th conj neu. comp. noun Akarman (Inaction) root K+ ( To do) 1. 1 4. 16, 18 13. अकुशलम् Acc. sing. of the neu . 3. अकर्मकृत् Nom. sing. of the mas. form of the comp, adj.Akukala comp, noun Akarmakt ( A non-doer ( Inauspicious ) 18. 10. of action ) 3. 5. 14. अकृतबुद्धित्वात् Abl. sing. of the 4. अकर्मणः Abl. or gen. sing. of neu, , comp, noun Akitabuddhitva the neu. comp. noun Akarman (See (The quality or fact of not being No. 2) 3. 8; 4. 17. possessed of a gifted intellect) 18.16. 5. अकर्मणि Locsing. of the neu 15. Nom. plu. of the mas form of the comp. adj. Akrtat comp. noun Akarman ( See No. 2) 2. 47 ; 4. 18. manused as a noun (A person who 6. अकल्मषम् Nom. sing. of the neu. is not po88e88ed of a gifted soul) 15, 11 form of the comp. adj. Akalmasa 16. अकृतेन Inst. sing of the neu (That which is devoid of blemish ) form of the comp. past pass. parti 6. 27. cipial noun Ak¢ta (Abstension from 7. अकारः Nom. sing. of the mas action ) 3. 18 comp. noun Akara (The letter of 17अकृत्स्नविदः Acc.plu. of the mas. the alphabet pronounced as A, the comp. noun. Akgtsnavid (One who first vowel) 10. 33. does not know the whole truth) 3.29. 8. अकायै Acc. singof the neu. 18. अक्क्रियः Nom. sing. of the mas. form of the comppot. participial form of the comp, adj. Akriya (One adj. Akarya used as a noun ( An act who does not do the prescribed which should not be done ) 18. 31 acts) 6. 1 9. अकीर्तिकरम् Nom. sing. of the 19. अक्रोधः Nom. sing. of the ma8 neu. form of the comp, adj. Akirti comp. noun Akrodha (Absence of kara (That which is likely to bring anger) 16. 2. about infamy )2, 2 20. अक्लेद्यः Nom. sing. of the mas. 10. अकीर्तिम् Acc. sing. of the fem. form of the comp. pot. participial comp. noun Akirti ( Infamy or loss adj. Akledya (That which cannot be of reputation ) 2. 34. rendered wet)2. 24. अक्षयम् Bhagavadgita Word-Index Pr. I A
21. अक्षयम् Acc. sing of the neu. 32. अग्नौ Loc. sing. of the mas. form of the comp, adjAkaya noun Agni (See No. 31 } 15. 12. occurring in 5. 21. according to all 33. अने L०e. sing of the peu the comm. in the G. P. edition noun Agra (Commencement) 18, 37, of 1935. (Indestructible). (See No. 38, 39, 23 also). 34. अघम् Acc. sing. of the neu. 22. अक्षयः Nom. sing. of the mas. noun Agha (A sin ) ३. 13. form of the comp, adj, Aksaya (See 35. अघायुः Nomsing. of the mas. No1), 10. 33. form of the comp, adj. Aghayus 23. अक्षय्यम् Acc. sing. of the neu |ne who leads a sinful life ) 3. 16. form of the comp. past participital 36. अनि Acc. plu. of the neu . adj. Aksayya ( See No. 21 ) 5. 21. noun Ahga ( A limb or organ ) 2. 58. All the comm. in the G. P. edition 37. अचरम् Nom. sing. of the neu. of 1935 read here Akaya for form of the comp.adj.Acara (Station- which see No. 21 supra ary, static or immobile ) 13, 15 38. अचलप्रतिष्ठम् Acc. sing. of the Nom. sing. of the 24. neu, form of the comp. adj. Aksara masform of the comp, adj. Acala samudbhava has (That which the has pratistha (That which been im. Aksara as its source) 3. 15. movably fixed) 2. 70. 39. अचलम् Acc. sing. of the neu. 25. अक्षरम् Nom. or acc. sing. of form of the comp. adj . Acala (Steady or motionless ) 6. 13 ; 12. 3 Aksara used as a noun (The Indes. 40. अचलः Nom. sing. of the mas. tructible One ) 8. 3, 11; 10. 25 form of the comp. adj. Acala (See 11. 18, 37; 12, 1, 3 No, 39 ) 2. 24 26. अक्षरः Nom. sing. of the mas. 41. अचला Nom. sing. of the fem. form of the comp. adj. Aksara used form of the comp, adj. Acala (See as a noun (See No25) 8, 21; 15. 16 No39) 2. 53. 27. अक्षराणाम् Gen. plu. of the mas. 42. अचलम् Acesing. of the fem nounAksara (A letter of the alphabet) form of the comp. ad. Acala (See 10. 33, No39 ) 7. 21 28. अक्षरात् Abl. sing. of the neu. 43. अचलेल Inst. King . of the neu. form of the comp, adj , Aksara used form of the comp. adj. Acala (see as a noun (See No25) 15. 18. No39) 8. 10. 29. अखिलम् Nom. sing. of the neu. 44. अचापलम्, Nom. sing. of the neu . form of the adj. Akhila (whole of form of the comp. noun Acapala entire4. 33; . 29; 15. 12. (Absence of fckleness ) 16. 2. 30. अगतासून् Acc, plu. of the mas, 45, अचिन्त्यरूपम् Acc. sing. of the form of the comp. adj. Agatsu used mas. form of the comp• adj•Acintya a8 a noun (One whose vital breath rupa (One whose form or appearaice cannot be thought of ) 8. 9 . has left one's body) 2. 11. 46. अचिन्स्थम् Acc. sing. of the neu. 31. अग्नि: Norm. sing: of the ma३.. form of he comp. pp. parpii noun Agni ( Fire ) 4, 37 ; 8. 24 १. 16; 11. 39; 18. 48. Prinary word-U 47. अधिन्यः Nom. sing. of the mas. (Born of or arising out of ignorance) form of the comp. pot. participial 10. 11; 14. 8. adj. Acintya ( See No. 46 ) 2. 25. 59. Nom, plu. of 48, अचिरेण Inst. sing. of the neu. the mas. form of the comp . past form of the comp adj. Acira used pass participial adj. Ajianavimohita adverbially ( Before long ) 4. 39. ( One who is deluded or infatuated 49. अचेतसः Nom . plu. of the ma8. by ignorance ) 16. 15. form of the adj. Acetas used as a Acc. sing. of the noun (A person who is devoid of neu. form of the comp. past pass. spiritual vision) 3. 32; 15. 11; 17. 6. participial adj.Ajhanasahbhuta (That This word is defined in 3. 32. hich has arisen from ignorance) 50. अच्छेद्यः Nom. sing. of the mas. 4. 42. form of the comp. pot. participial 61. Nom. sing. of the adj. Acchedya (Not capable of being ma8, comp. noun Ajianasammoha cut into pieces ) 2. 24. ( Infatuation or delusion brought 51. अच्युत Voc. sing of the mas . ignorance on by ) 18. 72. form of the comp, adj. Acyuta used 62. अज्ञानम् Nom. or acc. sing. of as a form of address ( One who was the neu. comp. noun Ajiana (Ignor. not dislodged from his position ance ) 5. 16; 13. 11: 14. 1617; 16. 4. hence Vispu) 1. 21 : 1. 42; 18. 73, 52. अजस्रम् Adv. Ind. (For ever or 63. अज्ञानाम् Gen. plu. of the mas. perpetually ) 16. 19. form of the comp, adj. Ajia used as 53, अजम् Acc. sing. of the ma8 . (See No57. a noun . ) 326. form of the comp. adj. Aja (Unborn 64. अज्ञानेन Inst. sing. of the neu. comp• noun AJnana ( See No. 62) or beginningless ) at times used as 5. 15. a noun to designate Brahma. 2. 21 ; 7. 25 ; 10. 3, 12. 65. अणीयांसम् Acc. sing. of the comparative degree of the neu. 54. अज: Nom. sing. of the mas form of the adj. Anu (An atom8. 9. form of the comp, adj. Aja (See No, 53 ) 2. 20; 4. 6. 66. अण: Gen. sing. of the neu. 55. अजानता Inst. sing. of the mas. noun Anu ( See No. 65) 8. 9 form of the pres. participial adj 67. अतवार्थवत् Norm. sing. of the Ajanat Not knowing ignorant neuform the . (or of . of comp. adjAtattvद्भr 11. 41 thavat (That which does not convey the correct notion ) 18. 22, 56. अजानन्तः Norm. plu. of the mas 68. अतन्द्रितः Nom. sing. of the form of the pres. participial adj Ajinat (See No. 55 ) 7. 24 ; 9. 11 ma8. form of the comp. adj. Atan 13. 25. drita (Devoid of idleness ) 3. 23. 57. अज्ञः Nom. sing . of the mas. 69. अतपस्काय Dat. sing• of the mas, form of the comp, adj. Ajiya (Ignor- form of the adj. Atapaka used as a ant ) 4. 40. noun ( An irreligious man ) 18, 67. 58. अशानजम् Acc. sing. of the neu 70, अतः Ady. Ind. (Hence or from form of . . . 11; 15, 18. the comp• adjAjianaja this ) 924; 12. 8; 13 अत:परम् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A अदृष्टपूर्वाणि 71. अतःपरम् Adv. Ind. ( Hereafter) 85. अत्यागिनाम् Gen, plu. of the 2.12. mas. comp. noun Atyāgin (One who 72. arratia Pres. 3rd pers. plu. has not renounced the world ) of the root TỊ with the prefix Ati 18.12. (To swim across ) 13. 25. 86. अत्युच्छ्रितम् Acc. sing. of the 73. अतिनीचम् Acc. sing. of the neu. neu, form of the comp. adj. Atyu- form of the comp. adj. Atinica (Too cchrita (Too much raised or uplifted) low ) 6. 11. 6. 11. 74. अतिरिच्यते Pass. 3rd pers. sing: 87, la Pres. 3rd pers. sing. of of the root Ric with the prefix Ati the root I with the prefix Ati ( See ( To surpass ) 2.34. No. 78 ) 8. 28. 75, staadà Pres. 3rd pers. sing. of the root Vịt with the prefix Ati place or in this connection ) 1.4,23 ; 88. 37 Adv. Ind. (Here, at this (To transcend ). 6. 44; 14. 21. 76. अतिस्वमशीलस्य Gen. sing. of the 4. 16; 8.2, 4, 5; 10.7; 18. 14. mas. form of the comp. adj. Ati- 89. अथ Ind. copulative particle svapnašīla ( One who is disposed to showing the commencement of a sleep too much ) 6. 16. literary work or of a new topic in 77. fta: Nom, sing. of the mas. such a work, and ; also ) 1. 20, 26; form of the past participial adj. 2. 26, 33; 3.36; 11. 5, 40; 12. 9, 11; Atita (One who has transcended a 18.58. limit) 14. 21 ; 15. 18. 90. अथवा Ind. adversative particle 78. erfra Ind. past participle of meaning,'or'. 6. 42; 10. 42; 11. 42. the root I with the prefix Ati (To 91. अथो Ind. copulative particle surpass ) 14.20 (Also ) 4.35. 79. अतीन्द्रियम् Nom. sing. of the 92. अदक्षिणम् Acc. sing. of the mas. neu. form of the comp. adj. Atin form of the comp. adj. Adakšiņa driya ( That which is incomprehen- (Not accompanied by reverential sible to an organ of sense ) 6.21. gifts ) 17. 13. 80. arcra Adv. Ind. (Exceedingly 93. अदम्भिवम् Nom. sing. of the or too much ) 12. 20. neu. comp. noun Adambhitva (Ab- 81. अत्यद्भुतम् Acc. sing. of the neu. sence of hypocrisy ) 13. 7. form of the comp. adj. Atyadbhuta 94. He: Nom. sing. of the mas. (Extremely wonderful ) 18. 77. form of the comp. pot. participial 82. straa Acc. sing. of the neu. adj. Adāhya ( That which cannot be form of the comp. adj. Atyanta burnt off ) 2. 24. (Everlasting or endless ) 6.28. 95. अष्टपूर्वम् Acc. sing. of the neu. 83. art Adv. Ind. (Exceeding- form of the comp. adj. Adrstapūrva ly or excessively ) 7. 17. (That which one had never seen 84. Tuna: Gen, sing, of the mas. before ) 11. 45. form of the com. pres. participial 96. अदृष्टपूर्वाणि Acc. plu. of the neu. adj. Atyaśnat (One who eats too form of the comp. adj. Adrstapūrva much ) 6. 16. (See No. 95 ) 11.6. 4 Prinry Word-Units अध्यामननियस्वम् 97. अदेशकाळे Loc. sing. of the 111. अधिकः Norm. sing. of the mas. mas. comp, noun Adesakala ( At an form of the adj. Adhika (See No. improper place and time ) -17.22. 109) 6. 46 98. अद्भुतम् Acc. sing . of the neu. 112. अधिकारः Norm. sing. of the form of the adj. Adbhuta (Wonder mas. noun Adhikara (Qualification) ful ) 11. 20; 18. 74, 76. 2. 47. 99. अद्य Adv. Ind. (To-day or 113. अधिगच्छति Pres. 3rd pers , asing . now ) 4, 3; 11. 7; 16, 13, of the verb Gam-gacch with the pre 100. अद्रुहः Nomsing. of the fix Adhi (To attain) 2, 64, 71; 4. 39; mas comp, noun Adroha ( Absence 5. 6, 24; 6. 15; 14.19; 18. 49. of malice ) 16. 3. 114 Nom. sing. of the 101. अद्वेष्टा Nom. sing. of the mas. neu. comp.noun Adhidaivata (The comp, noun Advestr (One who does deity presidingover the metaphysical not hate anybody ) 12. 13, forces) 8. 4. The term is defined 102. अधमाम् Acc. sing. of the fem• there, form of the adj. Adhama (Low) 16.20. 115. अधिदैवम्Nomsingthe , . : of neu. comp. noun Adhidaiva (The 103. अधर्मस्य Gen. sing. of the mas . deity presiding over the metaphysi. comp. noun Adharma (Conduct cal forces) 8. 1 which is against the dictates of 116. अधिभूतम् Nom. sing. of the religion ) 4. 7. neu comp. noun Adhibhata (The 104. अधर्मम्.Acc. sing. of the ma8. presiding over the leity primary comp. noun Adharma (See No. 103) elements) 8.1,4. The term is defined 18. 31, 32. in 8.4 105. अधर्मः Nom. sing. of the mas. 117. अधियज्ञः Nom. sing, of the comp. noun Adharma (See No. 103) mas. comp. noun Adhiyajia (The 1. 40. deity presiding over sacrifices) 8.2,4, 106, अधर्माभिभवात् Ab1. sing. of the The term is defined in 8. + mas. comp. noun Adharmabhibhava 118. अधिष्ठानम् Norm. or acc. sing. (Supervention of Adharma) 1.41. - neu of the . noun Adhisthana (A Bub. 107. अधः Ady. Ind. (Downwards) stratum or receptacle) 3.40; 18. 14. 14. 18; 15. 23 119. अधिष्ठाय Ind. past participle 108. अधःशाखम् Acc. sing. of the of the root Stba-tisthwith the prefix mas, form of the comp. adj. Adhah- Adhi ('To preside over or control). alkha (The tree whose branches 4. 6; 15. 9. grow downwards ) 15. 1 120. अध्यक्षेण Inst. sing of the ma3. 109. अधिकतरः Nom. sing . of the noun Adhyaksa (The supervisor)9.10. mas, form of the comparative degree 121. अध्यात्मचेतसा Inst. sing. of the of the adj. Adhika ( More or exce8 bet. form of the comp, adj. Adhyर्व sive) 12. 5. tmacetas ( A mind devoted to the 110. अधिकम् Acc. sing. of the neu. self)3. 30. form of the adj. Adhika (See No. 109) 122. अध्यात्मशाननिरयत्व Nom. sing. 6. 22 of the neu. comp. noun Adhyatma अध्यात्मनित्याः Bhagavadgita Word-Index Pt. I A | अनन्यमनसः | jhananityatva (The permanence of used as a form of addres६ (One who the knowledge of the self) 13. 11, has innumerable forms) 11. 38. 123, अध्यात्मभित्या: Nom. plu. of the 134, अनन्तरूपम् Acce, sing of the Imas, form of the comp, adj. Adhya- mas, form of the comp. adj. Ananta- tmanitya (One who is permanently rupa ( See No. 133 ) 11. 16. devoted to the self) 15. 5. 135. अनन्तविजयम् Acc. sing of the 124. अध्यात्मविद्या Nom. sing. of the mas. comp, noun Anantayijaya (The fem, comp. noun Adhyatmavidya name of the conch used by Yudhi- (The science relating to the know- sthira) 1. 16. ledge and realisation of the self ) 136, अनन्तवीर्य Voc. sing of the 10, 32, Imas, form of the comp, adj. Ananta- | 125, अध्यात्मसंज्ञितम् Acc. sing. of । virya used as a form of address (One the neu. form of the comp. adj. । who is possessed of inexhaustible Adhyatrinasarijriita (That which is strength) 11. 40, designated as the Adhyatma) 11. 1. 137. अनन्तवीर्यम् Acc. sing. of the 126. अध्यात्ममू Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Ananta- neu, comp, noun Adhyatma Thhat virva (See No. 136) 11. 19, which relates to the self) 7. 29; 8. 1, 3. This word is defined in 8. 3. 138, अनन्तम् Acc. sing. of the mas, or neu, form of the adj. Ananta | 127, अध्येच्यते Fut. 3rd pers. sing. (See No. 130) 11. 11, 47. of the root I with the prefix Adhi 1:39. अनन्तः Norm, sing of the (To study) 18. 70. mas noun Ananta ( The name of the | 128. अभवम् Acc. sing. of the neu. thousand-hooded cobra on which | form of the comp, adj. Adhruva Visnu is believed to rest at the end (Inconstant or transient) 17. 18. of the involution of the universe) 129. अनघ Yoc sing. of the mas. 10. 29. form of the adj. Anagha used as a | 140. अनन्ताः Nom. plu. of the fem. | form of address (One who is devoid form of the comp. adj. Ananta ( See of sin) 3. 3; 14.6; 15. 20. No. 130)2, 41. | 130, अनन्त Voc. sing. of the mas. 141, अनन्यचेता: Nom. sing. of the form of the comp, adj. Ananta used mas. form of the comp. adj. Anae as a form of address (He who is with- nyacetas (One whose mind is not out an end) 11. 37. diverted to any other object of 131. अनन्तन्याहुम् Acc. sing. of the devotion) 8. 14. mas, form of the comp. adj. Ananta- 142. अनन्यभाक् Nom. sing. of the bahu (One who has innumerable mas. form of the comp, adj. Ananya hands) 11. 19, bhak (One who is not devoted to
- 132, अनन्तरम् Ady, Ind. (Without any other object of devotion) 9, 30,
delay, at once or immediately after) 143, अनन्यमनस: Nom. plu. of the 12. 12, mas. form of the comp. adj. Ananya- | 133, अनन्तरूप Vog, sing of the mas, Imanas (One whose mind is not des form of the comp. adj. Anantarupa voted to any other object ) 9. 13, अनन्यया Primary Word-Units अनादिमत् 144. अनन्यया Inst. sing of the 156. अनवलोकयन् Nom. sing. of the fem. form of the comp. adj. Ananya pres. participial adj. Anavalokayat (That which has no other object in (Without looking at) 6. 13. view) 8. 22; 11. 54. 157. अनवासम् Acc.sing. of the neu. 145. a Inst. sing. of the form of the past pass. Participial mas. form of the comp. adj. Ananya adj. Anavāpta (Not acquired) 3. 22. (See No. 144 ) 12. 6. 158. *A: Gen. sing. of the pres. 146. saataa Inst. sing. of the participial adj. Anaśnat (Not eating) mas. comp. noun Ananyayoga (The 6. 16. Yoga consisting of concentration on 159. अनसूयन्स: Nom. plu. of the one ideal only ) 13. 10. mas. form of the comp. pres. parti- 147. Tut: Nom. plu. of the mas. cipial adj. Anasuyat (Not being en- form of the comp. adj. Ananya ( See vious or jealous ) 3. 31. No. 144 ) 9. 22. 160. अनसूयवे Dat. sing. of the mas. 148. wall: Nom. sing. of the form of the comp. adj. Anasuyu mas, form of the comp. adj. Ana- (One who does not become jealous) peksa ( One who has no longing for 9.1. anything ) 12. 16. 161. * Nom. sing. of the 149. 4 Ind. past participle mas, form of the comp. adj. Anasuya of the root Iks with the prefix Ap (One who does not become jealous) turned to convey a negative idea by 18.71. adding the further prefix An (Without 162. 64: Nom. sing. of the looking to or thinking of) 18. 25, mas. comp. noun Anahamkâra (Ab- 150. अनभिष्वङ्ग: Nom. sing. of the sence of egotism ) 13. 8. comp. noun Anabhişvanga 163. mart Nom. sing. of the (Absence of affection, love or attach- mas. form of the comp. adj. Anaham- ment) 13. 9. vādin used as a noun ( One who is 151. अनभिसंधाय Ind. past participle not egotistic) 18. 26. of the 3rd conj. root Dha with the 164. What: Gen. sing. of the prefixes Abhi and Sam turned to mas. comp. noun Anātman (A non- convey a negative idea by adding ) 6.6. the further prefix An ( Without hav- 165. u Nom. sing. of the neu. ing aimed at ) 17. 25. form of the comp. adj. Anādi 152. अनभिनेहः Nom. sing. of the ( Beginningless ) 13. 12. For the mas. comp. noun Anabhisneha (Want occurrence of this word there see the of affection ) 2. 57. critical note in Entry No. 167 infra. • 153. अनयो: Gen. dual of the mas. 166. अनादित्वात् Abl. sing. of the form of the pronoun Idam (This ) neu. comp. noun Anaditva (The 2. 16. quality of being without a beginning) 154. 498: Nom. sing. of the mas. 13.31. noun Anala (Fire) 7. 4. 167. अनादिमत् Nom, sing, of the 155. a Inst. sing. of the mas. neu, form of the comp. adj. Anādi- noun Anala ( See No. 154 ) 3. 39. mat (That which is without a begin- 7 mas. अनादिमध्यान्तम् Bhagavadgita Word-Index Pt. I' A अनिष्टम् ning) 13.12. The expression of which 171. अनामयम् Nom. sing. of the this word forms a part in the vulgate mas. form of the comp. adj. Anā- is with me. It means 'the Higher maya (Harmless or faultless) 2. 51; Brahmawhich is beginningless'. Here 14,6. the word 'Anādimat' has the same 172. अनारम्भात् Abl. sing. of the meaning as the word ' Anādi' and mas, comp. noun Anārambha (non- Sankara who gives the above inter- commencement) 3. 4. pretation says that the mat-pratyaya 173. अनार्यजुष्टम् Nom. sing. of the is redundant and serves only the pur- neu, form of the comp, adj. Anārya- pose of making up the required num- justa (That which is not entertain- ber of syllables in the line in whiched by an Arya or that which is enter- it occurs. He further notices an tained by an Anārya). 2.2.: alternative interpretation according 174. अनावृत्तिम् Acc. sing. of the to which the words in the expression fem. comp. noun Anāvſtti (Non- are Anūdi, matparam and Brahma return) 8. 23, 26, and the word matpara there is an adj. 175. 6: Gen. sing. of the qualifying the word Brahma and means 'that of which Väsudeva is the mas, form of the comp. adj. Anāśin Parā Śakti'. He, however, rejects this (That which is not liable to destruc- tion) 2. 18.. interpretation saying that what is meant here is the pure Brahma which 176. अनाश्रितः Nom. sing. of the is explained in the very next line as mas. form of the comp. past partici- being neither Sat nor Asat. Rāmā- pial adj. Anāśrita (One who is not nuja though adopting the latter way dependent on another) 6. 1. of separating the parts, explains 177. Bfa: Nom. sing. of the the expression to mean the begin- mas, form of the comp. adj. Aniketa ningless Brahma (i. e. the indivi- (One who has no fixed abode) 12. 19. dual soul) than whom I am higher'. 178. अनिच्छन् Nom. sing. of the The rest of the description of the mas. form of the comp. past partici- thing to be known given in this pial adj. Anicchat (Unwilling) 3. 36. chapter shows that this is a very 179. अनित्यम् Acc. sing. of the mas. laboured and far-fetched interpreta- form of the comp. adj. Anitya tion. (Impermanent or transient) 9.33. 168. अनादिमध्यान्तम् Acc. sing. of 180. अनित्या: Nom. plu. of the the mas. form of the comp. adj. mas. form of the comp. adj. Anitya Anādimadhyānta (One who has no (See No. 179 ) 2. 14. beginning, middle or end ) 11. 19, 181. अनिर्देश्यम् Acc. sing. of the 169. Big Acc. sing. of the mas. mas. form of the comp. pot. partici- form of the comp. adj. Anādi (One, pial adj. Anirdesya (That which can- who is beginningless ) 10.3. not be referred to by speech) 12.3. 170. अनादी Acc.dual of the neu. 182. Bago Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Anādi (See form of the comp. adj. Anista ( That No, 169) 13. 19. which is not desirable ) 18. 12. 8 अनीश्वरम् Primary Word-Units अनुशोचितुम् 183. अनीश्वरम् Nom. sing. of the 195. अनुप्रपन्नाः Nom. plu. of the neu. form of the comp. adj. Anis mas. form of the past participial vara (Devoid of a Moral Ruler) 16. 8. adj. Anuprapanna (One who has 184. अनुकम्पार्थम् The fem. noun taken resort to ) 9.21. Anukampa with the suffix Arthamn 196. अनुबन्धम् Acc. sing. of the mas. having the sense of the dative case comp. noun Anubandha (Conse- termination (For the sake of compas- quence or end ) 18. 25. sion) 10.11. 197. अनुबन्धे Loc. sing. of the mas. 185. अनुचिन्तयन् Nom. sing. of the comp. noun Anubandha (See No.196) mas. form of the pres. participial 18. 39. adj. Anucintayat (Contemplating or 198. aar Nom. sing. of the thinking over) 8. 8. mas. comp. noun Anumant (One 186. uglaufa Pres. 3rd pers. plu. who expresses approval of another's of the root Sthā tişth with the pre act or silently acquiesces in it or fix Anu (To follow) 3. 31, 32. actively shows one's sympathy to- 187. अनुत्तमम् Acc. sing. of the mas. wards it ) 13. 22. form of the comp. adj. Anuttama 199. अनुरज्यते Pres. 3rd pers. sing. (That than which there is no better of the root Ranj with the prefix Anu one) 7. 24. (To be inspired with love ) 11. 36. 188. अनुत्तमाम् Acc. sing. of the 200. अनुवर्तते Pres. 3rd pers. sing. fem. form of the comp. adj. Anut- of the root Vrt with the prefix Anu tama (See No. 187) 7. 18. (To follow ) 3. 21. 189. अनुद्विग्नमनाः Nom. sing. of the 201. अनुवर्तन्ते Pres. 3rd pers, plu. mas, form of the comp. adj. Anu- of the root Vrt with the prefix Anu dvignamanas (One whose mind is not (See No. 200 ) 3. 23; 4. 11. perturbed ) 2. 56. 202. अनुवर्तयति Caus. 3rd pers.sing. 190. HTE*** Nom. sing. of the of the root Vịt with the prefix Anu neu. form of the comp. adj. Anu- (To cause to continue ) 3. 16. dvegakara (That which does not 203. अनुविधीयते Pass. 3rd pers.sing. cause perturbation) 17. 15. of the root Vidhā with the prefix 191. अनुपकारिणे Dat. sing. of the Anu ( To obey; to follow ) 2. 67. mas, form of the comp. noun Anu 204. अनुशासितारम् Acc. sing. of the pakārin (One who does not confer noun Anuśäsitr (The Moral or has not conferred an obligation) Governor of the World ) 8.9. 17. 20. 205. अनुशुश्रुम Perf. 1st pers. plu. 192. 99 fa Pres. 3rd pers. sing. of the root Sru with the prefix Anu of the root Drs-paśy with the prefix (To hear traditionally) 1. 44. Anu (To realise ) 13. 30; 14. 19. 206. अनुशोचन्ति Pres. 3rd pers. plu. 193. 1994fea Pres. 3rd pers. plu. of the root Suc with the prefix Anu of the root Dļš-paśy with the prefix (To repent or be sorry for) 2. 11. Anu ( See No. 192) 15. 10. 194. अनुपश्यामि Pres. 1st pers. sing. 207. अनुशोचितुम् Inf. of the root of the root Dré-pasy with the prefix Suc with the prefix Anu (See No. Anu (See No. 192) 1.31. 206)2.25. 9 mas. अनुषज्जते Bhagavadgitā Word-Index Pt. 1 A अन्तम् CO- ...208. अनुषजते Pres. 3rd pers. sing. 219. अनेकवर्णम् Acc. sing. of the of the root Sañj with the prefix Anu mag. form of the comp. adj. Aneka- (To cling or adhere to ) 6.4; 18. 10. varna (One who has diverse 209. अनुसन्ततानि Nom. plu. of the lours) 11. 24. neu, form of the past. pass. partici 220. अनेकाद्भुतदर्शनम् Acc. sing. of pial adj. Anusantata (Extended) 15.2. the mas. form of the comp. adj. 210. IT Imp. 2nd pers. sing. Anekādbhutadarśana (One who puts of the root Smp with the prefix Anu on diverse wonderful appearances) (To recollect or recall to oneself) 11. 10. 8.7. 221. a Inst. sing. of the mas. 211. Wat Nom. sing. of the form of the pronoun Idam ( See No. mas. form of the pres. participial 153 ) 3. 10, 11; 9. 10; 11.8. adj. Anusmarat (Recollecting) 8. 13. 222. अन्तकाले- Loc. sing. of the mas. 212. Pot. 3rd pers. sing. comp. noun Antakala ( The time of of the root Sms with the prefix Anu death ) 2.72; 8.5. (See No. 210) 8.9. 223. अन्तगतम् Nom. sing. of the 213. अनेकचित्तविभ्रान्ताः Nom. plu.of neu. form of the comp. past pass. the mas, form of the comp. adj.Ane- participial adj. Antagata (Terminat- kacittavibhränta (One whose mind ed) 7. 28. has been ruffled owing to its being 224. rat. Nom. or acc. sing. of diverted to numerous objects) 16.16. the neu. noun Antara ( An interven- 214. अनेकजन्मसंसिद्धः Nom. sing. of ing space or difference) 11.20; 13.34. the mas. form of the comp. adj. 225. अन्तरात्मना Inst. sing. of the Anekajanmasamsiddha (One who has mas. comp. noun Antarātman (The become an adept after under- inner soul i, e, the heart) 6. 47. going numerous births) 6. 45. 226. अन्तरारामः Nom. sing. of the 215. naaicurama. Acc. sing. of mas, form of the comp. adj. Anta- the mas. form of the comp. adj. rārāma (One who finds himself at ease within himself) 5. 24. Anekadivyabharana (One whose body 227. wat Loc. sing. of the neu. has been bedecked with numerous celestial ornaments ) 11. 10. noun Antara (See No. 224) 5. 27. 228. अन्तज्योति: Nom. sing. of the 216. अनेकधा Adv. Ind. (In nume- mas, form of the comp. adj. Antar- rous ways) 11. 13. jyoti (One who has light within him- 217. अनेकबाहूदरवक्सनेयम् Acc. sing. self ) 5. 24, of the mas. form of the comp. adj. 229. ***97 Nom. sing. of the neu. Anekabāhūdaravaktranetra (One who form of the adj. Antavat ( That which has numerous hands, bellies, mouths is likely to terminate ) 7. 23. and eyes) 11. 16. 230. अन्तवन्तः Nom. plu. of the 218. अनेकवक्तूनयनम् Acc. sing. of the mas. form of the adj. Antavat (Sce mas. form of the comp. adj. Aneka- No. 229 ) 2. 18. yaktranayana ( One who has nume 231. F# Acc. sing. of the mas. rous mouths and eyes) 11. 10. noun Anta (The end ) 11. 16. 10 अन्तः Primary Word-Units अपनुचात् 232. *a: Nom. sing. of the mas. 246.2491 Inst, sing. of the fem. noun Anta (See No. 231 ) 2. 16; form of the pronominal adj. Anya 10. 19, 20, 32, 40; 15.3; Ady. Ind. (Another ) 8. 26. ( Inside ) 13. 15. 247. * Acc. sing. of the mas. 233. अन्तःशरीरस्थम् Acc. sing. of the form of the pronominal adj. Anya mas. form of the comp. adj. Antah. (See No. 246) 14. 19. sarirastha (Residing inside the body) 248. : Nom. sing. of the mas. 17.6. form of the pronominal adj. Anya 234. sa:ge: Nom. sing. of the (See No. 246) 2.292; 4. 31; 6. 39; mas. form of the comp, adj. Antah- 8. 20; 11. 43; 15. 17; 16. 15; 18. 69. sukha (One who finds happiness 249. अन्यानि Nom. plu. of the neu. within himself) 5. 24. 235. अन्तःस्थानि Nom. plu. of the form of the pronominal adj, Anya (See No. 246) 2. 22. neu. form of the comp. Antah- stha (Residing inside ) 8. 22. 250. अन्यान् Acc. plu. of the mas. 236. apfad Loc. sing. of the neu. form of the pronominal adj. Anya noun Antika (Nearness or proximity) (See No. 246 ) 11. 34. 13.15. 251. 19 Acc. sing. of the fem. 237. apa Loc, sing. of the mas. form of the pronominal adj. Anya noun Anta (See No. 231 ) 7. 19; 8.6. (See No. 246 ) 7.5. 238. * Nom. sing. of the neu. 252. That Inst. sing. of the mas. noun Anna (Food) 15. 14. comp. noun Anyāya used adverbi- 239. **: Nom. sing. of the ally (Unjustly) 16. 12. mas. comp. noun Annasambhava 253. Spre Nom. plu. of the mas. (The origin or production of food) form of the pronominal adj. Anya 3. 14. (See No. 246 ) 1. 9; 4. 262; 9. 15; 240. 2. Abl. sing. of the neu. 13. 24, 25; 17. 4. noun Anna ( See No, 238 ) 3. 14. 254. अन्येभ्य: Abl. plu. of the mas. 241. 4 Nom. sing. of the neu. form of the pronominal adj. Anya form of the pronoun or adj. Anya (See No. 246 ) 13. 25. (Another or other) 2.31, 42; 7. 2,7; 255. अन्वशोचः Imperf, 2nd pers, 11.7; 16. 8. sing. of the root Suc with the prefix 242, 47 Ady. Ind. (Elsewhere ) Anu (To become sorry for) 2. 11. 3.9. 256. say Imp. 2nd pers. sing. 243. per Adv. Ind. Otherwise) of the 6th conj. root Iş-icch with the 13. 11. prefix Anu ( To seek for or desire ) 244. अन्यदेवताभक्ताः Nom.plu. of the 2.49. mas. form of the comp. adj. Anya 257. aaar: Nom. plu. of the past devatabhakta (One who is devoted pass, participial adj. Anvita (Follow- to any other deity ) 9.23. ed by, joined to or accompanied by) 245. Tat: Nom. plu. of the 9.23 ; 17. 1. mas. comp. noun Anyadevatä (An 258. gure Pot. 3rd pers. sing. other deity) 7. 20. This is an irregu- of the root Nud with the prefix Apa lar compound. (To remove or destroy ) 2.8. 11 अपरम् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A अपि 259. * Nom. sing. of the neu. 268. Nom. plu. of the mas. form and acc, sing. of the mas. form form of the pronoun or adj. Apara of the comp. adj. Apara (Later; (Another or other) 4. 252, 27, 28, 29, another ) 4.4 ; 6.22. In 4. 4 Rāmā- 30; 13. 24; 18. 3. nuja reads Avaram ( See App. I. 14) 269. अपर्याप्तम् Nom. sing. of the in place of this word but it does neu. form of the comp. adj. Apar- not seem to fit in with the con- yäpta ( Incomplete; insufficient) 1.10. text, as it means 'lower.' If that 270. अपलायनम् Nom. sing. of the reading is taken to be correct, the neu. comp. noun Apalāyana (Not reference to 4. 4 would be required flying away from ) 18. 43. to be omitted from here and to be 271. 19947 Imperf. 3rd pers. sing. added in the entry as to that word. of the root Dļš-paśy (To see ) 1.26; 260. अपरस्परसम्भूतम् Nom. sing. of 11. 13. the neu. form of the comp. adj. Apa- 272. अपहृतचेतसाम् Gen. plu. of the rasparasambhūta (Come into exis- mas. form of the comp. adj. Apa- tence as the result of intercourse between the one (male) and the hţtacetas (One whose heart has been carried other (female) 16. 8. away) 2. 44. 273. अपहृतज्ञाना: Nom. plu. of the 261. 89T1 Nom. sing. of the fem. mas. form of the comp. adj. Apahr- form of the comp. adj. Apara (See tajñāna (One whose knowledge has No. 259 ) 7. 5. vanished ) 7. 15. 262. अपराजितः Nom. sing. of the 274. अपानेभ्यः Abl. plu. of the mas. form of the comp. past pass. mas. form of the comp. adj. Apātra participial adj. Aparājita (Uncon- (One who is not a fit person for a quered ) 1. 17. gift) 17.22. 263. अपराणि Nom. plu. of the neu. 275. H Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Apara (See noun Apāna ( The downward breath) No. 259) 2. 22. 4.29. 264. अपरान् Acc. plu. of the mas. 276 à Loc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Apara (See noun Apāna (See No. 275 ) 4. 29. No. 259 ) 16. 14. 277. arah Nom. sing. of the 265. अपरिग्रह: Nom. sing. of the neu. form of the past participialladj. mas, form of the comp. adj. Apari- Apāvsta (Opened out) 2. 32. graha (One who does not accept 278. af Adv. Ind.(Also, and, even gifts ) 6. 10. or even though ) 1. 27, 352, 38; 2.5, 266. अपरिमेयाम् Acc. sing. of the 8, 16, 29, 31, 34, 40, 59, 60, 72; 3.5, fem. form of the comp. pot. partici- 8, 20, 31, 33, 36; 4. 62, 13, 15, 16, 17, pial adj. Aparimeya (Immeasureable) 20, 22, 30, 36; 5. 4, 5, 7, 9, 11; 6. 9, 16. 11, 22, 25, 31, 44, 46, 47; 7. 3, 23, 30; 267. अपरिहायें Loc. sing. of the mas, 8. 6; 9. 15, 234, 25, 29, 30, 322; form of the comp. pot. pass. partici- 10.37, 39; 11. 2, 26, 29, 32, 34, 37, 39, pial adj. Aparihārya (That which 41, 42, 43, 52; 12. 1, 102, 11; 13. 2, cannot be avoided ) 2. 27. 17, 19, 22, 23, 25, 31; 14. 2; 15. 8, 12 अपुनरावृत्तिम् Primary Word-Units अभविता 10, 11, 18; 16.7, 13, 14; 17.7, 10,12; 290. अप्रवृत्ति: Nom. sing of the fem. 18. 6, 17, 19, 43, 44, 48, 56, 60, 712. comp. noun Apravýtti (Absence of 279. अपुनरावृत्तिम् Acc. sing. of the activity) 14. 13. fem. comp. noun. Apunarāvrtti (A 291. अप्राप्य Ind. past participle of state of the soul from which no re the verb Ap with the prefix Pra version takes place ) 5. 17. turned to convey a negative idea by 280. 372 Nom. sing. of the prefixing the letter A ( Without hav- neu, comp. noun Apaišuna (The ing acquired ) 6. 37; 9. 3 ; 16.20. quality of not having the tendency 292. अप्रियम् Acc. sing. of the neu. to disclose the faults of others) 16.2. form of the comp. adj. Apriya (Un- 281. अपोहनम् Nom. sing. of the liked ; unpleasant ) 5. 20. neu, noun Apohana (Disappearance, 293. Loc. plu. of the fem. extinction or removal) 15. 15. noun Ap (Water) 7. 8. 282, अप्रकाशः Nom. sing. of the 294. अफलप्रेप्सुना Inst. sing. of the mas. comp. noun Aprakāśa ( Absence mas. form of the comp. adj. Apha- of light ) 14. 13. laprepsu (One who does not desire 283. अप्रतिमप्रभावः Nom. sing. of the for a fruit) 18. 23. mas. form of the comp. adj. Aprati- 295. अफलाकाक्षिभि: Inst. plu. of maprabhāva ( One whose prowess is the mas. form of the comp. adj. unparalleled ) 11. 43. Aphalākāmkşin (One who does not 284. अप्रतिष्ठम् Acc. sing. of the neu. expect a fruit) 17. 11, 17. form of the comp. adj. Apratiștha form of the comp. adj. Abuddhi 296. Uga: Nom. plu, of the mas. (Unstable i. e. not resting on any substantial foundation) 16. 8. (One who is wanting in intelligence or the faculty of right perception) 285. aafae: Nom. sing. of the mas. 7.24. form of the comp. adj. Apratiștha 297. अब्रवीत् Imperf. 3rd pers. sing. (See No. 284 ) 6. 38. of the root Brü ( To speak ) 1.2, 28; 286. अप्रतिकारम् Acc. sing. of the 4.1. mas. form of the adj. Apratikara 298. अभक्ताय Dat.sing.of the comp. (One who does not retaliate ) 1. 46. noun Abhakta (A non-devotee ) 287. अप्रदाय Ind. past participle of 18. 67. the root Dā with the prefix Pra turn 299. 04 Nom. sing. of the neu. ed to convey a negative idea by fur- comp. noun Abhaya (Want of fear) ther adding the prefix A (Without 10.4; 16.1. having given ) 3.12. 300. HTT Imperf. 3rd pers. sing. 288. THYET Gen. sing. of the of the root Bhū (To be ) 1. 13. mas. form of the pot. participial 301. safar Nom. sing. of the adj. Aprameya ( That which cannot mas, form of the future participial be established logically ) 2. 18. adj. Abhavitp (That which is not 289. अप्रमेयम् Acc. sing. of the mas. likely to be) 2. 20. Although the form of the pot. Participial adj. initial letter 'A' is not so apparent Aprameya ( See No. 288) 11. 17, 42. it must be deemed to have been in- 13 अभावयतः Bhagavadgita Word-Index Pt. I A अभिसंधाथ cluded by Samdhi in the final letter 313. अभिधास्यति Fut. 3rd pers. of the preceding word 'Bhūtvā' as sing. of the root Dhā with the prefix understood rightly by Sankara, the Abhi (To state, say or narrate) 18.68. sentence not being intelligible with 314, sfarsità Pass. 3rd pers. sing. the positive verb Bhavit (See App. of the root Dhā with the prefix Abhi L. 6) If the other reading is taken (See No. 313 ) 13. 1; 17. 27; 18.11. to be correct this entry would be 315. अभिनन्दति Pres. 3rd pers, sing. required to be omitted. of the root Nand with the prefix 302. अभावयत: Gen. sing. of the Abhi (To rejoice at or exult over) pres, participial adj. Abhāvayat (One 2. 57. who does not entertain a belief in an 316. अभिप्रवृत्त: Nom. sing. of the ideal or has no faith) 2. 66. mas. form of the past pass. parti- 303. #17: Nom. sing. of the mas. cipial adj. Abhipravſtta (Become comp. noun Abhāva (Absence or engaged in ) 4. 20. non-existence ) 2. 16; 10.4. 317. ftrafa Pres. 3rd pers. sing. 304. a Imperf. 3rd pers. sing. of the root Bhū with the prefix Abhi of the root Bhāş ( To speak ) 11. 14. (To overpower or predominate over) 305. अभिक्रमनाशः Nom. sing. of the 1.40. mas. comp. noun Abhikramanāša 318. अभिभूय Ind. past participle. (The destruction of the beginning) of the root Bhū with the prefix Abhi 2.40. (See No. 317) 14. 10. 306. अभिजनवान् Nom. sing. of the 319. अभिमानः Nom. sing. of the mas. form of the adj. Abhijanavatmas. noun Abhimāna ( Pride) 16. 4. (Of high or noble descent) 16. 15. 320. अभिमुखाः Nom. plu. of the 307. aflat Gen. sing. of the mas. form of the adj. Abhimukha mas. form of the adj. Abhijāta (Born, (Having one's face turned towards ) 11.28. or born in a high or noble family ) 321. अभिरक्षन्तु Imp. 3rd pers. sing. 16. 3, 4. 308. अभिजात: Nom. sing. of the of the root Raks with the prefix Abhi ( To protect from all sides ) mas. form of the adj. Abhijāta (See 1. 11. No. 307 ) 16. 5. 322, fata: Nom. sing. of the mas. 309. f Pres. 3rd pers. plu. form of the past participial adj. of the root Jia with the prefix Abhi Abhirata (Devoted or attached com- (To know ) 9. 24. pletely ) 18. 45. 310. अभिजानाति Pres.3rd pers.sing. 323. अभिविज्वलन्ति Acc. plu. of the of the root Jñā with the prefix Abhi neu, form of the pres. Participial (See No. 309) 4. 14; 7. 13, 25; 18.55. adj. Abhivijvalat (Burning all over 311.-afari Pres. 3rd pers. sing. intensely) 11.28. of the root Jan-jā (To be born or 324. अभिसंधाय Ind. past participle produced ) 2. 62; 6.41; 13. 23. of the root Dhā with the prefixes 312. afha; Adv. Ind. ( All round; Sam and Abhi ( To aim keenly at ) from all sides) 5. 26. 17. 12. 14 अभिहिता Primary Word-Units अम्बुवेगाः 325. faftar Nom. sing. of the 337. a Nom. sing. of the fem. form of the past pass. parti- neu. noun Abhyutthāna ( Prevalence cipial adj. Abhihita (Narrated) 2. 39. or predominance ) 4.7. 326. fra; Nom. sing. of the 338. अमलान् Acc. plu. of the mas. mag. form of the adj. Abhyadhika form of the adj. Amala (Pure) 14. 14. (Surpassing) 11. 43. 339. अमानित्वम् Nom. sing. of the 327. *** Ind. past participle of neu.comp. noun Amānitva (Absence the root Arc with the prefix Abhi of egotism ) 13. 7. ( To worship ) 18. 46. 340. अमितविक्रमः Nom. sing. of the 328. अभ्यसूयका: Nom. plu. of mas. form of the comp. adj. Amita- the mas. form of the adj. Abhya- vikrama (One whose strength is be- süyaka (One who entertains jealousy) yond measure ) 11. 40. 16. 18. 341. aoft Nom. sing. of the mas. 329. at Pres. 3rd pers. sing. form of the pronoun Adas (This ) of the root Asūy with the prefix 11. 21, 26, 28. Abhi (To become jealous of) 18.67. 342. Ady. Ind. ( There or in 330. अभ्यसूयन्त: Nom. plu. of the the other world ) 6.40. mas. form of the pres. participial 343. FET: Nom. plu. of the mas. adj. Abhyasūyat (Becoming jealous form of the comp. adj. Amudha of) 3. 32 ( One who is not deluded ) 15. 5. 331. अभ्यहन्यन्त Imperf. 3rd pers. 344. अमृतत्वाय Dat. sing. of the plu. of root Han with the prefix neu. noun Amptatva (Immortality) Abhi ( To destroy completely) 1. 13. 2. 15.' 332. अभ्यासयोगयुक्तेन Inst. sing. of 345. a Gen. sing. of the neu. the mas. form of the comp. adj. noun Amita ( Immortality or nectar) Abhyasayogayukta [ That (the mind) 14.27. which has been applied to the prac- 346. 1 Nom. or acc. sing. of tice of the Abhyāsa-yoga ] 8. 8. the neu. noun Amſta ( See No. 345) 333, TTT Inst. sing. of the 9.19; 10.18; 13. 12; 14. 20. mas. comp. noun Abhyāsayoga (A 347. अमृतोद्भवम् Acc. sing. of the gradual course of Yoga-exercise mas. form of the comp. adj. helpful in bringing the mind under Amrtodbhava (Produced from the one's control, for which see 6.10-32) ocean ) 10.27. 12.9. 348. अमृतोपमम् Nom. sing. of the 334. अभ्यासात् Abl.sing. of the mas. neu. form of the comp. adj. Amộto- noun Abhyasa (The same as Abhyā- pama (Comparable to nectar) 19. sa-yoga; see No. 333 ) 12. 12; 18. 36. 37, 38. 335. अभ्यासे Loc. sing. of the mas. 349. MT Nom. sing. of the neu, noun Abhyāsa (See Nos. 333 and form of the comp. adj. Amedhya 334) 12.10. (That which is unfit for being made 336. WITT Inst, sing. of the mas. use of in a sacrifice) 17.10. noun Abhyasa (Abhyāsa-yoga, for 350. अम्बुवेगा: Nom. plu. of the which See No. 333, or constant prac mas. comp. noun Ambuyega (A tice ) 6.35. stream or current of water ) 11. 28. 15 अम्भसा Bhagavadgita Word-Index Pt. I A अर्थव्यपाश्रयः . 351. HET Inst. sing. of the neu. 364. afa: Nom. sing. of the fem. noun Ambhas (Water) 5. 10. comp. adj. Arati ( Absence of affec- 352. Loc. sing. of the neu. tion) 13. 10. noun Ambhas (See No. 351) 2. 67. 365. अरागद्वेषत: Adv. formed from 353. AT Nom. sing. of the mas. the comp. noun Arāgadveșa (Neg. noun Amsa ( A particle) 15.7. Tat. of Rāgadveşa) by the addition 354, sigara Nom. sing. of the of the suffix Tas, having the sense form of the adj. Amśumat used as of the abl. case-termination (With- a noun ( One who has rays i. e, the out being actuated by attachment sun) 10.21. or hatred ) 18. 23. 355, 79514 Gen. sing. of the mas. 366. अरिसूदन Voc. sing. of the mas. comp. adj. Ayajña (One who does comp. noun Arisūdana (The de- not perform any kind of sacrifices :) stroyer of enemies ) 2. 4. 4. 31. 367, आर्चतुम् Inf. of the root Arc 356, sula: Nom. sing. of the mas. (To worship ) 7.21. form of the comp, adj. Ayati (One 368. a Voc. sing. of the mas. who does not make an effort) 6. 37. noun Arjuna (The name of the third 357. 39417C Adv. Ind. (As a Pārdava and the principal hero on thing really is not ) 18. 31. the Pāndava side in the Mbh. War) 358, अयनेषु Loc. plu. of the neu. 2.2, 45; 3. 7; 4.5, 9, 37; 6. 16, noun Ayana ( An entrance to an 32, 46 ; 7. 16, 26; 8. 16, 27; 9. 19; 10. 32, 39, 42; 11. 47, 54; 18. 9, array of forces) 1. 11. 34, 61. 359. T: Nom. sing. of the mas. 369. अर्जुनम् Acc. sing. of the mas. comp. noun Ayasa (Infamy or ill- fame). 10.5. noun Arjuna ( See No. 368 ) 11. 50. 360. # Nom. sing. of the mas. 370.ja: Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Idam (See noun Arjuna ( See No. 368) 1. 21,* No. 153 ) 2. 19, 20%, 248, 25, 30, 58; 6.33, 37; 8.1; 10. 12; 11. 1, 15, 36, 28, 47; 2. 4, 54; 3.1, 36; 4. 4; 5.1; 3. 9, 36; 4. 3, 31, 40; 6, 21, 33; 7. 25; 51 ; 12.1; 14.21 ; 17. 1; 18, 1, 73. 8. 19; 11.1 ; 13. 31 ; 15. 9; 17.3. 361, 94f4 Gen, sing. of the mas. 371. अर्थकामान् Acc. plu. of the form of the comp. adj. Ayukta (One käma (One desirous of getting mas. form of the comp. adj. Artha- whose mind is not composed ) 2.662. 362. wh: Nom. sing. of the mas. objects of enjoyment) 2.5. form of the comp. adj. Ayukta (See 372. अर्थव्यपाश्रयः Nom. sing. of the no. 361 ) 5. 12; 18. 28. comp. noun Arthavyapāśraya 363. tra: Ady formed from the (Dependence upon an object.) 3. 18. comp. noun Ayoga (Neg. Tat. of * Except Sankara according to the G. P. Yoga) by the addition of the suffix edition no other commentator reads Arjuna Tas, having the sense of the abl. uvāca between lines 1 and 2 of 1.. 21. case-termination (Without having Also in view of the statement Idamäha in (App. I. 2). It seems to be tautologous recourse to Yoga ) 5.6. line 1. 16 अर्थसंचयान् Primary Word-Units अवष्टभ्य 373. अर्थसंचयान् Acc. plu. of the 387. 273 Imp. 2nd pers. sing. mas. comp. noun Arthasañcaya (A of the root Gam-gacch with the collection of objects ) 16. 12. prefix Ava (To know ) 10. 41. 374. 7: Nom. sing. of the mas. 388. अवजानन्ति Pres. 3rd pers. plu. noun Artha (An object of sense- of the root Jñā with the prefix Ava perception ) 2.46 ; 3. 18, (To look down upon ) 9. 11. 375. Brieff Nom. sing. of the mas. 389. 3 Nom. sing. of the comp. noun Arthârthin (One who neu. form of the past pass. parti- aims at a particular object) 7. 16. 376. * Loc. sing. of the mas. cipial adj. Avajñāta (Despised or looked down upon ) 17. 22. noun Artha (See No. 374) 2. 27; 390. sayfa Paras. pres. 3rd pers. 3.34 ; ( For the sake of) 1. 33. 377. u Nom. sing. of the neu. sing. of the Ubhayapadi root Stha- noun Arpana ( An act of dedication) tişth with the prefix Ava (To stand firm or remain unmoved) 14. 23. .4.24. 378. AT Nom. sing. of the mas. 391. अवतिष्ठते Atma. pres. 3rd pers. noun Aryaman (The king of a class sing. of the root Sthā-tişth with of the Pitrs) 10. 29. the prefix Ava (See No. 390 ) 6. 18. 379. Ea Pres. 3rd pers. sing. 392. av: Nom, sing. of the mas. of the root Arh (To be fit for or form of the pot. participial adj. capable of; should ; ought ) 2. 17. Avadhya (Not liable to be killed ) 380. le Pres. 2nd pers. sing. 2.30, of the root Arh (See 'No. 379 ) 2. 393. अवनिपालसङ्गैः Inst. plu. of the 25, 26, 27, 30, 31; 3. 20; 6.39; 10. mas. comp. noun Avanipālasangha 16; 11. 44 ; 16. 24. (A group of kings ) 11. 26. 381, sef: Nom. plu. of the mas. 394. Th Nom. sing. of the neu. form of the adj. Arha (Fit for or form of the adj. Avara (Inferior) capable of ) 1. 37. 2. 49. See also the note in Entry 382. A: Nom. sing. of the mas. No. 259 for the occurrence of this form of the adj. Alasa (Idle) 18. 28. word in 4.4. 383. अलोलुप्त्वम् Nom. sing. of the 395. अवशम् Acc. sing. of the mas. neu. comp. noun Aloluptva) The form of the adj. Avaša (Not master quality of non-greediness ) 16. 2. of or inspite of oneself) 9.8. 384. अल्पबुद्धयः Nom. plu. of the 396. 37TT: Nom. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Alpa- form of the adj. Avasa (See No. 395) buddhi used as a noun (One who 3.5; 6.44 ; 8. 19; 18. 60. has little intelligence ) 16. 9. 397. अवशिष्यते Pres. 3rd pers. sing. 385. अल्पमेधसाम् Gen. pla. of the of the root Sis with the prefix Ava mas. form of the comp. adj. Alpa- (To remain over ) 7.2. medhas used as a noun (One who has 398. अवष्टभ्य Ind. past participle little intelligence) 7. 23. of the root Stambh with the prefix 386, 3648 Nom. sing. of the neu. form of the adj. Alpa (Little or Ava (To depend upon or take the small ) 18. 22. help of) 9.8; 16.9. 17 2 अवसादयेत् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A अविनाशिनम् 399. अवसादयेत् Pot. 3rd pers. sing. 411, arga Pass, 3rd pers. sing. of the caus. form of the root Sad of the root Āp with the prefix Ava with the prefix Ava (To cause to (See No. 408 ) 12. 5. sink or lower down) 6.5. 412. War Fut. 2nd pers. plu. 400. अवस्थातुम् Inf. of the root of the root Ap with the prefix Ava Sthā-tişth with the prefix Ava (To (See No. 408 ) 3. 11. stand firm or stay at rest) 1. 30. 413. अवाप्स्यसि Fut. 2nd pers. sing. 401. अवस्थितम् Nom. sing. of the of the root Ap with the prefix Ava neu. form of the past participial (See No. 408) 2.33, 38, 53 ; 12. 10. adj. Avasthita (Situated or posted ) 15. 11. 414. अविकम्पेन Inst. sing. of the 402. अवस्थित: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Avi- mas. form of the past participial kampa ( That from which there is adj. Avasthita (See No. 401 ) 9. 4; no deviation ) 10.7. 13.32. 415. अविकार्यः Nom. sing. of the 403. अवस्थितान् Acc. plu. of the mas. form of the comp. pot. partici- mas. form of the past participial adj. pial adj. Avikārya (That which is Avasthita (See No. 401 ) 1. 22, 27. not capable of undergoing any 404. Bralexar: Nom. plu. of the changes ) 2. 25. mas. form of the past participial adj. 416. अविज्ञेयम् Nom. sing. of the Avasthita (See No. 401) 1. 11, 33; neu. form of the comp. pot, partici- 2.6; 11. 32. pial adj. Avijñeya (That which is 405. A Mas. noun Avabāsa not capable of being known parti- with the suffix Artham having the cularly) 13. 15. sense of the dat. case-termination 417. अविद्वांसः Nom. plu. of the (For the sake of mirth or fun) mas, form of the comp. adj. Avidvat 11.42. used as a noun (An unlettered per- 406. अवाच्यवादान् Acc. plu. of the son ) 3. 25. mas. comp. noun Avācyavāda (A view or argument which should not 418. अविधिपूर्वकम् Adv. Ind. ( Not be given expression to ) 2.36. in the prescribed form i.e. infor- 407. अवाप्तव्यम् Nom. sing. of the mally) 9.23; 16. 17. pot. pass. Participial adj. Avāptavya 419. अविनश्यन्तम् Acc. sing. of the ( Fit to be acquired ) 3. 22. neu. form of the comp. pres. parti- 408. aarth Inf. of the root Āp cipial adj. Avinaśyat (That which is with the prefix Ava (To acquire) indestructible ) 13. 27. 6.36. 420. अविनाशि Nom. sing. of the 409. watalia Pres. 3rd pers. sing. mas, form of the comp. adj. Avi- of the root Ap with the prefix Ava nāśin (Not liable to destruction) (See No: 408) 15. 8; 16. 23 ; 18.56. 2. 17. 410. अवाप्य Ind. past participle of 421. अविनाशिनम् Acc, sing. of the the root Ap with the prefix Ava mas. form of the comp. adj. Ayi. ( See No. 408 ) 2.8. nāsin ( See No. 420 ) 2.21. 18 अविपश्चितः Primary Word-Units अव्ययाम् 422. frame: Nom. sing. of the adj. Avyakta or such an adj. used mas. form of the comp. adj. Avi as a noun ( See No. 429) 8. 18, 20. pascit used as a noun (One who is 433. अव्यक्तादीनि Nom. plu. of the not learned or wise ) 2. 42. neu, form of the comp. adj. Avyak- 423. अविभक्तम् Nom. sing. of the tādi (That which was unmanifest in neu. form of the comp. adj. Avi- the beginning ) 2. 28. bhakta (Undivided ) 13. 16; 18. 20. 434. अव्यक्तासक्तचेतसाम् Gen. plu. of 424. wah Fut. 1st pers. sing. of the mas, form of the comp. adj. the root Iks with the prefix Ava Avyaktāsaktacetas (One whose mind (To look at ) 1. 23. is exclusively devoted to the 425. Bàn Ind. past participle of Avyakta) 12.5. the root Iks with the prefix Ava 435. wafirarfioft Nom. sing. of the (See No. 424) 2. 31. fem. form of the comp. adj. Avya- 426. ffatigata Nom. plu. of bhicärin (Singular i. e. not alloyed the neu. form of the comp. adj. by the diversion of the mind to Avyaktanidhana (That which meets any other object ) 13. 10. with its end in the Avyakta, The 436. अव्यभिचारिण्या Inst. sing. of Unmanifest ) 2. 28. the fem. form of the comp. adj. 427. unfaat Inst. sing. of the Avyabhicärin ( See No. 435 ) 18.33. fem. comp. noun or of the mas. 437. अव्यभिचारेण Inst. sing. of the form of the comp. adj. Avyakta- mas. comp. noun Avyabhicāra used mürti (The form of the Avyakta, in an adverbial sense (Singularly ) or he who has the Avyakta as his 14.26. form) 9.4. 438. 364457 Gen. sing. of the 428. अव्यक्तसंज्ञके Loc. sing. of the mas. form of the comp, adj. Avyaya mas. form of the comp. adj. Avyak (That which is not destructible or tasaññaka ( That which is designated eradicable) 2. 17; 14.27. as the Avyakta ) 8. 18. 439. 45494 Acc. sing. of the mas. 429. अव्यक्तम् Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Avyaya (Sce form, or nom. or acc. sing. of the neu. No. 438) 2.21 ; 4. 1, 13; 7. 13, 24, form of the comp. adj. Avyakta 25; 9.2, 13, 18; 11. 2, 4; 14. 5; 15. or such an adj. used as noun 1,5; 18. 20, 56. (Unmanifest or The Unmanifest ) 7. 24 ; 12. 1, 3; 13. 5. 440. 844: Nom. sing. of the mas. 430. 97474: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Avyaya (Sco form of the comp. adj. Avyakta No. 438) 11. 18; 13.31 ; 15. 17. or such an adj. used as noun 441. अव्ययात्मा Nom. sing. of the (See No. 429) 2. 25; 8. 20, 21. mas. form of the comp. adj. Avya- 431. T Nom. sing. of the yātman ( One who is indestructible fem. form of the comp. adj. Avyakta by nature ) 4. 6. (See No. 429 ) 12. 5. 442. *4914 Acc. sing. of the fem. 432. 4719 Abl. sing. of the form of the comp, adj. Avyaya ( Sce mas. or neu. form of the comp. No. 438) 2. 34. 19 a a अध्यवसायिनाम् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A अश्रधानः 3 443. अव्यवसायिनाम् Gen. plu. of the 454. अशुभान् Acc. plu. of the mas. mas. form of the comp. adj. Avya- form of the comp. adj. Asubha (In- vasāyin (One whose intellect is not auspicious; undesirable ) 16. 19. steady i. e. one who is irresolute by 455. अशुश्रूषवे Dat. sing. of the mas. nature ) 2. 41. form of the desi.comp. adj. Asuśruşu 444. 2017: Nom. sing. of the mas. (One who does not wish to listen, form of the comp. adj. Asakta (In or to serve or attend, or is not obe- capable or unable) 12.11. dient or attentive ) 18. 67. 445. HTH: Nom. sing. of the mas. 456. अशेषतः Adv. Ind. (Com- comp. noun Asama (Absence of pletely; without leaving off any mental quietitude) 14. 12. part) 6. 24, 39; 7.2; 18.11. 446. 8 Acc. sing. of the mas. 457. 319 Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asastra form of the adj. Aseșa - used as an (Unarmed ) 1. 46. adverb (Completely; without leaving 447. STET Gen. sing. of the off any part) 4. 35; 10. 16; 18. mas, form of the comp. adj. Asānta 29, 63. (One whose mind is not at peace 458. अशोच्यान् Acc. plu. of the mas. within himself ) 2. 66. form of the comp. adj. Asocya 448. AF Acc. sing. of the (That which does not deserve to be neu, form of the comp, adj. Asäs- sorry for ) 2. 11. vata (Impermanent or evanescent) 459. 14: Nom. sing. of the mas. 8. 15. form of the comp. adj. Asosya ( That 449. अशास्त्रविहितम् Acc. sing. of the which cannot be dried up) 2. 24. neu. form of the comp. past pass. 460. Nom. sing. of the mas. participial adj. Ašāstravihita (That form of the past participial adj. which is not prescribed by the Aśnat (Eating ) 5.8. Scriptures ) 17.5. 461. a Pres. 3rd pers. plu. 450. aasar: Nom. plu, of the of 9th conj. root Aś (To eat or mas. form of the comp. adj. Asuci- enjoy ) 9. 20. vrata (One who has taken an unclean 462. # Pres. 1st pers. sing. vow ) 16. 10. of 9th conj. root As (See No. 461 ) 451, aya: Nom. sing. of the mas. 9.26. form of the comp. adj. Asuci (One 463. Tit Pres. 2nd pers. sing. who is of unclean habits ) 18. 27. of the 9th conj. root As (See 452, # Loc. sing. of the neu. No. 461 ) 9.27. form of the comp. adj. Aśuci (Un 464, à Pres. 3rd pers. sing. clean) 16. 16. of the 5th conj. root As (To attain) 453. अशुभात् Abl. sing. of the mas. 3. 4; 5. 21 ; 6. 28; 13. 12; 14. 20. form of the comp. adj. Aśubha 465. TEET: Nom. sing. of the meaning 'inauspicious', here used mas. form of the comp. pres. parti- as a noun (Samsāra, the cycle of cipial adj. Aśraddadhat (One who has births and deaths) 4. 16; 9. 1. no faith ) 4.40. 20 अश्रद्दधाना: Primary Word-Units असपत्नम् 466. BETT: Nom. plu. of the 478. : Nom. sing. of the mas. mas, form of the comp. pres. parti- form of the comp. adj. Asakta (See cipial adj. Aśraddadhat (See No. 465) No. 477) 3. 7, 192, 25. 9. 3. 479. असक्ताल्मा Nom. sing, of the 467. u Inst. sing. of the fem, mas. form of the comp. adj. Asak- comp. noun Aśraddhā (Absence or tātman (One whose heart is not want of faith) 17. 28. attached to anything ) 5.21. 468. अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम् Acc. sing. of 480. B: Nom. sing. of the fem. the mas. form of the comp. adj. noun Asakti (Absence of attachment) Aśrupūrņākuleksana (One whose 13.9. eyes have been filled up with tears 481. असशस्त्रेणं Inst. sing. of the and appear confused) 2. 1. neu. comp. noun Asangasastra (The 469. Bitta Aor. 1st pers. sing. weapon of non-association ) 15. 3. of the verb Srū (To hear ) 18. 74. 482. a: Gen. sing. of the neu. 470. TF Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asat used noun Asvattha (The Pippala tree) as a noun (A non-existing thing) 15.1, 3. 2. 16. 471. 677627: Nom. sing. of the mas. 483. 49 Nom. sing. of the neu. noun Aśvattha ( See No. 470) 10.26. form of the comp. adj. Asat used as 472. THT Nom. sing. of the a noun ( See No. 482) 9. 19; 13. 12; mas. noun Aśvatthāman (The name 17. 28... of the son of Arjuna's preceptor 484. असत्कृतम् Nom. sing. of the Drona) 1.8 neu. form of the comp. adj. Asatksta (Not well-done) 17. 22. 473. 177# Gen. plu. of the mas. noun Aśva (A horse ) 10. 27. 485. Acha: Nom. sing. of the 474. अश्विनौ Acc. dual of the mas. mas, form of the comp. adj. Asatkſta (Not treated with due respect) noun Asvin, always used in the dual 11.42. as Asvinau (The joint name of the twin gods in the Vedic pantheon form of the comp. adj. Asatya (Un- 486. HTF Acc. sing. of the neu. of 33 gods ) 11. 6, 22. real or false) 16. 8. 475. SEUT Adv. Ind. (In eight 487. असहाहान् Acc. plu. of the ways ) 7. 4. mas. comp. noun Asadgrāha (False 476. असक्तबुद्धिः Nom. sing. of the or unfounded prejudice) 16. 10. mas. form of the comp. adj. Asakta 488. असन्यस्तसङ्कल्पः Nom. sing. of buddhi. This word forms part of the mas. form of the comp. adj. the expression असक्तबुद्धिः सर्वत्र (One Asainyastasarikalpa [One who has who is free from a sense of attach-, not given up thoughts (of having ment everywhere ) 18. 49. objects of sense-enjoyment)] 6.2. 477. 7 Nom. sing. of the 489. असपत्नम् Acc.sing.of the neu. nçu. form and acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. .Asapatna form of the comp. adj. Asakta (That for which there is no rival (Unattached ) 9.9; 13. 14. claimant ) 2.8. 21 असमर्थ: Bhagavad gita Word-Index Pt. I A अस्मि 490. H: Nom. sing.. of the 498. असिद्धौ Loc. sing.of the comp. mas. form of the comp. adj. noun Asiddhi (Non-attainment of Asamartha (Incapable of doing a an object aimed at ) 4. 22. thing ) 12.10. 499. असुखम् Acc. sing. of the mas. 491. असंमूढः Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asukha form of the comp. adj. Asammūdha (That which is devoid of happiness) (One who is not deluded or in- 9. 33. fatuated ) 5.20 ; 10.3; 15. 19. 500. असृष्टान्नम् Acc. sing. of the 492. असंमोह: Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Asrsťān- mas. comp. noun Asammoha (Ab- na (That in which no food has been sence of delusion) 10. 4. distributed ) 17. 13. 493. असंयतात्मना Inst. sing. of the 501. wat Nom. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Asam- form of the pronoun Adas (This ) yatâtman (One who has not acquired 11. 26; 16. 14. self-control) 6. 36. 502. ffa Pres. 3rd pers. sing. of the verb As (See No. 496 ) 2. 40, 42, 494. असंशयम् Adv. Ind. (Undoubt- 66; 3. 22; 4. 31, 40; 6. 16; 7.7; edly) 6.35; 7. 1; 8. 7. In 8. 7 8.5; 9.29% 10. 18, 19,39, 40%3B Sankara according to the J.H.P. edi- 11. 43; 16. 13, 15; 18. 40. tion reads Asamsayah (App. I. 25). In that case the sentence would 503. Imp. 3rd pers. sing. of the 2nd conj. root As (See No. 496 ) mean "There is no doubt that if..........., you will reach me", 2. 47; 3. 10; 11. 31, 39, 40. 504. अस्थिरम् Nom. sing. of the stead of If .........., you will no doubt reach me". neu, form of the comp. adj. Asthira . It can as well be taken as meaning "You will reach (Unsteady ) 6. 26. 505. अस्मदीयैः Inst. plu. of the me absolved from all doubts.' 495. ika: Nom. sing. of the pronoun Asmadiya (He who is ours or belongs to our side) 11. 26. mas. comp. noun Asamsaya (Absence of doubt) 8. 7; 18. 68. Reference personal pronoun Asmad (I or we) 506. अस्माकम् Gen. plu. of the first to 8. 7 has been added here because 1. 7, 10. according to the J. H. P. edition 507. HIC Abl. sing. of the mas. that is the reading in Sankara's com- form of the pronoun Idam (See mentary. See also the note in No. 153 ) 1. 39. the previous entry, 508. अस्मान् Acc. plu. of the pro- 496. Pres. 2nd pers. sing. of noun Asmad (See No. 506 ) 1. 36. the 2nd conj.. root As (To be ) 509. अस्माभिः Inst. plu. of the pro- 4.3, 36; 8.2; 10.17; 11. 38, 40, 42, noun Asmad (See No. 506 ) 1. 39. 43, 52, 53 ; 12. 10, 11; 16. 5; 18. 510. * Pres. 1st pers. sing. of 64, 65. the 2nd conj. root As (See No. 496 ) 497. Afha: Nom. sing. of the mas. 7. 8, 92, 10, 112; 10. 21, 22, 23, 24, noun Asita (The name of the Rși 252, 289, 299, 30, 31, 33, 36, 37, 38"; whose family name was Devala ) 11.32,45,51; 15. 18; 16. 15%3B 10. 13. 18. 55, 73, 22 अस्मिन् Primary Word-Units आकाशग 2.5. 511. अस्मिन् Loc. sing. of the mas. 520. $?: Nom. sing. of the form of the pronoun Idam (See mas. noun Ahamkāra (See No. 519) No. 153) 1.22; 2. 13; 3.3; 8.2; 7.4; 13. 5. 13. 22; 14. 11; 16.6. 521. EITT Abl. sing. of the mas. 512. f Gen. sing. of the mas. noun Ahaṁkāra (See No. 519) 18.58. or neu, form of the pronoun Idam 522. na: Nom. sing. of the mas. (See No. 153 ) 2. 17, 40, 59, 65, 67; form of the comp. adj. Abanksta 3. 18, 34, 40; 6. 39; 9.3, 17; 11.18, (That which arises from the con- 38, 43, 52 ; 13. 21 ; 15. 3. sciousness of having done a parti- 513. STEITA Loc. sing. of the fem. cular thing) 18. 17. form of the pronoun Idam (See 523. : Nom. sing. of the mas. No. 153 ) 2. 72. noun Ahas Day ) 8. 17, 24. 514. a Nom. sing. of the 524. fear: Nom. plu. of the mas. neu. form of the comp. adj. As form of the comp. adj. Ahita (One wargya ( Not likely to lead to heaven who is not favourably inclined ) i. e. not likely to elevate the soul) 2.36; 16.9. 2. 2. 525. car Nom. sing. of the fem. 515. अहत्वा Ind. past participle of comp. noun Ahiṁsā (Non-slaughter the root Han turned to convey a or non-injury, physical or mental) negative idea by the addition of the 10.5; 13.7; 16.2; 17. 14. prefix A (Without having killed) 526, अहेतुकम् Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Ahaituka 516. अहरागमे Loc. sing. of the mas. (That which has no set purpose comp. noun Aharāgama ( The advent behind it i. e. aimless ) 18. 22. of day) 8. 18, 19. 527. SET Interjection Ind. (Oh! 517. 96 Nom. sing. of the pro Alas!) 1. 45. noun Asmad (See No. 506.) 1. 22, 23; 528. अहोरात्रिविद: Nom. plu. of the 2. 4, 7, 12; 3.2, 23, 24, 27; 4.1, 5, mas. form of the comp. adj. Ahora- 7,11; 6. 30, 33, 34; 7.2, 6, 8, 10, trivid (One who knows the calcula- 11, 12, 17, 21, 25, 26; 8. 4, 14 ; 9. tions of the days and nights in the 4, 7, 16, 17, 199, 22, 24, 26, 292; different regions) 8.17. 10. 1, 2, 8, 11, 17, 202, 212, 23, 24, 25, 28, 292, 302, 31, 32, 33, 34, 35, आ 362, 37, 38, 39, 42; 11. 23, 42, 44, 46, 48, 53, 54 ; 12.7; 14.3, 4, 27; 15. 13, 14, 153, 18; 16. 149, 19; 18. 529. 311lafera: Nom. sing. of the 66, 70, 74, 75. mas. form of the comp. past partici- 518. arfacht Nom. sing. of pial adj. Akāšasthita (Residing in the mas. form of the comp. adj. “space) 9.6. Ahamkāravimūphatman (One whose 530. आकाशम् Acc. sing. of the neu, mind is deluded by egotism ) 3.27. noun Ākāśa ( The sky or space ) 13. 519. IT Acc. sing. of the 32. This word is used in the mas. noun Ahamkāra (Egotism) gender also but here it is distinctly 16. 18; 18. 53, 59. used in the neu, gender. 23 mas. आख्यातम् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A आत्मनः comp. adj. 531. आख्यातम् Acc. sing. of the 546. 14: Nom. sing. of the mas. neu, form of the past participial adj. form of the adj. Adhya (Rich) 16. 15. Akhyāta (Narrated ) 18. 63. 547. straalfaa: Acc. plu. of the 532. HTC Imp. 2nd pers. sing. mas. noun Ātatāyin (An enemy who of the root Khyā with the prefix A takes an offensive ) 1.36. (To narrate) 11. 31.. 548. may Imp. 2nd pers. sing, 533. na Pot. 3rd pers. sing. of the root Sthā-tişth with the pre- of the root Gam-gacch with the fix Ā (To be engaged in ) 4. 42. prefix A (To come or fall into ) 549. ure Perf. 2nd pers. sing. 3.34. of the root Brū or Ah (To speak). 534, amar: Nom. plu. of the mas. 11.3. form of the past participial adj. Āgata ( Come to or arrived at) 4. 550. आत्मकारणात् Abl. sing. of the 10; 14.2. neu. comp. noun Ātmakāraṇa having the sense of the dat. case-termina- 535, आगमापायिनः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Agamā- tion (For one's own sake or benefit ) pāyin (That which comes and dis. 3. 13. appears suddenly and hence is 551. आत्मतृप्तः Nom. sing, of the transient) 2. 14. mas. form of the 536. ma: Gen. of the pres. Atmatịpta (One who is satisfied participle Acarat (Doing or per- within oneself ) 3. 17. forming) 4. 23. 552. आत्मना Inst..sing of the pro- 537, Burſa Pres. 3rd pers. sing. noun Ātman (The 'self or oneself) of the root Car with the prefix À 2.55; 3. 43 ; 6.5, 6, 20; 10. 15; (To do or work for) 3. 21; 16. 22. 13. 24, 28. The word Atman is not 538. 397 Nom. sing. of the pres. found used in this work in its participle Acarat (See No. 536) 3. 19. strictly philosophical or spiritual 539. HIT: Nom. sing. of the At some places it is found mas. noun Acāra (Prescribed course used in the sense of the heart', at behaviour) 16.7. some in that of the mind', at some 540. आचार्य Voc. sing. of the mas. even in the sense of 'the physi- noun Ācārya ( A preceptor ) 1.3. cal body' and at some in the 541. My Acc. sing. of the mas. Popular sense of the empirical self' noun Ācārya ( See No. 540 ) 1.2. which means 'the heart, mind, and 542. आचार्यान् Acc. plu. of the mas. the physical body taken together noun Acārya ( See No. 540 ) 1. 26. with the sense-organs'. The context 543. आचार्याः Nom. plu. of the mas. in each case indicates: clearly which noun Ācārya ( See No.540 ) 1.34. sense is intended to be conveyed. 544. आचार्योपासनम् Nom. sing. of 553. आत्मनि Loc. sing. of the pro- the neu. comp. noun Acāryopāsana noun Ātman (See No. 552) 2. 55; (Adoration of one's preceptor ) 13.7. 3. 17; 4.35, 38; 5.21 ; 6. 18, 20, 545. 1944 Nom. sing. of the neu. 26,29%3; 13.24; 15.11. noun Ajya (Ghee ; clarified butter) 554. [HT: Gen. sing. of the pro- 9.16. noun Ātman (See No. 552) 4. 42; 24 Bense, आत्मपरदेहेषु Primary Word-Units आत्मा .. mas. 5.16; 6.52, 6, 11, 19; 8. 12; 10. 564. आत्मविनिग्रहः Nom. sing. of the 18, 19; 16. 21, 22; 17. 19; 18. 39. comp. noun Atmavinigraha For the occurrence of this word in (Complete control over one's lower 10. 19 see the note in Entry No. 565 self) 13,7; 17. 16, infra. 565. आत्मविभूतयः Nom. plu. of the 555. 169oty Loc. plu. of the fem. comp. noun Atmavibhūti (The mas. comp. noun Atmaparadeha objects in which one's self has (One's own and another's body) become manifest ) 10. 16, 19. In 10. 16. 18. 19 Rāmānuja reads forzatticha: THT: 556. आत्मबुद्धिप्रसादजम् Nom. sing. for दिव्या ह्यात्मविभूतयः. So far as sense of the neu. form of the comp. is concerned the only difference adj. Ātmabuddhiprasādaja (Result- between the readings is that while ing from the favour of one's own the manifestations are celestial" intellect) 18. 37. according to the other commenta- 557. आत्मभावस्थः Nom. sing. of the tors, they are “ auspicious" accord- mas. form of the comp. adj. Atma- ing to Rāmānuja. The term vibhuti bhāvastha ( Residing in the form of is spelt by bim with a long i at the self-consciousness ) 10.11. end. As to the possible changes in the entries if that reading is approv- 558. आत्ममायया Inst. sing. of the ed see the note in the Entry as to fem. comp. noun Ātmamāyā (One's the word focent: own Māyā i.e. power of manifesta- 566. आत्मविशुद्धये Dat. sing. of the tion of oneself in a variety of forms ) fem. comp. noun Atmavisuddhi 4. 6. 559. आत्मयोगात् Abl. sing. of the (Complete purification of oneself) 6. 12. mas. comp. noun Ātmayoga (One's 567. आत्मशुद्धये Dat. sing. of the own Yoga i.e. the Aiśvara-yoga) fem. comp. noun Ātmaśuddhi (Puri- 11. 47. fication of oneself) 5. 11. 560. आत्मरतिः Nom. sing. of the 568. आत्मसंभाविता: Nom. plu. of mas. form of the comp. adj. Ātmarati the mas. form of the comp. adj. (One who entertains love for one's Ātmasambhāvita (One who has a self as opposed to that for another preponderating sense of self-res- individual) 3, 17. pect) 16. 17. 561. आत्मवन्तम् Acc. sing. of the 569. आत्मसंयमयोगानौ Loc. sing, of mas. form of the adj. Ātmavat (One the mas. comp. noun Ātmasamyama- who has acquired control over his yogāgni ( The fire of the Yoga con- heart) 4. 41. sisting of self-control) 4. 27. 562. आत्मवश्यः Inst. plu. of the 570. आत्मसंस्थम् Ace. sing. of the neu, form of the comp. adj. Ātma- neu, form of the comp. adj. Atma- vasya (That which is under one's samstha (Reposing within itself) control ) 2. 64. 6. 25. 563. आत्मवान् Nom. sing. of the 571. आत्मा Nom. sing, of the pro- mas. form of the adj. Atmavat (See noun Atman (See No. 552) 6. 52, 69; No. 561) 2. 45. 7. 18; 9. 5; 10. 20; 13.32. 25 आत्मानम् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A आप्तुम् 572. आत्मानम् Acc. sing. of the pro 584. आदिदेव:- Nom. sing. of the noun Atman (See No. 552) 3. 43 ; mas. comp. noun Adideva (See 4.7; 6.52, 10, 15, 20, 28, 29; 9.34; No. 583) 11. 38. 10. 15; 11. 3, 4; 13. 24, 28, 29; 585. आदिम् Acc. sing. of the fem. 18. 16,51. noun Ādi (A beginning) 11. 16. 573. आत्मौपम्येन Inst. sing. of the 586. arie: Nom. sing. of the fem. neu. comp. noun Atmaupamya ( The noun Adi (See No. 585) 10. 2, 20, quality of looking upon others as 32; 15. 3. similar to oneself) 6. 32. 587. et Loc, sing. of the fem. 574, आत्यन्तिकम् Acc. sing. of the noun Adi ( See No. 585 ) 3. 41; 4. 4. neu. form of the adj. Atyantika (The 588. Semara: Nom. plu, of the final or the highest or the best ) 6.21. mas. form of the comp. adj. Adyan- 575. ça Pres. 3rd pers. sing. tavat (Having a beginning and an end i.e. transient) 5. 22. of the root Dã with the prefix A 589. आग्रम् Acc. sing. of the mas. (To give or bestow ) 5. 15. form of the adj. Adya (The first ) 576. sext: Nom. sing. of the mas. 8.28%3 11.31,47; 15.4. noun Adarsa (A mirror ) 3. 38. 590. SITTET Imp. 2nd pers. sing, 577. आदिको Dat. sing. of the mas. of the root Dha with the prefix A comp. noun Adikart( The original (To concentrate or fix) 12.8. Creator i. e. Brahmā) 11. 37. 591. आधाय Ind. past participle 578. आदित्यगतम् Nom. sing. of the of the root Dhā with the prefix A peu. form of the comp. adj. Adi- (See No. 590 ) 5. 10; 8. 12. tyagata (Contained or inherent in the 592. आधिपत्यम् Acc. sing. of the sun) 15. 12. 579. आदित्यवत् The mas: neu. noun Adhipatya (Supremacy) 2.8. Aditya with the suffix Vat having the 593. आपन्नम् Acc. sing. of the mas. sense of likeness (Like the sun ) form of the past participial adj. 5. 16. Apanna (Reduced to the position 580. आदित्यवर्णम् Nom, sing. of the of) 7. 24. neu. form of the comp. adj. Adi 594. aa: Nom. plu. of the mas. tyavarna (That which has the colour form of the past participial adj. of the sun ) 8.9. Apanna (See No. 593 ) 16. 20. 581. आदित्यानाम् Gen. plu. of the 595. 19: Nom. plu. of the fem. mas. noun Aditya (One of the Vedic noun Āp (Water) 2.23, 70 ; 7. 4. gods represented by the sun having 596. आपूर्य Ind. past participle of 12 phases, each of which had a the root Pür with the prefix A (To separate name given to it) 10.21. fill)11. 30. 582. आदित्यान् Acc. plu. of the mas. 597. आपूर्यमाणम् Acc. sing. of the noun Aditya ( See No. 581 ) 11.6. mas. form of the conti. pres. partici- 583, war Acc. sing. of the pial adj. Apūryamāņa (Being filled mas. comp. noun Adideva ( The first up)2, 70. of the gods i e. Hiranyagarbha ) 598. आप्तुम् Inf. of the root Ap 10. 12. (To acquire or obtain ) 5.6; 12. 9. 26 noun आपभुयाम् Primary Word-Units आवृत्य 599.7728 Pot. 1st pers. sing. 610. आर्जवम् Nom. sing. of the of the root Ap (See No. 598) 3.2. neu, noun Arjava (Straightforward- 600. efra Pres. 3rd pers. plu. ness ) 13.7; 16.1; 17. 14; 18.42. of the root Ap (See No. 598) 8. 15. 611. r: Nom. sing. of the mas. 601, la Prés, 3rd pers. sing. of form of the adj. Arta (One who is the root Ap (See No. 598) 2.70; afflicted with pain ) 7. 16. 3. 19; 4. 21; 5. 12; 18. 47, 50. 612. ait: Gen. dual of the pro- 602. आब्रह्मभवनात् Abl. sing. of the noun Asmad ( See No. 506) 18. 70. neu. comp. noun Abrahmabhavana 613. आवर्तते Pres. 3rd pers. sing. (From the abode of Brahmā down- of the root Vịt with the prefix A wards ) 8. 16. For the existence of (To return) 8. 26. this word there see the next entry. 603. आब्रह्मभुवनात् Abl. sing. of the 614. आवर्तिन: Nom. plu.of the mas. neu. comp. noun Abrahmabhuvana form of the adj. Avartin (One who (From the region of Brahmä down- is likely or liable to return ) 8. 16. 615. आविश्य Ind. past participle of wards ) 8. 16. Sri Venkatanātha and Purusottamaji read here "Abrahma- the root Vis with the prefix Á (To bhavanāt" (App. I. 26). It cannot enter or penetrate ) 15. 13, 17. have any other meaning than the 616. आविष्टम् Acc. sing of the mas. other word because it is followed form of the past pass. participial by the word "Lokāh". adj. Avista (One who is overpowered 604. आयुधानाम् Gen. plu. of the or possessed ) 2.1. neu. noun Ayudha (A weapon) form of the past pass. participial 617. fae: Nom. sing. of the mas. 10. 28. 605. arg:hearingantfafarafa: adj. Avista (See No. 616) i. 28. Nom. plu, of the mas. form of the 618. G# Nom. sing. of the neu. pres. participial adj. Ayuhsattva- form of the past pass. Participial balārogyasukhaprītivivardhana (That adj. Avrta (Enveloped or covered which conduces to the increase in over ) 3.38, 39; 5. 15. the length of life, spirit, strength, 619. ga: Nom. sing. of the mas. health, happiness and affection) 17. 8. form of the past pass. Participial 606. archà Pres. 3rd pers. sing. adj. Āvęta (See No. 618) 3. 38. of the root Rabh with the prefix A 620. argar Nom. sing. of the fem. (To begin or commence) 3. 7. form of the past pass. Participial 607, à Pass. 3rd pers. sing. adj. Avrta ( See No. 618) 18. 32. of the root Rabh with the prefix A 621. Bigar: Nom. plu. of the mas. (See No. 606 ) 18. 25. form of the past pass. participial 608. ST**: Nom. sing. of the mas. adj. Avịta (See No. 618) 18. 48. noun Arambha (A beginning or 622. आवृत्तिम् Acc. sing. of the fem. commencement) 14. 12. noun Avrtti (Return or rebirth) 609. आरुरुक्षोः Gen. sing. of the 8. 23. mas, form of the desi. participial 623. आवृत्य Ind. past participle of adj. Arurukşu (One who is desirous the root Vp with the prefix A (To of rising higher ) 6.3. cover over ) 3.40; 13. 13; 14, 9. 27 आवेश्य Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A आसुरीषु 624. आवेश्य Ind. past participal of 637. आसनम् Acc. sing. of the neu. the causal form of the root Viś with noun Asana ( A seat ) 6. 11. the prefix A ( To cause to enter or 638. आसने Loc. sing. of the neu. to be engrossed in ) 8. 10; 12.2. noun Āsana ( For the ordinary mean- 625. à Pass. 3rd pers. sing. ing see No. 637; here it seems to of the root VỊ with the prefix A have the meaning 'a fixed posture') ( See No. 623 ) 3. 38. 6. 12. 626. आशयात् Abl. sing. of the mas. 639. Perf. 1st pers. sing. of noun Asaya (A receptacle or abode ) the 2nd conj. root As (See No. 496 ) 15.8. 2.12. 627. आशापाशशतैः Inst. plu, of the 640. आसाद्य Ind. past participle of neu. comp. noun Asāpāśasata (A the root Sad with the prefix Á (To hundred snares of expectations) go to or approach or resort to ) 9.20. 16.12. 641. BIETET Pot. 3rd. pers. sing. 628. S Adv. Ind. (Speedily) of the root Ās (To sit) 2. 54, 61 ! 2. 65. 6. 14. 629. आश्चर्यवत् Acc. sing.of the neu. 642. आसीनम् Acc. sing. of the mas. form of the adj. Ascaryavat (As form of the past pass. participial adj. wonderful or curious ) 2. 29. Asīna from the 2nd conj. root As 630. आश्चर्याणि Acc. plu. of the neu. (See No. 496 ) 9.9. noun Ascarya ( Wonder or wonderful 643. ts: Nom. sing. of the mas. occurrence ) 11. 6. form of the past pass. participial 631. Bra Pot. 3rd pers. sing. of adj. Asina (See No. 642 ) 14. 23. the root Sri with the prefix A (TO 644. आसुरनिश्चयान् Acc. plu. of the resort to or take the support of) 1.36. 632. आश्रितम् Acc. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Asura- form of the past pass. participial resolve ) 17.6. nişcaya (One who makes a demoniac adj. Āśrita (Having taken resort to or the support of ) 9. 11. 645. आसुरम् Acc. sing. of the mas. 633. fera: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Asura (Demoniac) form of the past pass. participial 7. 15; 16.6. adj. Asrita (See No. 632) 12. 11; 646. g: Nom. sing. of the mas. 15.-14. form of the adj. Asura (See No. 645 ) 634. sferat: Nom. plu, of the mas. 16.6. form of the past pass. participial 647. syet: Nom. plu. of the mas. adj. Asrita (See No. 632) 7.15; 9. 13. form of the adj. Asura (See No. 645) 635. Tema Ind, past pass. parti- 16.7. ciple of the root Sri with the prefix 648. arget Nom. sing. of.the fem. A (See No. 631 ) 7. 29; 16. 10; form of the adj. Asura (See No. 645) 18. 59. 16. 5. 636. आश्वासयामास Peri. perf. 3rd 649. आसुरीषु Loc. plu. of the fem. pers. sing. of the root Švas with the form of the adj. Asura ( See No. 645) prefix A (To console) 11. 50. 16.19. 28 आसुरीम् Primary Word-Units इति 650. आसुरीम् Acc. sing. of the fem. 664. * Imp. 2nd pers. sing. of form of the adj. Asura ( See No. 645 ) 'the root Iş-icch (To wish for or 9. 12; 16. 4, 20: desire ) 12. 9. 651. आस्तिक्यम् Nom. sing. of the 665. asfaPres. 3rd pers. sing. of neu. noun Āstikya (The quality of the root Iş-icch ( See No. 664) 7.21. having faith in the Scriptures) 18. 42. 666. ga: Nom. plu, of the mas. 652. ara Pres. 3rd pers. sing. of form of the pres. Participial adj. the root Ās (See No. 641) 3. 6; 5. 13. Icchat (Wishing for or desiring) 653. आस्थाय Ind. past participle of 8. 11. the root Sthā with the prefix A (To 667. zate Pres. 2nd pers. sing. resort to or observe) 7. 20. 654. Biliza: Nom. sing. of the of the root Iş-icch (See No. 664 ) 11. 7; 18. 60, 63. mas. form of the past pass. partici- pial adj. Asthita (One who has 668. Far Nom. sing. of the fem. resorted to or attained) 5. 4; 6. 31; noun Iccha (A wish or desire ) 13. 6. 7. 18; 8. 12. 669. इरछाद्वेषसमुत्थेन Inst. sing. of 655. ftuar: Nom. plu. of the the mas. form of the comp. adj. mas. form of the past pass. partici- Icchädveşasamuttha ( That which has hatred ) pial adj. Asthita ( See No. 654) 3.20. arisen from desire and 7. 27. 656. TĘ Perf. 3rd pers. sing. of the root: Brū or Ah (See No. 549.) of the foot Is-icch (See No. 664) 670. PS Pres. 1st pers. sing. 1. 21 ; 11. 35. 657. Ta Loc. sing. of the mas. 1. 35; 11. 3. 31, 46; 13. supernume- noun Ahava (A battle!) 1. 31. rary stanza (See App. I. 33); 18. 1. 671. pa Pass. Atma. 3rd pers. 658. Tart: Nom. sing. of the mas. noun Ahāra Diet or food) 17. 7. sing. of the Ubhayapadi root Yaj 659. आहाराः Nom. plu. of the mas. (To perform a sacrifice or to wor- ship ) 17. 11, 12 noun Ahāra :( See No. 658) 17.8, 9. 672. 4 Inst. sing. of the fem. 660. g: Perf. 3rd pers. plu. of noun Ijyā (Performance of a sacrifice the root Brū or Ah (See No. 549) or worship ) 11. 53. 3. 42; 4. 19.; 8.21 ; 10. 13; 14. 16; 673. at: Nom. sing. of the mas. 16.8. form of the pronoun Itara (Another) 661. El-Ind. interrogative parti- 3.21. cle (Whether-or) 17. 1. 674. ga: Adv. Ind. (From here or from this ) 7.5; 14. 1. 675. Adv. Ind. (So or in this 662. Tara Dat. sing. of the mas. manner ) 1. 25, 44 ; 2. 9, 42; 3. 27, noun Ikşvāku (The first king of the 28; 4.3, 4, 14, 16; 5.8, 9; 6.2, 8, Solar race ) 4. 1. 18, 36; 7. 4, 6, 12, 19; 8. 13, 21; 663. va Pres. 3rd pers. sing. of 9.6; 10. 8; 11.4, 21, 413, 50; 13. 1², the root Ing (To change one's posi- 11, 18, 22; 14.5, 11, 23 ; 15. 17, tion at short intervals; to flicker) 20; 16. 11, 15; 17. 2, 11, 16, 20, 6. 19; 14. 23. 23, 24, 25, 26, 27, 28; 18. 32, 6, 8, 29 Bhagavadgita Word-Index Pt. I A इमा 9, 11, 18, 32, 59, 63, 64, 70, 74. 686. इन्द्रियार्थान् Acc. plu. of the At some places this particle marks mas. comp. noun Indriyārtha (An the end of a statement. object of sense-perception) 3. 6. 676. TH Nom. sing. of the neu. 687. इन्द्रियार्थेभ्यः Abl. plu. of the form of the pronoun Idam (See mas. comp. noun Indriyārtha ( See No. 153) 1. 10, 21, 28; 2. 1, 2, 10, No. 686 ) 2. 58, 68. 17; 3. 31, 38; 7. 2, 5, 7, 13; 8. 22, 28; 9. 1, 2, 4; 10. 42; 11. 19, 202, 688. इन्द्रियार्थेषु Loc. plu. of the 41, 47, 492, 51, 52; 12. 20; 13. 1; mas. comp. noun Indriyārtha (See No. 686 ) 5. 9; 6.4; 13. 8. 14. 2; 15. 20; 16. 139, 21; 18. 46, 67,68. 689. इन्द्रियेभ्यः Abl. plu. of the neu. 677. इदानीम् Adv. Ind. (Now) 11. noun Indriya (See No. 681 ) 3. 42. 51 ; 18. 36. 690. इन्द्रियैः Inst. plu. of the neu. 678. इन्द्रियकर्माणि Acc. plu. .of the oun Indriya ( See No. 681 ) 2. 64; neu. comp. noun Indriyakarman 5. 11. (The function of an organ of sense ) 691. F#Acc. sing. of the mas. 4. 27. form of the pronoun Idam ( See No. 679. इन्द्रियगोचराः Nom. plu. of the 153) 1. 28; 2. 33; 4. 1, 2; 9.8, 33; mas. comp. noun Indriyagocara (An 13. 33; 16. 13; 17. 7; 18.68, 70, 74, object of sense-perception ) 13.5. 76. In 2. 33 the order of the words 680. इन्द्रियग्रामम् Acc. sing. of the इमं धयं seems to have been inverted mas. comp. noun Indriyagräma ( The in Sri Venkatanātha's commentary group of the organs of sense and (See App. I. 8). action) 6.24; 12. 4. 692. Alat Nom. plu. of the neu. 681. Cat Gen. sing. of the form of the pronoun Idam (See No. neu. noun Indriya (An organ of 153 ) 18. 13. For the occurrence of sense or action ) 3.342. this word there see App. I. 36. 682. इन्द्रियामिषु Loc. plu. of the 693. BÆTT Acc. plu. of the mas. mas. comp. noun Indriyāgni (The form of the pronoun Idam ( See No. fire of the organs of sense and 153 ) 10. 16; 18. 17. action ) 4. 26. 694. HA Acc. sing. of the fem. 683. इन्द्रियाणाम् Gen. plu. of the form of the pronoun Idam ( See No. neu. noun Indriya ( See No. 681 ) 153 ) 2. 39, 42. 2. 8, 67; 10. 22. 695. Sar: Nom. plu. of the fem. 684. fazaro Nom. or acc. plu. of form of the pronoun Idam (See No. the neu. noun Indriya ( See No. 681) 153 ) 3. 24; 10.6. 2. 58, 60, 61, 68; 3. 7, 40, 41, 42; 696. Đà Nom. plu. of the mas. 4. 26; 5. 9; 13. 5; 15. 7. form of the pronoun Idam (See No. 685. इन्द्रियारामः Nom. sing. of the 153) 1. 33; 2. 12, 18; 3. 24. mas. form of the comp. adj. Indriya 697. A Nom. dual of the mas. rāma (One who feels repose in his form of the pronoun Idam ( See No.. senses ) 3. 16. 153 ) 15. 16. 30 इयम् Primary Word-Units उक्ता 698. 47 Nom. sing. of the fem. form of the pronoun Idam (See No. 153 ) 7. 4,5 709. tra Pres. 3rd pers. sing. of 699. Ea Ind. Particle employed the root Ikş (To see or look upon ) for making a comparison or conjec- 6. 29; 18. 20. ture or expressing a doubt (Like; as 710. ईड्यम् Acc. sing. of the pot. if ) 1. 30; 2. 10, 58, 67; 3. 22, 36 ; participial adj. Idya (Fit to be wor- 5. 10; 6. 34, 38; 7. 7; 11. 44%, 13. 16; shipped ) 11. 44. 15. 8; 18. 37, 38, 48. In 3. 2 Rāmā. 711. CE Nom. sing. of the mas. nuja's reading is Vyämisreraiva form of the adj. Idrśa (Such; of such instead of Vyämisreneva (See App. aspect ) 11. 49. I. 10). If that reading is taken to 712. ईदृशम् Acc. sing. of the neu. be correct the first reference to form of the adj. Idrsa (See No. 711 ) 3. 2 must be omitted. 2. 32; 6. 42.
- 700. gfa: Inst. plu. of the mas. 713. ETF Acc. sing. of the mas.
noun Işu (An arrow ) 2. 4. noun Isa (The Lord; The Moral 701. Er Nom. sing. of the Ruler of the World) 11.15, 44. mas. form of the comp. adj. İştaka- 714. 17: Nom. sing. of the madhuk ( The yielder of the desired mas. comp. noun Iśvarabhāva ( Royal fruits ) 3. 10. state ) 18. 43. 702. ger Nom. sing. of the neu. 715. UT Acc. sing. of the mas. form of the adj. Işta ( That which is noun Iśvara ( The Lord; the Moral desired ) 18. 12. Ruler of the World ) 13. 28. 703. Ee: Nom. sing. of the mas. 716. 47: Nom. sing. of the mas, form of the adj. Ista (See No. 702) noun Isvara (See No. 715 ) 4. 6; 18. 64, 70. 15. 8, 17; 16. 14; 18.61. 704. इष्टानिष्टोपपत्तिषु Loc. plu. of the 717. stà Pres. 3rd pers. sing. of fem. comp. noun Iştānistopapatti the root Ih (To aim at ) 7. 22. (The accrual of fruits which are 718. Era Pres. 3rd pers. plu. of desired and those which are not the root Ih ( See No. 717) 16. 12. desired ) 13. 9. 705. gert Acc. plu. of the mas. form of the adj. Ista ( See No. 702 ) 719. 36 Nom. sing. of the neu. 3. 12. form of the past participial adj. Ukta (Said ) 11. 1, 41 ; 12. 20; 13. 18; 706. yet: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Ista (See No. 702) 15.20. 17. 9. 720. 39: Nom. sing, of the mas, 707. gar Ind. past participle of form of the past participial adj. the root Yaj (See No. 671 ) 9. 20. Ukta (See No. 719 ) 1. 24; 8. 21; 708. EC Adv. Ind. (Here) 2. 52, 13.22. 40, 41, 50; 3. 16, 18, 37; 4. 2, 12, 38; 721. Jahit: Nom. plu. of the mas. 5. 19, 23; 6. 40; 7.2; 11. 7, 32; form of past participial adj. Ukta 15. 3; 16. 24 ; 17. 18, 28. (See No. 719 ) 2. 18. 31 11. 30. Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A उत्सनकुलधर्माणाम् 722. उक्त्वा Ind. past participle of 734. grafa Pres. 3rd pers. sing. the root Vac (To speak ) 1. 47; of the root #7 with the prefix 32 2. 92 ; 11.9, 21, 50. ( To walk or go out) 15. 8. 723. उग्रकर्माणः Nom. plu. of the 735. उत्क्रामन्तम् Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Ugra-mas. form of the pres. participial karman (Doer of fierce or cruel adj. Utkrāmat (Walking or going deeds ) 16. 9. out) 15. 10. 724. 4464: Nom. sing. of the mas. 736. उत्तमविदाम् Gen. plu. of the form of the comp. adj. Ugrarūpa. mas. comp. noun Uttamavid (One (One who has a fierce countenance ) who knows the best that is to be 11.31. known) 14. 14. 725. 394. Acc. sing. of the neu. 737. 3 Acc. sing. of the mas. form of the adj. Ugra (Fierce ; form of the adj. Uttama (The best ) frightful; cruel) 11. 20. 4.3; 6. 27; 9.2; 14. 1; 18. 6. 726. 39: Nom. plu. of the fem. 738. STIH: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Ugra ( See No. 725) form of the adj. Uttama ( See No. 737) 15. 17. 18. 727. À: Inst. plu. of the neu. 739. उत्तमाः Inst. plu. of the neu. form of the adj. Ugra (See No. 725) comp. noun Uttamānga (The best 11, 48. of limbs i, e. the head ) 11. 27. 728. se: Inst. plu. of the mas. form of the adj. Ucca (At a high 740. उत्तमौजाः Nom. sing. of the pitch ) 1. 12. mas. form of the comp. adj. Utta- ( Of excellent valour; 729. उचैःश्रवसम् Acc. sing of the maujas mas. noun Uccaiḥśravas (The name here the specific name of a Pāñcāla of the horse of Indra) 10. 27. prince who along with Yudhāmanyu 730. 3RYgH Nom. sing of the guarded the wheels of Arjuna's neu. form of the adj. Ucchista ( That chariot and so a noun ) 1. 6. which has been left over after en- 741. उत्तरायणम् Nom. sing. of the joyment or rejected or abandoned neu. comp. noun Uttarāyaṇa (The as useless) 17. 10. northern path ) 8. 24. 731. उच्छोषणम् Acc. sing. of the 742. feg Imp. 2nd pers. sing. of mas. form of the adj. Ucchosana the root Sthā-tişth with the prefix (Drying up or withering) 2. 8. Ud (To get up) 2. 3, 37; 4. 42; 732. à Pass. 3rd pers. sing. of 11. 33. the root Vac (See No. 722) 2. 25, 743. feat Nom. sing. of the fem. 48, 55, 56; 3. 6, 40; 6. 32, 4, 8, 18; form of the past participial adj. 8. 1, 3; 13. 12, 17, 202; 14. 25; Utthita (That which has arisen or 15.16%3 17. 14, 15, 16, 27, 28%B come out) 11. 12. 18. 23, 25, 26, 28. 744. उत्सन्नकुलधर्माणाम् Gen. plu. of . 733. Ja Ind. particle used to add the mas. form of the comp. adj. emphasis or to express a guess (And; Utsannakuladharma (One whose or ) 1. 40; 14. 9, 11. family traditions have lapsed) 1. 44. 32 noun उत्सादनार्थम् Primary Word-Units उपदेक्ष्यन्ति 745. उत्सादनार्थम् The neu. 757. उद्दिश्य Ind. past participle of Utsādana with the suffix Artham the root Dis with the prefix Ud (To having the sense of the dat. case- point or aim at ) 17. 21. termination (For the sake of sup 758. उद्देशतः Adv., Ind., made from pression ) 17. 19. the noun Uddeśa by adding the 746. Tarà Pass. 3rd pers. plu. suffix Tas (Succinctly or princi- of the 6th conj. root Sad with the pally) 10.40. prefix Ud (To sink down or to be 759. g Pot. 3rd pers. sing. of languid ) 1. 43. the root Hp with prefix Ud (To 747. skudy: Pot. 3rd pers. plu. of draw out or raise up) 6.5. the 6th conj. root Sad with the 760. 34: Nom. sing. of the mas. prefix Ud (See No. 746 ) 3. 24. noun Udbhava (Source of birth; 748. THETA Pres. 1st pers. sing. genesis ) 10. 34. of the root Srj with the prefix Ud 761. 34at: Nom. plu. of the mas. (To release or abandon) 9. 19. form of the past pass, participial adj. 749. Zeytt Ind. past participle Udyata (Has proceeded or is of the root Spj with the prefix Ud prepared ) 1. 45. (See No. 748 ) 16. 23 ; 17. 1. 762. उद्यम्य Ind. past participle of 750. उदपाने Loc. sing. of the neu. the root Yam with the prefix Ud (To comp. noun Udapāna (A receptacle lift up ) 1. 20. of water, a well ) 2. 46. 763. Jigar Pres. 3rd pers. sing, 751. : Nom. plu. of the mas. of the 6th conj. root Vij with the form of the adj. Udāra (Noble, prefix Ud (To be afflicted or grieved magnanimous or worthy of praise) or to fear) 12. 152. 7. 18. 764. उद्विजेत् Pot. 3rd pers. sing. 752. Eerſtaan. The pres, partici- of the 6th conj. root Vij with the pial adj. Udāsīna with the affix prefix Ud (See No. 763 ) 5. 20. Vat having the sense of likeness 765. उन्मिषन् Nom. sing. of the (Like one who is in different) 9. 9; mas. form of the pres. participle 14.23. Unmişat (Opening one's eyes ) 5.9. 753. Urta: Nom. sing. of the 766. 391 Pres. 3rd pers. sing. mas. form of the pres, participial of the root Jan-jā with the prefix adj. Udāsina (Indifferent ) 12. 16. Upa (To be produced) 2. 62, 65 ; 754. ICETTE Acc. sing. of the neu. 14. 11. form of the past participial adj. 767. उपजायन्ते Pres. 3rd pers. plu. Udāhrta (Said or designated as) of the root Jan-jā with the prefix 13. 6; 17. 19, 22; 18. 22, 24, 39. Upa ( See No. 766 ) 14. 2. 755. उदाहृतः Nom. sing. of the 768. उपजुह्वति Pres. 3rd pers. sing- mas. form of the past participial adj. of the root Hu with the prefix Upa Udāhrta (See No. 754 ) 15. 17. (To offer as an oblation) 4.25. 756. उदाहृत्य Ind. past participle 769. उपदेश्यन्ति Fut. 3rd pers. plu. of the root HỊ with the prefixes A of the root Diś with the prefix Upa and Ud (To say or speak ) 17. 24. (To teach ) 4. 34. 3 33 उपद्रष्टा Bhagavadgita Word-Index Pt. I A उभयविभ्रष्टः 770. TEE Nom. sing. of the mas. 783. उपसेवते Pres. 3rd pers. sing. noun Upadrstr (An onlooker) 13. 22. of the root Sev with the prefix Upa 771. STT Imp. 2nd pers. sing. (To serve or worship ) 15. 9. of the root Dhị with the prefix Upa 784. उपहन्याम् Pot. 1st pers. sing. (To comprehend or regard as ) 7.6; of the root Han with the prefix Upa 9.6. (To destroy ) 3. 24. 772. उपपद्यते Pres. 3rd. pers. sing. 785. grua: Adv. Ind., formed of the root Pad with the prefix Upa from the noun Upāya by adding the (To become or befit; to occur or suffix Tas (By the employment of happen ) 2.3 ; 6. 39 ; 13. 18; 18.7. a remedy) 6. 36. 773. उपपन्नम् Acc. sing of the neu. 786. Sifat Imperf. 3rd pers. form of the past participial adj. sing. of the root Viś with the prefix Upapanna ( That which has come or Upa ( See No. 781 ) 1. 47. arrived or has happened ) 2. 32. 787. उपाश्रिताः Nom. plu. of the 774. 41 Nom. sing. of the fem. mas. form of the past participial adj. noun Upamā (A simile) 6. 19. Upāśrita ( Depending upon or having 775. STUFA Pres. 3rd pers. plu. resorted to ) 4.10; 16. 11. of the root Yā with the prefix Upa 788. उपाश्रित्य Ind. past participle (To go to or reach ) 10. 10. of the root Sri with the prefixes A 776. Acc. sing. of the past and Upa (To be dependent upon or participial adj. Uparata (One who to resort to ) 14. 2; 18. 57. has turned away ) 2. 35. 789. 391 Pres. 3rd pers. plu. of 777.345a Pres. 3rd pers. sing. the root Upās (To worship) 9. 14, of the root Ram with the prefix Upa 15; 12.2, 6; 13. 25. (To turn away from anything or 790. 39: Nom. sing. of the past particularly from the sense-objects) participial adj. Upeta (Possessed of ) 6. 20. 6.37. 778. उपरमेत् Pot. 3rd pers. sing. of 791. gdar: Nom. plu. of the past root Ram with the prefix Upa participial adj. Upeta (See No. (See No. 777) 6. 25. 790) 12. 2. 779. उपलभ्यते Pass. 3rd pers. sing: 792. उपेत्य Ind. past participle of of the root Labh with the prefix Upa the root I with the prefix Upa (To (To acquire ) 15.3. reach or go to) 8. 15, 16. 780. goà Pass. 3rd pers. sing. 793. gefa Pres. 3rd pers. sing. of of the root Lip with the prefix Upa the root I with the prefix Upa (See (To besmear over ) 13. 322. No. 792) 6. 27; 8. 10, 28. 781. उपविश्य Ind. past participle of 794. gua Fut. 2nd pers. sing. the root Viś with the prefix Upa of the root I with the prefix Upa (To sit) 6. 12. (See No. 792) 9. 28. 782. उपसंगम्य Ind. past participle 795. उभयविभ्रष्टः Nom. sing. of the of the root Gam-gacch with the pre mas, form of the comp. past parti- fixes Sam and Upa (To approach) cipial adj. Ubhayavibhraşta ( Thrown 1. 2 off or dislodged from both ) 6. 38. 34 p उभयोः 796. : Gen. dual of the pro- nominal adj. Ubhaya (Both) 1. 21, 24, 27; 2. 10, 16; 5. 4. Primary Word-Units 797. Acc. dual of the neu: form of the pro. nominal adj. Ubha (Both) 2. 50. It is used only in the dual. 798. 3 Nom. or acc. dual of the mas. form of the pronominal adj. Ubha (See No. 797) 2. 19; 5. 2; 13. 19. 799 उरगान् Acc. plu of the mas. noun Uraga (A serpent or snake) 11. 15. 800. Inst. sing. of the neu. noun Ulba (A thin skin-bag contain- ing an embryo) 3. 38. 801. Perf. 3rd pers. sing. of the root Vac (See No. 722) 1. 1, 2, 21*, 24, 25, 28, 47; 2. 12, 2, 4, 9, 10, 11, 54, 55; 3. 1, 3, 10, 36, 37; 4. 1, 4, 5; 5. 1. 2; 6. 1, 33, 35, 37, 40; 7. 1; 8. 1, 3; 9. 1; 10. 1, 12, 19 ; 11. 1, 5, 9, 15, 32, 35, 36, 47, 50, 51, 52; 12. 1, 2; 13. 1; 14. 1, 21, 22; 15. 1; 16. 1; 17. 1, 23; 18. 1, 2, 73, 74. 802. Nom. sing. of the mas. noun Uśanas (The name of a Vedic Rşi, who was the fifth in descent from Bhrgu and was otherwise known as Sukra. In Paurāņic mytho- logy he is represented as the preceptor of the Daitya King Hiranyakasipu and also of his great grandson Bali. He is described as a Kavi (See No. 947 infra) 10. 37. 803. उषित्वा Ind past participle of the root Vas (To dwell) 6. 41.
- For the occurrence of the remark con-
taining this word between 1. 21/1 and 1. 21/2 see App. I. 2 and the foot-note below p. 16 col. 2. रवीन् 804. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Urjita (Vigorous, distinguished or glorious) 10. 41. 805. ऊर्ध्वमूलम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Urdhva- müla (That whose roots are wards) 15. 1. up- 806. Adv. Ind. (Thereafter or upwards) 12. 8; 14. 18; 15. 2. 807. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Uşmapa used as a noun (Lit. one who drinks the steam of hot food and hence a departed ancestor's soul) 11. 22. ऋ 808. Nom. sing. of the mas. noun Rk (The name of the oldest Veda containing prayers addressed to various deities) 9. 17. 809. Pres. 3rd pers. sing. of the verb Rech (To attain) 2. 72; 5.29. 810. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Rta (True) 10. 14. 811 ऋतूनाम् Gen. plu. of the fem. noun Rtu (A season) 10. 35. Adv. Ind. (Without) 812. 11.32. 813. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Rddha (Prosperous or rich) 2. 8. 814. : Nom. plu. of the mas. noun Rsi (A sage) 5. 25; 10. 13. 815. ऋषिभि: Inst plu. of the mas. noun Rsi (See No. 814) 13. 4. 816. ऋषीन् Acc. plu. of the mas. noun Rşi (See No. 814).11. 15. 35 एकस्वम् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A ए 817 एकत्वम् Acc. sing of the neu. noun Ekatva (Oneness) 6. 31. 818. एकत्वेन Inst sing of the neu. noun Ekatva (See No. 817) 9. 15. 819. एकभक्तिः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Eka- bhakti (One who is solely devoted to one object of devotion only) 7.17. 820. gr Inst. sing. of the fem. form of the adj. Eka (One) 8. 26. 321. एकस्थम् Acc. sing. the neu. or mas. form of the comp. past pass. participial adj. Ekastha (Residing in one receptacle) 11. 7, 13; 13. 30. 822. एकस्मिन् Loc. sing of the neu. form of the adj. Eka (See No. 820) 18.22. 823. Nom. or acc. sing. of the neu. and acc. sing. of the mas. form of the adj. Eka (See No. 820) 3.2; 5. 1, 4, 5; 10. 25; 18. 20, 66; (The one i. e. the inner organ) 13. 5. The word is used there as a pro- noun. 824. g: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Eka (Alone) 11. 42; (See No. 820) 13. 33. 825. Nom. sing. of the fem. form of the adj. Eka (Integrated) 2.41. 826. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Ekäkin (By oneself or alone) 6. 10. एतानि 829. Inst. sing. of the neu. form of the comp. adj. Ekāgra (See No. 828) 18.72. 827. एकाक्षरम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Ekākṣara [That which is represented or desig- nated by the one word (Om ) 18. 13. 830. एकान्तम् Adv. Ind (Invariably or always) 6. 16. 831. एकांशेन Inst sing of the comp. noun Ekāṁsa (One particle or portion) 10. 42. 832. g Inst. sing. of the mas. form of the adj. Eka (See No. 820 ) 11. 20. 833. Nom. plu. of the mas. form of the adj. Eka (See No. 820) 18. 3. In plu. number the word means 'One group of men'. 834. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the pronoun Etad (This) 2. 3, 6; 3. 32; 4. 3, 4; 6. 26, 39, 42; 10. 14; 11. 3, 35; 12. 11; 13. supernumerary stanza (See App. I. 31), 1,6, 11, 18; 15. 20; 16. 21; 17. 16, 26; 18. 63, 72, 75. In 6. 39 Rāmānuja and Vallabha read. Evam instead of Etad (App. I. 22). It is not, however, a happy word. 835 एतद्योनीनि Nom. plu. of the neu. form of the comp. adj. Eta- dyoni (That which has this as its source) 7. 6. 836 एतयो: Gen. dual of the mas. form of the pronoun Etad (See No. 834) 5.1. 837, ger Gen. sing. of the mas. form of the pronoun Etad (See No. 834) 6. 33. 838. a Nom. plu. of the neu. 834) 14. 12, 13; 15. 8; 18. 6, 13. In form of the pronoun Etad (See No. 18. 13 Sankara according to the J. H. P. edition reads Imani in place of Etäni (App. I. 36). It is the nom. plu. of the neu. form of Idam which has the same meaning as Etad. If 828 एकानम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Ekägra (Con- centrated on one object only) 6. 12. 36 11 Primary Word-Units एतान् that reading is preferred the refer- ence to 18. 13 would be required to be omitted from here. 839 एतान् Acc. plu of the mas. form of the pronoun Etad (See No. 834) 1. 22, 25, 35, 36; 14. 20, 21², 26. 840. Acc. sing. of the fem. form of the pronoun Etad (See No. 834) 1. 3; 7. 14; 10. 7; 16. 9. 841. gara Nom. sing. of the mas. form of the adj. Etävat (So much or so far) 16. 11. This word forms part of the quarter-stanza garafafa afar: part the sense intended to be conveyed by it seems to be "They have concluded that so far (alone should all human effort extend). 842. g Pres. 3rd pers. sing. of the 2nd conj. root I (To go) 4. 92; 8. 6; 11. 55. 843. gà Nom. plu. of the mas. form or nom. dual of the fem. form of the pronoun Etad (See No. 834) 1. 23, 38; 2. 15; 4. 30; 7. 18; 8. 26, 27; 11. 33; 18. 15. 844. ga Inst. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Etad (See No. 834) 3.39; 10. 42. 845 एतेषाम् Gen. plu. of the mas form of the pronoun Etad (See No. 834) 1. 10. 846. Inst. plu. of the mas. or neu. form of the pronoun Etad See No. 834) 1. 43; 3. 40; 16. 22. 847. एधांसि Acc. plu. of the neu. noun Indhana (A piece of sacrificial fire-wood) 4. 37. 848. Acc. sing. of the mas. form of the pronoun Etad (See No. 834) 2. 192, 21, 23³, 25, 26, 29%; एव 3. 37, 41; 4. 42; 6. 27; 11. 50; 15. 3, 11². 849 पुनाम् Acc. sing of the fem. form of the pronoun Etad (See No. 834) 2.72, 850. gf: Irregular inst. plu. of the mas. form of the pronoun Etad, the classical form being Etaih. (See No. 834) 7. 13; 18. 40. 851. Abl. plu. of the mas. form of the pronoun Etad (See No. 834) 3. 12; 7. 13. 852. Adv. Ind. A particle used to emphasize an idea expressed by the word which it follows, translated into English by the words 'only', 'itself', 'exactly',' 'also' etc.1.1, 6, 8, 11², 13, 14, 19, 27, 30, 34, 36, 42; 2. 5, 6, 122, 24, 28, 292, 47, 55; 3.t, 4, 12, 172, 18, 20, 21, 22; 4. 3, 11, 15, 20, 24, 252, 36; 5. 8, 13, 15, 18, 19, 22, 23, 24, 27, 28; 6. 3, 52, 62, 16, 18, 20, 21, 24, 26, 40, 42, 44; 7. 4, 12², 14, 18, 21, 22; 8. 4, 5, 6, 7, 10, 18, 19, 23, 28; 9. 12, 16, 17, 19, 23, 24, 30, 34; 10. 1, 4, 5, 11, 13, 15, 20, 32, 33, 38, 41²; 11. 8, 22, 25, 26, 28, 29, 332, 35, 40, 45, 462, 49; 12. 4, 6, 82, 13; 13. supernumerary stanza (See App. I. 31), 4, 5, 8, 14, 15, 19², 25, 29, 30; 14. 10, 13, 172, 22, 23; 15. 4, 7, 9, 15², 16; 16. 4, 6, 19, 20; 17. 2, 3, 6, 11, 12, 15, 18, 272; 18. 52, 82, 92, 14, 19, 29, 31, 35, 42, 50, 62, 65, 68.
- This reference would have to be omitted
if the first reading given by Nilakantha and Madhusudana is correct (See App. I.1). t If Ramanuja's reading in 3. 2 (See App. I. 10) is adopted, the figure 2 would be re- quired to be inserted before the figure 4 here. See also the note in Entry No. 699, 37. एवम् 853. Adv. Ind. (In this manner) 1. 24, 47; 2. 9, 25, 38; 3. 16, 43; 4. 2, 9, 15, 322, 35; 6. 15, 28; 9.21, 28, 34; 11.3, 9; 12.1; 13. 23, 25, 34; 15. 19; 18. 16. In 6. 28, Ramanuja, Anandatirtha and Jayatirtha read Evam yunjan (See App. I. 21 and the word infra) 11. 53, 54. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 854. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Evamrüpa (In this form ) 11. 48. 855 एवंविधः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Evam- vidha (In this aspect or manner) 11. 53, 54. 856. : Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Etad (See No. 834) 3. 10, 37², 40; 10. 40; 18. 59. 857. gar Nom. sing. of the fem. form of the pronoun Etad (See No. 834) 2. 39, 72; 7. 14. 858. एषाम् Irregular gen. plu. of the mas. form of the pronoun Etad (See No. 834), the classical form being Eteşām (See No. 845) 1. 42. 859. gafa Fut. 3rd pers. sing. of the 2nd conj. root I (See No. 842) - 18.68. 860. Fut. 2nd pers. sing. of the 2nd conj, root I (See No. 842) 8. 7; 9. 34; 18. 65. पे 861. ऐकान्तिकस्य Gen. sing of the neu. form of the comp. adj. Aikän- tika (Of an absolute or permanent nature) 14. 27. 862. Acc. sing. of the mas. noun Airavata (The name of the elephant of Indra) 10. 27. 863 ऐश्वरम् Acc. sing of the mas. or neu. form of the adj. Aiśvara (Majestic or grand) 9.5; 11. 3, 8, 9. कथम् BTT 864. Inst. sing. of the neu. noun Ojas (Lustre) 15. 13. 865. ओषधी: Acc. plu. of the fem. noun Oşadhi (A herb or plant) 15. 13. This seems to be the correct spelling of the word according to the comm. of Sankara and Anandagiri, though it is printed in most of the editions as Auşadhi. 866. ओम् A compound syllable made up of the letters A, U and M, used as a designation of Brahma or Iśvara. It is called the Pranava. 8. 13; 17. 23, 24. 867. : Nom. sing. of the mas. noun Omkara (The sound produced by the pronunciation of the syllable Om) 9. 17. 868 औषधम् Nom. sing of the neu. noun Auşadha (A medical herb) 9. 16. क 869. कच्चित् Ind interrogative parti- cle (Whether-or) 6. 38; 18. 72². 870. कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरुक्षविदाहिनः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Katvamlalavaṇātyuṣṇa- tikṣṇarūkṣavidāhin (That which is either bitter, sour, saltish, extremely hot, pungent, dry or scorching) 17.9 871. Nom. sing. of the in- terrogative pronoun Katarat (Which of the two that have been men- tioned ) 2. 6. 872. Adv. Ind. (How or in which manner) 1. 37, 39; 2. 4, 21; 4. 4; 8. 2²; 10. 17; 14. 21. 38 कथय Primary Word-Units 873. Imp. 2nd pers. sing. of the root Kath (To say, tell, describe or narrate) 10. 18. 874.:. Abl. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Kathayat (Describing) 18. 75. 875 कथयन्तः Nom. plu. of the pres. participial adj. Kathayat (See No. 874) 10. 9. 876. कथयिष्यन्ति Fut. 3rd pers plu. of the root Kath (See No. 873) 2. 34. 877. कथयिष्यामि Fut. 1st pers. sing. of the root Kath (See No. 873) 10. 19. 878. कदाचन Adv. Ind. (Ever or at any time whatever) 2. 47; 18. 67. 879. कदाचित् Adv. Ind. (Ever or at any time whatever ) 2. 20. 880. Nom. sing. of the mas. noun Kandarpa (The god of love) 10.28. 881. f: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kapi- dhvaja used as a noun (One on whose flag there is the emblem of a monkey i. e. Arjuna) 1. 20. 882. : Nom. sing. of the mas. noun Kapila (The name of the sage who being the son of Kardama and Devahūti is believed to have pro- pounded the Samkhya doctrine) 10.26. 883 कमलपत्राक्ष Voc. sing of the mas. form of the comp. adj. Kamala- patrākṣa used as a noun (He who has eyes of the shape of lotus-leaves i. e. Sri Krsna) 11. 2. कर्ता 885. Acc. sing. of the mas. form of the pronoun Kim (Who or which ) 2. 21². 884. Acc. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Kamalasanastha (One who is seated on a lotus-seat) 11. 15. 886. Nom. sing. of the neu.. noun Karaṇa (An instrument or an organ of action) 18. 14, 18. 887. f Fut. Paras. 3rd pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 3. 33. 888, f Fut. Paras. 2nd pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 2.33; 18.60. 889. Fut. Atma. 1st pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 18. 73. 890. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Karuna (Merciful) 12. 13. 891. Pres. Paras. 3rd pers. sing, of the root Kr (See No. 12) 4. 20; 5. 10; 6.1; 13. 31. 892. Pres. Paras. 1st pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 5.8. 893. Pres. Paras. 2nd pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 9. 27. Acc. sing. of the mas. 894. noun Karna (The name of the Kanina son of Kunti, the senior wife of Pandu) 11.34. 895.: Nom. sing. of the mas. noun Karna (See No. 894) 1. 8. 896. Nom. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Kartavya (That which ought to be done) 3. 22. 897 कर्तव्यानि Nom. plu of the neu. form of the pot. participial adj. Kartavya (See No. 896) 18. 6. 898. af Nom. sing. of the mas. noun Kartr (A doer) 3. 24, 27; 18. 14, 18, 19, 26, 27, 28. 39 कतारम् 899. कर्तारम् Acc. sing of the mas. noun Kartr (See No. 898) 4. 13; 14. 19; 18. 16. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 900. Inf. of the root Kr. (See No. 12) 1. 45; 2. 17; 3. 20; 9. 2; 12. 11; 16. 24; 18. 60. 901. कर्तृत्वम् Acc sing of the neu. noun Kartṛtva (The quality of being an agent; doership) 5. 14. 902. Nom. or acc. sing. of neu. noun Karman (An act: or action) 2.49; 3. 5, 8, 9, 15, 192, 24; 4. 9, 152, 16², 18, 21, 23, 33; 5. 11; 6.1, 3; 7.29; 8. 1; 16. 24; 17. 27; 18. 3, 8, 9, 10, 15, 18, 19, 23, 24, 25, 43, 44, 47. 48. The reference to 18. 43 would be required to be omitted if the reading in that stanza adopted by Sankara and several other com- mentators (See App. I. 38) is pre- ferred. 903. Nom. sing. of the fem. comp. noun Karmacodana [The (source of) impulse, the driving power, to do an act ] 18. 18. 904. कर्मजम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Karmaja (That which proceeds from action) 2.51. 905. Nom. sing. of the fem. form of the comp. adj. Karmaja (See No. 904) 4. 12. 906. कमैजानू Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Karmaja (See No. 904) 4. 32. 907.: Abl. or gen. sing. of the neu. noun Karman (See No. 902) 3. 1, 9; 4. 172; 14. 16; 18. 7, 12. कर्मबन्धनः 909. कर्मणाम् Gen plu. of the neu. noun Karman (See No. 902) 3. 4; 4. 12; 5. 1; 14. 12; 18. 2. 910. Loc. sing. of the neu. noun Karman (See No. 902) 2. 47; 3. 1, 22, 23, 25; 4. 18, 20; 14. 9; 17. 26; 18. 45. 911. कमफलव्याग: Nom. sing of the mas. comp. noun Karmaphalatyaga (Renunciation of the fruit of one's acts) 12. 12. 908. Inst. sing. of the neu. noun Karman (See No. 902) 3. 20; 18,60. 912. कर्मफलत्यागी Nom. sing of the mas, comp. noun Karmaphalatyagin (One who renounces the fruit of one's acts) 18. 11. 913. कर्मफलप्रेप्सुः Nom. sing. of the adj. mas. form of the comp. Karmaphalaprepsu (One who longs for the fruit of one's acts) 18. 27. 914. कर्मफलसंयोगम् Acc. sing of the mas. comp. noun Karmaphalasaṁ- yoga (A connection between an act and its fruit) 5, 14. 915 कर्मफलहेतु: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Karma- phalahetu (One who has the acquisi- tion of the fruit of one's acts as a motive for doing them.) 2. 47. • 916. कर्मफलम् Acc. sing of the neu. comp. noun Karmaphala (The fruit of one's act) 5. 12; 6. 1. 917 कर्मफलासङ्गम् Acc. sing of the mas. comp. noun Karmaphaläsanga (Attachment to the fruit of an act) 4. 20. 918 कर्मफले Loc. sing of the neu. comp. noun Karmaphala (The fruit of an act) 4. 14. 919 कर्मबन्धनः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Karma- bandhana (That in which acts are the cause of being bound to it) 3. 9. 40 कर्मबन्धम् 920. Acc. sing. of the mas. comp. noun Karmabandha (The bondage resulting from acts ) 2. 39. 921 कर्मबन्धनैः Inst. plu. of the neu. comp. noun Karmabandhana (The bond resulting from acts) 9. 28. Primary Word-Units 922. कर्मभिः Inst plu. of the neu. noun Karman ( See No. 902) 3. 31; 4.14. 923 कर्मयोगम् Acc. sing of the mas. comp. noun Karmayoga (The Yoga consisting of, or through, action) 3. 7. 924. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Karmayoga ( See No. 923) 5. 2.2. 925 कर्मयोगेन Inst. sing of the mas. comp. noun Karmayoga (See No. 923) 3. 3; 13. 24. 926 कर्मसंङ्गिनाम् Gen. plu. of the màs. comp. noun Karmasangin (One who is attached to action) 3. 26. 927 कर्मसङ्गिषु Loc. plu. of the mas, comp. noun Karmasangin (See No. 926) 14. 15. 928 कर्मसङ्गेन Inst sing of the mas. comp. noun Karmasanga (Attach- ment to action) 14. 7. कल्पक्षये (Renunciation or abandonment of action) 5. 2. 929. 4: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Karma- samudbhava (That which owes its origin to action) 3. 14. 930 कर्मसंग्रह: Nom. sing of the mas. comp. adj. Karmasaṁgraha (Component parts of an act) 18. 18. 931 कर्मसंज्ञित: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Karma- sanjñita [That which is designated as the Karman Caction)] 8. 3. 932. कर्मसभ्यासात् Abl. sing of the mas. comp. noun Karmasannyasa 933. Loc. plu. of the neu. noun Karman (See No. 902) 2. 50; 6.4, 17; 9. 9. 934. Hi Nom. or acc. plu. of the neu. noun Karman (See No. 902) 2.48; 3. 27, 30; 4. 14, 41; 5. 10, 14; 9.9; 12. 6, 10; 13. 29; 18. 6, 11, 41. 935. कर्मानुबन्धीनि Nom. plu. of the neu. form of the comp. adj. Kar- manubandhin (That, which, is fol- lowed or, which has in its train, action) 15. 2. 936. कर्मिभ्य: Abl. plu. of the mas. noun Karmin (One who is devoted to a life of action) 6. 46. 937 कर्मेन्द्रियाणि Acc. plu of the neu. comp. noun Karmendriya (An organ of action ) 3. 6. 938 कर्मेन्द्रियै: Inst. plu. of the neu. comp. noun Karmendriya (See No. 937) 3. 7. 939. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Krs (To draw, pull or torment) 15. 7. 940. कर्षयन्तः Nom. plu. of the mas. form of the caus. pres. participial adj. Karşat (Drawing, pulling or tormenting) 17. 6. 941. कलयताम् Gen. plu. of the pres. participial adj. Kalayat (One who calculates or measures ) 10. 30. 942 कलेवरम् Acc sing of the neu. noun Kalevara (Lit. An envelope ; hence the physical body which is the outer envelope of the soul) 8. 5, 6. 943. कल्पक्षये Loc. sing of the mas. comp. noun Kalpakṣaya (The de- struction which takes place at the end of a Kalpa, a period of time consisting of 14 Manvantaras) 9. 7. कल्पसे Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 944. Pres. 3rd pers. sing. of the verb Klrp (To be fit or qualified for) 2. 15; 14. 26; 18. 53. 945. कल्पादौ Loc. sing of the fem. comp. noun Kalpädi [The com- mencement of a Kalpa (See No.943)] 9.7. 946. Nom. sing. of the comp. noun Kalyāṇakṛt (One who does a meritorious or an auspicious act) 6. 40. 947. : Nom. plu. of the mas. noun Kavi (A genius; a man with a great foresight; a learned man; one who knows the past, present and future) 4. 16; 18. 2. 948. Acc. sing. of the mas. noun Kavi (See No. 947; here, one who knows the past, present and future) 8. 9. 949. : Nom. sing. of the mas. noun Kavi (See No. 947) 10.37. 950 कवीनाम् Gen. plu. of the mas. noun Kavi (See No. 947) 10. 37. 951. Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Kim with the suffix Cana intended to give it an emphasis (Whatever) 3. 18; 6. 2; 7. 26; 8. 27. 952. f Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Kim with the suffix Cit intended to give it an emphasis (Whatever) 2. 17, 292; 3. 5, 18; 6. 40; 7. 3²; 18. 69. 953 कश्मलम् Nom. sing of the neu, noun Kaśmala (A sinful or pro- hibited act) 2. 2. 954. कस्मात् Abl. sing of the neu. form of the pronoun Kim (See No. 885) 11. 37. कामक्रोधपरायणाः suffix Cit denoting an emphasis (Whosesoever) 5. 15. 955 कस्यचित् Gen. sing of the mas. form of the pronoun Kim with the 42 956. Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Kim (See No. 885) 8. 2; 11. 31; 16. 15. 957. Nom. sing. of the fem. form of the pronoun Kim (See No. 885) 1. 36; 2. 28, 54; 17. 1. 958. Pres. 3rd pers. sing. of the root Kamks (To desire for or look forward to) 5. 3; 12.. 17; 14. 22; 18. 54. 959 काङ्क्षन्त: Nom. plu. of the pres. participial adj. Kamkṣat (De- siring for or looking forword to) 4. 12. 960 काक्षितम् Acc. sing of the past participial adj. Kämkṣita (That which is desired for or looked forward to) 1. 33. 961. Pres. 1st pers. sing. of the root Kamkş (See No. 958) 1. 32. 962 कामकामा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kāma- kāma (One who desires for the things which are the objects of enjoy- ment) 9.21. 963 कामकामी Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Kāma- kāmin (One who desires for the things which are the objects of enjoy- ment) 2. 70. 964 कामकारत: The mas. comp. noun Kāmakāra with the suffix Tas having the sense of the abl. case- termination: (Prompted by the senti- ment of desire) 16. 23. 965. Inst. sing. of the mas. comp. noun Kämakära (A prompting of the sentiment of de- sire) 5. 12. 966 कामक्रोधपरायणा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kämakrodhaparāyaṇa (One who gives कामक्रोधवियुक्तानाम् oneself up to the sentiments of desire and anger i. e. one who is passionate) 16. 12. Primary Word-Units 967. कामक्रोधवियुक्तानाम् Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kamakrodhaviyukta (One who is free from the sentiments of desire and anger) 5. 26. 968. कामक्रोधोद्भवम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Kāma- krodhodbhava (That which arises from the sentiments of desire and anger) 5. 23. 969. # Nom. sing. of the fem. comp. noun Kamadhuk (She who yields the desired objects like milk) 10. 28. 970 कामभोगार्थम् The mas. comp. noun Kämabhoga with the suffix Artham having the sense of the dat. case-termination (For the sake of enjoyment of the desired objects) 16. 12. 971 कामभोगेषु Loc. plu. of the mas. comp. noun Kāmabhoga (Enjoyment of the desired objects) 16.16. 972. कामरागबलान्विता: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kamarāgabalānvita (Backed up by or invested with the strength derived from attachment towards the desired objects) 17. 5. 973 कामरागविवर्जितम् Nom. sing of the neu. form of the comp. past pass. participial adj. Kamaragavivarjita (Devoid of attachment towards the objects of desire) 7. 11. कामोपभोगपरमाः 975 कामरूपेण Inst. sing of the mas. form of the comp. adj. Kama- rūpa (See No. 974) 3. 39. 974 कामरूपम् Acc. sing of the
- mas. form of the comp. adj. Kāma-
rūpa (He who has the form or the nature of desire) 3. 43. 976. कामसङ्कल्पवर्जिताः Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Kāmasaṁkalpa- varjita (Free from thoughts about the desired objects or from desires and thoughts about them) 4. 19. 977 काम हेतुकम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Kama- haituka (That which has for its mo- tive the fulfilment of a desire or that which has desire as its motive) 16. 8. 978 कामम् Acc. sing of the mas. noun Kāma (A longing or desire for the objects of enjoyment) 16. 10, 18; 18. 53. 979. : Nom. sing. of the mas. noun Kāma (See No. 978) 2. 62; 3. 37; 7. 11; 16. 21. 980. Abl. sing. of the mas. noun Kāma (See No. 978) 2. 62. 981. कामात्मानः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kāmāt- man (One whose heart is full of ie who has identified oneself with desires) 2. 43. 982. Acc. plu. of the mas. noun Kāma (See No. 978) 2. 55, 71; 6. 24; 7. 22. 983. HT: Nom. plu. of the mas. noun Kāma (See No. 978) 2. 70. 984. gar Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kamepsu (One who longs for the fulfilment of desires) 18. 24. 985. : Inst. plu. of the mas. noun Käma (See No. 978) 7. 20. 986 कामोपभोगपरमा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. 43 कॉम् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A Kamopabhogaparama (One who is solely devoted to the enjoyment of the desired objects) 16. 11. 987. Acc. sing. of the fem. form of the pronoun Kim (See No. 885) 6. 37. 988 काम्यानाम् Gen. plu. of the mas. form of the adj. Kamya (That which is done with a view to acquire a desired object) 18. 2. 989, कायक्लेशभयात्, Abl. sing. of the mas. comp. noun Kayakleśa- bhaya (Fear of physical pain) 18. 8. 990 कायशिरोग्रीवम् Acc. sing of the mas. comp. noun Kayasirogrīva (The trunk of the body, the head and the neck ) 6. 13. $91. Acc. sing. of the mas. noun Kaya (The physical body) 11. 44. 992. Inst. sing. of the mas. noun Kaya (See No. 991) 5. 11. 993. Nom, and acc. sing. of the neu. noun Kāraṇa (Cause) 6. 3²; 13. 21. कालानलसंनिभानि physical body, the Karana means the 10 organs of knowledge and action, and the mind, the intellect and egoism, and according to him it is their doership, the cause of their origin, that is meant here. 998. Pass. Ātma. 3rd pers. sing. of caus. form of the 8th conj. Ubhayapadi root Kr. (See No. 12) 3.5. 999 कार्यम् Acc. sing of the neu. form of the pot. participial adj. Karya (That which ought to be done ) 3 19 ; 6.1. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the same used as a noun (An act which ought to be done) 3. 17; 18. 5, 9, 31. 1000. कार्याकार्यव्यवस्थितौ Loc. sing. of the fem. comp. noun Kāryā- karyavyavasthiti (A division of acts into those which ought to be and those which ought not to be done) 16.24. 1001 कार्याकार्ये Acc. dual of the neu. comp. noun Käryäkärya (Those acts which ought to be and those. which ought not to be done) 18. 30. 994 कारणानि Acc. plu. of the neu. noun Kāraṇa (See No. 993) 18. 13. 995. Nom. sing. of the caus. pres. participial adj. Karayat (Causing a thing to be done) 5. 13. 996. कार्पण्यदोषोपहृतस्वभावः Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kärpanyadoṣopahatasvabhāva (One whose nature is obscured by the blemish of helplessness ) 2. 7. 1004. : Nom. sing. of the noun Kala (See No. 1003) 10. 30, 33; (The destructive aspect of Brahman) 11. 32. 997. riu Loc. sing. of the neu. comp. noun Käryakarana- kartṛtva (The doership of an effect and its cause ) 13. 20. The reading which Sankara, considers prefera- ble and has adopted is, Therein the Karya means the 1005. कालानलसंनिभानि Nom. plu. of the neu. form of the comp. adj. Kalanalasannibha (Similar to the fire which consumes the world at the time of a Pralaya) 11. 25. 44 1002. Loc. sing. of the neu. noun Karya (An act which ought to be done) 18. 22. 1003. Acc. sing. of the mas. noun Kāla (Time) 8. 23. काले Primary Word-Units 1006. Loc. sing. .of the mas. noun Kāla (See No. 1003) 8. 23; (The proper time ) 17. 20. 1007. Inst. sing. of the mas. noun Kāla (See No. 1003) 4. 2, 38. 1008 कालेषु Loc. plu. of the mas. noun Kāla (See No. 1003) 8. 7, 27. 1009. काशिराज: Nom. sing of the mas. comp. noun Käsirajan (The king of Käsi) 1. 5. 1010. : Nom. sing. of the mas. noun Kāśya (The king of Käsi) 1. 17. 1011. Acc. sing. of the neu. form of the pronoun Kim with the suffix Cana emphasising the idea con- veyed by it (Whatever) 3. 22. 1012. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the pronoun Kim with the suffix Cit emphasising the idea conveyed by it (Whatever) 4. 20; 5. 8; 6. 25; 7. 7; 13. 26. 1013. f Nom. or acc. sing. of the neu. form of the pronoun Kim (See No. 885) 1. 1, 32², 35; 2. 36, 54³; 3. 1, 33; 4. 162; 8. 15. 9.33; 10. 42; 16. 8. 1014. किमाचार: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Kimā- cara (Of what kind of behaviour) 14.21. 1015. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Kiritin (One who has a crown on his head) 11. 35. कुरुश्रेष्ठ adj. Kirtayat (Singing or chanting) 9. 14. Pres. Atma. 3rd pers. sing, of the root Kr (See No. 12) 3. 21. (See infra) 4. 37² (See भस्मसात् infra). 1027. कुरुनन्दन Voc. sing of the mas, comp. noun Kurunandana (The cause of delight of the Kurus) used. as a form for addressing Arjuna 2.41; 6.43; 14. 13. 1028. कुरुप्रवीर Voc. sing of the mas. comp. noun Kurupravira (A hero of extraordinary merit amongst the Kurus) used as a form for ad- dessing Arjuna. 11. 48. 1029. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kuru- vṛddha (The oldest of the Kurus, an epithet of Bhişma) 1. 12. 1030. Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kuruśrestha 45 1016. किरीटिनम् Acc. sing of the mas. form of the adj. Kiritin (See No. 1015) 11. 17, 46. 1017 किल्बिषम् Acc. sing of the neu. noun Kilbişa (Sin or blemish) 4. 21; 18. 47. 1018 कीर्तयन्त: Nom. plu. of the mas. form of the pres. participial 1019. Acc. sing. of the fem. noun Kirti (Fame or reputation) 2.33. 1020. : Nom. sing. of the fem. noun Kirti (See No. 1019) 10. 34. 1021. : Adv. Ind. (From where or whence) 2. 2, 66; 4. 31; 11. 43. 1022 कुन्तिभोज: Nom. sing of the mas. noun Kuntibhoja (The name of a king fighting on the side of the Pandavas in the Mbh. war) 1. 5. 1023. aga: Nom. sing. of the mas. comp. noun Kuntiputra (A son of Kunti; here Yudhisthira) 1. 16. 1024. Imp. 2nd pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 2. 48; 3.8; 4. 15; 9. 34; 12. 11; 18, 63, 65. 1025. Loc. sing. of the neu. comp. noun Kurukşetra (The name of the battle-field where the Mbh. war took place) 1. 1. 1026. कुरुष्व (The best of the Kurus, an epithet of Arjuna) 10. 19. 1031. Imp. Atma. 2nd pers. sing, of the root Kr. (See No. 12) 9. 27. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1032. कुरुसत्तम Voc. sing of the mas. form of the comp. adj. Kuru- sattama (The best of the Kurus," an epithet of Arjuna) 4. 31. 1033. Acc. plu. of the mas. noun Kuru, the name of the Kşa- triya clan to which the parties to the Mbh. var belonged but here used for the army of Duryodhana 1.25. 1034. sing. of the 3.25. Pot. Paras. 3rd pers. root Kr (See No. 12) 1035. Pot. Paras. 1st pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 3. 24. 1036. Nom. sing. of the paras. pres. participial adj. Kurvat (Doing) 4. 21; 5, 7, 13; 12. 10; 18.47. 1037. Pres. Paras. 3rd pers. plu. of the root Kr (See No. 12) 3.25 ; 5. 11. 1038. : Nom. sing. of the Atma. pres. participial adj. Kurvāṇa (Doing) 18. 56. 1039. कुलक्षयकृतम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Kula- kşayakṛta (That arising from the destruction of one's family) 1. 38, 39. 1040. Loc. sing. of the mas. comp. noun Kulakṣaya (The destruc- tion of one's family) 1. 40. कृतनिश्चयः 1042. कुलधर्मा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Kuladharma (The traditional rules of conduct obser- ved in one's family) 1. 40, 43. 1043. कुलस्त्रियः Nom. plu. of the fem. comp. noun Kulastri (A lady of the family) 1. 41. 1041. कुलघ्नानाम् Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kula- ghna (One who destroys one's family) 1. 42, 43. 1044. कुलस्य Gen. sing of the noun Kula (A family) 1. 42. neu. Nom. sing. of the neu. noun Kula (See No. 1044) 1. 40. 1045. 1046. Loc. sing. of the neu. noun Kula (See No. 1044) 6. 42. 1047. Loc. sing. of the neu. form of the adj. Kusala (Agreeable) 18. 10. 1048. कुसुमाकर: Nom. sing of the mas. comp. noun Kusumakara (The spring) 10. 35. " 1049. कूटस्थम् Acc. sing of the mas, form of the comp. adj. Kūtastha meaning that which rests on an 4. anvil and secondarily that which is not affected by its environments i. e. the self', which is a mere witness of the movements of the mind, senses and body) 12. 3. 1050.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kūtas- tha (See No. 1049) 6. 8; 15. 16. 1051.: Nom. sing. of the mas. noun Kürma (A tortoise) 2. 58. 1052. कृतकृत्य: Nom. sing of the mas. form of the comp. past partici- pial adj. Kṛtakṛtya (One who has discharged one's duty and therefore feels oneself relieved of a heavy burden) 15. 20. 1053 कृतनिश्चय: Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Kṛtanişcaya (One who has made a firm resolve ) 2.37. 46 कृतम् 1054. Acc. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Krta (Done) 4. 152; 17. 18; 18. 23. Primary Word-Units 1055. ara: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass.. participial adj. Kṛtāñjali (One who has his hands folded together in supplication) 11. 14, 35. 1056. ar Loc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kṛtānta (That which is characterised by an end to all action) 18. 13. 1057. Inst. sing. of the neu. form of the past pass, participial adj. Kṛta used as a noun (An act which has been done) 3. 18. 1058. Ind. past participle of the root Kr (Having done) 2. 38; 4. 22; 5. 27²; 6. 12, 25; 11. 35; 18. 8, 68. 1059. कृत्स्नकर्मकृत् Nom. sing of the mas. comp. noun Krtsnakarmakrt (One who has discharged all his duties ) 4. 18. 1060. कृत्स्नवत् The neu form of the adj. Krtsna with the termination Vat affixed to denote similarity (As if it were the whole ) 18. 22. 1061. Nom. sing. of the mas. comp. noun Krtsnavid (One who knows all that is to be known) 3.29. 1062. Gen. sing. of the neu. form of the adj. Kṛtsna (The whole) 7.6. 1063. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Kṛtsna (See No. 1062) 1. 40; 7.29; 9.8; 10. 42; 11. 7, 13; 13. 33². 1065. r Inst. sing. of the fem. noun Krpä (Ordinarily, compassion, pity or commisseration, but here, remorse) 1. 28; 2. 1. 1064. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Krpana (Poor or miserable) 2.49. 1066. : Nom. sing. of the mas. noun Krpa (The name of a Brāhmaṇa warrior fighting in the Mbh. war on the side of the Kurus) 1. 8. 1067. कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् Nom. sing. of the neu. comp. noun Krşigorak- syavanijya (Agriculture, preserva- tion of the bovine species of animals and trade ) 18. 44. 1068. Voc. sing. of the mas. noun Krsna (The name of the son of the Yadava prince Vasudeva and Devaki, who acted as the charioteer of Arjuna and who while imparting the teaching contained in this work is referred to by the title Sri Bhaga- vān ) 128, 32, 41; 51; 6. 34, 37, 39; 11. 41; 17. 1. 1069. Acc. sing. of the mas. noun Kṛṣṇa (See No. 1068) 11. 35. 1070. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Kṛṣṇa (Black) 8. 25; Nom. sing. of the mas. noun Krsna (See No. 1068) 18. 78. 1071. कृष्णात् Abl. sing of the mas. noun Kṛṣṇa (See No. 1068) 18. 75. 1072. Nom. plu. of the mas. form of the pronoun Kim (See No. 885) 12. 1. 1073. केचित् Nom. plu of the mas. form of the pronoun Kim with the suffix Cit intended to give it an emphasis (See No. 952) 11. 21, 27; 13. 24. 1074. Inst. sing. of the mas. form of the pronoun Kim (See No. 885) 3. 36. 47 केवलम् 1075. * Nom. sing. of the neu. form of the adj. Kevala ( Alone or absolute) 4. 21; 18. 16. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1076.: Inst. plu. of the neu. form of the adj. Kevala (See No. 1075) 5. 11. 1077. Voc. sing. of the mas. noun Keśava (A name of Visņu ap- plied here to Krsna who is believed to be an incarnation of that deity) 1. 31; 2. 54; 3. 1; 10. 14; 13. super numerary stanza (See App. I. 31). 1078. Gen. sing. of the mas. noun Keśava (See No. 1077) 11. 35. 1079. r: Gen. dual of the mas. comp. noun Keśavārjuna (Kṛṣṇa and Arjuna) 18. 76. 1080. Voc. sing. of the mas. comp. noun Kesiniṣūdana (The slayer of Keśi, a demon; an epithet of Krsna) 18. 1. 1081. Loc. plu. of the mas. form of the pronoun Kim (See No. 885) 10. 17². Loun 1087. : Nom. sing. of the mas. noun Kratu (A sacrifice) 9. 16. 1082. Inst. plu. of the mas. form of the pronoun Kim (See No. 885) 1. 22; 14. 21. 1083. कौन्तेय Voc. sing of the mas. noun Kaunteya (A son of Kunti; here Arjuna ) 2. 14, 37, 60; 3. 9, 39; 5. 22; 6.35; 7. 8; 8. 6, 16; 9. 7, 10, 23, 27, 31; 13. 1, 31; 14. 4, 7; 16. 20, 22; 18. 48, 50, 60. 1084. कौन्तेय: Nom. sing of the mas. noun Kaunteya (See No. 1083) 1. 27. 1085. कौमारम् Nom. sing of the neu. noun Kaumära (The state of boyhood) 2. 13. 1086. Nom. sing. of the neu. noun Kaušala (Skilfulness or dexterity) 2. 50. 1088. a Pass. Atma. 3rd pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 17. 18, 19; 18. 9, 24. 1089. Pass. Atma. 3rd pers. plu. of the root Kr (See No. 12) 17.25. 1090 क्रियमाणानि Nom. plu of the continuous pres. participial adj.. Kriyamāṇa (That which is being done) 3. 27; 13. 29. 1091. कि : Inst. plu. of the fem. noun Kriya (Ceremony) 11. 48. 1092 क्रियाविशेषबहुलाम् Acc. sing. of the fem. form of the comp. adj. Kriyaviseṣabahula (Characterised by specific ceremonies of various sorts ) 2.43. 1093. Acc. plu. of the mas. form of the adj. Krūra (Cruel or wicked) 16. 19. 1094 क्रोधम् Acc. sing of the mas. noun Krodha (The sentiment of anger) 16. 18; 18. 53. 1095.: Nom. sing. of the mas. noun Krodha (See No. 1094) 2.62; 3. 37; 16. 4, 21. 1096. क्रोधात् Abl. sing of the mas, noun Krodha (See No. 1094) 2. 63. 1097 छेदयन्ति Caus. 3rd pers plu. of the root Klid (To become wet) 2. 23. 1098.: Nom. sing. of the mas. noun Klesa (Agony or anguish) 12. 5. 1099. Acc. sing. of the neu. noun Klaibya (Impotence; passi- vity) 2. 3. The other words in the expression in which this word occurs are मा स्म and गमः which see infra. 48 ARENA क्वचित् 1100. The ind. adv. Kva with the suffix Cit intended to give it an emphasis (Anywhere; at any time whatever) 18. 12. Primary Word-Units 1101. Acc. sing. of the neu. noun Kşana having the sense of the dat. sing. (For a moment ) 3. 5. 1102 क्षेत्रकर्म Nom. sing of the neu. comp. noun Kşatrakarman (The natural duty of a Ksatriya) 18. 43. For the occurrence of this word there see the note in Entry No. 1111. 1103 क्षत्रियस्य Gen. sing of the mas. noun Ksatriya (The name of the second Varna in the Indo-Aryan social order.) 2. 31. 1104. r: Nom. plu. of the mas. noun Ksatriya (See No. 1103) 2.32. 1105. Nom. sing. of the fem. noun Kṣamā (Forgiveness) 10. 4,34; 16.¹3. 1106. Nom. sing. of the mas. noun Ksamin (One who is possessed of the quality of forgiveness) 12. 13. 1107. Acc. sing. of the mas. noun Kşaya (Destruction) 18. 25. 1108. Dat. sing. of the mas. noun Kṣaya (See No. 1107) 16. 9. 1109. Acc. sing. of the mas. form of the adj. Kṣara used as a noun (The destructible one i. e. the phenomenal world) 15. 18. 1110. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Kşara used as a noun (See No. 1109) 15. 16². Nom. sing. of the mas. form of the adj. Ksara (Destructible) 8. 4. 1111. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Kṣātra (That which is appropriate to a Ksatriya) 18. 43. The part of the sentence in which this word occurs is क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् Sankara according to the G. P. edi- tion, 1935, Madhusudana, Ramanuja and all the other comm. in that edition however read instead (App. I. 38). This makes no difference in sense though in the latter there is one comp. word for two separate words in the former. If that reading is preferred this entry would be required to be deleted and Entry No. 1102 to be retained. 1112. क्षान्ति: Nom. sing of the Kṣanti (Forgiveness) fem. 13.7; 18.42. 49 1113. Caus. 1st pers. sing. of the root Kşam (To forgive or allow) 11. 42. 1114. f Pres. 1st pers. sing. of the root Ksip (To throw ) 16. 19. 1115 क्षिप्रम् Adv. Ind ( At once or immediately) 4. 12; 9. 31. 1116. क्षीणकल्मषा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kṣiṇa- kalmaşa (One whose sins have been annihilated or exhausted) 5. 25. 1117. Loc. sing. of the neu. form of the adj. Ksiņa (Annihilated or exhausted) 9. 21. 1118. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Kṣudra (Mean) 2. 3. 1119 क्षेत्रक्षेत्रज्ञयो: Gen. dual of the mas. comp. noun Kṣetrakşetrajñau (Lit. 'the field and the knower of the field', but here, 'the group of the 5 elements, the ego, intellect, the Unmanifest, the ten senses, the mind and the five objects of perception on the one hand and the knower: thereof on the other) 13. 2. 34. 1120. क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् Abl. sing of the mas. comp. noun Kṣetrakṣetra- jñasamyoga (The coming into conक्षेत्रशम् tact of the Kṣetra and its knower as evplained in No. 1119) 13. 26. • Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1121. Acc. sing. of the mas. noun Kşetrajña (The knower of the Kṣetra as explained in No. 1119) 13. supernumerary stanza (See App. I. 31), 2. 1122. : Nom. sing. of the mas. noun Kṣetrajña (See No. 1121 and 1123) 13. 1. 1123. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Ksetra (The Ksetra as explained in No. 1119) 13. super- numerary stanza (See App. I. 31), 1, 3, 6, 18, 33. 1124. Nom. sing. of the mas. noun Kşetrin (The owner of the Kṣetra as explained in No. 1121 ) 13. 33. 1125. Nom. sing. of the comp. degree of the neu. form of the adj. Kṣema (Beneficial ) 1.46. ख 1126. Nom. sing. of the neu. noun Kha (The sky) 7. 4. 1127. Loc. sing. of the neu. noun Kha (See No. 1126) 7. 8. ग 1128. Imp. 2nd pers. sing. of the root Gam-gacch (To go) 18. 62. 1129. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Gam-gacch (See No.1128) 6. 37, 40. 1130. Nom. sing. of the pres. participial adj. Gacchat (Going) 5.8, गतिः 1132, गजेन्द्राणाम् Gen, plu. of the mas. comp. noun Gajendra (The king of elephants i. e. the best varie- ty of that class of animals) 10. 27. 1133 गतरसम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Gatarasa (That which has been devoid of taste or sap) 17. 10. 1131. Pres. 3rd pers. plu. of the root Gam-gacch (See No. 1128) 2. 51; 5. 17; 8. 24; 14. 182; 15.5. - 1134. गतब्यथ: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Gata- vyatha (One who has overcome a feeling of pain or anguish) 12. 16. 1135. गतसङ्गस्य Gen. sing of the mas. form of the comp. adj. Gata- sanga (One who has given up com- ing in contact with the masses of men) 4. 23. 1136. गतसंदेह: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Gata- sandeha (One whose doubts have been dissolved) 18. 73. 1137, : Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Gata (Gone) 11. 51. 1138 गतागतम् Acc. sing of the neu. form of the comp. past parti- cipial adj. Gatāgata (Lit., that which has gone and arrived' but here, 'that which consists of departure and return' ) 9. 21. 1141. गतिम् Acc. sing of the fem. noun Gati (Motion; state) 6. 37, 45; 7. 18; 8. 13, 21; 9. 32; 13. 28; 16. 20, 22, 23. 1142. : Nom. sing. of the fem. noun Gati (See No. 1141) 4. 17; 9. 18; 12. 5. 50 1139 गतासून् Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Gatasu (One whose vital breath has passed away) 2. 11. 1140. : Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Gata (See No. 1137) 8. 15; 14. 1; 15. 4. naft Primary Word-Units गीतम् 1153. Pass. 3rd pers. sing. of the root Gam-gacch (See No. 1128) 5.5. 1154. 1143. Nom. dual of the fem. noun Gati (See No. 1141) 8. 26. 1144. Ind. past participal of the root Gam-gacch (See No. 1128 ) 14. 15; 15. 6. 1145. गदिनम् Acc. sing of the mas. form of the adj. Gadin (One who is armed with a club ) 11. 17, 46. 1146. गन्तव्यम् Nom. sing of the pot. participle of the root Gam- gacch (See No. 1128) 4. 24. 1147. Nom. sing. of the verbal noun Gantr with the pres. 2nd pers. sing. of the root As (To be), joined to it in order to give it the sense of the future tense (You will go) 2. 52. For a similar expression see an infra. 1148 गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसङ्घा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Gan- dharvayakṣāsurasiddhasangha (A group or assemblage of the Gan- dharvas, Yaksas, Asuras and Siddhas) 11. 22. 1149. गन्धर्वाणाम् Gen plu of the mas. noun Gandharva (A class of superhuman beings who are said to be the musicians of the gods in ancient Indian mythology) 10. 26. 1150. : Nom. sing. of the mas. noun Gandha (Aroma or smell) 7. 9. 1151. गन्धानू Acc. plu. of the mas. noun Gandha ( See No. 1150) 15. 8. Dat. sing. of the mas. form of the comp. degree of the adj. Guru (Great ) 11. 37. 1152. T: Imp. 2nd. pers. sing. of the root Gam-gacch (See No. 1128) used idiomatically to indicate strong disapproval of the act in the expres- sion Klaibyam mã sma gamaḥ (Do not resort to impotency) 2. 3. See also the other words in the above expression. 1155. : Nom. sing. of the neu. form of the comp. degree of the adj. Guru (See No. 1154) 2. 6. 1156. Nom. sing. of the mas. form of the comp. degree of the adj. Guru (See No. 1154) 11. 43. 1157. गर्भम् Acc. sing of the mas. noun Garbha (An embryo) 14. 3. 1158. T: Nom. sing. of the mas. noun Garbha (See No. 1157) 3. 38. 1163. 1162. Nom. plu. of the neu. noun Gätra (A limb) 1. 29. Nom. sing.of the fem. noun Gayatri (The name of one of the Vedic metres having 24 syllables divided into 3 lines and of the Mantra in that metre composed by Viśvāmitra which every devout Brāhmaṇa repeats daily) 10. 35. 1164. Acc. sing. of the fem. noun Go (The earth) 15. 13. 1165 गिराम् Gen. plu. of the fem. noun Gir (Speech) 10. 25. 1166. Nom. sing. of the neu. form of the past participial adj. Gita (Sung or expounded) 13. 4. 51 1159. f Loc. sing. of the fem. noun Gau (A cow or any animal of the bovine species) 5. 18. 1160. TE Nom. sing. of the fem. form of the adj. Gahana (Inscrutable) 4. 17. 1161. गाण्डीवम् Nom. sing of the neu. noun Gandiva (The name of the bow of Arjuna which he had got as a boon from Agni) 1. 30. गुडाकेश 1167 गुडाकेश Voc. sing of the mas. comp. noun Guḍākeśa (Lit. 'the lord of sleep'; here an epithet of Arjuna) 10. 20; 11. 7. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1168. गुडाकेश: Nom. sing of the mas. comp. noun Gudäkeśa (See No. 1167) 2. 9. 1169. गुडाकेशेन Inst sing of the mas. comp. noun Gudakeśa (See No. 1167) 1. 24. 1170. quamife: Gen. dual of the mas. comp. noun Gunakarma- vibhāga (The division made on the basis of one's inherent attributes and acts) 3. 28. 1171. गुणकर्मविभागशः Adv. Ind. ( On the basis of a division made ac- cording to the inherent attributes and acts) 4. 13. 1172 गुणकर्मसु Loc. plu. of the neu. comp. noun Gunakarma (Inherent attributes and acts) 3. 29. 1173. गुणतः Adv. Ind made from the noun Guna by the addition of the affix Tas having the sense of the abl. case-termination (On the basis of or agreeably to the inherent attributes) 18. 29. 1174 गुणप्रवृद्धा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Guna- pravṛddha (That which grows by virtue of the inherent attributes) 15. 2. गुणेषु 1177 गुणमयी Nom. sing of the fem. form of the adj. Gunamaya (Consisting solely of the inherent attributes) 7. 14. 1175. : Adv. Ind., made from the comp. noun Gunabheda in the same way as No. 1173 (On ac- count of the distinction between the inherent attributes) 18. 19. 1176. गुणभोक्तृ Nom. sing of the mas. comp. noun Gunabhoktr (The enjoyer of the inherent attributes) 13. 14. 1178 गुणमयै: Inst plu. of the mas. form of the adj. Gunamaya (See No. 1177) 7. 13. 1179 गुणसंख्याने Loc. sing of the neu. comp. noun Gunasamkhyāna (Enumeration of the inherent attri- butes of the objects. This may perhaps be the title of a chapter in the lost Şaşthitantraśästra to which references are found in numerous works) 18. 19. 1180.
- Nom. sing. of the
mas, comp. noun Gunasanga (Con- tact with the inherent attributes) 13.21. 1181 गुणसंमूढाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Guna- sammūḍha (One who is deluded by the inherent attributes) 3. 29. 1182. garata: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Guṇā- tita (One who has transcended the inherent attributes) 14. 25. 1183. गुणान् Acc. plu of the mas. noun Guņa (An inherent attribute or property of a material substance) 13. 19, 21; 14. 20, 21², 26. 1184 गुणान्वितम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Guņā- nvita (Invested with or accompani- ed by the inherent attributes) 15. 10. 1185. : Nom. plu. of the mas. noun Guna (See No. 1183) 3. 28; 14. 5, 23. 1186. गुणेभ्य: Ab1. plu. of the mas. noun Guna (See No. 1183) 14. 19². 1187. gg Loc. plu. of the mas, noun Guņa (See No. 1183) 3. 28. 52 Tot: Primary Word-Units 1188. Inst. plu. of the mas. noun Guna (See No. 1183) 3. 5, 27; 13. 23; 14. 23; 18. 40, 41. 1189. Inst. sing. of the mas. form of the adj. Guru (See No. 1154) 6. 22. 1190. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Guru used as a noun (One who is fit to be respected as a preceptor or elderly person) 11. 43. 1191. Acc. plu. of the mas. form of the adj. Guru used as a noun (An elderly person) 2. 5. 1192. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the superlative degree of the pot. participial adj. Guhya (Secret) 9. 1; 15. 20. 1193. Nom. sing. of the neu. form of the comp. degree of the pot. participial adj. Guhya (See No. 1192) 18. 63. 1194. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Guhya (See No. 1192) 11. 1; 18. 68, 75. 1195. Abl. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Guhya (See No. 1192) 18. 63. 1196. Gen. plu. of the neu. form of the pot. participial adj. Guhya used as a noun (A thing which should be kept secret ) 10. 38. 1197, fa Pres. 3rd pers. sing. of the root Gr (To praise or extol) 11. 21. 1198. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Grhnat (Taking ) 5. 9. 1199. Pres. 3rd pers. sing. of the root Grh (Lit. 'to take', but here, 'to put on') 2. 82. 1200 गृहीत्वा Ind past participle of the root Grh (See No. 1199) 15. 8; 16. 10. घ्राणम् 1201. T Pass. 3rd pers. sing. of the root Grh (See No. 1199) 6. 35. 1202. Loc. sing. of the neu. noun Geha (Lit. 'a house', but here, 'a family') 6. 41. 1203. Voc. sing. of the mas. noun Govinda (One of the names of Krsna) 1. 32. 1204. गोविन्दम् Acc. sing of the mas. noun Govinda (See No. 1203) 2.9. 1205 प्रसमान: Nom. sing of the mas. form of the continuous pres. participle Grasamāna wallowing) 11. 30. 1206. असिष्णु Nom. sing of the mas. form of the adj. Grasiṣṇu (One who is in the habit of swallowing; an epithet of the Supreme Soul because He is the cause as well of the in- volution as of the evolution of the universe) 13. 16. 1207.: Nom. sing. of the fem. noun Glāni (Lit. 'decay', but here, 'suppression') 4. 7. घ 1208. a Caus. 3rd pers. sing. of the root Han (To slay or kill) 2.21. 1209. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the dj. ora (Hideous or terrific) 11. 49; 17. 5. 1210. a Loc. sing. of the neu. form of the adj. Ghora (See No. 1209) 3.1. "I 1211. : Nom. sing. of the mas. noun Ghoşa (Sound; resonance ) 1. 19. 1212. R: Nom. sing. of the pres. participial adj. Ghnat (Being slain or killed ) 1. 35. 1213. Acc. sing. of the mas. noun Ghrana (The sense of smell) 15, 9, 53 Bhagavadgita Word-Index Pt. I A च 1214. Conj. particle. Ind. (And). 1. 1, 42, 53, 63,85*, 9, 11, 132, 14, 16, 174, 182, 192, 25, 27, 29, 30, 312, 32², 33, 34, 38, 42, 43; 2. 4, 8, 11², 12,:19, 23, 24, 26, 27, 29, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 41, 52, 58, 66²; 3. 4, 8, 172, 18, 22, 24, 38, 39:; 4. 3, 5, 8, 9, 17, 18, 22, 27, 28, 402; 5. 1, 2, 52, 15, 18², 20, 27; 6. 1³, 9, 13, 16³, 20, 21, 22, 29, 30, 35, 43, 46; 7. 4, 9, 122, 16, 17, 22, 262; 8. 1, 2, 4, 5, 7, 10, 12, 23, 282; 9. [4, 52, 9, 12, 14², 15, 17, 194, 24², 29; 10. 2, 3, 42, 7, 9³, 13, 17, 18, 20, 22, 23², 24, 26, 27, 30³, 31, 32, 33, 34, 38, 39; 11. 2, 5, 7, 152, 17, 20, 224, 24, 25, 26, 34, 36, 37, 38², 39², 42, 43, 45, 48, 49, 50, 53, 542; 12. 1, 3, 13, 15², 18²; 13. supernumcrary stanza³, 2, 3, 4, 5, 8, 9, 10, 14², 15, 16, 18, 19, 222, 23, 24, 25, 29, 30, 34; 14. 2, 6, 102, 132, 172, 19, 21, 22³, 26, 273; 15. 22, 3, 4, 8, 9, 11, 12, 13, 154, 162, 18², 20; 16. 12. 4³, 6, 7, 11, 14, 18; 17. 2², 4, 6, 10, 12, 14, 152, 18, 20, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 282; 18. 1, 3, 5, 6, 9, 12, 14³, 192, 22, 25, 28, 29, 30³, 31³, 32, 35, 36, 39, 41, 42, 43², 512, 55, 67, 69, 70, 71, 74, 76, 77². 1215. चक्रइस्तम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Cakra- hasta (One who has a discus in his hand ) 11. 46. 1216. Acc. sing. of the neu. noun Cakra (Lit. 'a wheel'. The word is used here figuratively) 3. 16. चरन्ति 1217. चक्रिणम् Acc. sing of the mas. form of the adj. Cakrin (One who has the discus as his special weapon ) 11. 17. For the two alternative readings given by Nilakantha and Madhusüdana in 1.8 (See App. I. 1 and Entry No. 852 supra). 1218. Nom. sing. of the neu. noun Cakṣus (An eye) 5. 27; 11.8; 15. 9. 1219 चञ्चलत्वात् Abl. sing of the neu. noun Cańcalatva (Unsteadiness or fickleness) 6. 33. 1220. Nom. sing of the neu. form of the adj. Cancala (Un- steady or fickle) 6. 26, 34. 1221. चतुर्भुजेन Inst sing of the neu. form of the comp. adj. Catur- bhuja (That of which four hands from a part) 11. 46. 1222. चतुर्विधम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Catur- vidha (Of four varieties) 15. 14. 1223. चतुर्विधा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Catur- vidha ( See No. 1222) 7. 16. 1224. चत्वारः Nom. plu. of the mas. form of the adj. Catus (Four) 10. 6. 1225, चन्द्रमसि Loc. sing of the mas. noun Candramas (The moon) 15. 12. 1226. Acc. sing. of the fem. noun Camü (An army) 1. 3. 1227. चरताम् Gen. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Carat (Moving about) 2. 67. 1228. Pres. 3rd pers. sing. of the root Car (To move about) 2. 71; 3. 36. 1229. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Carat (See No. 1227) 2. 64.. 1230. घरन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Car (See No. 1228) 8. 11. 54 चरम् Primary Word-Units 1231. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Cara (That which moves automatically from place to place; the mobile or dynamic) 13.15. 1232 चराचरम् Acc. sing of the neu. form of comp. adj. Caracara (The mobile and the immobile) 10. 39. 1233 चराचरस्य Gen. sing of the mas. form of the comp. adj. Carā- cara (See No. 1232) 11.43. Pres, 3rd pers. sing. 1234. of the root Cal (To move ) 6. 21. 1235. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Cala (Unsteady) 6.35; 17. 18. 1236.
- Nom. sing. of
the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Calitamanasa (One whose mind has strayed away from a particular course) 6. 37. 1237. चातुर्वर्ण्यम् Acc. sing of the neu, comp. noun Caturvarnya The group or order of the four Varnas (classes)] 4. 13. 1238. चान्द्रमसम् Acc. sing of the neu. form of the adj. Cändramasa (Belonging to or of the moon) 8. 25. 1239. चापम् Acc. sing of the mas. noun Capa (A bow-string) 1. 47. 1240. ft: Nom. sing. of the desi. form of the fut. participial adj. Cikīrşu (One desirous of doing a thing ) 3. 25. लाजिनकुशोत्तरम् 1243 चिन्तयन्तः Nom. plu. of the pres, participial adj. Cintayat (Con- templating) 9. 22. 1244. fra Pot. 3rd pers. sing. of the root Cit (To ruminate, think or form an idea about) 6. 25. 1241. f Nom. or acc. sing. of the neu. noun Citta (The lower mind) 6. 18, 20; 12. 9. 1242. चित्ररथः Nom. sing of the mas. noun Citraratha (The name of a Gandharva) 10. 26. 1245. farar Acc. sing. of the fem. noun Cinta (Anxiety) 16. 11. 1246. Fa: Nom. sing. of the Pot. participial adj. Cintya (Fit to be contemplated over ) 10. 17. 1247. f Abl. sing. of the neu. form of the adj. Ciram (A long time) used adverbially with the negative particle Na (Before long) 12. 7. 1248. Inst. sing. of the neu. form of the adj. Ciram used ad- verbially with the negative particle Na. (Before long ) 5. 6. 1249. चूर्णितै: Inst plu of the neu. form of the past. pass. participial adj. Cūrnita (Pounded) 11. 27. 1250 चेकितानः Nom. sing of the mas. noun Cekitäna (The name of a Yadava prince who fought on the side of the Pandavas in the Mbh. war) 1. 5. 1251. Nom. sing. of the fem. noun Cetana (Consciousness or vita- lity) 10. 22; 13. 6. 1252. aar Inst. sing. of the neu. noun Cetas (The mind) 8. 8; 18. 57, 72. 1253. Ind. conditional con- junction (If) 2. 33; 3. 1, 24; 4. 36; 9. 30; 18. 58. 1254. चेला जिनकुशोत्तरम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Celajinakusottara (That which is made up of Kusa grass, the skin of a black antelope or a tiger and a cloth, spread one over another in order) 6. 11. For the occurrence of 55 चेष्टते this word there see the note in Entry No. 1257 infra. 1255. gà Pres. 3rd pers. sing. of the root Cest (To behave or act) 3.33. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1256. er: Nom. Plu. of the fem. noun Cesta (Movement or gesture) 18. 14. 1257. चैलाजिनकुशोत्तरम् Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Cailājinakuśottara (That which is made up of Kusa grass, the skin of a black antelope or a tiger and a cloth, spread one over another in order) 6. 11. Ramanuja reads here Celäjinakusottarv (App.. I. 18)
- Cela' is probably an alternative
spelling of the same word meaning a cloth'. 1258. व्यवन्ति Pres. 3rd pers plu. of the root Cyu (To drop down or sink ) 9. 24. छ 1259. छन्दसाम् Gen. plu of the neu. noun Chandas (A Vedic metre) 10.35. 1260. छन्दांसि Nom. plu. of the neu. noun Chandas (See No. 1259) 15. 1. Here the word means the Vedas'. 1261. छन्दोभिः Inst. plu. of the neu. noun Chandas (See Nos. 1259 and 1260) 13. 4. 1262. Gen. plu. of the pres. participial adj. Chalayat (De- ceiving) 10. 36. 1263. ftar Ind. past participle of the root Chid (To cut off) 4. 42; 15. 3. 1264. छिन्दन्ति Pres. 3rd pers plu. of the root Chid (See No. 1263) 2. 23. जघन्य गुणवृत्तस्थाः dvaidha (One who has cut off the pairs of opposites i. e. has cast off the tendency to be enamoured of or to hate anybody, to feel oneself happy or miserable etc.) 5. 25. 1265. f: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Chinna- 56 1266 छिन्नसंशयः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Chinna- samsaya (One whose doubts are dissolved ) 18.10. 1267 छिनाभ्रम् Nom. sing of the neu. comp. noun Chinnäbhra (A dissipated cloud) 6. 38. 1268. r Nom. sing. of the mas. noun Chettr (One who cuts a thing or dastroys it) 6. 39. 1269 छेत्तम् Inf. of the root Chid (See No. 1263) 6. 39. 1270.: Gen. sing. of the neu. noun Jagat (The universe) 7. 6; 8. 26; 9. 17; 16.9. 1271. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Jagat (See No. 1270) 7. 5, 13; 9. 4, 10; 10. 42; 11. 7, 13, 30, 36; 15. 12; 16. 8. 1272. जगत्पते Voc. sing of the mas. comp. noun Jagatpati (The Lord of the Universe) 10. 15. 1273, जगन्निवास Voc. sing of the mas. comp. noun Jaganniväsa (The Abode or Receptacle of the Uni- verse) 11. 25, 37, 45. 1274, जघन्यगुणवृत्तस्था: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Jaghanyagunavṛttastha (One whose conduct is characterised by the lowest of the three inherent attribu- tes of the primordial matter) 14. 18. For the occurrence of this word there see the critical note in the succeeding entry. + जघन्यगुणवृत्तिस्थाः 1275 जघन्यगुणवृत्तिस्था: Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Jaghanyagunavṛttistha (One who has his constant resting-place in tenden- cies arising out of the lowest of the. inherent attributes of the primordial matter) 14. 18. This is also the reading adopted by Ramanuja, Val- labha's disciple Madhava, Ananda- tirtha, Hanumana and Puruşottama. All the other comm. including San- kara, however, read instead Jagha- nyagunavṛttasthāḥ. The meaning assigned Jaghanyaguna is the same in both the cases but Vytta in the latter is explained By Sankara It there- to mean Nidrālasyādi. fore appears or behaviour ** consisting of sleep, idleness etc. 1276. : Nom. plu. of the mas. comp. noun Janakādi (Janaka, a king of Videha, and others such as Asvapati Kekaya) 3. 20. Primary Word-Units that it means "conduct 1277. जनयेत् Pot. 3rd pers. sing of the caus. form of the root Jan-ja (To be produced or to generate) 3. 26. 1278. Loc. sing. of the fem. comp. noun Janasamsad (An assembly of men) 13. 10. 1279. Nom. sing. of the mas. noun Jana (People) 3. 21. 1280, f: Nom. plu. of the mas. comp. noun Janadhipa (A king of men) 2. 12. 1281. जनानाम् Gen. plu. of the mas. noun Jana (See No. 1279) 7. 28. 1282. जनार्दन Voc. sing of the mas. comp. noun Janardana (An epithet of Krsna as identified with Visnu) 1. 36, 39, 44; 3. 1; 10. 18; 11.51. जपयज्ञः 1283. : Nom. plu. of the mas. noun Jana (See No. 1279) 7. 16; 8. 17, 24; 9. 22; 16. 7; 17. 4, 5, 1284 जन्तवः Nom. plu. of the mas. noun Jantu (A creature or a human being devoid of the sense of discrimination) 5. 15. 1285. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Janma (A birth) 2. 27; 4. 42, 92; 6. 42; 8. 15, 16. the fem. form of the comp. partici- 1286. जन्मकर्मफलप्रदाम् Acc. sing of pial adj. Janmakarmaphalaprada (Re- sulting in births and acts acts leading to births) 2. 43. or in 1287. जन्मनाम् Gen. plu. of the neu, noun Janma (See No. 1285 ) 7. 19. - 1288. जन्मनि Loc. sing of the neu. noun Janma (See No..1285) 16. 20². 1289. जन्मबन्धविनिर्मुक्ता: Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Janmabandha- vinirmukta (Completely released from the bondage of births) 2. 51. 1290 जन्ममृत्युजरादुःखै: Inst plu. of the neu. comp. noun Janmamṛtyu- jarāduḥkha (The miseries consequent on the occurrence of birth, death and old age) 14. 20. 1291. जन्ममृत्युजराध्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् Nom. sing. of the neu. comp. noun Janmamṛtyujaravyādhiduḥkhadoṣā- nudarsana (The realisation of the fault consisting of the miseries re- sulting from birth, death, old age and disease) 13. 8. 1292. Nom. plu. of the neu. noun Janma (See No. 1285) 4. 5. 1293. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Japayajña (A sacri- fice consisting of the frequent re- petition of an incantation intended to invoke a particular deity) 10. 25. 57 जयद्रथम् 1294. जयद्रथम् Acc. sing of the mas. noun Jayadratha (The name of the king of Sindhudeśa who was the son-in-law of Dhṛtarāṣṭra) 11. 34. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1295.: Nom. sing. of the mas. noun Jayadratha (See No. 1294). This occurs only as a variant for the words Tathaiva ca occurring in 1. 8, adopted by Nilakantha and Madhu- sūdana. 1296.: Nom. sing. of the mas. noun Jaya ( Victory ) 10. 36. 1297 जयाजयो Acc. dual of the mas. comp. noun Jayajaya (Victory and defeat) 2. 38. 1298. Pot. 1st pers. plu. of the root Ji-jay (To conquer) 2., 6. 1299.: Pot. 3rd pers. plu. of the root Ji-jay (See No. 1298) 2. 6.- 1300. Nom. sing. of the fem. noun Jarā (Old age) 2. 13. 1301. जरामरणमोक्षाय Dat sing of the mas. comp. noun Jaramarana- mokṣa (Release from births and deaths) 7. 29. 1302. Pres. 3rd pers. sing. of the root Hã (To abandon) 2. 50. 1303. Imp. 2nd pers. sing. of the root Han (See No. 1208) 3. 43; 11. 34. 1304. Pres. 3rd pers. sing. of the root Jägr (To become or remain awake) 2. 69. 1305. : Gen. sing. of the pres. participial adj. Jägrat (Waking) 6. 16. 1306. a Pres. irregular 3rd pers. sing. of the root Jagr (See No. 1304) 2. 69. 1307. Gen. sing. of the mas. form of the past participial adj. Jäta (Born) 2. 27. जितसङ्गदोषाः 1308. rar: Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Jāta (See No. 1307) 10. 6. 58 1309. जातिधर्मा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Jātidharma (Duties appropriate to one's community) 1. 43. 1310. 12; 3.5, 23. Adv. Ind. (Verily) 2. 1311. Nom. sing. of the pres. participial adj. Janat (Knowing) 8. 27. 1312. Pres. paras. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Jña (To know.) 15. 19. 1313. Pres. Atma. 1st pers. sing. of the root Jña (See No. 1312) 11. 25. 1314. Pres. 3rd pers. sing. of the root Jan-jā (See No. 1277) 1. 29, 41; 2. 20; 14. 152. 1315. जायन्ते Pres. 3rd pers plu. of the root Jan-ja (See No. 1277) 14. 12, 13. 1316. Nom. sing. of the fem. noun Jahnavi (A name of the river Ganges derived from Jahnu 10. 31. 1317. जिगीपताम् Gen. plu of the desi. participle Jigisat (One who wishes to conquer ) 10. 38. 1318. Nom. sing. of the pres. participial adj. Jighrat (Smell- ing ) 5. 8. 1319. जिजीविषामः Desi. 1st pers. plu. of the root Jiv (To live ) 2.6. 1320. जिज्ञासुः Nom. sing of the desi. nominal base Jijñāsu (One who is desirous of acquiring knowledge) 6. 44; 7. 16. 1321. जितसङ्गदोषा: Nom. plu.fof the mas. form of the comp. adj. Jita- sangadoşa (One who has mastered fora: Primary Word-Units ज्ञानचक्षुषा 1334. Pres. 2nd pers. sing. of the root Hu (To offer as an oblation) 9. 27. the taint arising from association) 15, 5. 1322. : Nom. sing. of the past pass. participial adj. Jita (Conquered) 5. 19; 6. 6. 1323. जितात्मनः Gen. sing of the mas. form of the comp. adj. Jitātman (One who has acquired control over his lower self) 6.7. 1324. fra Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Jität- man (See No. 1323) 18. 49. 1325 जितेन्द्रिय: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Jitend- riya (One who has acquired control over his senses) 5. 7. 1326. जिल्वा Ind past participle of the root Ji-jay (See No. 1298) 2.37; 11. 33. 1327 जीर्णानि Acc. plu. of the neu. form of the adj. Jirna (Old or worn out) 2. 22². 1328. ff Pres. 3rd pers. sing. of the root Jiv (See No. 1319) 3. 16. 1329. fra Nom. sing. of the neu. noun Jivana (Life) 7. 9. 1330. fra: Nom. sing. of the mas, form of the comp. past pass. participial adj. Jivabhūta (That which has acquired the form of a sentient being) 15. 7. 1331. Acc. sing. of the fem. form of the comp. past pass. participial adj. Jivabhūta (See No. 1330) 7. 5. 1332. ft Loc. sing. of the mas. comp. noun Jivaloka (The re- gion in which sentient beings reside) 15. 7. 1335. Pres. 3rd pers. sing. of the root Hu (See No. 1334) 4. 26², 1333. f Inst. sing. of the neu. noun Jivita (Life) 1. 32. 27, 29, 30. 1336. ar Nom. sing. of the verbal noun Jetr with the pres. 2nd pers. sing. of the root As (See No. 496) joined to it in order to give it the sense of the fut. tense (You will win) 11. 34. For a similar idiomatic expression see गन्तासि supra. 1337. जोषयेत् Pot. 3rd pers. sing. of the root Jus (To show oneself favourable towards or approve of) 3.26. 1338. ज्ञातव्यम् Nom. sing of the pot, participial adj. Jñatavya (Fit to be known) 7. 2. 1339. ज्ञातुम् Inf of the root Jia (See No. 1312) 11. 54. 1340. Inst. sing. of the past pass. participial adj. Jñata (Known) 10.42. 1341. शास्वा Ind past participle of the root Jña (See No. 1312) 4.15, 16, 32, 35; 5. 29; 7. 2; 9. 1, 13; 13. 12; 14. 1; 16. 24; 18.55. 1342. ज्ञानगम्यम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Jñana- gamya (That which is approachable by knowledge) 13. 17. 1343. ज्ञानचक्षुप: Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Jñana- cakṣus used as a noun (One who has an eye of knowledge i. e. has acquir- ed intellectual vision) 15. 10. 1344. ज्ञानचक्षुषा Inst sing of the neu. comp. noun Jñanacakṣus (The eye of knowledge) 13. 34. 59 ज्ञानतपसा Bhagavadgita Word-Index Pt. I A ज्ञानानाम् 1345. aq¶r Inst. sing. of the Jñānavijñānatṛptātman [One whose neu. comp. noun Jñanatapas (Aus- heart is satisfied by (the acquisition terities consisting of efforts to of) knowledge and its realisation ] acquire knowledge) 4. 10. 6.8. 1346. ज्ञानदीपिते Loc. sing of the mas. form of the comp. adj. Jñäna- dipita (That which has been illu- mined by knowledge ) 4. 27. 1347. Inst. sing. of the mas. comp. noun Jñanadipa (The lamp, of knowledge) 10. 11. 1348. ч: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Jñananirdhūtakalmaşa (One who has completely washed off one's blemi- shes by knowledge) 5. 17. - 1349. ज्ञानप्लवेन Inst sing of the mas. comp. noun Jñanaplava (The barge or boat of knowledge) 4. 36. 1350. ज्ञानयज्ञ: Nom. sing of the mas. comp. noun Jñanayajña (The sacrifice of knowledge ) 4. 33. 1351. ज्ञानयज्ञेन Inst sing of the mas. comp. noun Jñanayajña (See No. 1350) 9. 15; 18. 70. 1352. ज्ञानयोगव्यवस्थिति: Nom. sing of the fem. comp. noun Jñanayoga- vyavasthiti (Determination of the separate functions of Jhana and Yoga) 16. 1. 1353. Inst. sing. of the mas. comp. noun Jñänayoga (The Yoga which consists of knowledge) 3.3. 1354. ज्ञानवताम् Gen. plu. of the mas. form of the adj. Jñanavat (One who possesses knowledge) 10. 38. 1355. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Jñanavat (See No. 1354) 3. 33 ; 7. 19. 1357. ज्ञानविज्ञाननाशनम् Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Jñanavijñananāśana (That which is the cause of the destruction or dis- appearance of knowledge and its realisation) 3. 41. 1358 ज्ञानसमेन Inst sing of the mas. comp. noun Jñanasañga (Con- tact or association with knowledge) 14.6. 1359. ज्ञानसंछिन्नसंशयम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Jña- nasaṁchinnasamsaya (One whose doubts have been eradicated or cut asunder by knowledge) 4. 41. 1360. Gen. sing. of the neu. noun Jñana (Knowledge) 18. 50. 1361. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Jñana (See No. 1360) 3, 39, 40; 4. 34, 39²; 5. 15, 16; 7. 2; 9. 1; 10. 4, 38; 12. 12; 13. super- numerary stanza ( App. I. 31), 22, 11, 17, 18; 14. 1, 2, 9, 11, 17; 15. 15; 18. 18, 19, 20, 21², 42, 63. 1362. ज्ञानाशिदग्धकर्माणम् Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Jñänägnidagdhakarman (One who has burnt off his actions, i. e. the latent effects thereof, by the fire of his knowledge) 4. 19. 1363. : Nom. sing. of the mas, comp. noun Jñanagni (The fire of knowledge) 4. 37. 1364. Abl. sing. of the neu. noun Jñana (See No. 1360) 12. 12. 1356. ज्ञानविज्ञानतृसात्मा Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. 1365. ज्ञानानाम् Gen. plu. of the neu. noun Jñana (See No. 1360) 14. 1. 60 Starafēvadag: 1366. ज्ञानावस्थितचेतसः Gen. sing of the mas. form of the comp. adj. Jñānāvasthitacetas [One whose mind is set at rest by (the acquisition of ) knowledge ] 4. 23. Primary Word-Units 1367. Inst. sing. of the mas. comp. noun Jñänäsi (The sword of knowledge) 4. 42. 1368. : Nom. plu. or gen. sing. of the mas. noun Jñanin (One who possesses knowledge; a knower; a wise man) 3. 39; 4. 34; 7. 17. 1369. ज्ञानिभ्य: Abl. plu of the mas. noun Jñanin (See No. 1368) 6. 46. 1370. Nom. sing. of the mas. noun Jñanin (See No. 1368) 7. 16, 17, 18. 1371. Loc. sing. of the neu. noun Jñana (See No. 1360) 4. 33. 1372. Inst. sing. of the neu. noun Jñana (See No. 1360) 4. 38; 1375. : Nom. sing. of the mas. form of the pot. participial adj. Jñeya (See No. 1374) 5. 3; 8. 2. 1376. Nom. sing. of the fem. form of the comp. degree of the adj. Praśasya, meaning 'supe- rior' 3. 1. 1377. : Nom. sing. of the neu. form of the comp. degree of the adj. Prašasya (See No. 1376) 3. 8. 1378. ज्योतिषाम् Gen. sing of the neu. noun Jyotis (Light; a heavenly body) 10. 21; 13. 17. atara: 1379.: Nom, or acc. sing. of the neu. noun Jyotis (See No. 1378) 8. 24, 25; 13. 17. त 1383. Nom. sing. of the past participial adj. Tata (Pervaded) 2. 17; 8. 22; 9. 4; 11. 38; 18. 46. 1384. : Adv. Ind. (Then, from or than that, therefore or thereafter according to context) 1. 13, 14; 2. 33, 36, 38; 6. 22, 262, 43, 45; 7. 22; 11. 4, 9, 14, 40; 12. 9, 11; 13. 28, 30; 14. 5. 16. _1373. ज्ञास्यसि Fut. 2nd pers. sing. 3 15. 4; 16. 20, 22 18.55, 64. of the root Jña (See No. 1312) 7. 1. 1385. Nom. or acc. sing. of the pro. or adj. Tad (That) 1. 10, 46; 1374. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Jñeya (Fit to be known) 1. 39; 13. supernumerary stanza (App. I. 31), 12, 16, 17, 18; 18. 18. 2.7, 17, 572, 67; 3. 21³; 4. 16, 34, 38; 5. 1, 5, 16; 6. 21; 7. 1, 23, 29; 8. 1, 11, 21, 28; 9. 26, 27; 10. 392, 412; 11. 4, 42, 45, 49; 13. 2, 32, 12², 13, 15², 16, 17, 26; 14. 7, 8; 15. 4, 5, 62, 12; 17. 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 28; 18. 5, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 372, 382, 39, 40, 45, 60, 77. The same used adverbially in the sense of then', 3. 1, 2. 1386. तश्वज्ञानार्थदर्शनम् Nom. sing. of the neu, comp. noun Tattvajñā- närthadarśana (The realisation of the object to be achieved by the knowledge of the Essence) 13. 11. 1387 तस्वतः Adv. Ind. ( A thing in its essence or as it really is) 4.9; 7. 3; 10. 7; 18. 55². 61 1380. ज्वलद्भिः Inst plu. of the pres. participial adj. Jvalat (Burning or shining) 11.30. 1381 ज्वलनम् Acc. sing of the 'mas. noun Jvalana (Fire) 11. 2), 1382. noun Jhaşa 10. 31. झ Gen. plu. of the mas. (An acquatic animal) atazioa: The neu. noun Tattva with the suffix Tas having the sense of the abl. case-termination (From the Essence) 6. 21. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1388 तस्वदर्शिन: Nom. plu. of the mas. comp. noun Tattvadarśin used as a noun (One who has realised the Essence) 4. 34. 1389 तत्वदार्शभिः Inst plu. of the mas. comp. noun Tattvadarsin (See No. 1388) 2. 16. 1390. af Nom. sing. of, the mas. comp. noun Tattvavid (One who knows the Essence) 3. 28; 5.8. 1391. Acc. sing. of the neu. noun Tattva (The truth) 18. 1. 1392. a Inst. sing. of the neu. noun Tattva (See No. 1391) 9. 24; 11. 54. In both the places the term is used in the sense of "in essence". 1393. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Tatpara (Having that i. e. the Supreme Being, as its highest object ) 5. 16; 11.37. 1394. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Tatpara (Solely devoted to it) 4. 39. 1395 तत्परायणा: Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Tatpa- rāyaṇa (Solely devoted to that i. e. the Supreme Being) 5. 17. सद्बुसूय: The above reading is somewhat doubtful. If there had been Tvat- samakşam, the line could have been easily construed as containing a statement that the Lord should pardon him whether he had been dis- courteous to Him while he was alone or in the presence of the Lord. 1399. Adv. Ind. (So or in the same manner) 1. 8*, 26, 342; 2.1, 13, 22, 29; 3. 25, 38; 4. 11, 28, 29, 37; 5. 24; 6. 7; 7.6; 8.25; 9.6, 32, 33; 10.6; 11. 15, 23, 26, 28, 29, 34, 46, 50; 12. 18; 13. 18, 29, 32, 33; 14. 10, 15; 15. 3; 16. 21; 17. 7, 26; 18. 14, 50, 63. 1400. तथापि Comp. adv. (Still) 2. 26. Ind. 1401 तदनन्तरम् Comp adv. Ind. (Thereafter) 18. 55. 1402. तदर्थम् Comp. adv. Ind. (Therefore or with that object) 3.9. 1403. तदर्थोयम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Tadar- thiya (Having that as the object aim- ed at ) 17. 27. 1404. aar Adv. Ind. (Then; in that case) 1. 2, 21; 2. 52, 53, 55; 4. 7; 6. 4, 18; 11. 13; 13. 30: 14 11 14. 1405 तदात्मानः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Tadāt- man (One who has identified oneself with it) 5. 17. 1396. Abl. sing. of the mas. comp. noun Tatprasada (His favour) 18. 62. 1397, a Adv. Ind. (There or in that matter or connection) 1. 26; 2. 13, 28; 6. 12, 43; 8. 18, 24, 25; 11. 13; 14.6; 18. 4, 16, 78. 1398 तत्समक्षम् Comp adv Ind. (In the presence of others) 11. 42. This reference would have to be omit- ted if the first reading given by Nilakantha and Madhusudana is app.oved (See App. I. 1) and the foot-note below p. 16 col. 2. 62 1406. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Tad- buddhi (One who is thinking of that object alone) 5. 17. तभावभावितः 1407 तद्भावभावित: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Tadbhavabhävita (One who is actuated by the sentiment of iden- tity with it) 8. 6. Primary Word-Units 1408. तद्वत् The pronoun Tad with the suffix Vat added to it in order to institute a comparison (Like it or like that or in a similar manner) 2. 70. 1409 तद्विद: Nom. plu. of the mas. comp. noun Tadvid (One who knows it) 13. 1. 1410. a Acc. sing. of the fem. noun Tanu (A body ) 7. 21; 9. 11. 1411. afg: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Tannis- tha (One who has faith in it) 5. 17. 1412. Acc. sing. of the neu. form of the pres. participial adj. Tapat (Burning or heating) 11. 19. 1413. aar Inst. sing. of the neu. noun Tapas (Penance or austerity) 11. 53. 1414. Loc. sing. of the neu. noun Tapas (See No. 1413) 17. 27. 1415 तपस्यसि Fut 2nd pers. sing. of the 1st Conj. Paras. root Tap (To suffer pain or un penance) 9.27. 1416. तपस्विभ्यः Abl. plu. of the mas. noun Tapasvin (One who is in the habit of undergoing penance) 6. 46. 1417 तपस्विसु Loc. plu. of the mas. noun Tapasvin (See No. 1416) 7.9. 1418. T Nom. sing. of the neu. noun Tapas (See No. 1413) 7. 9; 10. 5; 16. 1; 17. 5, 7, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 28; 18. 5, 42. 1419. at: Loc. plu. of the neu. noun Tapas (See No. 1413) 8. 28. तथा 1420. af Pres. 1st pers. sing. of the 1st conj. Paras. root Tap (To shine or to emit heat ) 9. 19. 1421. तपोभिः Inst plu. of the neu. noun Tapas (See No. 1413) 11. 48. 1422 तपोयज्ञाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Tapo- yajña [ One who performs a sacrifice consisting of Tapas (See No. 1413)] 4. 28. 1423. Acc. sing. of the past- pass. participial adj. Tapta (Suffer- ed or undergone) 17. 17, 28. 1424. aq Pres. 3rd pers. sing. of the 4th conj. Atma. root Tap (To suffer or undergo) 17. 5. 1425. Acc. sing. of the mas. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 2. 1, 10; 4. 19; 6. 2, 23, 43; 7. 202; 8. 62, 10, 21, 23; 9. 21; 10. 10; 13. 1; 15. 1, 4; 17. 12; 18. 46, 62. 1426. noun Tamas 18. 32. Inst. sing. of the neu. (Darkness or ignorance) 1427. Loc. sing. of the neu. noun Tamas (See No. 1426) 14. 13, 15. 1428. : Gen. sing. of the neu. noun Tamas (See No. 1426) 8. 9; 13. 17; 14. 16, 17. 1429. तमोद्वारैः Inst plu. of the neu. comp. noun Tamodvära (The door to the state of Tamas i. e. ignorance) 16. 22. 1430. a: Nom. sing. of the neu. noun Tamas (See No. 1426) 10. 11; 14. 5, 8, 9, 10³; 17. 1. 1431. r Inst. sing. of the fem. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 2. 44; 7. 22. 63 aat: Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1432. a: Gen. dual of the mas. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 3. 34; 5. 2. 1433. Pres. 3rd pers. plu. of the root Tr (To swim across) 7. 14. 1434. aff Fut. 2nd pers. sing. of the root Tr (See No. 1433) 18. 58. 1435. Gen. sing. of the mas. form of the pronoun Yuşmad (Thou or you) 1. 3 ; 2. 36²; 4. 5; 10. 42; 11. 15, 16, 20, 28, 29, 30, 31, 36, 41, 47, 51; 18. 73. 1436. a Abl. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 1. 37; 2. 18, 25, 27, 30, 37, 50, 68; 3. 15, 19, 41; 4. 15, 42; 5. 19; 6. 46; 8. 7, 20, 27; 11. 33, 44; 16. 21, 24; 17, 24; 18. 692. 1437 तस्मिन् Loc. sing of the neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 14. 3. 1438, Gen. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 1. 12; 2. 57, 58, 61, 68; 3. 17, 18; 4. 13; 6. 3, 6, 30, 34, 40; 7. 212; 8. 14; 11. 12; 15. 2; 18. 7, 15. 1439. Loc. sing. of the fem. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 2. 69. 1440. a: Gen. sing. of the fem. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 7. 22. 1441. ara Voc. sing. of the mas. noun Tata (A father; also a term of endearment used in addressing one's son or one younger than one- self) 6. 40. fagfa 1443. Acc. plu. of the mas. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 1. 72, 27; 2. 14; 3. 29, 32; 4. 11, 32; 7. 12, 22; 16. 19; 17.6. 1442. a Nom. or acc. plu. of the neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 2, 61; 4.5; 9. 7, 9; 18. 19. 1444. तामसप्रियम् Nom. sing of the neu, form of the comp. adj. Tāmasa- priya (That which is liked by a man in whose nature there is the prepon- derance of the Tamas attribute) 17. 10. 1445. तामसम् Acc. sing of the mas. or nom. or acc. sing, of the neu. form of the adj. Tāmasa (One who attribute Tamas) 17. 13, 19, 22; or that which is characterised by the 18. 22, 25, 39. 1446. a: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Tamasa (See No. 1445) 18. 7, 28. 1447 तामसा: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Tamasa (See No. 1445) 7. 12; 14. 18; 17. 4. 1448. तामसी Nom. sing of the fem. form of the adj. Tämasa (See No. 1445) 17. 2; 18. 32, 35. 1449. aar Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Tävat (To that extent) 2. 46. 1450. तासाम् Gen. plu of the fem. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 14. 4. 1451. Acc. sing. of the fem. form of the pronoun Tad (See No. 1385)7. 21; 8. 17; 17. 2. 1452 तितिक्षस्व Imp. 2nd pers. sing. of the root Tij (To endure or suffer with courage) 2. 14. 1453. fagfa Pres. 3rd pers. sing. of the root Sthä-tişth (To stand; to remain unmoved in one position) 3. 5; 13. 13; 18. 61. 64 तिष्ठन्तम् 1454 तिष्ठन्तम् Acc. sing of the pres. participial adj. Tişthat (Stand- ing or remaining firm in one posi- tion) 13. 27. 1455,-fag Pres. 3rd pers. plu. of the root Sthä-tisth (See No. 1453) 14. 18. Primary Word-Units 1456. fag Pres. 2nd pers. sing. of the root Sthä-tişth (See No. 1453) 10. 16. 1457. Ind., adversative particle (But or however; sometimes used in the sense of also too) 1. 2, 7, 10; 2. 5, 12, 14, 16, 17, 39, 64; 3.7, 13, 17, 28, 32, 422; 5. 2, 6, 14, 16; 6. 16, 35, 36, 45; 7. 5, 12, 18, 23, 26, 28; 8. 16, 20, 22, 23; 9. 1, 13, 24, 29; 10.40; 11. 8, 54; 12. 3, 6, 20; 13. 25:14. 8. 9, 14, 16: 15. 17: 17. 1, 7, 12, 21; 18. 6, 7, 11, 12, 16, 21, 22, 24, 34, 36. 1458. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Tumula (Tumul- tuous) 1. 13, 19. 1459. तुल्यानन्दात्मसंस्तुति: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Tulyanindatmasamstuti (One who looks upon one's censure and eulogy with an equal eye) 14. 24. 1460. तुल्यानन्दास्तुति: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Tulyanindastuti (One who looks upon censure and eulogy with an equal eye) 12. 19. 1461. तुल्याप्रयाप्रिय: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Tulyapriyapriya (One in whose eyes things liked and not liked are equal ) 14. 24. B. G. I, 5 तेजः 1463. : Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Tusta (Satisfied) 2.55. 1462. g: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Tulya (Equal) 14. 252, 1464. fe: Nom. sing. of the fem. noun Tusti (Satisfaction) 10. 5. 1465. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Tuş (To be satisfied) 6. 20. 1466. तुष्यन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Tus (See No. 1465) 10.9. 1467. तूष्णीम् Adv. Ind (Calm or quiet) 2. 9. 1468. : Nom. sing. of the fem. noun Trpti (A feeling of satisfaction) 10. 18. 1469. तृष्णासङ्गसमुद्भवम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Tṛṣṇāsangasamudbhava (That which results from greed and attachment) 14.7. 1470. Nom. plu. of the mas. form of the pronoun Tad (See No. 1385). 1.33; 2. 6; 3. 11, 13, 31; 5. 19, 22; 7. 12, 14, 28, 29; 8. 17; 9. 20, 21, 23, 24, 29, 32; 10. 10; 12. 2, 4, 20; 13, 25, 34; 16. 8, 17; Dat. sing. of the pronoun Yuşmad (See No. 1435) 1. 7; 2. 39; 4. 3, 16, 34; 7. 2; 8. 11; 9. 1; 10. 1, 19; 11. 8, 31, 37, 392, 402, 49; 18. 63, 65; Gen. sing. of the same pronoun 2. 7, 34, 472, 52, 53; 3. 1, 8; 10. 14; 11.3, 23, 25, 27; 16. 24; 18. 59, 64, 72. The same used in the sense of the inst. sing. 18. 67. 1471 तेजस्विनाम् Gen. plu. of the mas. noun Tejasvin (One who is brave or intelligent) 7. 10; 10. 36. 1472. : Nom. sing. of the neu. . noun Tejas (Light or lustre) 7. 9,10; 10. 36; 15. 122; 16. 3; 18. 43. 65 तेजोभिः 1473. a: Inst. plu. of the neu. noun Tejas (See No. 1472) 11. 30. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1474. तेजोमयम् Acc. sing of the neu, form of the adj. Tejomaya (That which is pervaded completely by lustre) 11. 47. 1475. a Acc. sing. of the mas, comp. noun Tejorasi ( A heap of lustre) 11. 17. 1476. Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Tejom- śasambhava [That which owes its origin to a portion of (the divine) lustre] 10. 41. 1477. a Inst. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 3. 38; 4. 24; 5. 15; 6. 44; 11. 1, 46; 17. 23; 18. 70. 1478. Gen. plu. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 5. 16; 7. 17, 23; 9. 22; 10. 10, 11; 12. 1, 5, 7; 17. 1, 7. 1479. g Loc. plu. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385). 2. 62; 5. 22; 7. 12; 9. 4, 9, 29; 16. 7. 1480. : Inst. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 3. 12; 5. 19; 7. 20². 1481 तोयम् Acc sing of the neu. noun Toya (Water) 9. 26. 1482. ar Nom. or acc. dual of the mas. form of the pronoun Tad (See No. 1385). 2. 19; 3. 34. त्रयीधर्मम् given up accepting all kinds of gifts) 4. 21. 1485 व्यक्तुम् Inf of the root Tyaj (To abandon) 18. 11. 1486. Ind. past. participle of the root Tyaj (See No. 1485) 1.33; 2. 3, 48, 51; 4. 9, 20; 5. 10, 11, 12; 6. 24; 18. 6, 9, 51, 1487. 1483. fft: Nom. plu. of the mas, form of the comp. adj. Tyak- tajivita (One who has sacrificed one's life ) 1. 9. Pres. 3rd pers. sing. of the root Tyaj (See No. 1485) 8.6. 1488. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Tyajat (Having abandoned) 8. 13. 1489. Pot. 3rd pers. sing. of the root Tyaj (See No. 1485) 16. 21; 18. 8, 48. 1490. त्यागफलम् Acc. sing of the neu. comp. noun Tyagaphala (The fruit of renunciation) 18. 8. 1491. Gen. sing. of the mas. noun Tyaga (Renunciation) 18. 1. 1492. त्यागम् Acc. sing of the mas noun Tyaga (See No. 1491) 18. 2, 8. 1493. : Nom. sing. of the mas. noun Tyaga (See No. 1491) 16. 2; 18.4, 9. 1494. त्यागात् Abl. sing of the mas. noun Tyaga (See No. 1491) 12. 12. 1495. Nom. sing. of the mas. noun Tyagin (One who has re- nounced the world) 18. 10, 11. 1496. Loç. sing. of the mas. noun Tyaga (See No. 1491) 18. 4. 1497. Nom. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Tyäjya (Fit to be renounced) 18. 32, 5. 1498. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Traya (A group of three ) 16.21. 1484 व्यक्त सर्वपरिग्रह Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Tyaktasarvaparigraha (One who has 1499 यीधर्मम् Acc. sing of the mas. comp. noun Trayidharma (The 66 CHAKA त्रायते course of duties prescribed by the three Vedas) 9. 21. The alternate reading Traidharmyam (App. I. 27) is equally good and has the same meaning. It involves however one additional particle Hi and causes a change of emphasis from the Dharma to Dharmatva. See also No. 1509 infra. Primary Word-Units 1500. Pres. 3rd pers. sing. of the root Trä (To protect) 2.40. 1501. fra Adv. Ind. (In three ways) 18. 19. 1502. ff: Inst. plu. of the mas. or neu. form of the numeral adj. Tri (Three) 7. 13; 16. 22; 18. 40. 1503. ffra Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Trividha (Threefold) 16. 21; 17. 17; 18. 12, 29, 36. 1504 त्रिविध: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Trividha (See No. 1503) 17. 7, 23; 18. 4, 18. 1505. fafar Nom. sing. of the fem. form of the comp. adj. Trividha (See No. 1503) 17. 2; 18. 18. 1506. g Loc. plu. of the mas. form of the numeral adj. Tri (See No. 1502) 3. 22. 1507. Acc. plu. of the mas. form of the numeral adj. Tri (See No. 1502) 14. 20, 21². carfar For the existence of this word in this stanza see the remark in Entry No. 1499 supra. 1508. ब्रैगुण्यविषयाः Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Traigunyavişaya (That which has for its object the three attributes) 2.45. 1509 त्रैधर्म्यम् Acc. sing of the neu. comp. noun Traidharmya (The quality of being the Dharma pro- pounded by the Trayi i. e. the Rk, Sama and Yajur Vedas) 9. 21. 67 1510 त्रैलोक्यराज्यस्य Gen. sing of the neu. comp. noun Trailokyarajya (The kingdom of the three worlds) 1. 35. 1511 त्रैविद्या: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Taividya used as a noun (One who is versed in the three Vedas) 9. 20. 1512. Nom. sing. of the neu. noun Tvag (The skin) 1. 30. 1513. Abl. sing. of the pro- noun Yuşmad (See No. 1435) with the suffix Tas having the sense of the abl. case-termination, added to it (Than you) 11. 2. 1514. त्वमसादात् Abl. sing of the mas. comp. noun Tvatprasada (Your favour) 18. 73. 1515. स्वत्समः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Tvat- sama (Like you) 11. 43. 1516. त्वदन्यः Nom. sing of the mas, form of the comp. pronoun Tvadanya (Other than you) 6. 39. 1517 त्वदन्येन Inst sing of the mas. form of the comp. pronoun Tvadanya (See No. 1516) 11. 47, 48. 1518. Nom. sing. of the pro- noun Yuşmad (See No. 1435) 2. 11, 12, 26, 27, 30, 33, 35 ; 3. 8, 41 ; 4. 4, 5,.15; 10. 15, 16, 41; 11. 3, 4, 18, 33, 34, 37, 38, 39, 40, 43, 49; 18. 58. 1519. Inst. sing. of the pro- noun Yuşmad (See No. 1435) 6. 33; 11. 1, 20, 38; 18. 72. 1520. af Loc. sing. of the pro- noun Yuşmad (No. 1435) 2.3. स्वरमाणाः Bhagavadgitä Word-Index Pt. I A 1521. स्वरमाणा: Nom. plu of the mas. form of the pres. participial adj. Tvaramāṇa (Making haste) 11. 27. 1522. at Vedic acc. of the pro- noun Yuşmad (See No. 1435) 2. 2 ; 18. 66. 1523 त्वाम् Acc. sing of the pro noun Yuşmad (See No. 1435) 2. 7², 35; 10. 13, 17; 11. 16, 17, 19, 21, 22, 24, 26, 32, 42, 44, 46; 12. 1; 18. 59. द 1524. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Daksa (Astute or circumspect) 12. 16. 1525. दक्षिणायनम् Nom. sing of the neu. comp. noun Dakṣiṇayana (The southern path) 8. 25. 1526. : Nom. sing. of the mas. noun Danda (Punishment or chas- tisement) 10.38. 1527. Nom. sing. of the neu. form of the past participial adj. Datta (Given) 17. 28. 1528. दत्तानू Acc. plu. of the mas. form of the past participial adj. Datta (See No. 1527) 3. 12. 1529. Pres. 1st pers. sing. of the root Dã (To give or make a gift) 10. 10; 11. 8. 1530. Pres. 2nd pers. sing. of the root Dã (See No. 1529) 9. 27. 1531. Pres. 1st pers. sing. of the root Dha (To place or de- posit) 14. 3. 1532.: Perf. 3rd pers. plu. of the root Dhmä (To blow ) 1. 18. दर्शयामास 1534. दमयताम् Gen. plu. of the Past participial adj. Damayat (Chas- tising or inflicting punishment ) 10. 38. 1533. Perf. 3rd. pers. plu. of the root Dhmã (See No. 1532) 1. 12, 15, 1535. : Nom. sing. of the mas. noun Dama (Restraint) 10. 4; 16. 1; 18. 42. 1536 दम्भमानसदान्विता: Nom. plu. of the mas. form of the comp. past Dambhamanama- participial adj. danvita (One who is infested by hypocrisy, pride and inebriation) 16. 10. 68 1537. : Nom. sing. of the mas. noun Dambha (Hypocrisy) 16. 4. 1538. दम्भार्थम् The mas. noun Dambha with the suffix Artham having the sense of the dat, case-termination (For the sake of hypocrisy) 17. 12. 1539. दम्भाहङ्कारसंयुक्ता: Nom. plu of the mas. form of the comp. past participial adj. Dambhahamkarasam- yukta (Accompanied by hypocrisy and egotism) 17. 5. 1540. Inst. sing. of the mas. noun Dambha (See No. 1537) 16. 17; 17. 18. 1541. noun Daya 1542. Nom. sing. of the fem. (Compassion) 16. 2. Acc. sing. of the mas. noun Darpa (Vanity) 16. 18; 18. 53. 1543. : Nom. sing. of the mas. noun Darpa (See No. 1542) 16. 4. 1544. दर्शनकाक्षिण: Nom. plu. of the mas. form of the comp.adj. Darśana- kämkṣin (One who is anxious to have a sight) 11. 52. 1545. Imp. 2nd pers. sing. of the causal form of the root Drś- pasy (To see) 11. 4, 45. 1546. दर्शयामास Perf. 3rd pers. sing. of the causal form of the root Drs-paśy (See No. 1545) 11. 9, 50. दर्शितम् 1547. दर्शितम् Acc. sing of the neu. form of the causal past pass. partici- pial adj. Darsita (Shown) 11. 47. 1548. The numeral adj. Dasa (Ten) 13. 5. Primary Word-Units 1549. Loc. plu. of the neu. comp. noun Dasanäntara (An interstice between teeth) 11. 27. 1550. दंष्ट्राकरालानि Nom. orace plu. of the neu. form of the comp. noun Damṣṭrākarāla (Fierce-looking molar teeth) 11. 25, 27. 1551. Pres. 3rd pers. sing. of the root Dah (To burn) 2. 23. 1552. Nom. sing. of the neu. noun Dākṣya (Worldly wisdom; astuteness) 18. 43. 1553. Nom. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Datavya (That which ought to be given) 17. 20. 1554. दानक्रिया: Nom. plu. of the fem. comp. noun Danakriya (The ceremony relating to the making of gifts) 17. 25. fe: 1563. ff Loc. sing. of the fem. noun Dyo (The sky or heaven) 9.20; 11. 12; 18. 40. 1555. a: Nom. plu. of the mas. noun Dänava (A demon) 10. 14. 1556. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Dāna (A gift) 10.5; 16. 1; 17. 7, 20², 21, 22; 18. 5, 43. 1557. Loc. sing. of the neu. noun Dāna (See No. 1556) 17. 27. 1558 दानेन Inst sing of the neu. noun Däna (See No. 1556) 11. 53. 1559. दानेषु Loc. plu. of the neu. noun Dāna (See No. 1556) 8. 28. 1560. Inst. plu. of the neu. noun Dāna (See No. 1556) 11. 48. 1561. Fut. 3rd pers. plu. of the root Dã (See No. 1529) 3. 12. 1562. a Fut. 1st pers. sing. of the root Dã (See No. 1529) 16.15. 1564. दिव्यगन्धानुलेपनम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Divyagandhänulepana (He who is besmeared with celestial perfumes) 11. 11. 1565. f Nom. or acc. sing. of the neu. form or acc. sing. of the mas. form of the adj. Divya (Celes- tial or divine) 4. 9; 8. 8, 10; 10. 12; 11.8. 1566. दिव्यमाल्याम्बरधरम् Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Divyamālyambaradhara (One who has put on celestial rosaries and gar- ments) 11. 11. 1567. दिव्यान् Acc. plu of the mas. form of the adj. Divya (See No. 1565 ) 9. 20 ; 11.15. 1568 दिव्यानाम् Gen. plu. of the fem. form of the adj. Divya (See No. 1565) 10. 40. 1569. दिव्यानि Acc. plu. of the neu. form of the adj. Divya (See No.1565) 11.5. 1570. दिव्याने कोयतायुधम् Acc. sing. of the mas, form of the comp. adj. Divyānekodyatayudha (One who possesses numerous uplifted celes- tial weapons) 11. 10. 1571. f: Nom. plu. of the fem. form of the adj. Divya (See No. 1565) 10. 16, 19. In 10. 19 Rāmä- nuja alone reads Vibhutirätmanaḥ śubhaḥ instead of Divyähyätma- vibhūtayaḥ (App. I. 28). In that reading the word is Vibhuti instead of Vibhuti and they are Subhā (auspicious) instead of Divya (celestial or divine). If that reading. 69, feat is adopted references to 10. 19 must be omitted from this entry and those relating to the words Hi and Atmavibhutayaḥ. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1572. दिव्यौ Acc. dual of the mas. form of the adj. Divya (See No.1565) 1. 14. 1573. f: Nom. or acc. plu. of the fem. noun Dik ( A quarter ) 6.13; 11. 20, 25, 36. 1574. : Nom. sing. of the mas. noun Dipa (A lamp) 6. 19. 1575. Acc. sing. of the mas, form of the past participial adj. Dipta (Illuminated ) 11. 24.- 1576 दीसविशाल नेत्रम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Diptavisalanetra (One who has glow- ing broad eyes) 11. 24. 1577 दीप्तहुताशवक्त्रम् Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj.' Diptahutaśavaktra (One who has a face like glowing fire) 11. 19. 1578. दीप्तानलार्क युत्तिम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Diptānalärkadyuti (One who has lustre like that of glowing fire or the sun) 11. 17. 1579 दीसिमन्तम् Acc. sing of the mas, form of the adj. Diptimat (That which has lustre) 11. 17. 1580. Pass. 3rd pers. sing. of the root Dã (See No. 1529) 17. 20, 21, 22. 1581 दीर्घसूत्री Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Dirgha- sūtrin (One who is of a procrastinat- ing nature) 18. 28. 1582. दुरत्यया Inst. sing of the fem. form of the comp. adj. Duratya (That which is difficult to surpass) 7. 14. दुष्कृतिनः 1583 दुरासदम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Durā- sada (That which can be reached or caught hold of with difficulty ) 3. 43. 1584 दुर्गतिम् Acc. sing of the fem. comp. noun Durgati (A bad state) 6.40. 1585 दुर्निग्रहम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Dur- nigraha (That which is difficult to be controlled ) 6. 35. 1586. दुर्निरीक्ष्यम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Durni- rikṣya (That which is difficult to look at ) 11. 17. 1587. : Gen. sing. of the mas. form of the comp. adj. Durbuddhi (One who has a vicious intellect i. e. one whose intelligence is swayed by evil propensities ) 1.23. 1588. ga: Nom. sing. of mas. form of the comp. adj. Durmati (One who has a vicious way of thinking ) 18. 16. 1589. दुधा: Nom. plu. of the mas, form of the comp. adj. Durmedhas (One who has a vicious intellect) 18.35. 1590. दुर्योधनः Nom. sing of the mas. noun Duryodhana (The eldest son of Dhṛtarāṣṭra) 1. 2. 1591. दुर्लभतरम् Nom. sing. of the neu. form of the comp. degree of the adj. Durlabha (Difficult to ac- quire) 6. 42. 1592. दुष्कृताम् Gen. plu of the mas. comp. noun Duşkṛt (A doer of wicked acts) 4. 8. 1593 दुष्कृतिनः Nom. plu. of the mas. comp. noun Duşkṛtin (A doer of wicked acts) 7. 15. 70 दुष्टासु 1594. gerg Loc. plu. of the fem. form of the adj. Duşta (Spoiled or contaminated ) 1. 41. Primary Word-Units 1595. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Duspūra (Difficult to be satisfied or satiated) 16.10. 1596. Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Duspüra (See No. 1595) 3. 39. 1597. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Dus. prāpa (Difficult to acquire) 6. 36. 1598. Nom. sing. of the neu, form of the comp. degree of the adj. Duḥkha (Painful) 2. 36. 1599. Adv. Ind. (With dif- ficulty) 5. 6; 12. 5. Nom. or acc. sing. of the noun Duḥkha (Pain, misery or difficulty) 6.32; 10. 4; 13. 6; 14. 16; 18. 8. 1600. दुःखयोनयः Nom. plu. of the fem. comp. noun Duḥkhayoni (A source of misery) 5. 22. 1601, दुःखशोकामयप्रदा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Duḥkhaśokāmayaprada (That which results in or brings about misery, sorrow and disease ) 17. 9. 1602. दुःखसंयोगवियोगम् Nom. sing. of neu. form of the comp. adj. Duḥkhasamyogaviyoga (That, union with and separation from which, are difficult to secure) 6. 23. दृष्टिम् 1605. दुःखालयम् Acc. sing of the neu. comp. noun Duḥkhālaya (An abode of misery) 8. 15. 1603. gr Nom. sing. of the mas. form of the comp. verbal noun Duḥkha-hantr (That which puts an end to miseries) 6. 17. 1604. दुःखान्तम् Acc. sing of the neu. comp. noun Duḥkhänta (An end of misery i. e. final emancipa- tion) 18. 36. 1606. Inst. sing. of the neu.. noun Duḥkha (See No. 1599) 6. 22. 1607. दुःखेषु Loc. plu. of the neu. noun Duḥkha (See No. 1599) 2. 56. 1608. दूरस्थम् Nom. sing of the neu, form of the comp. adj. Dūra- stha (That which stays or is at a distance) 13. 15. 1609. Inst. sing. of the neu. noun Dūram used adverbially (Far; highly-) 2. 49. 1610. : Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Dṛḍha- niscaya (One who has made a firm resolve) 12. 14. 1613. a Inst. sing. of the neu. form of the adj. Drdha (See No.1611) 15. 3. 1614. हृष्टपूर्वम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Drsta- pūrva (That which had been seen before) 11.47. 1615. Nom. sing. of the past participial adj. Drstavat (Have seen);-(You have seen) 11. 52, 53. 1616. g: Nom. sing. of the past pass. participial adj. Drsta (Seen) 2. 16. 1617. दृष्टिम् Acc. sing of the fem. noun Drsti (Viewpoint) 16. 9. 71 1611. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Drdha (Firm i. e. difficult to bend) 6. 34. Adv. Ind. (Very much) 18. 64. 1612. दृढवता: Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Drdha- vrata (One who is firm in the obser- vance of vows) 7, 28; 9. 14. zgr Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1618. Ind. past participle of the root Drs-pasy (See No. 1545) 1. 2, 20, 28; 2. 59; 11. 20, 23, 24, 25, 45, 49, 51. 1619. Voc. sing. of the mas. noun Deva (God or Lord) 11. 15, 44, 45. 1620. at: Nom. plu. of the fem. noun Devatā (A deity) 4. 12. 1621. देवदत्तम् Acc. sing of the mas, noun Devadatta (The name of the conch of Arjuna) 1. 15. 1622. देवदेव Voc. sing of the mas. comp. noun Devadeva (God of gods) 10.15. 1623. देवदेवस्य Gen. sing of the mas. comp. noun Devadeva (See No. 1622) 11. 13. 1624. देवहिजगुरुप्राज्ञपूजनम् Nom. sing. of the neu. comp. noun Devadvija- guruprājñyapūjana (Worship of the gods, the twice-born, the spiritual preceptors and the wise) 17. 14. 1625 देवभोगान् Acc. plu. of the mas. comp. noun Devabhoga (The objects which the gods get for en- joyment) 9. 20. 1626. Acc. sing. of the mas. noun Deva (See No. 1619) 11. 11, 14, 1627. देवयज: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Devayaj used as a noun (A worshipper of minor deities) 7. 23. 1628. f: Nom. sing. of the mas. comp. noun Devarşi (A celestial sage) 10. 13. 1629. देवपणाम् Gen. plu. of the mas. comp. noun Devarsi (See No. 1628) 10. 26. देहवद्भिः 1631. a Voc. sing. of the mas. comp. noun Devavara (The highest of the gods) 11. 31. 1630. : Nom. sing. of the mas. noun Devala (The name of the father or the family of a celestial sage named Asita) 10. 13. 1632. देवव्रताः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Deva- vrata used as a noun (One who observes vows with a view to pro- pitiate gods) 9. 25. . 1633. देवान् Acc. plu of the mas. noun Deva (See No. 1619) 3. 11; 7. 23; 9. 25; 11. 15; 17. 4. 1634. देवानाम् Gen plu. of the mas. noun Deva (See No. 1619) 10. 2, 22. 1635. r: Nom. plu. of the mas. noun Deva (See No. 1619) 3. 11, 12; 10. 14; 11. 52. 1636. r Voc. sing. of the mas. comp. noun Devesa (The Lord of gods) 11. 25, 37, 45. 1637. g Loc. plu. of the mas. noun Deva (See No. 1619) 18. 40. 1638. Loc. sing. of the mas. noun Desa (A country or region) 6. 11; 17.20. 1639. Nom. sing. of the mas. comp. noun Dehabhṛt (An embodied soul) 14. 14. 1640. देहभृता Inst sing of the 18. 11. comp. noun Dehabhṛt (See No. 1639) 1641, देहभृताम् Gen. plu. of the mas. comp. noun Dehabhṛt (See No. 1639); (The highest of the embodied souls) 8. 4. 1642. Acc. sing. of the mas. noun Deha (The physical body) 4. 9; 8. 13; 15. 14. 1643 देहवद्भिः Inst plu. of the mas. noun Deha with the suffix Vat having the sense of possession (One who has a body; an embodied soul) 12. 5. 72 देहसमुद्भवान् 1644 देहसमुद्भवान् Acc. plu of the mas. form of the comp. adj. Deha- samudbhava (That which arises from the body) 14. 20. Primary Word-Units 1645. देहान्तरप्राप्ति: Nom. sing of the fem. comp. noun Dehäntaraprāpti (Acquisition of another body) 2. 13. 1646. r: Nom. plu. of the mas. noun Deha (See No. 1642 ) 2. 18. 1647 देहिनम् Acc. sing of the mas. noun Dehin (An embodied soul) 3.40; 14. 5, 7. 1648. : Gen. sing. of the mas. noun Dehin (See No. 1647) 2. 13, 59. 1649 देहिनाम् Gen plu of the mas. noun Dehin (See No. 1647) 17.2. 1650. Nom. sing. of the mas. noun Dehin (See No. 1647) 2. 22, 30; 5. 13; 14. 20. 1651. Loc. sing. of the mas. noun Deha (See No. 1642 ) 2. 13, 30; 8. 2, 4; 11. 7, 15; 13. 22, 32; 14. 5, 11. 1652. दैत्यानाम् Gen. plu. of the mas. noun Daitya (A demon) 10. 30. 1653. Acc. sing. of the mas. form of the adj. Daiva (That which relates or pertains to the gods) 4.25. Nom. sing. of the neu. noun Daiva (The unseen or spiritual cause of an effect) 18. 14. 1654. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Daiva (See No. 1653) 16. 62, 1655. ft Nom. sing. of the fem. form of the adj. Daiva (See No. 1653) 7. 14; 16. 5. दुपदपुत्रण 1657 दोषवत् Acc. sing of the neu. form of the adj. Doşavat formed by the addition of the suffix Vat, showing likeness, to the noun Doşa (Like a fault, sin or blemish) 18. 3. 1658. 1656. Acc. sing. of the fem. form of the adj. Daiva (See No. 1653) 9. 13; 16. 3, 5. Acc. sing. of the mas. noun Dosa (A fault, sin or blemish) 1. 38, 39. 1660. 1659. Inst. sing. of the mas. noun Dosa (See No. 1658) 18. 48.
- Inst. plu. of the mas.
noun Doşa (See No. 1658) 1. 43. 1661. द्यावापृथिव्यो: Gen. dual of the fem. comp. noun Dyāvāpṛthivi (The sky and the earth) 11. 20. 1662. Nom. sing. of the neu. noun Dyūta (Gambling) 10.36. 1663. Fut. 2nd pers. sing.of the root Drs-paśy (See No.1545) 4.35. 1664. a Pres. 3rd pers. plu. of the root Dru (To melt) 11. 28, 36. 1665 द्रव्यमयात् Abl. sing of the mas. form of the adj. Dravyamaya formed by the addition of the suffix Maya, showing pervasion, to the noun Dravya (That in which material objects are made use of) 4. 33. 1666. द्रव्ययज्ञाः Nom. plu of the mas. comp. noun Dravyayajña (A sacrifice in which material objects are made use of) 4. 28. 1667. gr Nom. sing. of the mas, noun Draṣṭr (A seer) 14. 19. 1668. द्रष्टुम् Inf. of the root Drs- paśy (See No. 1545) 11. 3, 4, 7, 8, 46, 48, 53, 54. 1669. हुपदपुत्रेण Inst. sing of the mas. comp. noun Drupadaputra (The son of Drupada, Dhrstadyumna) 1.3. 73 ग्रुपदः Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1670, 7: Nom. sing. of the mas. noun Drupada (The name of the king of S. Pancaladeśa and the father of Draupadi) 1. 4, 18. 1671. द्रोणम् Acc. sing of the mas. noun Drona (The name of the preceptor of Arjuna and Karna in the military science) 2. 4; 11. 34. 1672. : Nom. sing. of the mas. noun Drona (See No. 1671) 11.26. 1673. द्रौपदेयाः Nom. plu. of the mas. noun Draupadeya (A son of Draupadi) 1. 6. 18. 1674. Erzärgfaŷut: Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Dvandva mohanirmukta (Freed from the delusion brought about the pairs of opposites ) 7. 28. 1675. द्वन्द्वमोहेन Inst. sing of the mas. comp. noun Dvandvamoha (The delusion brought about by the pairs of opposites ) 7. 27. 1676. : Nom. sing. of the mas. noun Dvandva (The compound made up of two nouns which, if not compounded, would be joined together by the copulative particle ca) 10.33. 1677. rara: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past parti- cipial adj. Dvandvatîta (One who has transcended the pairs of op- posites ) 4. 22. 1678. a: Inst. plu. of the mas. noun Dvandva (A pair of opposites e. g. love and hatred) 15. 5. धनुर्धरः 1681. Nom. sing. of the fem. form of the comp. adj. Dvividha (Two-fold or of two sorts) 3.3. 1679. Nom. sing. of the neu. noun Dvära (A door) 16. 21. 1680. द्विजोत्तम Voc. sing of the mas. form of the comp.: adj. Dvijo- ttama used as a form of address (The) best of the twice -born) 1. 7. 1682. द्विषतः Acc. plu. of the pres. participial adj. Dvisat (Hating) 16. 19. 1683. Nom. sing. of the mas.. noun Dveşa (Hatred) 13. 6. 1684. Pres. 3rd pers. sing. of the root Dviş (To hate) 2. 57; 5.3; 12. 17; 14. 22; 18. 10. 1685. : Nom. sing. of the pot. participial adj.: Dveşya (One who deserves to be hated ) 9. 29. 1686. Nom. dual of the mas. form of the adj. Dvi (Two) 15. 16; 16. 6. ET 1687. Voc. sing. of the mas. noun Dhananjaya (One of the numerous: aliases of Arjuna. Lit. one who has conquered wealth) 2. 48, 49;4.41;7.7; 9.9; 12.9; 18. 29, 72. 1688: धनञ्जयः Nom. sing of the 1687) 1. 15; 10. 37 11.-14. mas. noun: Dhananjaya (See No. 1689. Nom. sing, of the neu. noun: Dhana (Wealth or riches) 16. 13. 1690 धनमानभदान्विताः Nom. plu. of the mas. form of the: comp. past pass. participial. adj. Dhanamāna- madänvita [One who has contracted pride and self-importance due to (the acquisition of) wealth] 16. 17. : 1691. धनानि Acc. plu. of the neu. noun Dhana (See No. 1689) 1.33. 1692. धनुर्धर: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Dhanur- dhara (One who carries a bow) 18.78. 74 Primary Word-Units 1693. : Nom. sing. of the neu. noun Dhanus (A bow) 1. 20. 1694. Acc. plu. of the mas. comp. noun Dharmakāmärtha (Righteous conduct, objects of desire and riches) 18. 34. 1695. Loc. sing. of the neu. comp. noun Dharmakṣetra (A field of battle where Dharma i. e. righte- ousness prevailed) 1. 1. 1696. धर्मसंमूढचेता: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Dharmasammudhacetas (One whose mind is bewildered by considera- tions of Dharma) 2. 7. 1697. garaia Dat. sing. of the neu. comp. noun Dharmasam- sthāpanārtha (The rehabilitation of Dharma) 4. 8. The use of the dat. case along with the suffix Artha is an irregularity. Cf. Tadartham in 3. 9. 1698. Gen. sing. of the mas. noun Dharma (Righteousness, religious duty or the law divine) 2. 40; 4. 7 ;9. 3; 14. 27. 1699. Acc. sing. of the mas. noun Dharma (See No. 1698) 18. 31, 32. 1700. H Nom.sing.of the mas." form of the comp. adj. Dharmatman used as a noun (One who has be- come identical with Dharma) 9. 31. 1701. धर्माविरुद्ध: Nom. sing of the mas, form of the comp. adj. Dhar- maviruddha (That which is not opposed to Dharma i. e. righteous- ness) 7. 11. धार्तराष्ट्राः In 2. 33 the order of the words seems to have been inverted in Sri Venkatanatha's commentary (See App. I. 8 and the word supra). 1704. Abl. sing. of the mas. form of the adj. Dharmya (See No. 1703) 2. 31. 1705. धर्म्यामृतम् Acc. sing of the neu. comp. noun Dharmyāmṛta (The nectar of righteous conduct) 12. 20. 1706. Nom. sing. of the mas. noun Dhätṛ (One who upholds, pre- serves or supports ) 9. 17; 10. 33. 1707. धातारम् Acc. sing of the mas. noun Dhätṛ (See No. 1706) 8.9. 1708. Nom. sing. of the neu. noun Dhaman (An abode ) 8. 21; 10. 12; 11. 38; 15. 6. 1709. Pres. Atma. 3rd pers. sing. of 1st conj. Ubhayapadi root Dhr (To hold) 18. 33. 34. 1710. धारयन् Nom. sing of the pres. participial adj. Dharayat (Holding or believing) 5. 9; 6. 13. 1711. Pres. Paras. 1st pers.. sing. of the root Dhr (See No. 1709) 15. 13. 1712. धार्तराष्ट्रस्य Gen. sing of the mas. noun Dhärtarāṣṭra (The son of Dhṛtarästra i. e. Dhuryodhana) 1. 23. 1702. Loc. sing. of the mas. noun Dharma (See No. 1698) 1. 40. 1703. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the adj. Dharmya (That which is characterised by righteousness ) 2.33; 9. 2; 18. 70. 75 1713. धार्तराष्ट्राणाम् Gen. plu of the mas. noun Dhärtarästra (See No. 1712, the persons meant hereby being all the sons of Dhrtarastra) 1. 19. 1714. धार्तराष्ट्रान् Acc. plu of the mas. noun Dhartarastra (See No. 1712 and 1713) 1. 20, 36, 37. 1715 धार्तराष्ट्रा: Nom. plu. of the mas. noun Dhärtarästra (See No. 1712 and 1713) 1. 46; 2. 6. धार्यते 1716. Pass. 3rd pers. sing. of the root Dhr (See No. 1709) 7. 5. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1717. ff Acc. sing. of the past pass. participial adj. Dhişthita (Stationed or established) 13. 17. Sankara according to the J. H. P. and G. P. editions reads here Vişthi- tam (App. I. 33). So does Rāmānuja. The former explains it as višeşeņa sthitam (Specially residing) and the latter as višeşeņa avasthitam, sanni- hitam (Specially located nearby). Dhisthita is obviously a past parti- cipial adj. formed from the root Adhistha the initial 'a' being drop- ped probably in the exercise of a poetic license in order to suit the metre. 1718. far Inst. sing. of the mas. form of the adj. Dhimat (Intelligent) 1.3. 1719 धीमताम् Gen. plu. of the mas. form of the adj. Dhimat (See No. 1718) 6. 42. 1720 धीरम् Acc. sing of the mas. form of the adj. Dhira (Complacent or self-possessed ) 2. 15. 721. f: Nom. of the mas. form of the adj. Dhira (See No. 1720) 2. 13; 14. 24. 1722. : Nom. sing. of the mas. noun Dhūma (Smoke) 8. 25. 1723. Inst. sing. of the mas. noun Dhūma (See No. 1722) 3. 38; 18. 48. 1724. धृतराष्ट्रस्य Gen. sing of the mas. noun Dhṛtarāṣṭra (The name of the Kaurava king) 11. 26. 1725. arg: Nom. sing. of the mas. noun Dhṛtarāṣṭra (See No. 1724) 1. 1. ध्यानेन 1726 धृतिगृहीतया Inst sing of the fem. form of the comp. past partici- pial adj. Dhrtigrhita (Held under check with firmness ) 6. 25. 76 1727. धृतिम् Acc. sing of the fem. noun Dhrti (Complacency or firm- ness) 11. 24. 1728. a: Nom. sing. of the fem. noun Dhṛti (See No. 1727) 10. 34; 13. 6; 16. 3; 18. 33, 34, 35, 43. 1729. g: Gen. sing. of the fem. noun Dhrti (See No. 1727) 18. 29. 1730. Inst. sing. of the fem. noun Dhṛt! (See No. 1727) 18. 33, 34, 51. 1731. धृत्युत्साहसमन्वितः Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Dhṛtyutsähasa- manvita (One who is endowed with fortitude and enthusiasm) 18. 26. 1732.
- Nom. sing. of the
mas. noun Dhṛṣṭaketu (The name of a king fighting on the side of the Pandavas) 1.5. 1733. : Nom. sing. of the mas. noun Dhrstadyumna (The name of the son of Drupada, the king of S. Pañcala, fighting on the side of the Pandavas) 1. 17. 1734 धेनूनाम् Gen. plu. of the fem. noun Dhenu ( A cow ) 10. 28. 1735. ध्यानयोगपरः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Dhyana- yogapara (One who is solely devoted to the practice of Yoga consisting of contemplation) 18. 52. 1736. Nom. sing. of the neu. noun Dhyana (Contemplation) 12. 12. 1737. Abl. sing. of the neu. noun Dhyana (See No. 1736) 12. 12. 1738, ध्यानेन Inst. sing of the neu. noun Dhyana (See No. 1736). 13. 24. ध्यायतः Primary Word-Units 1739, a: Gen. sing. of the pres. participial adj. Dhyayat (Con- templating or thinking of) 2. 62. 1740. ध्यायन्तः Gen. plu. of the pres. participial adj. Dhyayat (See No. 1739) 12. 6. 1741. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Dhruva (Sure or steady) 2. 27; 12. 3. - 1742. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Dhruva (See No. 1741) 2. 27. 1743. gar Nom. sing. of the fem. form of the adj. Dhruva (See No. 1741) 18. 78. न 1744. Negative particle. Ind. (No) 1. 30, 31, 32², 35, 37, 38, 39; 2. 3, 62, 8, 9, 11, 12, 13, 15, 16², 17, 19³, 204, 234, 25, 26, 27, 29, 30, 31², 33, 38, 40, 42, 44, 57², 66³, 70, 72; 3. 42, 5, 8, 16, 17, 18³, 22², 23, 24, 26, 28, 29, 32, 34; 4. 5, 9, 14, 20, 22, 31, 35, 38, 40³, 41; 5. 32, 4, 6, 7, 8, 10, 132, 14³, 152, 20², 22; 6. 12, 2, 42, 5, 112, 16, 19, 21, 222, 25, 30², 33, 38, 39, 40³; 7. 2, 7, 12, 13, 15, 252, 26; 8. 5, 15, 16, 20, 21, 27; 9. 4, 52, 9, 24, 292, 31; 10. 2², 7, 142, 18, 19, 39, 40; 11. 8, 16³, 24, 252, 31, 32, 37, 43, 47, 48, 534; 12. 7, 8, 9, 15², 174; 13. 12², 23, 28, 312, 32²; 14. 2², 19, 22², 23²; 15. 3%, 4, 6, 10, 11; 16. 74, 23³; 17. 28; 18. 3, 5, 7, 8, 10², 11, 12, 16, 174, 35, 40, 47, 48, 54², 58, 59, 60, 674, 69². नरलोकवीरा 1747. Gen. plu. of the fem. noun Nadi (A river) 11. 28. 1745. : Nom. sing. of the mas. noun Nakula (The name of the youngest of the Pandavas) 1. 16. 1746. Gen. plu. of the neu. noun Nakşatra (A constellation) 10. 21. 1748. : Acc. sing. of the neu. noun Nabhas (The sky) 1. 19. 1749 नभःस्पृशम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Nabhaḥ- sprsa (One who touches the sky) 11.24. 1750. नमस्कुरु Imp. 2nd pers. sing. of the root Namasky (To make an obeisance or a salutation) 9. 34; 18.65. 1751. नमस्कृत्वा Ind past participle of the root Namaskr (See No. 1750) 11. 35. 1752. नमस्वन्तः Nom. plu. of the pres. participial adj. Namasyat (Bow- ing or making obeisance ) 9. 14. 1753. नमस्यान्त Pres. 3rd pers. plu. of the root Nam (To bow) 11. 36. 1754. नमः The noun नमस् used as an indeclinable word (A bow or obeisance) 11. 31, 40². 1755. Pot. 3rd pers. plu. of the root Nam (See No. 1753) 11.37. 1756. : Nom. sing. of the neu. noun Namas, repeated to indi- cate a frequency of the act (See No. 1754) 11.39². 1757. Pot. 3rd pers. sing. of the root Ni-nay (To lead) 6.26. 1758. नर्कस्य Gen. sing of the mas. noun Naraka (Hell) 16. 21. 1759 नरकाय Dat. sing of the mas. noun Naraka (See No. 1758) 1. 42. 1760. Loc. sing. of the mas. noun Naraka (See No. 1758) 1.44; 16. 16. 1761. नरपुङ्गव: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Nara- pungava (The best of men) 1.5. 1762. नरलोकवीराः Nom. plu. of the mas. comp. no un Naraloka vira (A 77 नरः Bhagavadgita Word-Index Pt. I A hero of the region in which human beings reside) 11. 28. 1763. 7: Nom. sing. of the mas. noun Nara (A man or a human being ) 2. 22; 5. 23; 12. 19; 16. 22; 18. 15, 45, 71. 1764. नराणाम् Gen plu of the mas noun Nara (See No. 1763) 10. 27. 1765 नराधमान् Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Nara- dhama (The worst of men) 16. 19. 1766. नराधमाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Nara- dhama (See No. 1765) 7. 15. 1767 नराधिपम् Acc. sing of the mas. comp. noun Naradhipa (The king of men) 10. 27. 1768. Inst. plu. of the mas. noun Nara (See No. 1763) 17. 17. 1769 नवद्वारे Loc. sing of the neu. form of the comp. adj. Navadvāra (That which has nine gates) 5. 13. 1770 नवानि Acc. plu of the neu. form of the adj. Nava (New) 2. 222. 1771. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Nas (To be destroyed or killed) 6. 38. 1772. नश्यसु Loc plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Naśyat (That which is being des- troyed or killed ) 8. 20. 1773. g: Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Naşta [One who is killed or des- troyed] 4. 2; 18. 73. 1774. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Naştā- tman (One whose conscience is dead) 16. 9. 1775. Acc. plu. of the past participial adj. Nasta (See No. 1773) 3. 32. नायकाः 78 1776. Loc. sing. of the mas. form of the past participial adj. Nasta (See No. 1773) 1. 40. 1777. : Acc., dat. or gen. plu. of the pronoun Asmad (See No. 506) 1. 32, 33, 36; 2. 6². 1778. नागानाम् Gen. plu. of the mas. noun Naga (A cobra) 10. 29. 1779. नातिमानिता Nom. sing of the fem. comp. noun Nātimanitā (Ab- sence of excessive pride) 16. 3. It would not be proper to treat and at as separate words, be- cause what is intended is afavnical but न is substituted for अन्. 1780. नानाभावान् Acc. plu. of the mas. comp. noun Nänäbhäva (The existence of separate entities) 18.21. 1781. नानावर्णाकृतीनि Acc. plu. of the neu. form of the comp. adj. Nänävarṇākrti (That which has several colours and shapes) 11. 5. 1782. नानाविधानि Acc. plu. of the neu. form of the comp. adj. Nanā- vidha (Of several varieties) 11. 5. the mas. form of the comp. adj. 1783. नानाश खप्रहरणा: Nom. plu. of Nänāśastrapraharaṇa (One who wields several weapons) 1. 9. 1784. नान्यगामिना Inst. sing of the neu, form of the comp adj. Nãnya- gāmin (That which does not become diverted to any other object) 8. 8. This expression is similar to No. 1779. See the note there. 1785. : Inst. plu. of the mas. comp. noun Nāmayajña (A per- formance which is a sacrifice only in name) 16. 17. noun 1786. : Nom. plu. of the mas. Nayaka (A commander or general or a person possessing the qualifications of being such an officer) 1.7. नारदः Primary Word-Units 1787. : Nom. sing. of the mas. noun Närada (The name of a celestial sage who was a great devotee of Vişņu) 10. 13, 26. 1788. नारीणाम् Gen. plu. of the fem. noun Nāri ( A woman) 10. 34. 1789. Acc. sing. of the fem. noun Nau (A boat) 2. 67. 1790. Nom. sing. of the neu. noun Nãśana (Cause of destruc- tion) 16. 21. 1791. Pres. 1st pers. sing. of the root Naś (See No. 1771) 10. 11. 1792. Dat. sing. of the mas. noun Nāśa (Destruction) 11. 29². 1793. नाशितम् Nom. sing of the past pass. participial adj. Nasita (Destroyed) 5. 16. 1794. नासाभ्यन्तरचारिणौ Acc. dual of the mas. form of the comp. adj. Nāsābhyantaracarin (Moving inside the nose) 5. 27. 1795 नासिकाग्रम् Acc. sing of the neu. comp. noun Näsikägra (The tip of the nose) 6. 13. 1796. a Pres. 3rd pers. sing. of the root Gam-gacch with the pre- fix Ni (To attain or reach) 9. 31; 18. 36. 1797. Far Acc. plu. -of the neu. form of the past pass. parti- cipial adj. Nigrhita (Brought under control) 2. 68. 1798 निगृह्णामि Pres. 1st pers. sing. of the root Grh with the prefix Ni (To withold or hold back) 9. 19. 1799 निग्रहम् Acc. sing of the mas. noun Nigraha (Restraint or control) 6.34. नित्यम् 1801. नित्यजातम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Nitya- jata (That which is permanent by nature) 2. 26. 1800. : Nom. sing. of the mas. noun Nigraha (See No. 1799) 3.33. 1802. ga: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nitya- trpta (One who is ever satisfied) 4. 20. 1803. नित्ययुक्तस्य Gen. sing of the mas. comp. adj. Nityayukta (One whose mind is ever composed or well-balanced ) 8. 14. 1804. नित्ययुक्त: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Nitya- yukta (See No. 1803) 7. 17. 1805. नित्ययुक्ताः Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Nitya- yukta (See No. 1803) 9. 14; 12. 2. 1806. नित्यवैरिणा Inst sing of the mas. comp. noun Nityavairin (A perpetual enemy) 3. 39. 1807. : Adv. Ind. (Always or constantly) 8. 14. 1808. नित्यसस्वस्थ: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Nitya- sattvastha (One who always reposes or takes rest in the Sattvaguna) 2.45. 1809. नित्यसन्यासी Nom. ng. of the mas. comp. noun Nityasannyäsin (One who is ever a recluse) 5. 3. 1810. निष्यस्य Gen. sing of the mas. form of the adj. Nitya (Per- manent or everlasting) 2. 18. 1811. Nom. or acc. sing. of the neu. form or acc. sing. of the mas. form of the adj. Nitya (See No. 1810) 2. 21, 26; 3. 15. Adv. Ind. (For ever or constantly) 2. 30; 3.31; 9. 6; 10. 9; 11. 52; 13.9; 18. 52. 79 Faczarafinazung: Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1812. नित्यसर्वंगतस्थाणुः Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nityasarvagatasthāņu (One who is eternal, omnipresent and steady). 2.24. For the occurrence of this word there see the note in the suc- ceeding entry. 1813. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Nitya (See No. 1811) 2. 20, 24. In 2. 24 Madhava Ananda- tirtha alone reads नित्यसर्वंगतस्थाणुः as a single comp. word. (See App. I.7) If that reading adopted the second reference here would be re- quired to be omitted. 1814. नित्याभियुक्तानाम् Gen. plu. of the mas. form. of the comp. adj. Nityäbhiyukta (One who is ever self-possessed) 9. 22. 1815. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Nidrälasyapramadottha (That which owes its origin or which arises from sleep, laziness or intoxication). 18. 39. 1816 निधनम्, Nom. sing of the neu. noun Nidhana (Death) 3. 35. 1817. निधानम् Nom. sing of the neu. noun Nidhana (Receptacle or abode) 9. 18; 11. 18, 38. 1818. निन्दन्तः Nom. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Nindat (Censuring, calumniat- ing or despising ) 2. 36. 1819. f: Nom. sing. of the past pass. participial adj. Nibaddha (Bound or tied down) 18. 60. 1820. a Pres. 3rd pers. plu. of the root Bandh with the prefix Ni (To bind down) 4. 41; 9. 9; 14. 5. 1821. निबध्नाति Pres. 3rd pers. sing. of the root Bandh with the prefix Ni (See No. 1820) 14. 7. 8. fagran: 1822. निबन्धाय Dat. sing of the mas. noun Nibandha (Bondage) 16.5. 80 1823. निबध्यते Pass 3rd pers. sing. of the root Bandh with the prefix Ni (See No. 1820) 4. 22; 5. 12; 18. 17. 1824. Imp. 2nd. pers. sing. of the root Budh with the prefix Ni (To know for certain) 1. 7; 18. 13, 50. 1825 निमित्तमात्रम् Nom. sing of the neu. comp. noun Nimittamätra (Merely an instrumental cause) 11.33. 1826. निमित्तानि Nom. plu of the neu, noun Nimitta (A sign or por- tent) 1. 31. 1827. निमिषन् Nom. sing of the mas. form of the pres. participial adj. Nimişat (Closing one's eyes) 5.9. 1828. नियतम् Adv Ind. ( As a rule, or as ordained or controlled) 3. 8; 18. 9. 23; (Surely or positively) 1.44. 1829 नियतमानस: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Niya- tamanasa (One whose mind is under one's control) 6. 15. 1830. नियतस्य Gen. sing of the neu. form of the adj. Niyata (That which has been ordained) 18. 7. 1831. नियतात्मभि: Inst plu. of the mas: form of the comp. adj. Niyatā- tman (One who has one's lower self under control) 8. 2. 1832. नियताहारा: Nom. plu of the mas, form of the comp. adj. Niyatā- hara (One who takes a limited quan- tity of food) 4. 30. 1833. नियताः Nom. plu. of the mas. form of the adj. Niyata (See No. 1830) 7. 20. नियमम् 1834. नियमम् Acc. sing of the mas. noun Niyama (A rule of limitation or restraint) 7. 20. Primary Word-Units 1835 नियम्य Ind past participal of the root Yam with the prefix Ni (To restrain; to keep under one's control) 3. 7, 41; 6. 26; 18. 51. 1836. ff Fut. 3rd pers. sing. of the root Yuj with the prefix Ni (To join to, direct to, impel or goad on to) 18. 59. 1837 नियोजयसि Pres. 2nd pers. sing, of the root Yuj with the prefix Ni (See No. 1836) 3. 1. 1838. नियोजितः Nom. sing of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Niyojita (Impelled or goad- ed on to) 3. 36. 1839. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Niragni (One who does not maintain a sacri- ficial fire) 6. 1. 1840. r: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nira- hamkära (One who is devoid of ego- tism) 2. 71; 12. 13. 1841. raft: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nirāśin (One who has no expectations) 3.30; 4. 21; 6. 10. 1842. निराश्रयः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Niräśraya (One who does not tie down his mind to a particular object or person) 4. 20. 1843. निराहारस्य Gen. sing of the mas. form of the comp. adj. Nira- hāra (One who does not take any food) 2.59. निर्मलम् 1845. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Niruddha (Restrained or kept under control) 6. 20. 1844. Pres. 1st pers. sing. of the root Iks with the prefix Ni (To have a look at ) 1. 22. B. G. I. 6 1846 निरुढ्य Ind past participle of the root Rudh with the prefix Ni (To keep under check or control or to confine) 8. 12. 1847. निर्गुणत्वात् Abl. sing of the neu. comp. noun Nirgunatva (The quality of being without any attri- butes) 13. 31. 1848. निर्गुणम् Nom. sing. of the neu. form of the adj. Nirguna (That which is without any attributes) 13. 14. 1849. : Nom. sing. of the mas. noun Nirdeśa (Designation or appellation) 17. 23. 1850 निर्दोषम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Nirdosa (That which is without any fault or blemish) 5. 19. 1851. निईन्द्र: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Nir- dvandva (One who is free from the influence of the pairs of opposites such as love and hatred, pleasure and pain etc.) 2. 45; 5. 3. 1852. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nir- mama (One who is without a sense of pride or egotism) 2.71; 3.30; 12. 13; 18.53. 1853. निर्मलत्वात् Abl. sing of the neu. comp. noun Nirmalatva (The quality of being without any dross. i. e. being quite pure) 14. 6. 1854. निर्मलम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Nirmala (That which is without any dross i. e. which is quite pure) 14. 16. 81 निर्मानमोहाः 1855. निमनमोहा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Nir- manamoha (One who is devoid of pride and infatuation) 15. 5. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1856. नियोगक्षेमः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Nir- yogakşema (One who does not think of acquiring new objects or preserv- ing those already possessed) 2. 45. 1857. Acc. sing. of the fem. form of the comp. adj. Nirvana- parama (That whose ultimate end lies in Nirvana i. e. final absolution or absorption in Brahma) 6. 15. 1858. ffre: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nirvi- kära (One who is free from the ten- dency to undergo changes of tempe- rament) 18. 26. 1859. Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nirvi- nnacetas (One whose mind is com- pletely turned away from objects of sense-perception) 6.23. An alter- native reading adopted by Sankara and other comm. (See App. I. 19a) is Anirvinnacetasā. Sankara ex plains it as meaning "with a mind devoid of indifference (towards the Yoga). 1860. निर्वेदम् Acc. sing of the mas. noun Nirveda (Indifference) 2. 52. निश्चरति 1864. निवर्तन्ते Pres. Atma. 3rd pers. plu. of the root Vrt with the prefix- Ni (See No. 1862) 8. 21; 9. 3; 15. 6. This word is used in the second sense at these places. 1851. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nirvaira (One who bears no enmity) 11. 55. 1862. ad Pres. Paras. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Vrt with the prefix Ni (To recede or cease to exist) 2. 59; (To revert or be re-born) 8. 25. 1863 निवर्तान्त Pres. Paras. 3rd pers. plu. of the root Vrt with the prefix Ni (See No. 1862) 15. 4. 1865 निवर्तितुम् Inf. of the root Vrt with the prefix Ni (To desist from) 1.39. 1866 निवसिष्यसि Fut 2nd pers. sing. of the root Vas with the prefix Ni (To dwell or find rest in ) 12. 8. 1867. निवातस्थ: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Nivā- tastha (Standing or kept in a place where there is no breeze) 6. 19. 1868. निवास: Nom. sing of the mas. noun Niväsa (Place of resi- dence or abode) 9. 18. 1869. निवृत्तानि Acc. plu. of the neu. form of the past participial adj. Nivṛtta (That which has receded or ceased to exist) 14. 22. 1870. निवृत्तिम् Acc. sing of the fem. noun Nivṛtti (A state of retire- ment or inactivity) 16. 7; 18. 30. 1871. Caus. 2nd pers. sing. of the root Vis with the prefix Ni (To cause to enter or rest in ) 12. 8. 1872. fra Nom. sing. of the fem. noun Nisa (Night) 2. 69². 1873 निश्चयम् Acc. sing of the mas. noun Niścaya (A settled view or definite decision) 18. 4. 1874. Inst. sing. of the mas. noun Niścaya (See No. 1873) 6. 23. 1875. af Pres. 3rd pers. sing. of the root Car with the prefix Ni (To slip off) 6. 26. Sankara ac- cording to the J. H. P. edition, Śrī Venkatanatha and Purusottamaji read here Nişcalati (App. I. 2). Both the verbs have the same meaning. 82 निश्चलति 1876. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Cal with the prefix Ni (To slip off) 6. 26. For the occur- rence of this word see the remark in the preceding entry. Primary Word-Units 1877. r Nom. sing. of the fem. form of the adj. Niścala (Firm or unmoved) 2. 53. 1878. Nom. sing. of the neu. form of the past pass. parti- cipial adj. Niścita used adverbially (Definitely ) 2. 7; 18.6. 1879. fafar: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. parti- cipial adj. Niscita (Come to a definite conclusion) 16. 11. 1880. निश्चित्य Ind past participle of the root Cint with the prefix Ni (To consider thoroughly and decide) 3.2. 1881. gr Nom. sing. of the fem. noun Nistha (A confident belief) 3. 3; 17. 1; (A condition or state) 18.50. 1882. निम्बैगुण्य: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Nistrai- gunya (One who is devoid of the three attributes ) 2. 45. 1883. निहता: Nom. plu. of the past pass. participial adj. Nihata (Killed) 11.33. 1884. f Ind. past participle of the root Han with the prefix Ni (To kill) 1. 36. 1885. निःश्रेयसकरी Nom. dual of the mas. form of the comp. adj. Niḥśre- yasakara (That which leads to final beatitude) 5.2. 1886. निःस्पृहः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Nihsprha (One who is free from desires or aspirations) 2. 71; 6. 18. qafta 1887. ff: Nom. sing. of the fem.. noun Niti (Right conduct) 10. 38; 18. 78. 1888. An ind. particle joined to an interrogative pronoun and imply- ing a favourable answer (Indeed) 1.35; 2. 36. 1889. Loc. sing. of the mas. comp. noun Nrloka (The re- gion in which human beings reside) 11. 48. 1890. Loc. plu. of the mas. noun NȚ (A human being ) 7. 8. 1891. नैष्कर्म्यसिद्धिम् Acc. sing of the fem. comp. noun Naiskarmyasiddhi (The attainment of total inactivity) 18.49 1892. नैष्कर्म्यम् Acc. sing of the neu. comp. noun Naişkarmya (The state of being inactive) 3. 4. 1893. नैष्कृतिक: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Nais- kṛtika (One who cuts off the interests of others) 18. 28. 1894. नैष्ठिकीम् Acc. sing of the fem. form of the adj. Naişthika (Con- stant or perfect) 5. 12. Negative particle. Ind. 1895. (Nor) 17. 28. 1896 न्याय्यम् Nom. sing of the neu. form of the adj. Nyayya (That which can be justified by the autho- rity of reason or the scriptures) 18. 15. 83 1897. न्यासम् Acc. sing of the mas. noun Nyasa (Abandonment) 18. 2. प 1898. Gen. plu. of the neu. noun Pakşin (A bird ) 10. 30. 1899. q the root Pac 3. 13. Pres. 3rd pers. plu. of (To cook or digest) पचामि 1900. Ta Pres. 1st pers. sing. of the root Pac (See No. 1899) 15. 14. 1901. Ind., numeral adj. (Five) 13. 5; 18. 13, 15. 1902. Nom. sing. of the adj. Pañcama (The fifth) 18. 14. 1903. पणवानकगोमुखा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Panavänaka- gomukha (Musical instruments of the names 'Panavänaka' and 'Gomukha' or of the name 'Gomukh of the Paņavānaka variety) 1. 13. 1904. a Acc. sing. of the mas. noun Pandita (A learned or wise man) 4. 19. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1905. at: Nom. plu. of the mas. noun Pandita (See No. 1904) 2. 11; 5. 4, 18. 1906. T: Nom. plu. of the mas. noun Patanga (A butterfly) 11. 29. 1907.- Pres. 3rd pers. plu. of the root Pat (To fall) 1. 42; 16. 16. 1908. Acc. sing. of the neu. noun Patra (A leaf) 9. 26. 1909. af Loc. sing. of the neu. noun Pathin (A way; a method of approach) 6. 38. 1910. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Pada (Position or step) 2. 51; 8. 11; 15. 4, 5; 18. 56. 1911. पद्मपत्रम् Acc. sing of the neu. comp. noun Padmapatra (The leaf of a lotus-plant) 5. 10. 1912. Nom. sing. of the comp. degree of the adj. Para (Higher than or beyond) 7. 7. 1913.
- Adv. Ind. (Beyond)
परम् 1915 परधर्मात् Abl. sing of the mas. comp. noun Paradharma (See No. 1914) 3. 35; 18. 47. 3.42. 1914. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Paradharma (A duty appropriate to another) 3. 35. 1916. Nom. or acc. sing. of the neu. form or acc. sing. of the mas. form of the adj. Parama (The highest ) 8. 3, 8, 21; 10. 1, 12 ; 11 1, 9, 18; 15. 6; 18. 64, 68. 1917. परमात्मा Nom. sing of the mas. comp. noun Paramātman (The Supreme Soul) 6. 7; 13. 22, 31; 15.17. 1918. Acc. sing. of the fem. form of the adj. Parama (See No. 1916) 8. 13, 15, 21; 18. 49. 1919. Voc. sing. of the mas. comp. noun Parameśvara (The High- est Lord) 11. 3. Sankara alone according to the J. H. P. edition reads Parameśvaram (App. I. 29). In that case instead of being a form of address in the voc. case it would be a word in the acc. case like the word Atman and the sentence would have to be construed as Yathā tvam ātmānaṁ parameśvaraṁ attha. 1920 परमेश्वरम् Acc. sing of the mas. comp. noun Parameśvara (See No. 1919) 11. 3; 13. 27. For the occurrence of this word in 11. 3 see the note in the preceding entry. 1921. परमेश्वासः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Parame- śvasa (One who is the best amongst those who throw arrows, i. e. the best archer) 1. 17. 1922. TH: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Parama (See No. 1916) 6. 32. 1923. Nom. or acc. sing. of the neu. form or acc. sing. of the mas. form of the pronominal adj. Para (Higher or greater, the other 84 परंतप or another) 3. 11, 42, 43; 4. 4; 7. 13, 24; 8. 10, 28; 9. 11; 10. 122; 11. 18, 382, 47; 13. 12, 17, 34; 14. 1. 19; 18. 75. Primary Word-Units Acc. sing. of the same used as a neu. noun (The Higher One) 2. 59; 3. 19. 1924. Ti Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Paraṁtapa used as a form for addressing Arjuna and Dhṛtarästra (He who is a terror to his enemies) 2.3; 4. 2, 5, 33; 7. 27; 9. 3; 10. 40; 11. 54; 18. 41. 1925. ta: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Paramtapa used as an epithet of Arjuna (See No. 1924) 2.9. 1926 परम्पराप्राप्तम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Param- paraprapta (That which has been acquired traditionally from genera- tion to generation) 4.2. 1927. Inst. sing. of the fem. form of the pronominal adj. Para (See No. 1923 ) 1. 28; 12. 2; 17. 17. 1928. Tar Adv. Ind. (Beyond) 8.9. Adv. Ind. (Mutu- 1929. ally) 3. 11; 10.9. 1930. Gen. sing. of the mas. form of the pronominal adj. Para (See No. 1923) 17. 19. 1931. Nom. sing. of the mas. form of the pronominal adj. Para (See No. 1923) 4. 40; 8. 20, 22; 13. 22. 1932. Nom. sing. of the fem. form of the pronominal adj. Para (See No. 1923) 3. 42; 18. 50. परित्राणाय 1934. Acc. sing. of the fem. form of the pronominal adj. Para (See No. 1923) 4. 39; 6. 45; 7. 5; 9. 32; 13. 28; 14. 1; 16. 22, 23; 18. 54, 62, 68. 1933 पराणि Acc. plu. of the neu. form of the pronominal adj. Para (See No. 1923) 3. 42. 1935 परिकीर्तितः Nom. sing of the past pass. participial adj. Parikīrtita (Proclaimed or made known) 18. 7, 27. 1936 परिक्लिष्टम् Originally a neu. but here used adverbially in the noun meaning 'pain' or ' vexation sense of vexatiously'. 17. 21. ( 1937 परिग्रहम् Acc. sing of the mas. noun Parigraha (Acceptance of a gift) 18. 53. 1938: परिचक्षते Pres. 3rd pers. sing. of the root Caks with the prefix Pari (To speak of or designate) 17. 13, 17. 1939 परिचर्यात्मकम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Paricaryatmaka (That which consists of service) 18. 44. 1940, परिचिन्तयन् Nom. sing of the pres. participial adj. Paricintayat (Contemplating or thinking of) 10. 17. 1941 परिज्ञाता Nom. sing of the mas. noun Parijñätṛ (Knower) 18. 18. 1942. af Loc. sing. of the neu. noun Pariņāma (Result or end) 18. 37, 38. 1943 परित्यज्य Ind past participle of the root Tyaj with the prefix Pari (To renounce completely) 18.66. 1944 परित्यागः Nom. sing of the mas. noun Parityaga (Complete re- nunciation) 18. 7. 1945 परित्राणाय Dat sing of the neu. noun Paritrāņa (Protection) 4.8. 85 परिदह्यते 1946 परिदह्यते Pass. 3rd pers. sing. of the root Dah with the prefix Pari (To burn all over ) 1. 30. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1947. q Nom. sing. of the fem. noun Paridevana (Affliction or sorrow) 2. 28. 1948. af Nom. dual of the mas. noun Paripanthin (One who causes obstruction and hence an enemy) 3. 34. 1949. परिप्रक्षेन Inst sing of the mas. noun Pariprasna (Comprehen- sive questioning ) 4. 34. 1950 परिमार्गितव्यम् Nom. sing of the pot. participle of the root Märg with the prefix Pari (To investigate or inquire about) 15. 4. 1951 परिशुष्यति Pres. 3rd pers. sing, of the root Sus with the prefix Pari (To dry up) 1. 29. 1952 परिसमाप्यते Pass 3rd pers. sing. of the root Ap with the prefixes Sam and Pari (To bring to an end) 4.33. 1953. : Nom. sing. of the mas. noun Parjanya (Rain) 3. 14. 1954 पर्जन्यात् Abl. sing of the mas. noun Parjanya (See No. 1953) 3. 14. 1955. पर्णानि Nom. plu of the neu. noun Parņa (A leaf) 15. 1. 1956 पर्यवतिष्ठते Pres. 3rd pers. sing. of the root Sthä-tişth with the prefixes Ava and Pari (To become steady) 2. 65. पाञ्चजन्यम् 1959 पर्युषितम् Nom. sing of the neu. form of the adj. Paryuşita (That which has stayed over-night) 17. 10. 1957. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Paryäpta (Sufficient.) 1. 10. 1958 पर्युपासते Pres. 3rd pers plu. of the root Upās with the prefix Pari (To worship or adore) 4. 25; 9. 22; 12. 1, 3, 20. 1960. Taat Gen. plu. of the mas. form of the past participial adj. Pavat (Purifying or winnowing ) 10.31. 1961. : Nom. sing. of the mas. noun Pavana (The wind) 10. 31. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Pavitra (Holy ) 4. 38; 9. 2, 17; 10. 12. 1962. 1963. Imp. 2nd pers. sing. of the root Drš-pasy (See No. 1545) 1. 3, 25; 9.5; 11. 5, 6, 7, 8. The perception meant at these places is either physical or mental according to context. 1964. 4: Gen. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Paśyat (Seeing) 2. 69. The percep- tion meant here is that done with the eye of wisdom. 1965 पश्यति Pres. 3rd pers. sing. of the root Drs-paśy (See No. 1545) 2.29; 5. 52; 6. 30², 32; 13. 27², 29²; 18. 162, 1966 पश्यन् Nom. sing of the pres participial adj. Paśyat (See No. 1964) 5. 8; 6. 20; 13. 28. 1967 पश्यन्ति Pres. 3rd pers plu. of the root Drs-paśy (See No.1545) 1.38; 13. 24; 15. 10, 11². 1968. Pres. 1st pers. sing. of the root Drs-pasy (See No. 1547) 1. 31; 6. 33; 11. 15, 16, 17, 19. 1969. Pot. 3rd pers. sing. of the root Dré-pasy (See No. 1545) 4. 18. 1970. पाचजन्यम् Acc. sing of the mas. noun Pañcajanya (The name of the conch of Sri Krsna) 1. 15. 86 पाण्डव Primary Word-Units 1971. Tra Voc. sing, of the mas. noun Pandava (The son of Pandu, here used to address Arjuna who was one of the sons of Pändu) 4. 35; 6. 2; 11.55; 14. 22; 16. 5. 1972. : Nom. sing. of the mas. noun Pandava (See No. 1971) 1. 14, 20; 11. 13. 1973 पाण्डवानाम् Gen. plu. of the mas. noun Pandava (See No. 1971) used here in the general sense 10.37. 1974 पाण्डवानीकम् Acc. sing of the neu. comp. noun Pandavānika (The army of the Pandavas) 1. 2. 1975. : Nom. plu. of the mas. noun Pandava (See No. 1971) used here in the general sense. 1.1. 1976. पाण्डुपुत्राणाम् Gen. plu. of the mas. comp. noun Panduputra (A son of Pandu) 1. 3. 1977. Acc. sing. of the neu. noun Pätaka (Sin ) 1. 38. 1978. Nom. sing. of the neu. noun Pätra (Ordinarily 'a vessel' but here 'a fit person for a gift' ) 17.20. 1979. Nom. sing. of the super. degree of the noun Papakṛt treated as an adj. (The greatest sinner) 4. 36. 1980 पापयोनय: Nom. sing of the mas. form of the comp. noun Pāpa- yoni (One whose low birth is the result of one's sins) 9. 32. 1981: Nom. or acc. sing. of the neu. noun Papa (Sin or blemish) 1. 36, 45; 2. 33, 38; 3. 36; 5.15; 7. 28. पावनानि 1984. Inst. sing. of the neu. noun Päpa ( See No. 1981) 5. 10. 1985 पापेभ्य: Abl. plu. of the mas. noun Päpa (See No. 1983) 4. 36. 1986. g Loc. plu. of the mas. noun Papa (See No. 1983) 6.9. 1982 पापात् Abl. sing of the neu. noun Papa (See No. 1981) 1, 39. 1983. 1: Nom. plu. of the mas. noun Papa (A sinful man) 3. 13. 1987 पाप्मानम् Acc. sing of the mas. noun Päpman (Sin personified or incarnate) 3. 41. 1988. पारुप्यम् Nom. sing of the neu. noun Pārusya (Ironical speech) 16.4. In 1989. Tr Voc. sing. of the mas. noun Pärtha (A son of Prtha i. e. Kunti, here used to address Arjuna) 1.25; 2.3, 21, 32, 39, 42, 55, 72; 3. 16, 22, 23; 4. 11, 33; 6. 40; 7.1, 10; 8. 8, 14, 19, 22, 27; 9. 13, 32; 10.24; 11.5; 16 4, 6 17 26, 28; 18. 6, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 72. 18. 35 the part of the sentence in which this word occurs is धृतिः सा पार्थ तामसी Sankara according to the J. H. P. edition, Purusottamaji and Nilakantha and all the 8 comm. in the G. P. edition of 1912 read in- stead धृतिः सा तामसी मता ( App. I. 37 ). Although in that case the address to Arjuna would be omitted the sense of the sentence as a whole. would not be affected thereby. 1990. Tr Gen. sing. of the mas. noun Pärtha (See No. 1989) 18. 74. 1991. : Nom. sing. of the mas. noun Pärtha (See No. 1989) 1. 26; 18. 78. 1993. : Nom. sing. of the mas. noun Pävaka (Fire) 2. 23; 10. 23; 15.6. 1994 पावनानि Nom. plu of the neu. noun Pāvana (Purifier) 18. 5. 87 1992. TTT Dat. sing. of the mas. noun Pärtha (See No. 1989) 11. 9. faat: 1995. ftat: Nom. plu. of the mas. noun Pitr (Father; also an elderly relation on his side, or any deceased ancestor) 1. 34, 42. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 1996, far Nom. sing. of the mas. noun Pitr (See No. 1995) 9. 17; 11. 43, 44; 14. 4. 1997. f: Nom. sing. of the mas. noun Pitamaha (Grandfather) 9. 17. The grandfather of the uni- verse is the Hiranyagarbha; (A rela- tion of the same rank as a grand- father) 1. 12. Here, Bhisma, the granduncle of the Kauravas and the Pandavas is meant. 1998 पितामहान् Acc. plu of the mas. noun Pitamaha (See No. 1997) 1. 26. 1999 पितामहा: Nom. plu of the mas. noun Pitamaha (See No. 1997) 1.34. 2000. पितृवता: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Pitrvrata (One who observes vows with a view to propitiate the manes) 9.25. 2001. पितॄणाम् Gen. plu. of the mas. noun Pitr (A mane) 10.29. 2002. पितॄन् Acc. plu. of the mas. noun Pitr (See No. 1995) 1. 26; (See No. 2001) 9. 25. Inst. sing. of the fem. Pida (Difficulty or pain) पुनर्जन्म edition of 1912 read here Punya- kytäm before Lokän (App. I. 23). It makes the sentence more easily intelligible than the above word. 2003. noun 17. 19. 2004. पुण्यकर्मणाम् Gen. plu. of the mas. comp. noun Punyakarman (One who has done meritorious acts) 7. 28; 18. 71. 2006. पुण्यकृताम् Gen. plu of the comp. adj. Punyakṛt (One who has done meritorious acts) 6. 41. For the occurrence of this word here and its appropriateness see the remark in the preceding entry. 2007. पुण्यफलम् Acc. sing of the neu. comp. noun Punyaphala (The fruit of a meritorious act) 8. 28. 2008 पुण्यम् Acc. sing of the mas. or neu. form of the adj. Punya (Holy or meritorious) 9, 20; 18. 76. 2009. g: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Punya (See No. 2008)7.9. 2010. g: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Punya (See No. 2008) 9. 33. 2011. go Loc. sing. of the neu. noun Punya (Religious merit) 9. 21. 2012 पुत्रदारगृहादिषु Loc. plu. of the neu. form of the comp. noun Putra- dāragrhädi (Sons, wives, houses &c.) 13.9. 2013. g Gen. sing. of the mas. noun Putra (A son or one in the position of a son ) 11. 44. 2014 पुत्रान् Acc. plu. of the mas. noun Putra (See No. 2013) 1. 26. 2015. gar: Nom. plu. of the mas. noun Putra (See No. 2013) 1. 34; 11.26. 2016. ga: Adv. Ind. ( Again) 4.9, 35; 5 1; 826; 9, 7, 82, 33; 11. 16, 39, 49, 50; 16 13 17.21; 18. 24, 40, 77². 2005. पुण्यकृतान् Acc. plu. of the mas. comp. noun Punyakṛt [That (region) which the doers of meritori- ous acts get 1 6. 41. Sankara, Valla- bha and the comm. in the G. P. 2017. g Acc. sing. of the neu. comp. noun Punarjanma (A rebirth) 8, 15, 16. 88 पुनरावर्तिनः 2018 पुनरावर्तिनः Nom. plu. of the mas. comp. noun Punarävartin (One who is liable to revert or be reborn) 8. 16. Primary Word-Units 2019. gar Nom. sing. of the mas. noun Puñs (A human being ) 2.71. 2020. great Adv. Ind. (From the front) 11. 40. 2021. gr Adv. Ind. (Formerly) 3. 3, 10; 17. 23. 2022. g Acc. sing. of the mas. form of the adj. Purana (Hoary or ancient) 8. 9. 2023. gm: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Purana (See No. 2022) 2. 20; 11. 38. 2024. groft Nom. sing. of the fem. form of the adj. Purana (See No. 2022) 15. 4. 2025. ga: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Puratana (Hoary or ancient) 4. 3. 2026. g Nom. sing. of the mas. comp. noun Purujit (The conqueror of the Purus i. e. King Kuntibhoja ) 1. 5. 2027. पुरुषर्षभ Voc. sing of the mas. comp. noun Puruṣarṣabha (A bull amongst men), used as a form for addressing Arjuna because of his extraordinary strength. 2. 15. 2028. पुरुषव्याघ्र Voc. sing of the mas. comp. noun Puruṣavyäghra (A tiger amongst men), used as a form for addressing Arjuna because of his extraordinary strength 18. 4. 2029. Gen. sing. of the mas. noun Puruşa (Ordinarily a male human being but sometimes used to denote man in general and some- times also to denote the individual soul) 2. 60. Here it is used in the second sense. पुष्पम् 2030. g Acc. sing. of the mas. noun Puruşa (See No. 2029) 2. 15; 8. 8, 10; 10. 12; 13. supernumerary stanza (See App. I. 31), 19, 23; 15.4. 2031. g: Nom. sing. of the mas. noun Purusa (See No. 2029) 2. 21; 3. 4; 8. 4, 22; 11. 18, 38; 13. 20, 21, 22; 15. 17; 17. 3. For the instances of the poetic license taken by the author in spelling this word see No. 2049 infra. 2032. ga: Nom, plu. of the mas. noun Puruşa (See No. 2029) 9.3. 2033. पुरुषोत्तम Voc. sing of the mas, comp. noun Purusottama (Lit. the best of men or the highest active principle in the universe) used here as a form for addressing Śrī Kṛṣṇa. 8. 1; 10. 15; 11. 3. This term has the latter meaning at the places mentioned in the next two entries. 2034. पुरुषोत्तमम् Acc. sing of the mas. comp. noun Purusottama (See No. 2033) 15. 19. 2035. पुरुषोत्तमः Nom. sing of the mas. comp. noun Purusottama (See No. 2033) 15. 18. 2036. gt Nom. dual of the mas. noun Puruşa (See No. 2029) 15. 16. 2037. g Loc. sing. of the neu. noun Pura (A city) 5. 13. 2038. पुरोधसाम् Gen. plu. of the mas. noun Purodhas (A royal family priest) 10. 24. 2039. पुष्कलाभिः Inst plu. of the fem. form of the adj. Puşkala (Abundant) 11. 21. 2040. gm Pres. 1st pers. sing. of the root Puş (To nourish) 15. 13. 2041. g Acc. sing. of the neu. noun Puspa (A flower) 9. 26. 89 पुष्पिताम् 2042 पुष्पिताम् Acc. sing of the fem. form of the adj. Puspita (Flowery i. e. ornamental) 2. 42. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2043. g: Gen. sing. of the mas. noun Puñs (See No. 2019) 2.62. 2044. पूजाहाँ Acc, dual of the mas. form of the comp. adj. Pūjärha (One who is fit to be worshipped) 2. 4. 2045. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Pujya (One who is fit to be worshipped) 11. 43. 2046. पुतपापा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Pūta- papa (One who is purified of all sin) 9. 20. 2047. r: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Pūta (Purified ) 4. 10. 2048. g Nom. sing. of the neu. form of the adj. Püti (Putrid or stinking) 17. 10. 2049. : Same as Puruşa (See Nos. 2029-32) 3. 19, 36. This is an alternative spelling used by the poet in cases of a metrical exigency. 2050. पूर्वतरम् Adv. Ind ( In days of yore) 4. 15. 2051. 11.33. 2052 पूर्वाभ्यासेन Inst. sing of the mas. comp. noun Pürväbhyasa (Pre- vious practice or exercise) 6. 44. Adv. Ind. (Formerly) 2053. Loc. sing. of the mas. form of the adj. Pürva used as a noun (A previous age) 10. 6. 2054. Inst. plu. of the adj. Pürva used as a pronoun (One of a prior age) 4. 15². 2055. gf Pres. 1st pers. sing. of the root Prech (To ask ) 2. 7. 2056. Adv. Ind. (Separately) 1. 182; 5. 4; 13. 4; 18. 1, 14. पौरुपम् 2057. पृथक्त्वेन Inst. sing of the neu. noun Pṛthaktva (The quality of being separate) used in an ad- verbial sense (Separately or treated as a separate entity) 9. 15; 18. 21, 29. 90 2058 पृथग्विधम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Prthag- vidha used in an adverbial sense (In a separate manner; each sepa- rately) 18. 14. 2059 पृथग्विधान् Acc. plu of the mas. form of the comp. adj. Prthag- vidha (Treated a separate entity) 18. 21. 2060. पृथग्विधाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Prthag- vidha (See No. 2059) 10. 5. 2061. पृथिवीपते Voc. sing of the mas. comp. noun Prthivipati (Lit. the lord of the earth; hence a king) 1. 18. 2062. पृथिवीम् Acc. sing of the fem. noun Prthivi (The earth) 1. 19. 2063 पृथिव्याम् Loc. sing of the fem. noun Prthivi (See No. 2062) 7.9; 18.40. 2064. gea: Adv. Ind. (From the rear) 11. 40. • 2065. पौण्ड्रम् Acc. sing of the mas. noun Paundra (The name of the conch of Bhima) 1. 15. 2066. पौत्रान् Acc. plu of the mas noun Pautra (A grandson or a rela- tion in the position of a grandson) 1.26. 2067. dat: Nom. plu. of the mas. noun Pautra (See No. 2066) 1. 34. 2068 पौरुषम् Nom or acc sing of the neu. noun Pauruşa (Manhood or humanity) 7. 8; 18. 25. पौर्वदेहिकम् 2069 पौर्वदेहिकम् Acc. sing of the mas, form of the comp. adj. Paurva- dehika (That relating to the previous birth) 6. 43. Primary Word-Units 2070. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Prakāśaka (That which enlightens or illumi- nates) 14. 6. 2071. प्रकाशयति Pres. 3rd pers. sing. of the root Käś with the prefix Pra (To enlighten or illuminate) 5. 16; 13. 33². 2072. Acc. sing. of the mas. noun Prakāśa (Light) 14. 22. 2073. : Nom. sing. of the mas. noun Prakäśa (See No. 2072) 7. 25; 14. 11. 2074. Inst. fem. noun Prakirti reputation ) 11. 36. 2075. sing. of the (Wide-spread Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Pra- krtija (Born of the primordial matter or one's innate nature ) 13. 21. 2076 प्रकृतिजै: Inst plu. of the mas. form of the comp. adj. Prakṛtija (See No. 2075) 3. 5; 18. 40. 2077. प्रकृतिसंभवान् Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Prakrti- sambhava (That which owes its origin to the primordial matter or one's innate nature) 13. 19. 2078. प्रकृतिसंभवाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Prakṛti- sambhava (See No. 2077) 14. 5. 2079 प्रकृतिस्थः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Pra- kṛtistha (That which resides in the primordial matter) 13. 21. 2080. प्रकृतिस्थानि Nom. plu. of the neu. form of the comp. adj. Pra- kṛtistha (See No. 2079) 15. 7. प्रजाः 2081. Acc. sing. of the fem. noun Prakṛti (The primordial matter or one's innate nature) 3.33; 4.6; 7.5; 9.7, 8, 12, 13; 11.51; 13. supernumerary stanza (App. I. 31), 19, 23. 2082. : Nom. sing. of the fem. noun Prakṛti (See No. 2081) 7.4 9 10 13.20; 18 59. 2083. : Gen. sing. of the fem. noun Prakrti (See No. 2081) 3.27, 29, 33; 9. 8. 2084. Tar Inst. sing. of the fem. noun Prakṛti (See No. 2081) 7. 20; 13. 29. 2085. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Prajana (One who impregnates or generates) 10. 28. 2086. प्रजहाति Pre. 3rd pers. sing. of the root Hã with the prefix Pra (To abandon or shake off ) 2. 55. 2087. fe Imp. 2nd pers. sing. of the root Ha with the prefix Pra. (See No. 2086) 3. 41. Ramānuja, Madhava Anandatirtha, Hanumāna, Nilakantha and all the 8 comm. in the G. P. edition of 1912 read f एनम् instead of प्रजहि ह्येनम् (See App. I. 13). 2088 प्रजानाति Pr 3rd pers. sing. of the root Jñä with the prefix Pra (To know ) 18. 31. 2089. Pres. 1st pers. sing. of the root Jña with the prefix Pra. (See No. 2088) 11. 31. 2090. fà: Nom. sing. of the mas. comp. noun Prajapati (The Lord of Creatures, Brahma) 3. 10; 11. 39. 2091.: Nom. plu. of the fem. noun Praja (The creatures) 3. 10, 24; 10. 6. 91 SISTT Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2092. Nom. sing, of the fem. noun Prajña (Intelligence) 2. 57, 58, 61, 68. 2093. प्रज्ञाम् Acc. sing of the fem. noun Prajña (See No. 2092) 2.67. 2094. Acc. plu. of the mas. comp. noun Prajñāväda ( Argu- ments suggested by one's intel- ligence) 2. 11. 2095 प्रणस्थ Ind past participle of the root Nam with the prefix Pra (Having bowed ) 11. 14, 35, 44. 2096. Inst. sing. of the mas. noun Pranaya (Love or affection) 11. 41. 2097. : Nom. sing. of the mas. noun Pranava (The syllable Om) 7.8. 2098. Pres. 3rd pers. sing. of the root Naś with the prefix Pra (To perish or disappear) 2. 63; 6. 30; 9. 31. 2099. Pres. 3rd pers. plu. of the root Nas with the prefix Pra (See No. 2098) 1. 40. 2100. प्रणश्यामि Pres. 1st pers. sing. of the root Nas with the prefix Pra (See No. 2098 ) 6. 30. प्रत्युपकारार्थम् 2106 प्रतिजानीहि Imp. 2nd pers.sing. of the root Jña with the prefix Prati (To know for certain ) 9. 31. 2107. f Pres. 1st pers. sing. of the root Jña with the prefix Prati (See No. 2106) 18. 65. 2108 प्रतिपद्यते Pres. 3rd pers. sing. of the root Pad with the prefix Prati (To attain, approach or reach) 14.14. 2109 प्रतियोत्स्यामि Fut. 1st pers. sing. of the root Yudh with the pre- fix Prati (To fight against) 2. 4. 2101. प्रणिधाय Ind. past participle of the root Dha with the prefixes Ni and Pra (To prostrate oneself) 11.44. 2102. Inst. sing. of the mas. noun Pranipata (An obeisance made by prostrating oneself on the ground) 4. 34. 2103 प्रतपन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Tap with the prefix Pra- (To heat or burn) 11. 30. 2104 प्रतापवान् Nom. sing of the mas. form of the adj. Pratapavat (Mighty or powerful) 1. 12. 2105. Adv. Ind. (Towards) 2.43. 2110. afer Nom. sing. of the fem. noun Pratistha (Firm basis, support, residence or receptacle) 14. 27. 2111 प्रतिष्ठाप्य Ind past participle of the root Stha-tişth with the pre- fix Prati (To fix or establish firmly) 6. 11. 2112 प्रतिष्ठितम् Nom. sing of the past pass. participial adj. Pratisthita (Firmly fixed) 3. 15. 2114. प्रत्यक्षावगमम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Pratyakṣāvagama (That which can be cognised directly ) 9. 2. 2115. प्रत्यनीकेषु Loc. plu of the neu. comp. noun Pratyanika (The opposing force) 11. 32. 2116. प्रत्यवायः Nom. sing of the mas. noun Pratyavaya (An obstacle or impediment) 2. 40. 2117. प्रत्युपकारार्थम् The comp noun Pratyupakāra with the suffix Artham having the sense of the dat. case- termination (For the sake of the return of an obligation) 17. 21. 92 2113. aafar Nom. sing. of the fem. form of the past participial adj. Pratişthita (See No. 2113) 2. 57, 58, 61, 68. प्रथितः 2118. f: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. parti- cipial adj. Prathita (Become famous or celebrated) 15. 18. Primary Word-Units 2119. : Perf. 3rd pers. plu. of the root Dhma with the prefix Pra (To blow forcibly) 1. 14. 2120. प्रदिष्टम् Nom. sing of the neu. form of the caus. of the past pass. participial adj. Pradiṣṭa (Shown or laid down) 8. 28. 2121. प्रदीप्तम् Acc. sing of the neu. form of the past pass. participial adj. Pradipta (Fully ignited) 11. 29. 2122. agafa Pres. 3rd pers. plu. of the root Dus with the prefix Pra (To become spoiled ) 141.. 2123. : Nom. plu. of the pres. participial adj. Pradvisat (Hating intensely) 16. 18. 2124. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Pranasta (Destroyed ) 18. 72. 2125. quà Pres. 3rd pers. sing. of the root Pad with the prefix Pra (To attain, reach for: approach) 7.-19. 2126. Pres. 3rd pers. plu. of the root Pad:with the prefix Pra. (See No. 2125 ) 4. 11; 7. 14, 15, 20. प्रभाषेत appropriateness see the critical note in the previous entry. 2129. Acc. sing. of the mas. form of the past participial adj. Prapanna (Approached ) 2. 7. 2130. Imp. 2nd pers. sing. of the root Drs-pasy with the prefix Pra (To see minutely or visualise) 11. 49. 2127. Pres. 1st pers. sing. of the root Pad with the prefix Pra (See No. 2125) 15. 4. Rāmānuja, Vedāntadeśika.. and Venkatanätha have adopted the alternative reading Prapadyet which serves to avoid the inconvenience felt in construing the verse with the verb Prapadye (See App. I. 35). 2128. Pot. 3rd pers. sing. of the root Pad with the prefix Pra (See No. 2125) 15. 4. For the occur- rence of this word there and its 93 2131. प्रपश्यति Inst. plu. of the pres. participial adj. Prapaśyat (Seeing ) 1. 39. 2132. प्रपश्यामि Pres. Ist pers. sing. of the root Dré-pasy with the prefix Pra (See No. 2130) 2. 8. 2133 प्रपितामह: Nom. sing of the mas. noun Prapitāmaha (Great- grandfather, the Hiranyagarbha i. e. the Avyakta) source of the 11.39. 2134. f Pres. 3rd pers. sing. (To become evolved, to come into of the root Bhū with the prefix Pra being, to become manifest or to make one's appearance) 8. 19. 2135 प्रभवन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Bhū with the prefix Pra (See No. 2134) 8. 18; 16. 9. 2136. Acc. sing. of the mas. noun Prabhava (Birth or source) 10. 2. 2137. : Nom. sing. of the mas. noun Prabhava (See No. 2136) 7. 6; 9. 18; 10. 8. 2138 प्रभविष्णु Nom. sing of the neu. form of the adj. Prabhaviṣṇu (One who is capable of evolving at will) 13. 16. 2139. Nom. sing. of the fem. noun Prabhā (Lustre) 7. 8. 2140. a Pot. 3rd pers. sing. of the root Bhãs with the prefix Pra (To speak) 2. 54. प्रभुः Bhagavadgitä Word-Index Pt. I A 2141. : Nom. sing. of the mas. noun Prabhu (The Lord or the Moral Governor of the World) 5. 14; 9. 18, 24. 2142. Voc. sing. of the mas. noun Prabhu (See No. 2141) 11. 4; 14. 21. neu. 2143 प्रमाणम् Nom. sing of the noun Pramana (Authority) 16. 24. This word also forms part of the expression Pramāṇam kurute (Authorises or approves of) in 3. 21. 2144. form of the which causes ment) 6. 34. Nom. sing. of the neu. adj. Pramāthin (That excitement or harass- 2145. Nom. plu. of the neu, form of the adj. Pramäthin (See No. 2144) 2. 60. 2146. प्रमादमोहौ Nom. dual of the mas. comp. noun Pramādamoha (Carelessness, idleness or negli- gence, and delusion or infatuation) 14. 17. 2147. : Nom. sing. of the mas. noun Pramada (Carelessness, idle- ness or negligence) 14. 13. 2148 प्रमादात् Abl. sing of the mas. noun Pramada (See No. 2147) 11. 41. 2149 प्रसादालस्यनिद्राभि: Inst plu. of the fem. comp. noun Pramädalasya- nidra (Carelessness, laziness and sleep) 14. 8. 2150. Loc. sing. of the neu. noun Pramāda (See No. 2147) 14. 9. प्रलयान्ताम् 2152. Pass. 3rd pers. sing. of the root Muc-munc with the pre- fix Pra (To release completely ) 5.3; 10.3. 2151. Loc. sing. of the mas. form of the adj. Pramukha used adverbially (In front of) 2. 6. Cf. 1. 25. 2153 प्रयच्छति Pres. 3rd pers. sing. of the root Da-yacch with the prefix Pra (To offer ) 9. 26. 2154. प्रयतात्मनः Gen. sing of the mas. form of the comp. adj. Prayatatman (One who has practised or practises self-reştraint) 9. 26. 2155. प्रयत्नात् Abl. sing of the mas. noun Prayatna ( An effort) 6. 45. 2156 प्रयाणकाले Loc. sing of the mas. comp. noun Prayāṇakala (The time of going, here that of death) 7.30; 8. 2, 10. 2157 प्रयाता: Nom. plu of the past participial adj. Prayata (Departed or dead) 8. 23, 24. 2158. Pres. 3rd pers. sing. of the root Ya with the prefix Pra (To depart) 8. 5, 13. 2159. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Prayukta (Propelled) 3. 36. 2160. Pass. 3rd pers. sing. of the root Yuj with the prefix Pra (To employ or use ) 17. 26. 2161. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Pralapat (Prattling or speaking without aim) 5.9. 2162 प्रलयम् Acc. sing of the mas. noun Pralaya ('End or destruction', here 'death') 14. 14, 15. 2163. : Nom. sing. of the mas. noun Pralaya (See No. 2162) 7.6; 9. 18. 2164 प्रलयान्ताम् Acc. sing of the fem. form of the comp. adj. Prala- yanta (Ending with one's death or extending upto the destruction of the world) 16. 11.. 94 प्रलये Primary Word-Units 2165. Loc. sing. of the mas. noun Pralaya (See No. 2162) 14. 2. 2166. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Pralina (Dissolved or ab- sorbed) 14. 15. 2167. Pass. 3rd pers. sing. of the root Li with the prefix Pra (To dissolve) 8. 19. 2168. Pass. 3rd pers. plu. of the root Li with the prefix Pra (See No. 2167) 8. 18. 2169. Fut. 1st pers. sing. of the 2nd conj. paras. root Vac with the prefix Pra (To say, narrate or tell) 4. 16; 9. 1; 13. 12; 14. 1. 2170. Fut. 1st pers. sing. of the 2nd conj. Paras. root Vac with the prefix Pra irregularly treat- ed as an Atma. root (See No. 2169) 8. 11. 2171. प्रवदताम् Gen. plu. of the pres, participial adj. Pravadat (De- bating or arguing) 10.32. 2172. प्रवदन्ति Pres. 3rd pers plu. of the root Vad with the prefix Pra (To speak, prattle or argue) 2. 42; 5. 4. 2173 प्रवर्तते Pres. 3rd pers. sing. of the root Vrt with the prefix Pra (To prevail, to move on or to take one's natural course) 5. 14; 10. 8. 2174 प्रवर्तन्ते Pres. 3rd pers plu. of the root Vrt with the prefix Pra (See No. 2173) 16. 10; 17. 24. प्रध्यथितान्तरात्मा 2177 प्रविभक्तानि Nom. plu. of the neu. form of the past pass. parti- cipial adj. Pravibhakta (See No. 2176) 18. 41. 2178 प्रविलीयते Pass. 3rd pers.sing. of the root Li with the prefixes Vi and Pra (To dissolve, destroy or annihilate) 4. 23. 2175 प्रवर्तितम् Acc. sing of the neu. form of the pres. pass. parti-, cipial adj. Pravartita (Going round and round, or moving on) 3. 16. 2176 प्रविभक्तम् Nom. sing of the neu. form of the past pass. parti- cipial adj. Pravibhakta (Divided) 11. 13. .2179 प्रविशन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Vis with the prefix Pra (To enter) 2. 70². 2180. : Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Pravṛtta (Have proceeded) 11. 32. 2181. प्रवृत्तिम् Acc. sing of the fem. noun Pravṛtti (Activity or act of proceeding) 11.31; 14. 22; 16. 7; 18. 30. 2182. : Nom. sing. of the fem. noun Pravṛtti (See No. 2181) 14. 12; 15. 4; 18. 46. 2183. Loc. sing. of the pres. participial adj. Pravṛtta (See No. 2180) 1.20. 2184. : Nom. sing. of the pres. participial adj. Pravṛddha (Extended or grown) 11. 32. 2185. Loc. sing. of the pres. participial adj. Pravṛddha (See No. 2184) 14. 14. 2186. प्रवेष्टुम् Inf of the root Vis with the prefix Pra (See No. 2179) 11.54. 2187 प्रव्यथितम् Nom. sing of the neu. form of the past pass. parti- cipial adj. Pravyathita (Perturbed) 11. 20, 45. 2188. प्रव्यथितान्तरात्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Pravyathitäntarätman [One whose heart is perturbed (by fear)] 11.24. 95 प्रव्यथिताः 2189 प्रव्यथिता: Nom. plu of the mas. form of the past pass. parti- cipial adj. Pravyathita (See No. 2187) 11. 23. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2190 प्रशस्ते Loc. sing of the past participial adj. Prasasta ( Applauded, commended or auspicious) 17.26. 2191 cc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Pra- santamanas (One whose mind is at peace within oneself) 6. 27. 2192. Gen. sing. of the mas. form of the adj. Prasanta (One who has a cool heart) 6. 7. 2193. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Pra- śantätman (One whose heart is cool) 6.14. 2194. : Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Prasakta (Firmly attached) 16. 16. 2195. Inst. sing. of the mas. noun Prasanga (Attachment, devo- tion or addiction) 18. 34. 14 2196.: Gen. sing. of the mas. form of the comp. adj. Pra- sannacetas (One whose mind is pacified or set at rest) 2. 65. 2197 प्रसन्नात्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Prasan- nätman (One whose mind is pacified or set at rest) 18. 54. 2198 प्रसन्नेन Inst sing of the mas. form of the past participial adj. Prasanna (Pleased) 11. 47. 2199 प्रसभम् Adv. Ind. (Perforce or violently) 2. 60; 11. 41. 2200. Fut. 2nd pers. plu. of the root Su with the prefix Pra (To beget) 3. 10. 2201. Caus. 1st pers. sing. of the root Sad with the prefix Pra (To please or propitiate) 11. 44. प्राकृतः 2202 प्रसादम् Acc. sing of the mas. noun Prasada (Propitiation, tranquillity or grace) 2. 64. 2203. Loc. sing. of the mas. noun Prasada (See No. 2202) 2.65. 2204 प्रसिद्धयेत् Pot. 3rd pers. sing. of the root Sidh with the prefix Pra (To be accomplished or effected, to be got or obtained, or to succeed) 3.8. 2205 प्रसीद Imp. 2nd pers. sing. of the root Sad with the prefix Pra (See No. 2201) 11. 25, 31, 45. 2206. # Nom. sing. of the fem. form of the past participial adj. Prasṛta (Spread or unfolded) 15. 4. 2207. gar: Nom. plu. of the fem. form of the past participial adj. Prasṛta (See No. 2206) 15. 2. 2208 महसन् Nom. sing of the mas. form of the pres. participial adj. Prahasat (Mocking or laughing) 2. 10. 2209. af Fut. 2nd pers. sing. of the root Han with the prefix Pra (To destroy or destroy completely) 2.39. 2210. Pres. 3rd pers. sing. of the root Hrs with the prefix Pra (To be delighted ) 11. 36. 2211. Pot. 3rd pers. sing. of the root Hrs with the prefix Pra (See No. 2210) 5. 20. 2212. Nom. sing. of the mas. noun Prahlada (The name of the son of the demon-king Hiranya- kasipu whom Visņu in the form of the Man-lion slew according to the Visņu Pūräņa) 10. 30. 2213. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Prakṛta (Common- place or vulgar) 18. 28. 96 प्राक् 2214. Adv. Ind. (Before or prior to) 5. 23. 2215. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Präñjali (One whose hands are folded in supplica- tion or prayer) 11. 21. 2216. Acc. plu. of the neu. comp. noun Pränakarman (An action of the vital breath) 4. 27. 2217. Aсc. sing. of the mas. noun Prāņa (The vital breath) 4. 29; 8. 10, 12. Primary Word-Units 2218. Acc. plu. of the mas. noun Prāņa (See No. 2217) 1. 33; 4. 30. 2219. प्राणापानगती Acc. dual of the fem. comp. noun Pränäpänagati (The movement or action of the upward and downward breaths) 4. 29. 2220. प्राणापानसमायुक्त: Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Praṇāpānasamayukta (United with the upward and downward breaths) 15. 14. 2221. Acc. dual of the mas. comp. noun Präṇāpäna, used in the dual form only (The upward and downward breaths) 5. 27. 2222 4: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Pranayamaparāyaṇa (One who is ex- clusively devoted to the restraint of the vital breath) 4. 29. 2223. प्राणिनाम् Gen. plu. of the mas. noun Pränin (A living being) 15. 14. 2224. Loc. sing. of the mas. noun Präna (See No. 2217) 4. 29. प्रारभते 2227. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Präpta (Acquired or attained) 18. 50. 2225. gg Loc. plu. of the mas. noun Präņa (See No. 2217) 4. 30. 2226. : Adv. Ind. (Princi- pally) 10. 19. B. G. I. 7 2228. प्राप्नुयात् Pot. 3rd pers. sing. of the 5th conj. Paras. root Ap with the prefix Pra (To acquire or attain) 18. 71. 2229. प्राप्नुवन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Ap with the prefix Pra (See No. 2228) 12. 4. 2230. प्राण्य Ind past participle of No. 2228) 2. 57, 72; 5. 20²; 6. 41; the root Ap with the prefix Pra (See 8. 21, 25; 9. 33. 2231. Pass. 3rd pers. sing. of the root Ap with the prefix Pra (See No. 2228) 5.5. 2232. Fut. 2nd pers. sing. of the 5th conj. Paras. root Ap with the prefix Pra (See No. 2228) 2. 37; 18. 62. In 2. 37 the two commen- tators of the name of Venkatanātha read Präpsyase in place of this (See App. I. 9). 2233. a Fut. 2nd pers. sing. of the 5th conj. Paras. root Ap with the prefix Pra irregularly treated as an Atma. root (See No. 2228) 2. 37. This is the reading according to two commentators only (See App. I. 9. and the note in the preceding entry ). 2234, Fut. 1st pers. sing. of the 5th conj. Paras. root Ap with the prefix Pra irregularly treated as an Atma. root (See No. 2228 and 2233) 16.13. 2235, Pres. 3rd pers. sing. of the root Rabh with the prefix Pra (To commence ) 18. 15. 97 प्रीतिपूर्वकम् of rule is explicable on the ground of expediency of the metre Upen- dravajra which has 11 syllables in each line. Anandagiri who follows Sankara says that this is a Chandasa (Vedic) Samdhi. Another way to construe the sentence is to separate 2238. माडु: Perf. 3rd pers. plu. of the Sarndhi as प्रियाय + अहँसि. Of the the root Ah or Bru with the prefix Pra (See Nos. 2237 and 549) 6. 2; 13. 1; 15. 1; 18. 2, 3. (1) the third line alone has the com- two the former is preferable because parative particle a which is appli- cable as well to प्रिय and प्रिया, as to पिता and पुत्र and सखा and सखी, (2) the words and have clearly and quite appropriately the genetive case-terminations applied to them, (3) it is more poetic and realistic to say that a man would condone the faults of his beloved than that one man would condone the fault of another man dear to him and (4) it would be tautalogous to have said so because the war and relation has already been mentioned once. Ramanuja in order to avoid this fault construes the sentence thus:--Just as a father or a friend condones the faults of a son or a friend if sub- missively beseeched, so you, a dear person (Priyah), should condone mine, a dear person (Priyaya ). I consider this a laboured construc- tion. प्रार्थयन्ते 2236. Pres. 3rd pers. plu. of the root Arth with the prefix Pra (To pray or request for) 9. 20. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2237. Perf. 3rd pers. sing. of the root Ah or Bru with the prefix Pra (To speak) 4. 1. (See also No. 549) 4. 1. 2239. प्रियकृत्तमः Nom. sing of the mas. form of the super. degree of the comp. adj. Priyakrt (The best of those who do pleasant things i. e. the best friend ) 18. 69. 2240. प्रियचिकीर्षवः Nom. plu. of the mas. form of the comp. desi. parti- cipial adj. Priyacikirsu (One who desires to do pleasant things) 1. 23. 2241. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. degree of the adj. Priya (Dear) 18. 69. 2242. f Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Priya- hita (That which is dear and benefi- cial) 17. 15. 2243. प्रियम् Acc. sing of the neu. form of the adj. Priya (See No. 2241) 5. 20. 2244. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Priya (See No. 2241) 7. 17; 9. 29; 11. 44; 12. 14, 15, 16, 17, 19; 17. 7; 18. 65. 2245. प्रियायाः Gen. sing of the fem. form of the adj. Priya used as a noun (A beloved) 11. 44. This word occurs in the fourth line of the above verse which runs:-: प्रियायाईसि देव सोढुम् । It is against the 2247. प्रीतमना: Nom sing of the mas. form of the comp. adj. Prita- manas (One whose mind is pleased) 11.49. classical rules of Samdhi to drop the off because the Visarga of fart: is dropped. This breach 2248 प्रीतिपूर्वकम् Adv. Ind. ( Ac- companied by or with love or affec-. tion) 10. 10. 98 2246. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Priya (See No. 2241) 12. 20. F sfer: Primary Word-Units 2249. ff: Nom. sing. of the fem. noun Priti (Ordinarily love or affection', but here 'joy') 1. 36. 2250. प्रीयमाणाय Dat sing of the mas. form of the active pres. parti- cipial adj. Priyamana (One who is being loved) 10. 1. 2251 प्रेतान् Acc plu of the mas. noun Preta (A dead body) 17. 4. 2252. प्रेत्य Ind past participle of the root I with the prefix Pra (To go or depart) 17. 28; 18. 12. The word at both the places means on departure (from this world )'. 2253 प्रोक्तम् Acc. sing of the neu. form of the past pass, participial adj. Prokta (Said) 8. 1; 13. 11; 17. 18; 18. 37. 2254. प्रोक्तवान् Nom. sing of the mas. form of the past pass. parti- cipial adj., Proktavat (Had said) 4.1, 4. 2255. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Prokta (See No. 2253) 4.3; 6. 33; 10. 40; 16. 6. 2256. Nom. sing. of the fem. form of the past pass. participial adj. Prokta (See No. 2253) 3. 3. 2257. Nom. plu. of the neu. form of the past pass. parti- cipial adj. Prokta (See No. 2253) 18. 13. 2258. प्रोच्यते Pass 3rd pers. sing. of the root Vac. with the prefix Pra (To say or speak of) 18. 19. 2259. प्रोच्यमानम् Acc. sing of the continuous pres. participial adj. Procyamana (Being said or spoken of) 18. 29. यभूष 2260 प्रोतम् Nom. sing of the neu. form of the past pass. participial adj. Prota (Woven) 7. 7. फ 2261. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Phala (A fruit) 2. 51; 21, 25; 18. 9, 12. 5. 4; 7. 23; 9. 26; 14. 16³; 17. 12, 2262. फलहेतवः Nom. plu. of the mas, form of the comp. adj. Phala- hetu (One who does an act with the motive of reaping its fruit) 2. 49. 2263. फलाकाङ्क्षी Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Phalā- kāmkşin (One who entertains expectation of a fruit ) 18. 34. 2264. फलानि Acc. plu. of the neu. noun Phala (See No. 2261 ) 18. 6. 2265. Loc. sing. of the neu. noun Phala (See No. 2261 ) 5. 12. 2266. Loc. plu. of the neu. noun Phala (See No. 2261) 2. 47. 2267. Interjection; Ind. (Alas) 1. 45. 2268. : Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Baddha (Bound) 16. 12. of the 9th conj. root Bandh (To 2269. a Pres. 3rd pers. sing. bind )14. 6. 2270. Pass. 3rd pers. sing. of the root Bandh (See No. 2269) 4. 14. 2271. बन्धम् Acc. sing of the mas. noun Bandha (Bondage) 18. 30. 2272. Abl. sing. of the mas. noun Bandha (See No. 2271) 5. 3. 2273. : Nom. sing. of the mas. noun Bandhu (A relation) 6. 5, 6. 2274. Acc. plu. of the mas. noun Bandhu (See No. 2273) 1.27. 2275. Redup. perf. 3rd pers. sing. of the root Bhū (To be ) 2.9. 99 बलम् 2276. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Bala (Strength; also an army as a symbol of strength) 1. 102; 7. 11; 16. 18; 18. 53. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2277. बलवताम् Gen. plu. of the mas. form of the adj. Balavat (Strong or powerful) 7. 11. 2278. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Balavat (See No. 2277) 6. 34. 2279. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Balavat (See No. 2277) 16. 14. 2280. Abl. sing. of the neu. noun Bala (See No. 2276) 3. 36. 2281. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Bahu (Many) 1. 9; 4. 10; 11. 28. 2282. aft: Adv. Ind. (Outside) 5. 27; 13. 15. 2283. बहुदंष्ट्राकरालम् Acc. sing of neu. form of the comp. adj. Bahu- damṣṭrākarala (Fierce or weird on account of having many molar teeth) 11. 23. 2284. agar Adv. Ind. (In many ways) 9. 15; 13. 4. 2285. Inst. sing. of the neu. form of the adj. Bahu (See No. 2281) 10.42. 2286. Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Bahubahürupāda (That which has many thighs and feet) 11. 23. 2287. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Bahu- mata (Thought of or looked upon with respect) 2. 35. बीजम् 2289 बहुवक्त्रनेत्रम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Bahu- vaktranetra (That which has many faces and eyes) 11. 23. 2288. बहुलायासम् Adv Ind (With great effort) 18. 24. 2290. बहुविधा: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Bahuvidha (Of many kinds ) 4. 32. 2291. बहुशाखा: Nom. plu of the fem. form of the comp. adj. Bahu- śākha (That which has many branches) 2. 41. 2292 बहूदरम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Bahūdara (That which has many bellies) 11. 23. 2293. बहूनाम् Gen. plu. of the neu. form of the adj. Bahu (See No. 2281) 7. 19. . 2294. a Nom. or acc. plu. of No. 2281 ) 4. 5; 11. 6. the neu. form of the adj. Bahu (See 2295. Acc. plu. of the mas. . form of the adj. Bahu (See No. 2281) 2. 36. 2296. : Nom. plu. of the mas. noun Bäla (Ordinarily 'a child' but here ' a man of undeveloped intelli- gence or little knowledge) 5. 4. 2297. बाह्यस्पर्शेषु Loc. plu. of the mas. comp. noun Bähyasparsa (An object of sense-perception) 5. 21. 2298 बाह्यान् Acc. plu. of the mas. form of the adj. Bahya (External) 5. 27. 2299. ff Pres. 3rd pers. sing. of the root Bhr (To fill) 15. 17. 2300. Nom. sing. of mas. form of the comp. adj. Bijaprada (One who supplies the seed) 14. 4. 2301. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Bija (A seed) 7. 10; 9. 18; 10. 39. . 100 बुद्धयः Primary Word-Units 2302. : Nom. plu, of the fem. noun Buddhi (Intelligence, know- ledge or the sense of discrimination) 2. 41. 2303. बुद्धिग्राह्यम् Nom. sing of the neu. form of the comp. pot. partici- pial adj. Buddhigrahya (That which is capable of being cognised by the intellect) 6. 21. 2304. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Buddhinäsa (The destruction of one's sense of dis- crimination) 2. 63. 2305. Abl. sing. of the mas. comp. noun Buddhinäśa (See No. 2304) 2. 63. 2306. बुद्धिभेदम् Acc. sing of the neu. noun Buddhibheda comp. (Doubt) 3. 26. 2307. बुद्धिमताम् Gen. plu of the mas. form of the adj. Buddhimat used as a noun (An intelligent man or one with a sense of discrimina- tion) 7. 10. 2308. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Buddhimat (See No. 2307) 4. 18; 15. 20. 2309. बुद्धियुक्त: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Buddhi- yukta (One who has acquired a sense of discrimination) 2. 50. बोधयन्तः 2313. बुद्धिसंयोगम् Acc. sing of the mas. comp. noun Buddhisamyoga. (A reunion with a sense of discri- mination) 6. 43. 2310. Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Bud- dhiyukta (See No. 2309) 2. 51. 2311. बुद्धियोगम् Acc. sing of the mas. comp. noun Buddhiyoga (The species of Yoga which consists of discrimination between the self and the non-selfs) 10. 10; 18. 57. 2312, बुद्धियोगात् Abl. sing of the mas. comp. noun Buddhiyoga (See No. 2311) 2. 49. 2314. बुद्धिम, Acc. sing of the fem. noun Buddhi (See No. 2302) 3. 2; 12. 8. 2315. g: Nom. sing. of the fem. noun Buddhi (See No. 2302) 2.39, 41, 44, 52, 53, 65, 66; 3. 1, 40, 42; 7. 4, 10; 10. 4; 13. 5; 18. 17, 30, 31, 32. 2316. g: Gen. sing. of the fem. noun Buddhi (See No. 2302) 3. 42, 43; 18. 29. 2317. gat Loc. sing. of the fem. noun Buddhi (See No. 2302) 2. 49. 2318. Inst. sing. of the fem. noun Buddhi (See No. 2302) 2. 39; 5. 11; 6. 25; 18. 51. 2319. बुद्ध्वा Ind past participle of the root Budh (To know) 3. 43; 15.20. 2320. ga: Nom. sing, of the mas. noun Budha (A knower or a wise man) 5. 22. 2321. g: Nom. plu. of the mas. noun Budha (See No. 2320) 4. 19; 10. 8. 2322. Nom. sing. of the mas. comp. noun Bṛhatsäman (The particular portion of the Samaveda which propounds the way to final absolution) 10. 35," 2323 बृहस्पतिम् Acc. sing of the mas. noun Brhaspati (The precep- tor of the gods) 10. 24. 2324. बोद्धव्यम् Acc. sing of the pot. participial adj. Boddhavya (That which is required to be known) 4. 173. 2325. बोधयन्तः Nom. plu. of the mas. form of the caus. pres. partici- pial adj. Bodhayat (Teaching) 10.9. 101 ब्रवीमि Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2326. of the root Brū (To speak ) 1. 7. Pres. 1st pers. sing. 2327. Pres. 2nd pers. sing. of the root Brü (See No. 2326) 10. 13. 2328. Nom, or acc. sing. of the neu. noun Brahman (Etymologi- cally, that which grows from the root Brh, to grow). This word has been used derivatively in the various senses of the Ultimate Reality,' 'the Essence of things,' 'the primor- dial matter' otherwise called Prakṛti, &c. The particular sense in any given verse must be determined by a reference to the context. 3. 15², 4.24³, 31; 5. 6, 19; 7. 29; 8.1, 3, 13, 24; 10. 12; 13. 12, 30; 14. 3, 4; 18. 50. 2329. 2331, Nom. or acc. sing. of the neu. noun Brahmacarya (Celibacy) 8. 11; 17. 14. 2332. gata Loc. sing. of the neu. comp. noun Brahmacärivrata (The vow of celibacy) 6. 14. ब्रह्मसूत्रपदैः 2335. for Loc. sing. of the neu. noun Brahman (See No. 2328) 5. 10, 19, 20. 2333. : Gen. sing. of the mas.. noun Brahman (The Creator) 4. 32; 8. 17; 11. 37; 2339. ब्रह्मभूयाय Dat sing of the mas. comp. noun Brahmabhūya (The state of being identical with Brah- man) 14. 26; 18. 53. Nom. sing. of the neu. comp. noun Brahmakarman (The duties appropriate to a Brah- mana) 18. 42. 2340. ब्रह्मयोगयुक्तात्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Brahmayogayuktatman (One whose mind has acquired Brahmayoga i. e. 2330. ब्रह्मकर्मसमाधिना Inst sing of the state of union with Brahman) 5. 21. the mas. comp. noun Brahmakarma- samadhi (Concentration or repose in the Karma consisting of Brahman) 4. 24. Gen. sing. of the neu. noun Brah- man (See No. 2328) 6. 38; 14. 27; 17. 23. 2336. ब्रह्मनिर्वाणम् Nom. or acc sing. of the neu. comp. noun Brahma- nirvana (Repose or absorption in Brahman) 2. 72; 5. 24, 25, 26. 2337 ब्रह्मभूतम् Acc. sing of the mas. form of the comp. past partici- pial adj. Brahmabhūta (One who has become Brahman) 6. 27. 2338. ब्रह्मभूतः Nom. sing of the mas. form of the comp. past partici- pial adj. Brahmabhūta (See No. 2337) 5. 24; 18. 54. 2341. ब्रह्मवादिनाम् Gen. plu. of the mas. noun Brahmavädin (One who believes in or expounds the doctrine of the existence of Brahman) 17. 24. 2342. ब्रह्मवित् Nom. sing of the mas, form of the comp. adj. Brahma- vid (One who knows Brahman) 5. 20. 2343. ब्रह्मविदः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Brahma- vid (See No. 2342) 8. 24. 2344. ब्रह्मसंस्पर्शम् Acc sing of the neu, form of the comp. adj. Brahma- samsparsa (That which has contact with or that which touches Brahman) 6. 28. 2345. ब्रह्मसूत्रपदैः Inst. plu. of the neu. comp. adj. Brahmasūtrapada (The words of the Brahmasutra or 2334. Inst. sing. of the neu. noun Brahman (See No. 2328) 4. 24. 102 BETA Primary Word-Units of the cryptic sayings contained in the Vedas i. e. the Upaniṣads) 13. 4. 2346. ब्रह्माझौ Loc. sing of the mas. comp. noun Brahmägni (Brahman which itself is the fire) 4. 24, 25. 2347. ब्रह्माणम् Acc. sing of the mas. noun Brahman (The god Brahmä) 11. 15. 2348. Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Brah- modbhava (That which has arisen from, Brahman i. e. the Veda ) 3. 15. 2349. ब्राह्मणक्षत्रियविशाम् Gen plu. of the mas. comp. noun Brāhmaṇa- kṣatriyavit (The Brāhmaṇa, Ksatriya and Vaisya) 18. 41. 2350. ब्राह्मणस्य Gen. sing of the mas. noun Brāhmaṇa (A member of the Varna known as Brāhmaṇa ) 2.46. 2351. : Nom. plu. of the mas. noun Brāhmaṇa (See No. 2350) 9.33; 17. 23. 2352. Loc. sing. of the mas. noun Brāhmaṇa (See No. 2350) 5. 18. 2353, at Nom. sing, of the fem. form of the adj. Brahma (Of Brah- man) 2. 72. 2354. a Imp. 2nd pers. sing. of the root Brü (See No. 2326) 2. 7; 5. 1. भ 2355. : Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Bhakta (Devoted ) 7. 21; The same used as a noun (Devotee) 4.3; 9. 31. भजस्व 2358. भक्तियोगेन Inst sing of the mas. comp. noun Bhaktiyoga (The Yoga which consists of devotion) 14.26. 2356. : Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Bhakta used as a noun (See No. 2355) 9.33; 12. 1, 20. 2357. भक्तिमान् Nom. sing of the mas. form of the adj. Bhaktimat (Pious) 12. 17, 19. 2359. भक्तिम् Acc. sing of the fem. noun Bhakti (Devotion) 18. 68. If the reading in 7. 21 adopted by Sri Venkatanätha (See App. I. 24) is preferred, reference to that verse must be added here and the entry as to Sraddham must be omitted altogether. 2360. : Nom. sing. of the fem. noun Bhakti (See No. 2359) 13. 10. 2361. Inst. sing. of the fem. noun Bhakti (See No. 2359) 8, 10, 22; 9. 14, 26, 29; 11. 54; 18. 55. 2362. भक्तयुपहृतम् Acc sing of the neu. form of the comp. past pass. participial adj. Bhaktyupahṛta (Of- fered with devotion) 9. 26. 2363. भगवन् Voc sing of the mas. form of the adj. Bhagavat used as a form of address (The Revered One or Lord) 10. 14, 17. 2364. भजताम् Gen. plu. of the pres. participial adj. Bhajat (Adoring) 10. 10. 2365. a Pres. Paras. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Bhaj (To adore or worship) 6. 31; 15. 19. 2366. Pres. Atma. 3rd pers. sing. of the root Bhaj (See No. 2365) 6. 47; 9. 30. 2367. Hafa Pres. Paras. 3rd pers. plu. of the root Bhaj (See No. 2365) 9. 13, 29. 2368. Pres. Ātma. 3rd pers. plu. of the root Bhaj (See No. 2365) 7. 16, 28; 10. 8. 2369. Imp. Paras. 2nd pers. sing. of the root Bhaj. (See No. 2365) 9.33. 103 भजामि 2370. Pres. Paras. 1st pers. sing. of the root Bhaj (See No. 2365) 4. 11. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2374 भयाभये Acc. dual of the neu. comp. noun Bhayabhaya (Fear and absence of fear) 18. 30. 2371. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Bhaya (Fear) 10. 4; 18.35. 2372. Abl. sing. of the neu. noun Bhaya (See No. 2371) 2. 35, 40. 2383. Pres. 3rd pers. sing. of the root Bhü (See No. 2275) 1. 44; 2. 63; 3. 14; 4. 7, 12; 6. 2, 2373. भयानकानि Acc. plu. of the 17, 42; 7. 23 9 31; 14. 3, 10, 21 ; 17. 2, 3, 7; 18. 12. neu. form of the adj. Bhayanaka (Terrible) 11. 27. 2375 भयावहः Nom. sing of the mas. form of the adj. Bhayavaha (That which causes fear and is hence risky ) 3. 35. 2376. Inst. sing. of the neu. noun Bhaya (See No. 2371) 11. 45. 2377. Voc. sing. of the mas. comp. noun Bharatarṣabha (A bull amongst the Bharatas) 3. 41; 7. 11, 16; 8. 23; 13. 26; 14. 12; 18.36. 2378. Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Bharata- śreştha used as a form of address (The best of the Bharatas) 17. 12. 2379. Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Bharata- sattama used as a form of address (The best of the Bharatas) 18. 4. भविष्यताम् of respect used for addressing a preceptor or any other highly re- spected person) 4. 4. 2380. at Nom. sing. of the mas. noun Bhartr (A nourisher and hence a master) 9. 18; 13. 22. 2381. a Imp. 2nd pers. sing. of the root Bhū (See No. 2275) 2. 45; 6. 46; 8. 27; 9. 34; 11. 33, 46; 12. 10; 18. 57, 65. 2382. a: Gen. sing. of the mas. form of the pronoun Bhavat ( A term Pre. 3rd pers. dual of the root Bhū (See No. 2275) 14. 17. 2384 भवन्तम् Acc. sing of the pro- noun Bhavat (See No. 2382) 11.31. 2385. aa: Nom. plu. of the pro- noun Bhavat (See No. 2382) 1. 11. 2386. भवन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Bhū (See No. 2275) 3. 14; 10. 5; 16. 3. 2387, : Nom. sing. of the mas. noun Bhava Bhäva (Existence) 10. 4. Mark that the absence of this quality is expressed by the word Abhāva. 2388. Nom. sing. of the pronoun Bhavat (See No. 2382) 1.8; 10. 12; 11. 31. 2389. भवाप्ययौ Acc. dual of the tion or evolution, and destruction mas. comp. noun Bhaväpyaya (Crea- or dissolution ) 11. 2. 2390. Pres. 1st pers. sing. of the root Bhū (See No. 2275) 12. 7. 2391. at Nom. sing. of the mas. form of the fut. participial adj. Bhavitr (Likely to become ) 2. 20; 18. 69. If Sankara's reading Abhavitā in 2. 20 is taken to be correct, as I believe it should be, reference to it would be required to be omitted from here. 2392. भविष्यताम् Gen. plu of the mas. form of the fut. participial adj. Bhavisyat (That which is likely to come into existence in future) 10. 34. 104 भविष्यति । Prinary word-Units 2393. भविष्यति Fut. 3rd pers. sing. Bhavasamanvita (Endowed with faith) of the root Bhu (See No. 2275) 10. 8. 16. 13 2405. भावसंशुद्धिः Nom. sing. of the 2394. भविष्यन्ति Fut. 3rd pers. plu. fem comp. noun Bhavasandfudhi of the root Bhu (See No. 2275 ) (Purity of thought or belief) 17. 16. 11. 32. 2406. भावम् Acc. sing. of the mas 2395. भविष्याणि Nom. plu. of the noun Bhava (Nature, entity, faith, neu, form of the futparticipal ...,sentiment or thought, according to adj. Bhavisyat (See No. 2392) 7.26. context ) 7. 15, 24; 8. 6; 9, 2396. भविष्यामः Fut. 1st pers. plu. 18. 20 . of the root See No. 2275) 12. Bhu (2. भावः . sing. of . 2407. Normthe mas 2397. भवेत् Pot. 3rd pers. sing. of noun Bhava (See No. 2406 ) 2. 16 the root Bhu (See No2275) 1. 46 8. 4, 20 ; 18. 17. 11. 12. 2408. भावः Nom. plu. of the mas 2398. भस्मसात् Adv. Ind. ( To the noun Bhava ( See No. 2406 ) 7. 12 form of ashes );–कुरुते ( Reduces to 10 to the form of ashes ) 4. 373. 2409. भावेषु Loc. plu. of the mas. 2399. भारत Voc. sing. of the mas. noun Bhava ( See No. 2406) 10. 17 noun Bharata A descendant of 2410. भावैः Inst. plu. of the mas Bharata ) used by Krsna as a form for addressing Arjuna and by noun Bhava (See No2406) 7. 13 2411. भाषसे Pres. 2nd pers. sing . Saijaya for addressing Dhttarतृstr. 1. 24; 2. 10, 14, 18, 28, 30; 3. 25 of the root Bhas ( To speak ) 2. 11 7, 42;•7. 27 ; 11. 6 ; 13, 2, 33 2412. भाषा Nom. sing. of the fem. 14, 3, 8, 9, 10; 15. 19, 20 ; 16. 3 noun Bhasa (Language or speech) 18. 62 2. 54, 17. 2400. भावना Nom. sing. of the 2413. भासयते Pres. 3rd pers. sing. fem. noun Bhavana ( Faith or firm the caus. form the Bhas of of root belief ) 2. 66. (To cause to appear ०f make mani fest) 15. 6. 12. 2401. भावयत Imp. 2nd pers. plu of the caus. form of the root Bht 2414. भासः Nom. plu. of the fem. ( To cause to live है. e. foster or Bhas noun ( A ray of light or lustre ) support ) 3. 11. 11. 12, 30. 2402. भावयन्तः Nom. plu. of the 2415. भास्वता Inst. sing. of the ma8. form the pres. participal of mas, form of the Pres. participital adj. Bhvayat (Fostering or support adj. Bhasvat ( Resplendent) 10, 11. ing) 3. 11. 2416. भाः Nom. sing . of the fem. 2403. भावयन्तु Imp. 3rd pers. plu . Bhas noun (See No. 2+1+) 11. 12 of the caus. form of the root Bhu 2417. भिन्ना Nom. sing. of the fem. See No. 2401) 3. 11 form of the past participial adj. 2404. भावसमन्विताः Norm. plu. of Bhinna (Differentiated or divided ) the comp. past pass. participial adj. 7. 4. 105 fra fra: 2418. भीतभीतः Nom. sing of the mas. form of the comp. past parti- cipial adj. Bhitabhita (One who is taken aback by fear) 11. 35. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2419. भीतम् Acc. sing of the mas. form of the past participial adj. Bhita (Frightened) 11. 50. 2420. भीतानि Nom. plu. of the neu. form of the past participial adj. Bhita (See No. 2419) 11. 36. 2421. ftar: Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Bhita (See No. 2419 ) 11. 21. 2422. भीमकर्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Bhima- karman (One who does mighty deeds) 1. 15. 2423. भीमाभिरक्षितम् Nom. sing of the neu. form of the comp. past pass. participial adj. Bhīmābhirakṣita (Protected on all sides by Bhima) 1. 10. 2424. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Bhimärjunasama (Equal to Bhima and Arjuna) 1. 4. 2425. भीष्म प्रमुखतः Comp. adv. Ind. (In front of Bhisma and Drona) 1. 25. 2426. भीष्मम् Acc. sing of the mas. noun Bhisma (The name of the son of Santanu by Ganga, who first led the Kaurava army into the field of Kuruksetra) 1. 11; 2. 4; 11.34. 2427. ft: Nom. sing. of the mas. noun Bhişma (See No. 2426) 1.8; 11. 26. 2428. Nom. sing. of the neu. form of the comp. past participial adj. Bhismäbhirakṣita (Protected on all sides by Bhişma) 1. 10. भूतभावन 2429. भुक्त्वा Ind past participle of the root Bhuj (To enjoy) 9. 21. 2430. Pres. 3rd pers. sing. of the root Bhuj (See No. 2429) 3. 12; 13. 21. 2431. of the root 11.33. Imp. 2nd pers. sing. Bhuj (See No. 2429) 2432. Pres. 3rd pers. plu. of the root Bhuj (See No. 2429) 3. 13. 2433. भुञ्जानम् Acc. sing of the mas. form of the pres. participial adj. Bhunjana (Enjoying) 15. 10. 2434. Pot. 1st pers. sing. of the root Bhuj (See No. 2429) 2. 5. 2435. Loc. sing. of the fem. noun Bhū (The earth) 18. 69. 2436. भूतगणानू Acc. plu of the mas. noun Bhutagana (The class of spirits or devils) 17. 4. 2437. भूतग्रामम् Nom. sing of the multitude of created beings) 9. 8; mas. comp. noun Bhūtagrama (The (The group of organs) 17. 6. 2438. भूतग्राम: Nom. sing of the mas. comp. noun Bhūtagräma (The multitude of created beings) 8. 19. of the gross elements or the group 2439. भूतष्टृथग्भावम् Acc, sing of the (The separate existence of created mas. comp. noun Bhütapṛrthagbhāva beings) 13. 30. 2440. भूतप्रकृतिमोक्षम् Acc. sing of the mas. comp. noun Bhūtaprakṛti- mokṣa (Release from the nature of created beings) 13. 34. 2441. भूतभर्तृ Nom. sing of the mas. comp. noun Bhūtabhartr (The nouri- sher of the created beings) 13. 16. 2442. भूतभावन Voc. sing of the .mas. comp. noun Bhūtabhavana (The source of the created beings) 10. 15.. 106 · भैयः भूतभावनः Nom. or acc. plu. of 2443. भूतभावनः Nom. sing of the mas. comp. noun Bhūtabhāvana (See No. 2442) 9.5. 2453. the neu. noun Bhüta (See No. 2450) 2. 28, 30, 34, 69; 3. 14, 33; 4. 35; . 2444. भूतभावोद्भवकर: Nom. sing of 76,26; 822; 95, 6, 25; 15 13, 16. the mas. comp. noun Bhutabhavo- dbhavakara (One who is the cause of the production of the created beings) 8. 3. 2445. भूतभृत् Nom. sing of the mas. comp. noun Bhūtabhṛt (One who supports the created beings) 9.5. Primary Word-Units 2454. : Nom. sing. of the fem. noun Bhūti ( Happiness) 18. 78. 2452. भूतानाम् Gen. plu. of the mas. noun Bhūta (See No. 2450) 4. 6; 10. 5, 20, 22; 11. 2; 13. 15; 18. 46. 2455 भूतेज्या: Nom. plu. of the mas. comp. noun Bhūtejya (One who worships spirits or goblins) 9.25. 2456. Voc. sing. of the mas. comp. noun Bhūtesa (The lord of created beings) 10. 15. 2446. Acc. sing. of the mas. comp. noun Bhūtamaheśvara (The Highest Lord of the created beings) 9. 11. 2447 भूतविशेषसङ्घान् Acc. plu. of the mas. comp. noun Bhutavišeşa- samgha (A group of specific kinds of created beings) 11. 15. 2458. Ind. past participle of of the root Bhū (See No. 2275) 2. 20, 2448. भूतसगौं Nom. dual of the 35, 48; 3. 30; 8. 192; 11. 50; mas. comp. noun Bhūtasarga (A set or class of created beings) 16.6. 15. 13, 14. 2449.: Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Bhūtastha (One who resides in the created beings) 9. 5. 2450. Nom. sing, of the neu. noun Bhūta (A created being or a spirit, a primary element, or a human organ according to context; here 'a created being') 10. 39. 2451. Acc. sing. of the mas. comp. noun Bhutadi (The first of the created beings) or acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Bhūtādi (That which is the primary cause of the created beings, namely, the Avyaya, the Indestructible One) 9. 13. 2457. Loc. plu. of the neu. noun Bhūta (See No. 2450) 7. 11; 8 20; 13 16, 27; 16 2 18 21, 54. 2459. : Nom. sing. of the fem. noun Bhūmi (The earth) 7. 4. 2460. Loc. sing. of the fem. noun Bhūmi (See No. 2459) 2. 8. 2461.: Nom. sing. of the neu. form of the adj. Bhüyas (Much or great', also "again or further') 2. 20; 6. 43; 7. 2; 10. 1, 18; 11. 35, 39, 50; 13. 23; 14. 1; 15. 4; 18. 64. 2462. Imp. 2nd pers. sing. of the root Bhü (See No. 2275) 2. 47.
- Nom. sing. of the mas,
Vedic sage, who was the eponymous noun Bhrgu (The name of the pre- ancestor of the Bhargavas) 10. 25. 2463. 2464. Acc. sing. of the mas. noun Bheda (Difference) 17. 7; 18. 29. 2465. : Nom. sing. of the fem. noun Bheri (A musical instrument) 1. 13. 107 भैक्ष्यम् 2466. Nom. sing. of the neu. noun Bhaikṣya (Mendicancy) 2. 5. 2467. Nom. sing. of the mas. noun Bhoktṛ (An enjoyer) 9. 24; 13. 22. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2468. Acc. sing. of the mas. noun Bhoktr (See No. 2467) 5. 29. 2469 भोक्तुम् Inf of the root Bhuj (See No. 2429) 2. 5. 2470. भोक्तृत्वे Loc. sing of the neu. noun Bhoktṛtva (The being an enjoyer) 13. 20. quality of 2471. Fut. 2nd pers. sing. of the root Bhuj (See No. 2429) 2.37. 2472. भोगान् Acc. plu. of the mas. noun Bhoga (An object of enjoy- ment) 2. 5; 3. 12. 2473. : Nom. plu. of the mas. noun Bhoga (See No. 2472) 1. 33; 5. 22. 2474. ft Nom. sing. of the mas. noun Bhogin (One who enjoys) 16. 14. 2475. भोगैश्वर्यगतिम् Acc. sing of the fem. comp. noun Bhogaiśvaryagati [ A state in which there are enjoy- ment and overlordship (over the objects of enjoyment)] 2. 43 (To be construed jointly with 2. 42). 2476. Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Bhogaiśvaryaprasakta (One who is too much attached to enjoyment and overlordship ) 2. 44.. 2477. : Inst. plu. of the mas. noun Bhoga ( See No. 2472) 1. 32. 2478. Nom. sing. of the neu. noun Bhojana (Food) 17. 10. 2479. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Bhram (To roam about or revolve) 1. 30. मता 2480. भ्रातॄन् Acc. plu. of the mas. noun Bhratr (A brother or a paternal cousin ) 1. 26. 2481. Nom. sing. of the mas. form of the causal form, Bhramayat, of the pres. participial adj. Bhramat (Revolving or moving round and round) 18. 61. 2482. : Gen. dual of the fem. noun Bhrü (An eyebrow) 5. 27; 8. 10. म 2483. : Nom. sing. of the mas. noun Makara ( A crocodile or shark) 10. 31. 2484. मच्चित्तः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Maccitta (One whose mind is engrossed in me) 6. 14; 18. 57, 58. 2485. मच्चित्ता: Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Maccitta (See No. 2484) 10. 9. 2486. मणिगणा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Manigana (A group of beads) 7. 7. 2487. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Mata (A view or an opinion ) 3. 31, 32; 7. 18; 18. 6. Acc. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Mata (Believed) 13. 2. 2488. : Nom. sing. of the form of the past pass. participial adj. Mata (Held or believed) 6. 32, 46, 47; 11. 18; 18. 9. 2489. Har Nom. sing. of the fem. form of the past pass. participial adj. Mata (See No. 2488) 3.1; 16.5. If the reading in 18. 35 given by Sankara and several other commen- tators (App. I. 37) is adopted a reference to that verse would be required to be added here and omitted from the entry as to the word Partha. 108 मताः Primary Word-Units 2490. H: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Mata (See No. 2488) 12. 2. 2491. #f: Nom. sing. of the fem. noun Mati (View or belief) 6. 36; 18. 70, 78. 2492. Nom. dual of the fem. form of the past pass. participial adj. Mata (See No. 2488 ) 8. 26. 2493 मध्कर्मकृत् Nom. sing of the mas, comp. noun Matkarmakṛt (One who does actions for my sake) 11.55. 2494 सत्कर्मपरमः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Mat- karmaparama (Solely devoted to acts done for my sake) 12. 10. a con- 2495.: Abl. sing. or tracted form of the pronoun Asmad, used in the sense of the gen. sing. thereof, with the suffix Tas having the sense of the abl. case-termina- tion (From me or than me ) 7. 7, 12; 10. 5, 8; 15. 15. 2497 मत्परमाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mat- parama (See No. 2496 ) 12. 20. सदम् 2500.
- Nom. sing. of the
mas. form of the comp. adj. Mat- parāyaṇa (Solely devoted to me ) 9.34. 2498. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Mat- para [That of which 'I' (i. è. Vasudeva) am the Para Sakti, the highest goal ] 13. 12. For the occur- rence of this word there see the critical note in Entry No. 167. 2501.: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Matpara (See No. 2498) 12. 6. 2499. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Matpara (Devoted exclusively to me) 2. 61; 6. 14; 18. 57. 2502. मध्यसादात् Abl. sing of the mas. noun Matprasada (My favour) 18. 56, 58. 2505. मत्स्थानि Nom. plu. of the stha (Residing or located in me) neu. form of the comp. adj. Mat- 9.4, 5, 6. mas. 2496. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Mat- parama (Solely devoted to me or believing me to be the highest:goal) sing. or a contracted form of the 2506. मदनुग्रहाय Dat. sing of the comp. noun Madanugraha (With a view to favour me) 11. 1. 2507. मदर्थम् Acc. sing of the mas. comp. noun Madartha having the sense of the dat. sing. or abl. 11. 55. pronoun Asmad with the suffix Artham having the nse of the dat. case-termination (For my sake) 12. 10. 2508. Loc. sing. of the mas. comp. noun Madartha having the sense of the dat. sing. or alterna- tively as in Madartham, the suffixes Artham and Arthe both having the sense of Krte (See No. 2507) 1. 9. 2503. सव्वा Ind past participle of the root Man (To think or believe) 3. 28; 10. 8; 11. 41. 2504. मत्संस्थाम् Acc. sing of the fem. form of the comp. adj. Mat- samstha (Firmly resting or residing in me ) 6. 15. 2509. सदर्पणम् Acc. sing of the neu. comp. noun Madarpaņa (Dedication to me) 9. 27. 2510. Acc. sing. of the mas. noun Mada (Arrogance) 18. 35. 109 Bhagavadgita Word-Index Pt. I A सदाश्रयः 2511. सदाश्रयः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Madā- śraya (One who has taken resort to me) 7. 1. 2512. मद्भुतप्राणा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mad- gataprāṇa [One whose vital breaths (i. e. the vitality in the organs of sense perception and action) are absorbed in me ] 10. 9. 2513. महतेन Inst sing of the mas. form of the comp. past pass. parti- cipial adj. Madgata (Absorbed in me) 6. 47. 2514. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Madbhakta (My de- votee) 9. 34; 11. 55; 12. 14, 16; 13. 18; 18. 65. 2518. सद्भावम् Acc. sing of the mas. comp. noun Madbhäva (My nature) 4. 10; 8. 5; 14. 19. 2519. मद्रांवाय Dat. sing of the mas. comp. noun Madbhava (See 2518) 13. 18. 2520. सद्भावाः Nom. plu. of the mas. comp. noun Madbhäva (See No. 2518) 10. 6. FFT: 2523. मद्योगम् Acc. sing of the mas. comp. noun Madyoga (The Yoga in which I am the goal) 12. 11. 2521. सद्याजिनः Nom. plu of the mas. comp. noun Madyajin (One who performs a sacrifice for pro- pitiating me) 9. 25. 2522. Nom. sing. of the mas. comp. noun Madyajin (See No. 2521) 9. 34; 18. 65. 2524. मध्यपाश्रयः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Mad- vyapäśraya (One who has thrown himself on my support) 18. 56. 2525. मधुसूदन Voc. sing of the mas.noun Madhusudana (One of the names of Visnu derived from his having killed a demon named Madhu) 1. 35; 2. 4; 6. 33; 8. 2. 2515. मद्भक्ताः Nom. plu. of the mas. comp. noun Madbhakta (See No. 2514) 7. 23. 2516. मद्भक्तिम् Acc. sing of the fem. comp. noun Madbhakti (Devo- tion towards me) 18. 54.
- 2529. मनव: Nom. plu. of the mas.
2517. मक्तेषु Loc. plu. of the mas. comp. noun Madbhakta (See No. According to Sankara the four noun Manu (The first man at the time of each new creation) 10. 6. 2515) 18. 68. Manus here referred to are the four Sävarņi Manus. 2530. Dat. sing. of the mas. noun Manu (The first man in the Vaivasvata Manvantara ) 4. 1. 2531. 2526. मधुसूदनः Nom. sing of the Madhusudana (See mas. noun No. 2525 ) 2. 1. 2527. Nom. sing. of the neu. noun Madhya (The middle portion) 10. 20, 32; 11. 16. 2528. Loc. sing. of the neu. noun Madhya (See No. 2527) 1. 21, 24; 2. 10; 8 10; 14. 18.
- Gen. sing. of the neu.
noun Manas (The mind ) 3. 42. 2532. Inst. sing. of the neu. noun Manas (See No. 2531) 3. 6, 7; 5 11, 13 ; 6.24; 8. 10. 2533. #: Nom. or acc. sing. of the neu. noun Manas (See No. 2531) 1.30; 2. 60, 67; 3. 40, 42; 5. 19; 6. 12, 14, 25, 26, 34, 35; 7. 4; 8. 12; 10. 22; 11. 45; 12. 2, 8; 15. 9; 17.11. 110 मनःप्रसादः Primary 2534. मनःप्रसाद: Nom. sing of the mas. comp. noun Manaḥprasada (The satisfaction of the mind) 17. 16. 2535. सनःप्राणेन्द्रिय क्रिया: Nom. plu. believed as ) 9.30. of the fem. comp. noun Manah- pranendriyakriya (The operation of the mind, the vital breath and the sense-organs) 18. 33. 2536. मनःपृष्ठानि Acc. plu of the neu. form of the comp. adj. Mana- hşaştha (Those to which the mind is added as the sixth) 15. 7. 2537. मनीषिणः Nom. plu. of the mas. noun Manişin (A wise man) 2.51; 18. 3. 2538, मनीषिणाम् Gen. plu, of the mas. noun Manişin (See No. 2537) 18. 5. 2539. मनुष्यलोके Loc. sing of the mas. comp. noun Manuşyaloka (The region in which human beings reside) 15.2. 2540. Gen. plu. of the mas. noun Manusya (A human being) 1.44; 7. 3. Nom. plu. of the (See No. 2540) 2541. mas. noun Manusya 3. 23; 4. 11. 2542. मनुष्येषु Loc. plu. of the mas. noun Manuşya (See No. 2540) 4. 18; 18. 69. 2543. # Nom. sing. of the mas. noun Manu (See No. 2530) 4.1. 2544. Acc. plu. of the mas. form of the past participial comp. adj. Manogata (That which has entered, or is latent in, the mind) 2. 55. Word-Units 2546, : Nom. sing. of the mas. form of the pot. participial adj. Mantavya (One who deserves to be 2545 मनोरथम् Acc. sing of the mas. noun Manoratha (Ambition) 16. 13. मम 2547 मन्त्रहीनम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Mantra- hina [That which is (performed) without (the repetition of the pres- cribed ) incantations] 17. 13. 2548. : Nom. sing. of the mas. noun Mantra (An incantation) 9. 16. 2549. मन्दान् Acc. plu. of the mas. form of the adj. Manda used as a noun (A man of dull intellect) 3. 29. 2550. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Man- manas (One whose mind is solely engrossed in me ) 9.34; 18. 65. 2551. मन्मया: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Man- maya (One who is identified all over with me) 4. 10. 2552. Pres. 3rd pers. sing. of the root man (See No. 2503) 2. 19; 3. 27; 6. 22; 18. 32. 2553. सन्यन्ते Pres. 3rd pers. plu. of the root man (See No. 2503) 7. 24. 2554. Pres. 2nd pers. sing. of the root man (See No. 2503) 2. 26; 11. 4; 18. 59. 2555. Pres. 1st pers. sing. of - the root man (See No. 2503) 6. 34; 10. 14. 2556. Pot. 3rd pers. sing. of the root man (See No. 2503 ) 5. 8. 2557, मन्स्यन्ते Fut 3rd pers. plu. of the root man (See No. 2503) 2.35. 2558. Gen. sing. of the pro- noun Asmad (See No. 506) 1. 7, 29; 2.8; 3. 23; 4. 11; 7. 14, 17, 24; 8. 21; 9. 5, 11; 10. 7, 40, 41; 111 मया Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 11. 1, 7, 49, 52; 13. 2; 14. 2, 3; 15. 6, 7; 18. 78. 2559. Inst. sing. of the pro- noun Asmad (See No. 505) 1. 22; 3. 3; 4. 3, 13; 7. 22; 9. 4, 10; 10. 17, 39, 40; 11. 2, 4, 33, 34, 41, 47; 15.20 16. 13, 14, 15; 18. 63, 73. 2560. Loc. sing. of the pro- noun Asmad (See No. 506) 3. 30; 4. 35; 6. 30, 31; 7. 7, 12; 9. 29; 12. 2, 6, 8, 9; 13. 10; 18. 57, 68. 2561. मय्यापैतमनोबुद्धि: Nom. sin of the mas. form of the comp. adj. Mayyarpitamanobuddhi (One who has surrendered his mind and in- tellect to me) 8. 7; 12. 14. 2562. सय्यावेशितचेतसाम् Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mayyāvesitacetas (One who has caused his mind to enter me) 12. 7. 2563: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Mayyasaktamanas (One whose mind is attached to me ) 7. 1. 2564. Abl. sing. of the neu. noun Maraṇa (Death) 2.34. 2565. #: Nom. sing. of the mas. noun Marici (The name of one of the Maruts of the Vedic pantheon) 10.21, 2566. : Nom. plu. of the mas. noun Marut (The god of wind) 11. 6, 22. 2567. Gen. plu. of the mas. noun Marut (See No. 2566) 10. 21. 2568. मध्यंलोकम् Acc. sing of the mas. comp. noun Martyaloka (The region of the mortals) 9. 21. 2569. Loc. plu. of the mas. noun Martya (A mortal) 10.3. 2570. Inst. sing. of the mas. noun Mala (Dirt or filth) 3. 38. महात्मनः 2571. : Abl. sing. of the neu. form of the adj. Mahat (Great or considerable) 2. 40. 2572. Har Inst. sing. of the mas. form of the adj. Mahat (See No. 2571) 4.2. 2573. महति Loc. sing of the mas form of the adj. Mahat (See No. 2571) 1. 14. 112 2574, महतीम् Acc. sing of the fem. form of the adj. Mahat (See No. 2571) 1.3. 2575. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the adj. Mahat (See No. 2571) 1. 45; 11. 23. 2576. महद्ब्रह्म Nom. sing of the neu. comp. noun Mahadbrahma (Brahma in the form of Mahat, the first visible product of nature, or the Great Brahman i. e. here 'The Mülaprakrti') 14. 3. 2577, सहयोनिः Nom. sing of the fem. comp. noun Mahadyoni (The great womb or source of origin) 14.4. 2578. महर्षयः Nom. plu. of the mas. comp. noun Maharşi (A great sage) 10. 2, 6. The seven great sages referred to here are Bhrgu and 6 others. 2579. महर्षिसिद्धसा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Maharşisiddha- sangha (A group of great sages and adepts) 11. 21. 2580. महर्षीणाम् Gen. plu. of the mas. comp. noun Maharsi (See No. 2578) 10. 2, 25. 2581. महात्मनः Nom. sing of the comp. adj. Mahatman used as a noun (One who has a great i. e. highly. developed soul) 11. 12; 18. 74. महात्मन् 2582. महात्मन् Voc. sing of the comp. adj. Mahātman used as a noun (See No. 2581) 11. 20, 37. Primary Word-Units 2583. Nom. sing. of the comp. adj. Mahatman used as a noun (See No. 2581) 7. 19; 11. 50. 2584. महात्मानः Nom. plu. of the comp. adj. Mahatman used as a noun (See No. 2581) 8. 15; 9. 13. 2585 महानुभावान् Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mahānu- bhava (One whose prowess is great) 2.5. 2586. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Mahat (See No.2571) 9.6; 18. 77. 2587. महापाप्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Mahā- päpman used as a noun (One who is a great sinner) 3. 37. 2588. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Maha- bahu used as a noun (One who has great arms, literally or metaphori- cally) 1. 18. 2589. महाबाहो Voc. sing of the mas. form of the comp. adj. Maha- bahu used as a noun (See No. 2588) 2. 26, 68; 3. 28, 43; 5. 3, 6; 6.35, 38; 7. 5; 10. 1; 11. 23; 14. 5; 18.1, 13. 4. 3 " 2590. महाभूतानि Nom. plu. of the neu. comp. noun Mahābhūta (Ordi- narily a great being but here any of the five gross primary elements'. In this sense the word is generally used in the plural number ) 13. 5. 2591. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Mahayogeśvara (The great lord or master of Yoga) 11.9. B. G. I. 8 AT 2592. HER: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Maha- ratha (Lit. one who goes out in a big chariot but here used as a noun to designate a military officer of a particular grade) 1. 4, 17. 2593. महारथाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mahā- ratha used as a noun (See No. 2592) 1.6; 2. 35. 2594 महाशङ्खम् Acc.sing of the mas. comp. noun Mahāśamkha (A big conch) 1. 15. 2595. महाशन: Nom. sing of the sana used as a noun (A voracious mas. form of the comp. adj. Mahā- eater, a moloch) 3. 37. 2596 महिमानम् Acc. sing of the neu. noun Mahimäna (Prowess or greatness) 11. 41. 2597 महीकृते The fem. noun Mahi with the suffix Krte having the sense of the dat. case-termination (For the sake of the earth) 1. 35. 2598 महीक्षिताम् Gen plu of the mas. comp. noun Mahikṣita (A king. or a ruling prince) 1. 25. 2599. # Voc. sing. of the mas. noun Mahipati (The lord of the earth, i. e. a king) 1.21. 2500 महीम् Acc. sing of the fem. noun Mahi (The earth) 2. 37. 2601. Nom. sing. of the mas. comp. noun Maheśvara (The Great Lord) 13. 22. 2602. महेष्वासा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mahe- sväsa (One who is big amongst those who throw arrows) 1. 4. 2603. A negative ind. particle 2. 3, 47⁹; 11. 34, 492; 16. 5; 18. 66. 113 माता Bhagavadgita Word-Index Pt. I A In 2. 3, this word forms part of the expression Klaibyam mã sma gamaḥ. See the other words therein. 2604. #rar Nom. sing. of the fem. noun Matr (Mother) 9. 17. 2605. मातुलान् Acc. plu of the mas. noun Matula (A maternal uncle) 1.26. 2606. मातुला: Nom. plu. of the mas. noun Matula (See No. 2605 ) 1.34. 2608. # Voc. sing. of the mas. noun Madhava (The husband of Laxmi i.e. Vişņu, with whom Sri- krsna was believed to be identical) 1.37. 2607. मात्रास्पर्शा: Nom. plu. of the No. 2616)9.11. (Lit. mas. comp. noun Matrās That which comes in contact with the sense-organs and hence object of sense-perception) 2. 14. an 2609 माधवः Nom. sing of the mas. noun Madhava (See No. 2608) 1. 14. 2610. : Nom. sing. of the mas. noun Mänava (A human being) 3. 17; 18. 46. 2611. Nom. plu. of the mas. noun Mänava (See No. 2610) 3. 31. 2612. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Manasa (Mental) 17. 16. माया 2615. मानावमानयोः Gen. or loc. dual of the comp. noun Mänava- mana (Respect and disrespect) 6. 7. For the occurrence of this word there see the preceding entry. 2616. मानुषम् Acc. sing of the neu. form of the adj. Manusa (Human) 11.51. 2613. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Manasa (See No. 2612) 10. 6. 2614. मानापमानयोः Gen. or loc. dual of the mas. comp. noun Mänä- pamāna (Respect and disrespect) 6. 7; 12. 18; 14. 25. In 6. 7 Sankara and Ramanuja read Mänavamä- nayoh (App. I. 17). The meaning of that expression is also the same. << [१३] 2617 मानुषीम् Acc. sing of the fem. form of the adj. Manuşa (See 2618. मानुषे Loc. sing of the mas. form of the adj. Manuşa (See No. 2616) 4. 12. 2619 मामकम् Acc. sing of the neu. form of the pronominal adj. Mamaka (Mine or belonging to me) 15. 12. 2620. मामकाः Nom. plu. of the mas. form of the pronominal adj. Mämaka (See No. 2619) 1. 1. 2621. मामिकाम् Acc. sing of the Māmaka (See No. 2619) 9. 7. fem. form of the pronominal adj. 2622. मामुपाश्रिता : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mamu- päśrita (One who has taken resort to me) 4. 10. 2623. # Acc. sing. of the pro- noun Asmad (See No. 506) 1. 46; 2. 7; 3. 1; 4. 9, 10, 11, 13, 14; 5. 29; 6. 30, 31, 47; 7. 1, 3, 10, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 23, 24, 25, 26, 28, 29; 8. 5, 72, 13, 14, 15, 16 ; 9. 3, 9, 11, 13, 14, 15, 20, 22, 23, 24, 25, 28, 29, 30, 32, 33, 34%; 10. 3, 8, 9, 10, 14, 24, 27; 11. 8, 53, 55; 12. 2, 4, 6, 9; 13. 2; 14. 26; 15. 19²; 16. 18, 20; 17. 6; 18. 55², 65², 65, 67, 68. 2624. Inst. sing, of the fem. noun Māyā (Divine power of delu- sion) 7. 15; 18. 61. 2625. # Nom. sing. of the fem. noun Maya (See No. 2624) 7. 14. 114 - मायाम् 2626 मायाम् Acc. sing of the fem. noun Maya (See No. 2624) 7. 14. Primary Word-Units 2627. : Nom. sing. of the mas. noun Maruta (The wind ) 2. 23. 2628 मार्गशीर्ष: Nom. sing of the mas. noun Margasirşa [The name of the lunar month in the Indian calen- dar deriving its name from the constellation Mrgasirsa (Orion)] 10.35. 2629. # Nom. sing. of the neu. noun Mārdava (Soft-hearted- ness) 16. 2. 2630. मासानाम् Gen. plu. of the mas. noun Māsa (A month ) 10. 35. 2631 माहात्म्यम् Acc. sing of the neu. noun Māhātmya (Greatness or spiritual significance) 11. 2. 2632. मित्रद्रोहे Loc. sing of the mas. comp. noun Mitradroha (Faithless- ness to a friend) 1. 38. 2633. मित्रारिपक्षयोः Gen. dual of the mas. comp. noun Miträripakṣa (The sides of a friend and a foe) 14. 25. 2634. Loc. sing. of the neu. noun Mitra (A friend) 12. 18. 2635. fear Adv. Ind. (In vain) 18. 59. 2636. मिथ्याचार: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Mith- yācāra used as a noun (One whose conduct is not in consonance with one's thoughts) 3. 6. मुहुर्मुहुः Gen. sing. of the mas. 2639. form of the adj. Mukta (Liberated) 4. 23. 2637. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Miśra (Mixed) 18. 12. 2638.
- Nom. sing. of the
mas. form of the comp. adj. Mukta- sanga (One who is free from attach- ment) 3. 9; 18. 26. 2640. form of No. 2639) 18. 40. 2641.
- Nom. sing. of the mas.
form of the adj. Mukta (See No. 2639) 5. 28; 12. 15; 18. 71. 2642. मुक्त्वा Ind past participle of the root Muc-muñic (To release or give up) 8. 5. Acc. sing. of the mas. (See the adj. Mukta 2643. Nom. sing. of the neu. noun Mukha (The mouth ) 1. 29. 2644. मुखानि Nom. plu. of the neu. noun Mukha (See No. 2643) 11. 25. 2645. Loc. sing. of the neu. noun Mukha (See No. 2643) 4. 32. 2646. मुख्यम् Acc. sing of the neu. form of the adj. Mukhya (Principal) 10. 24. 2647. मुच्यन्ते Pass. 3rd pers. plu. of the root Muc-muñc (See No. 2642) 3. 13, 31. 2648. : Nom. plu. of the mas. noun Muni (An anchorite, sage or recluse) 14. 1. 2649. g: Nom. sing. of the mas. noun Muni (See No. 2648) 2. 56; 5. 6, 28; 10. 26. 2650. मुनीनाम् Gen. plu. of the mas. noun Muni (See No. 2648) 10. 37. 2651. g: Gen. sing. of the mas. noun Muni (See No. 2648) 2. 69; 6.3. 2652. मुमुक्षुभिः Inst plu of the mas. noun Mumukṣu (One who is desirous of being released from bondage ) 4. 15. 2653. मुहुर्मुहुः Adv Ind. ( Again and again) 18. 76. 115 मुह्यति 2654. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Muh (To become in fatuated or deluded) 2. 13; 8. 27. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2655. मुह्यन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Muh (See No. 2654) 5. 15. 2656. सूडप्राहेण Inst sing of the mas. comp. noun Müdhagraha (The firmness of an idiot) 17. 19. 2657, मूढयोनिषु Loc. plu. of the fem. comp. noun Mūḍhayoni (An idiotic class of beings, very probably quadrupeds) 14. 15. 2658. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Müdha used as a noun (An idiot) 7. 25. 2659. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Mūdha used as a noun (See No. 2658) 7. 15; 9. 11; 16. 20. 2660. : Nom. plu. of the fem. noun Mūrti (A tangible form or an idol) 14. 4. 2661. Loc. sing. of the mas. noun Mürdhan (The forehead or head) 8. 12. 2662. मूलानि Nom. plu. of the neu. noun Müla (A root) 15. 2. 2663. मृगाणाम् Gen. sing of the mas. noun Mrga (Ordinarily 'a deer' but here a forest animal') 10. 30. 2664. Nom. sing. of the mas. comp. noun Mrgendra (The king of forest animals i. e. a lion) 10. 30. मोक्षकाङ्क्षिभिः 2667 मृत्युसंसारवर्त्मनि Loc. sing of the neu. comp. noun Mṛtyusaṁsāra- vartma (The path of death and rebirth) 9. 3. 2668. मृत्युसंसारसागरात् Abl. sing of the mas. comp. noun Mṛtyusaṁsāra- sagara (The ocean of death and rebirth) 12. 7. 2665. Gen. sing. of the mas. form of the past participial adj. Mrta (Dead) 2. 27. 2666. Acc. sing. of the mas. form of the past participial adj. Mṛta (See No. 2665) 2. 26. 2669 मृत्युम् Acc. sing of the mas. noun Mṛtyu (Death) 13. 25. 2670. : Nom. sing. of the mas. noun Mrtyu (See No. 2669) 2. 27; 9. 19; 10. 34. 2671. Dat. or gen. sing. of the pronoun Asmad (See No. 506) 1. 21, 29, 30, 46; 2.7; 3. 2, 22, 31, 32; 4. 3, 5, 9, 14; 5. 1; 6. 30, 36, 39, 47; 7. 4, 5, 18; 9. 5, 26, 29, 31; 10. 1, 2, 13, 18, 19; 11. 4, 5, 8, 18, 31, 452, 47, 49; 12. 2, 14, 15, 16, 17, 19, 20; 13. 3; 16. 6, 13; 18. 4, 6, 642, 65, 692, 70; Irregular use of the word as abl. sing. of the same pronoun, 18. 13, 50 (निबोध मे); 18.36 (शृणु मे ). 2672. ar Nom. sing. of the fem. noun Medha (Intelligence) 10. 34. 2673, ara Nom. sing. of the mas. noun Medhävin (An intelligent man) 18. 10. 2675. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Maitra (One who is of an amiable disposition) 12. 13. 2676. मोक्षकाङ्क्षिभि: Inst. plu. of the mas. comp. noun Mokṣakamkşin (One who aspires for final libera- tion) 17. 25. 116 2674. : Nom. sing. of the mas. noun Meru (The name of a moun- tain situated most probably in Cen- tral Asia, which is believed to have the highest peak ) 10. 23. मोक्षपरायणः 2677. मोक्षपरायणः Nom. plu. of the mas, form of the comp. adj. Mokşa- parāyaṇa (One who is solely devoted to final liberation) 5. 28. Primary Word-Units 2678. मोक्षयिष्यामि Fut 1st pers. sing. of the 10th conj. Ubhayapadi root Moks (To release or set free) 18,66. 2679 मोक्षम् Acc. sing of the mas. noun Mokṣa (Final liberation) 18. 30. 2680. Pass. 2nd pers. sing. of the root Muc-muñc (See No. 2642) 4. 16; 9. 1, 28. 2681. मोघकर्माण: Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mogha- karman (One who has been doing fruitless acts) 9. 12. 2682. t: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mogha- jñāna (One whose knowledge is not productive of any result) 9. 12. 2683. Adv. Ind. (In vain) 3.16. 2684.
- Nom. plu. of the
mas. form of the comp. adj. Moghāśa (One who entertains vain hopes ). 9. 12. 2685. मोदिपये Fut. 1st pers. sing. of the root Mud (To rejoice) 16. 15. 2686. मोहकलिलम् Acc. sing of the neu. comp. noun Mohakalila (A thick snare brought on by delusion) 2.52. यक्ष्ये 2689. मोहयसि Pres. 2nd pers. sing. of the caus. form of the root Muh (To become deluded or infatuated) 3.2. V 2688. मोहनम् Nom. sing of the neu, noun Mohana (The cause of de- lusion or infatuation) 14. 8; 18. 39. 2690. TE noun Moha tion) 4. 35; 14. 22. Acc. sing. of the mas. (Delusion or infatua- 2691. : Nom. sing. of the mas. noun Moha (See No. 2690) 11. 1; 14. 13; 18. 73. 2692. Abl. sing. of the mas. noun Moha (See No. 2690) 16. 10; 18. 7, 25, 60. 2693. मोहितम् Nom. sing of the neu. form of the past participial adj. Mohita (Deluded or infatuated) 7.13. 2694. gar: Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Mohita (See No. 2693) 4. 16. 2695 मोहिनीम् Acc, sing of the fem. form of the adj. Mohini (That infatua- which causes delusion or tion) 9. 12. 2699 यक्षरक्षसाम् Gen. plu of the mas. comp. noun Yakşarakṣas (The 2687. मोहजालसमावृताः Nom. plu. of Yaksa and the Rāksasa ) 10.23. the mas. form of the comp. adj. Mohajālasamāvṛta (Enveloped by the snare of delusion) 16. 16. 2700 यक्षरक्षांसि Nom. plu. of the neu. comp. noun Yakşarakṣas (See No. 2699) 17. 4. 2696. Nom. sing. of the neu. noun Mauna (Reticence) 10.38;17.16. Nom. sing. of the mas. noun Maunin (One who observes reticence) 12. 19. 2697. 2698 म्रियते Pres. 3rd pers. sing. of the root Mr (To die) 2. 20. 2701. Fut. Atma. 1st pers. sing. of the Ubhayapadi root Yaj (See No. 671) 16. 15. 117 Bhagavadgita Word-Index Pt. I A- 2702.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yac- chraddha (That on which one has faith) 17.3. 2703. : Nom. plu. of the pres. participial adj. Yajat (Sacrificing) 4. 12; 9. 15. 2704. a Pres. Paras. 3rd pers. plu. of the root Yaj (See No. 671) 9. 23. 2705. Pres. plu. of the root Yaj 9. 23; 16. 17; 17. 1, 42. Atma. 3rd pers. (See No. 671) 2706.: Nom. sing. of the fem. neu. noun Yajus (A mantra of the Yajurveda i. e. a sacrificial formula) 9. 17. 2708. यज्ञतपसाम् Gen. plu. of the neu. comp. noun Yajñatapas ( (Sacri- fice and penance) 5. 29. 2709 यज्ञतपःक्रिया: Nom. plu. of the fem. comp. noun Yajnatapaḥkriyā (A ceremony such as that relating to a sacrifice or a penance) 17. 25. 2707. यज्ञक्षपितकल्मषा: Nom. plu. of 17. 12, 13. the mas. form of the comp. adj. Yajñakşapitakalmaşa (One whose sin has been exhausted by, sacrifices) 4.30. 2710, यज्ञदानतपःकर्म Nom. sing of the neu. comp. noun Yajñadana- tapaḥkarman (An act such as that of a sacrifice, gift or penance) 18. 3, 5. यज्ञेषु 2713 यज्ञविद: Nom. plu. of the mas. comp. noun Yajñavid (One who knows the essence of sacrifices ) 4.30. 2711 यज्ञदानतपःक्रिया: Nom. plu. of the fem. comp. noun Yajñadāna- tapaḥkriya (A ceremony such as that relating to a sacrifice, gift or pen- ance) 17. 24. 2712. यज्ञभाविताः Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yajñábhävita (Ho- noured by sacrifices ) 3. 12. 2714 यज्ञशिष्टामृतभुज: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yajñaśiṣṭāmṛtabhuk used as a noun (One who eats the nectar of, i. e. the remnant of the food offered at, a sacrifice) 4. 31. 2715 यज्ञशिष्टाशिन: Nom. plu. of the the mas. form of the comp. adj. Yajñaśistāśin (One who eats the remnant of a sacrifice i. e. of the food offered at a sacrifice) 3. 13. 2716. Acc. sing. of the mas. noun Yajña (A sacrifice) 4. 25²; 2717. : Nom. sing. of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 3. 14; 9. 16; 16. 1; 17. 7, 11; 18. 5. 2718. Abl. sing. of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 3. 14; 4.33. 2719. यज्ञानाम् Gen. plu of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 10. 25. 2720. Dat. sing. of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 4.23.. 2721 यज्ञार्थात् Abl. sing of the mas. comp. noun Yajñārtha used in the dative sense (For the sake of or with a view to make a sacrifice ) 3. 9. 2722.4: Nom. plu. of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 4. 32; 17. 23. 2723. Loc. sing. of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 3. 15; 17.27. 2724. Inst. sing. of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 4. 25. 2725. Loc. plu. of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 8. 28. 118 43: 2726. Inst. plu. of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 9. 20. For the occurrence of this word in 3. 10 according to Ramanuja see App. I. 11 and the remark in the entry as to the word Saha, infra. 2727. यतचित्तस्य Gen. sing of the mas. form of the comp. adj. Yata- citta (One who has brought his his mind, body and senses) 4. 28; 2739. : Nom. plu. of the mas. noun Yati (A man who has restrained mind under restraint) 6. 19. 8. 11. Primary Word-Units 2728. यतचित्तात्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Yata- cittatman (One has brought his mind and heart under restraint) 4. 21; 6. 10. 2729. fra: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yatacittendriyakriya (One who has brought under restraint the actions of the mind and the senses) 6. 12. 2730 यतचेतसाम् Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yata- cetas (One who has brought one's mind under restraint) 5. 26. 2731. a: Gen. sing. of the mas. form of the Paras. pres. participial adj. Yatat (Striving ) 2. 60. 2732. aar Inst. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Yatat (See No. 2731) 6. 36. 2733. Gen. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Yatat (See No. 2731) 7. 3. 2734. af Paras. pres. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Yat (To strive) 7.3. यतेन्द्रियमनोबुद्धिः 2737. aa Paras. pres. 3rd pers. plu. of the root Yat (See No. 2734) 7.29. 2735. Atma. pres. 3rd pers. sing of the Ubhayapadi root Yat (See No. 2734) 6. 43. 2736. : Nom. plu. of the mas. form of the Paras. pres. participial adj. Yatat (See No. 2731) 9. 14; 15. 112. 2738. Nom. sing. of the Atma. pre. participial adj. Yatamana (Striving) 6. 45. 2740 यतवाक्कायमानस: Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yataväkkäyamā- nas (One who has restrained his speech, body and mind ) 18. 52. 2741, : Adv. Ind. (From where). This word is used as a substitute for the word Yasmät, the abl. sing. of the pronoun Yad. When repeated as in 6. 26 it has the sense of 'from wherever.' 6. 262; 13.3; 15.4; 18.46. 2742. यतात्मवान् Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Yatät- mavat (One who has one's mind under control) 12. 11. 2743 यतात्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Yatā- tman (One who has one's mind under one's control) 12. 14. 2745 यतीनाम् Gen. plu. of the mas. noun Yati (See No. 2739) 5. 26. 2746 यतेन्द्रियमनोबुद्धि: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yatendriya- manobuddhi (One who has one's senses, mind and intellect under one's control) 5. 28. 119 2744 यतात्मानः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yata- tman (See No. 2743) 5. 25. यत् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2747. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the pronoun Yad (Who or which) at some places used as an adj. also but in the same sense. 2. 7, 8, 67; 3. 21³; 4. 16, 35; 5.1, 5, 21; 6. 21, 42; 7. 2; 8. 11³, 17, 28; 9. 1, 275; 10. 1, 14, 392, 412; 11. 1, 7, 37, 41, 42, 47, 52; 13. 2, 32, 11, 12; 14. 1; 15. 6, 82, 12; 17. 10, 12, 15, 18, 19, 20, 21, 22, 28; 18. 8, 9, 15, 21, 22, 23, 24, 25, 37, 38, 39, 40, 60; Adv. Ind. (In that, whether or if, according to context) 1. 45; 2. 6; 18. 59. 2748.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yat- prabhāva ( Of what kind of prowess) 13.3. 1 2749. Adv. Ind. (Where) 6. 20², 21; 18. 36, 782; Irregular use of the same word in the sense of Yasmin, 8. 23. 2750. Adv. Ind. (Just as, as or how, according to context) 2. 13, 22; 3. 25, 382; 4. 11, 37; 6. 19; 7. 1; 9.6; 11. 3, 28, 29, 53; 13. 32, 33; 18. 45, 50, 63. 2751 यथाभागम् Adverbial comp. Ind. (According to divisions) 1.11. 2752. Adv. Ind. (As a thing is ) 18. 19. 2753 यथोक्तम् Acc. sing of the neu. form of the comp. past participial adj. Yathokta (As stated or advised) 12. 20. 2754. Adv. Ind. (When) 2. 52, 53, 55, 58; 6. 4, 18; 13. 30; 14. 11, 14, 19 ; -यदा (Whenever) 4.7. 2755. af Adv. Ind. (If) 1. 38, 46; 3. 23; 11. 4, 12;-ar (Whether) 2. 6; 6. 32. यस्मास् 2756. यहच्छया Inst sing of the fem. comp. noun Yadṛccha used as an adverb (By accident or spontane- ously) 2. 32. 2757. यहच्छालाभसंतुष्ट: Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yadṛccha- labhasantusta (One who is satisfied with whatever one gets spontane- ously) 4. 22. 2758 यद्वत् The pronoun Yad with the suffix Vat (added for comparison) used in an adverbial sense (In the manner in which) 2. 70. 120 2759. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Yad- vikärin (Of what it is a transforma- tion) 13. 3. 2760 यन्त्रारूढानि Acc. plu. of the neu. form of the comp. adj. Yantra- rūdha (Put up in a machine) 18. 61. 2761. Acc. sing. of the mas. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 2. 15, 70; 6. 2, 22; 8. 62, 21. 2762. : Nom. sing. of the mas. noun Yama (The god of death looked upon as the Great Regulator) 10. 29; 11.39. 2763. Inst. sing. of the fem. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 2. 39; 7. 5; 18. 31, 33, 34, 35. 2764. T: Nom. or acc. sing. of the neu. noun Yasas (Fame or reputation) 10. 5; 11. 33. 2765 यष्टव्यम् Nom. sing of the neu. form of the pot. participle of the root Yaj (See No. 671) 17. 11. 2766. Abl. sing. of the mas. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 12. 15. The same used adverbially (Because) 15. 18. यस्मिन् 2767. यस्मिन् Loc. sing of the mas. or neu. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 6. 22; 15. 4. Primary Word-Units 2768. Gen. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 2. 61, 68; 4. 19; 8. 22; 15. 1; 18. 172. 2769 यस्याम् Loc. sing of the fem. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 2.69. 2770. Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Yad (See. No. 2747) 2. 192, 21, 57, 71; 3. 6, 7, 12, 16, 17, 42; 4. 9, 14, 182; 5. 3, 5, 10, 23, 242, 28; 6. 1, 30, 31, 32, 33, 47; 7. 21; 8. 5, 9, 13, 14, 20; 9. 26; 10. 3, 7; 11. 55; 12. 14, 15, 16, 172; 13. 1, 3, 23, 27, 29; 14. 232, 26; 15. 1, 17, 19; 16. 23; 17. 3, 11; 18. 11, 16, 55, 67, 68, 70, 71. 2771. Nom. sing. of the fem. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 2. 69; 18. 30, 32, 50. 2772. यातयामम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Yata- yama (That over which a night has passed away) 17. 10. 2773. Pres. 3rd pers. sing. of the root Yã (To go) 6.45; 8. 5, 8, 13, 26; 13. 28; 14. 14; 16. 22. 2774. Voc. sing. of the mas. noun Yadava (A scion of the family of Yadu, here used as a form for addressing Sri Kṛṣṇa) 11. 41. 2775. Gen. plu. of the mas. noun Yadas (A god presiding over the element of water) 10. 29. 2776. Adv. Ind. (Of what kind of appearance) 13. 3. 2777. Acc. plu. of the mas. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 2.6. युक्ततमाः 2778. Pres. 3rd pers. plu. of the root Ya (See No. 2773) 3.33 ; 4. 31; 7. 232, 27; 8. 23; 9. 7, 254, 32; 13. 34; 16. 20. 2779. : Inst. plu. of the fem. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 10. 16. 2780. Adv. Ind. (So that) 1. 22; the same used as an adj. (Any) 13. 26. 2781. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Yavat (Of what kind or as much) 2. 46; 18. 55. of the root Ya (See No. 2773) 2. 35; 2782. f Fut. 2nd pers. sing. 4. 35. 2783. Acc. sing. of the fem. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 2. 42; 7. 21². 2784. Nom. plu. of the fem. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 14. 4. 2785. युक्तचेतसः Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yuktacetas (One whose mind is regulated by one's own will) 7.30. 2786. युक्तचेष्टस्य Gen. sing of the mas. form of the comp, past pass. participial adj. Yuktacesta (One whose movements are under one's control) 6. 17. 2787. : Nom. sing. of the mas. form of the super. degree of the past pass. participial adj. Yukta (One who is the best of those who have a composed, well-regulated or balanced mind) 6. 47. For the definitions of the term Yukta given in the B. G. itself see No. 2790 infra.. 2788 युक्ततमाः Nom. plu. of the mas. form of the super. degree of the past pass. participial adj. Yukta (See Nos. 2787 and 2790) 12. 2. 121 युक्त स्वप्नावबोधस्य 2789. gmcamaata Gen. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yuktasvapnäva- bodha (One who has been regulating one's periods of sleeping and wak- ing) 6. 17. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2790. Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Yukta (One who has a composed, well-regulated or balanced mind; (See also No. 2787) 2. 61; 3. 26; 5. 8, 12; 6. 14; (Accompanied by or endowed with) 2. 39; 7. 22; 8. 10; 18. 51. Special definitions of the term 4. 18; 5. 23; 6, 8, 18. 2791. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yuktä- tman (One who has a composed, well-regulated or balanced mind) 7. 18. 2792. gmerfere Gen. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yuktähäravi- hära (One who regulates one's diet and movements) 6. 17. 2793. Loc. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Yukta (Yoked) 1. 14. 2794. युक्तैः Inst. plu. of the pass. participial adj. Yukta (See past Nos. 2787 and 2790) 17. 17. 2795 युक्त्वा Ind past participle of the root Yuj ('To join ;' also 'to regulate one's mind') 9.34. The latter meaning is applicable here. 2796. युगपत् Adv. Ind (Simultane- ously) 11. 12. युद्धाय have passed away) 8. 17. See also the next entry. 2798. g Loc. sing. of the mas. noun Yuga (An age or a cycle) 4. 8². 2799. g Pass. 3rd pers. sing. of the root Yuj (To join or to make. use of in connection with some- thing) 10. 7; 17. 26. 2800 युज्यस्व Imp. 2nd pers. sing. of the root Yuj (This is the same root as in No. 2799 but it is here used in the sense of ' to take to or to prepare oneself for '.) 2. 38, 50. 2801. gera: Gen. sing. of the pres. participial adj. Yuñjat (Lit. 'join- ing' but here'practising') 6. 19. 2802. Nom. sing. of the pres. participial adj. Yuñjat (Regulating one's life or submitting to dis- cipline) 6. 15, 28; 7. 1. In 6. 28 Rāmānuja, Anandatirtha and Jaya- tirtha read evam yunjan instead of yunjan evam (App. I. 21). The mean- ing of the sentence is not affected by the change in the order. 2803. gefa Pot. Atma. 3rd pers. sing. of the 7th conj. Ubhayapadi root Yüj (To regulate one's life or submit to discipline) 6. 10. 2804. g Pot. Paras. 3rd pers. sing. of the root Yuj. (See No. 2803) 6. 12. 2805. युद्धविशारदाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yud- dhavisārada (One who is a skilful fighter) 1. 9. 2806. युद्धम् Acc. sing of the neu. noun Yuddha (A battle) 2. 32. 2807. Abl. sing. of the neu. noun Yuddha (See No. 2806) 2. 31. 2808. gar Dat. sing. of the neu. noun Yuddha (See No. 2806 ) 2797. Acc. sing. of the fem. form of the comp. adj. Yugasahasränta (That of which the end arrives after a thousand Yugas 2. 37, 38. 122 युद्धे. 2809. g Loc. sing. of the neu. noun Yuddha (See No. 2806) 1. 23, 33; 18.43. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2810. g: Nom. sing. of the mas. noun Yudhämanyu (The name of a king who took part in the Mbh. war on the side of the Pandavas) 1. 6. 2811. gf Loc. sing. of the fem. noun Yudh (A battle) 1. 4. 2812. युधिष्ठिर: Nom. sing of the mas. noun Yudhisthira (The eldest of the Pandavas) 1. 16. 2813. Ind. past participle of the root Yudh (To fight) 8. 7. 2814. g Imp. 2nd pers. sing. of the root Yudh (See No. 2813) 2. 18; 3. 30; 11.34. 2815. युयुधान: Nom. sing of the mas. noun Yuyudhāna (Another name of king Sätyaki who had fought on the side of the Pandavas in the Mbh. war) 1. 4. 2816. : Nom. plu. of the desi. verbal mas. noun Yuyutsu (One who is eager to fight) 1. 1. 2817. युयुत्सुम् Acc. sing of the desi. verbal mas. noun Yuyutsu (See No. 2816) 1. 28. 2818. Nom. plu. of the mas. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 1. 7, 23; 3. 13, 31, 32; 4. 11; 5. 22; 7. 12², 14, 29; 9. 22, 23, 29, 32; 11. 22, 32; 12. 12, 2, 3, 6, 20; 13. 34; 17. 1, 5. atugan: with a view to put an emphasis (By anything whatever) 12. 19. 2819. Inst. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 2. 17; 3.2; 4.35; 6. 6; 8. 22; 10. 10; 18. 20, 46. 2820 येनकेनचित् Inst sing of the pronouns Yad and Kim joined toge- ther and the suffix Cit added thereto 2821. येषाम् Nom. plu of the mas. form of the pronoun Yad (See No. 2747) 1. 33; 2. 35; 5. 16, 19; 7. 28; 10. 6. 2822. : Nom. sing. of the mas. form of the pot. participial adj. Yoktavya (Should be practised) 6.23. 2823. योगक्षेमम् Acc. sing of the neu. comp. noun Yogakşema (The acquisition of that which is not in one's possession and the preserva- tion of that which is ) 9. 22. 2824. योगधारणाम् Acc. sing of the fem. comp. noun Yogadharaṇā (The kind of concentration which leads to the union of the individual soul with the supreme or that which forms part of the practice of Yoga) 8. 12. 2825 योगबलेन Inst sing of the neu. comp. noun Yogabala (The strength which comes from the prac- tice of Yoga) 8. 10. 2826. TE: Nom. sing. of the mas. form of the past participial comp. adj. Yogabhrasta (One who has slipped away from the path of Yoga) 6. 41. 2827 योगमायासमावृतः Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yogamāyāsamavṛta (Enveloped or covered all over by the Yogamāyā i. e. the power of delusion) 7. 25. 2828. योगयज्ञाः Nom. plu of the mas. comp. noun Yogayajña (A sacrifice consisting of the practice of Yoga) 4. 28. 2829. योगयुक्त: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Yoga- yukta (One who has practised Yoga) 5. 6, 7; 8. 27. 123 योगयुक्तात्मा 2830. Tga Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yogayuktätman (One whose mind is composed by the practice of Yoga) 6. 29. Primary Word-Units 2831. योगवित्तमाः Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Yogavid raised to the super. degree (The best of those who know Yoga) 12. 1. 2832. योगसंज्ञितम् Acc. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yogasamjñita (De- signated as Yoga) 6. 23. 2833. योगसंन्यस्तकर्माणम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Yogasannyastakarman (One who has given up the performance of religi- ous rites by Yoga i. e. according to the theory of Karmayoga) 4. 41. 2834. f: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yoga- samsiddha (One who has become an adept by means of Yoga ) 4. 38. 2835. योगसंसिद्धिम् Acc. sing of the fem. comp. noun Yogasamsiddhi (The adeptness which is the result of Yoga) 6. 37. 2836. योगसेवया Inst sing of the fem. comp. noun Yogasevä (The practice of Yoga) 6. 20. 2837. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yoga- stha (One who has his mind fixed in Yoga) 2. 48. 2838. योगस्य Gen. sing of the mas. noun Yoga (Etymologically 'a union' but secondarily, a union ärft cises resulting in such union or re- instatement') 6.44. The last meaning is applicable here. 2839. of the individual soul with the supreme soul' or 'the re-instate- ment of the individual soul in its original state of purity' or 'any course of mental or physical exer- Acc. sing. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 2. 53 ; 4.1, 42; 5. 1, 5; 6. 2, 3, 12, 19; 7.1; 9.5; 10. 7, 18; 11. 8; 18. 75. 2840. : Nom. sing. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 2. 48, 50; 4. 2, 3; 6. 16, 17, 23, 33, 36. Special definitions of the term in 2. 48, 50; 6. 20-23. 2841. योगात् Abl. sing of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 6. 37. 2842. Dat. sing. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 2. 50. 2843. योगारूढस्य Gen. sing of the mas. form of the comp. adj. Yoga- rudha used as a noun [One who has ascended (the ladder of) Yoga i. e. one who is an adept in it ] 6. 3. 2844. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yoga- rūdha used as a noun (See No. 2843) 6. 4. This verse contains a special definition of this term. 2845, योगिनम् Acc. sing of the mas. noun Yogin (One who practises Yoga) 6.27. 2846. योगिनः Nom. plu or gen. sing. of the mas. noun Yogin (See No. 2845) 4. 25; 5. 11; 6. 19; 8. 14, 23; 15. 11. 2847. योगिनाम् Gen. plu of the mas. noun Yogin (See No. 2845) 3. 3; 6. 42, 47. 2848. Voc. sing. of the mas. noun Yogin (See No. 2845) 10. 17. 2849. Nom. sing. of the mas. noun Yogin (See No. 2845) 5. 24; 6. 1, 2, 8, 10, 15, 28, 31, 32, 45, 46³ ; 8. 25, 27, 28; 12. 14. 124 योगे Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2850. Loc. sing. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 2. 39. 2851. Inst. sing. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 10. 7; 12. 6; 13. 24; 18. 33. 2852. Voc. sing. of the mas. comp. noun Yogeśvara (The Lord of the different kinds of Yoga) 11. 4. 2853. योगेश्वरः Nom. sing of the mas. comp. noun Yogeśvara (See No. 2852) 18. 78. 2854. योगेधरात् Abl. sing of the mas. comp. noun Yogeśvara (See No. 2852) 18. 75. 2855. : Inst. plu. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 5. 5. 2856. योग्स्यमानान् Acc. plu. of the mas. form of the Atma. fut. partici- pial adj. Yotsyamana (One who is about to fight) 1. 23. 2857. Fut. Atma. 1st pers. sing. of the root Yudh (See No. 2813) 2.9; 18.59. 2858. योद्धव्यम् Nom. sing of the neu. form of the pot. participle Yoddhavya (It is incumbent to fight) 1. 22. 2859 योद्धुकामान् Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yod- dhukama (One who is desirous of fighting ) 1. 22. 2860 योधमुख्यैः Inst. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yodha- mukhya (A principal one amongst the warriors) 11. 26. रताः uterus' and hence any generating cause or source of origin') 16. 20. 2864 योनिषु Loc. plu. of the fem. noun Yoni (See No. 2863) 16. 19. 2865. T: Nom. sing. of the fem. noun Yoni (See No. 2863) 14. 3. 2866 यौवनम् Nom. sing of the neu. noun Yauvana (Youth) 2. 13. र 2867. Tai Nom. plu. of the neu. noun Raksas (A member of an ab- original race known by that name; or an issue of a marriage between an Arya male and an Anarya female) 11. 36. 2868.: Gen. sing. of the neu. noun Rajas (The attribute of the primordial matter making itself manifest in beings as activity, greed, wrath &c. ) 14. 16, 17. 2869. रजसि Loc. sing of the neu. noun Rajas (See No. 2868) 14. 12, 15. 2870.: Nom. sing. of the neu. noun Rajas (See No. 2868) 14. 5, 7, 9, 10³; 17. 1. 2871 रजोगुणसमुद्भव: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Rajoguṇasamudbhava (That which owes its rise to the Rajoguna) 3. 37. 2872. रणसमुधमे Loc. sing of the mas. comp. noun Ranasamudyama (Preparation on the battlefield) 1. 22. 2873. Abl. sing. of the neu. noun Rana (A battlefield) 2.35. 2874. Loc. sing. of the neu. noun Rana (See No. 2873) 1. 46; 11.34. 2861. योधवीरान् Acc. plu. of the mas. comp. noun Yodhavira. (A hero amongst warriors) 11. 34. 2862. योधाः Nom. plu. of the noun Yodha (A warrior ) 11. 32. 2863. 2875. r: Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Rata (Devoted to or engaged in ) 5. 25; 12. 4. Acc. sing. of the fem. noun Yoni (Lit. the womb or 125 Primary Word-Units रथम् 2876. Acc. sing. of the mas. noun Ratha (A chariot) 1. 21. 2877. Acc. sing. of the mas. comp. noun Rathottama (The best of chariots) 1. 24. 2878. रथोपस्थे Loc. sing of the mas. form of the comp. adj. Rathopastha (The seat of the principal occupant in the back part of a chariot) 1. 47. 2879. Pres. Atma. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Ram (To move about playfully or at ease) 5. 22; 18. 36. 2880. TH Pres. Paras. 3rd pers. plu. of the root Ram (See No. 2879) 10.9. 2881. : Nom. sing. of the mas. noun Ravi (The Sun) 10. 21; 13. 33. 2882. Nom. sing. of the neu. noun Rasana (The organ of taste, i. e. the tongue) 15. 9. 2883. Adv. Ind. (To the exclusion of liking, interest or in- clination) 2. 59. 2884. Nom. sing. of the mas. noun Rasa (Ordinarily juice' but here liking, interest or inclina- tion') 2. 59; 7. 8. 2885. रसात्मक: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Rasă- tmaka (That which is of the nature of or identical with a juice) 15. 13. 2886. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Rasya (Juicy) 17. 8. 2887. Loc. sing. of the neu. noun Rahas (Solitude) 6. 10. 2888. Nom. sing. of the neu. noun Rahasya (A secret) 4.3. 2889 राक्षसीम् Acc. sing of the fem. form of the adj. Raksasa (That which is peculiar to the beings domi- nated by the Rajoguņa) 9. 12. राजसस्य 2890. रागद्वेषवियुक्तैः Inst plu of the neu. form of the comp. past pass. participial adj. Ragadveṣaviyukta (Freed from attachment and hatred) 2.64. 2891 रागद्वेषौ Nom. or acc dual of the mas. comp. noun Ragadveşa (Attachment and hatred) 3.34; 18.51. 2892. रागात्मकम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Räga- tmaka (That which is of the nature of or identical with attachment) 14.7. 2893. Nom. sing. of the mas. noun Ragin (One who is swayed by a feeling of attachment) 18. 27. 2894 राजगुह्यम् Nom. sing of the neu. form of the comp. past parti- cipial adj. Rajaguhya (That which is to be protected or concealed by the members of the princely order or that which is a king amongst the things to be protected or concealed i. e. the highest secret) 9. 2. The first is the preferable meaning. 2895. Voc. sing. of the mas. noun Rajan (A king) 11. 9; 18.76,77. 2896. राजर्षयः Nom. plu of the mas. comp. noun Rajarşi (A sage. of the princely order) 4. 2; 9. 33. 2897. Nom. sing. of the fem. comp. noun Rajavidya (A science fit to be known by the mem- bers of the princely order or the king of sciences) 9. 2. The first is the preferable meaning. 2898 राजसस्य Gen. sing of the mas. form of the adj. Rajasa (One who has the predominance of Rajo- guna in him) 17. 9. 126 राजसम् 2899. Nom. or acc. sing. of the neu. or acc. sing. of the mas. form of the adj. Rajasa (See No. 2898) 17. 12, 18, 21; 18. 8, 21, 24,:38. Bhagavadgitä Word-Index Pt. I A 2900. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Rajasa (See No. 2898) 18. 27. 2901.: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Rajasa (See No. 2898) 7. 12; 14. 18; 17. 4. 2902. Nom. sing. of the fem. form of the adj. Rajasa (See No. 2898) 17. 2; 18. 31, 34. 2903. Nom. sing. of the mas. noun Rajan (A king) 1.2, 16. 2904. राज्यसुखलोभेन Inst. sing of the mas. comp. noun Rajyasukha- lobha [Greed of the happiness derived from (the possession of) a kingdom ] 1. 45. 2905. राज्यम् Acc. sing of the neu. noun Rajya (A kingdom) 1. 32, 33; 11.33. 2906. Inst. sing. of the neu. noun Rajya (See No. 2905) 1. 32. 2907. रात्रिम् Acc. sing of the fem. noun Ratri (Night) 8. 17. 2908. : Nom. sing. of the fem. noun Rātri (See No. 2907) 8. 25. 2909. राज्यागमे Loc. sing of the mas. comp. noun Ratryagama (The advent of night) 8. 18, 19. 2910. राधनम् Acc. sing of the neu. noun Rädhana (Worship or adora- tion) 7. 22. रामहर्ष: here as he is believed to be an adept in the military science) 10. 31. 2911. : Nom. sing. of the mas. noun Rama (This may be either Parasurama, son of Jamadagni, a Rși of the Vedic age or Ramacandra, son of Dasaratha of the Solar Race. Very probably the former is meant 2912. fig: Nom. sing. of the mas. noun Ripu (An enemy) 6. 5. 2913. रुद्राणाम् Gen. plu. of the mas. noun Rudra (The generic name of a group of 11 gods of the Vedic pan- theon) 10. 23. 2914. रुद्रादित्या: Nom. plu of the Rudrāditya noun mas. comp. (Rudra and Aditya) 11. 22. 2915 रुद्रान् Acc. plu of the mas. noun Rudra ( See No. 2913) 11. 6. 2916. रुद्ध्वा Ind past participle of the root Rudh (To check or hold back ) 4.29. 2917. रुधिरप्रदिग्धानू Acc. plu of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Rudhirapradigdha (Besmeared with blood) 2. 5. 2918. Gen. sing. of the neù. noun Rūpa (A form) 11. 52. 2919. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Rüpa (See No. 2918) 11. 3, 9, 20, 23, 45, 47, 492, 50, 51, 52; 15. 3; 18. 77. 2920. रूपाणि Acc. plu. of the neu. noun Rūpa (See No. 2918) 11. 5. 2921. Inst. sing. of the neu. noun Rūpa (See No. 2918) 11.46. 2922. रोमहर्पणम् Acc sing of the mas. form of the comp. adj. Roma- harşana (That which causes horri- pilation, a feeling as the con- sequence whereof one's hair stand on their ends) 18. 74. 2923. रोमहर्ष: Nom. sing of the mas. comp. noun Romaharsa (Hor- ripilation i. e. a feeling as the con- sequence whereof one's hair stand on their ends) 1. 29. 127 लध्वाशी Primary Word-Units ल 2924. at Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Lagh- väsin (One who eats little ) 18. 52. 2925. Acc. sing. of the neu. form of the past participial adj. Labdha (Acquired) 16. 13. 2926. Nom. sing. of the fem. form of the past participial adj. Labdha (See No. 2925) 18. 73. 2927. Ind. past participle of the root Labh (To get or acquire) 4.39: 6. 22. 2928. Pres. 3rd pers. sing. of the root Labh (See No. 2927) 4.39; 6. 43; 7. 22; 18. 45, 54. 2929. Pres. 3rd pers. plu. of the root Labh (See No. 2927) 2.32; 5.25; 9.21. 2930. Imp. 2nd pers. sing. of the root Labh (See No. 2927) 11. 33. 2931. Pres. 1st pers. sing. of the root Labh (See No. 2927) 11. 25. 2932 लभेत् Pot. 3rd pers. sing. of the root Labh (See No. 2927) 18. 8. 2933. : Nom. sing. of the mas. form of the pot. articiple Labhya (Fit to be acquired) 8. 22. 2934 लाघवम् Acc. sing of the noun Lāghava (Disrespect ) 2. 35. 2935 लाभम् Acc. sing of the mas. noun Läbha (Gain) 6. 22. 2936 लाभालाभौ Acc. dual of the mas. comp. noun Lābhālābha (Gain- and, absence of gain or loss) 2.38. 2937. f: Inst. plu. of the neu. noun Linga (A sign or characteristic) 14. 21. लोकम् 2939, लिम्पन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Lip (See No. 2938) 4. 14. 2938. Pass. 3rd pers. sing. of the root Lip (To anoint or cover) 5. 7, 10; 13. 31; 18.17. 2940. लुप्तपिण्डोदकक्रियाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Luptapindo- dakakriya (One with reference to whom the ceremonies of offering of rice-balls and libations of water are discontinued ) 1. 42. 2941. g: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Lubdha (Greedy or avaricious) 18.27. 2942. Atma. freq. pres. 2nd pers. sing. of the root Lih (To lick) 11.30. 2943. लोकक्षयकृत् Nom. sing of the mas. comp. noun Lokakṣayakṛt (The destroyer of the regions) 11. 32. 2944. लोकनयम् Nom. or acc. sing. of the neu. comp. noun Lokatraya (The three worlds, namely the earth, the middle region and the sky) 11. 20; 15. 17. 2945 लोकत्रये Loc. sing of the neu. comp. noun Lokatraya (See No. 2944) 11.43. 2946. लोकमहेश्वरम् Acc. sing of the mas. comp. noun Lokamaheśvara (The Great Lord of the Worlds ) 10.3. 2947 लोकसंग्रहम् Acc. sing of the mas. comp. noun Lokasaṁgraha (The preservation of the worlds) 3. 20, 25. 2948. Gen. sing. of the mas. noun Loka (The world, or creation, or a region, according to context) 5. 14; 11. 43. 2949. Acc. sing. of the mas. noun Loka (See No. 2948) 9. 33; 13. 33. 128 लोकः 2950. : Nom. sing. of the mas. noun Loka (See No. 2948 ) 3. 9, 21; 4. 31, 40; 7. 25; 12. 15. 2951. Abl. sing. of the mas. noun Loka (See No. 2948) 12. 15. Primary Word-Units 2952. लोकान् Acc. plu. of the mas. noun Loka (See No. 2948) 6. 41; 10. 16; 11. 30, 32; 14. 14; 18. 17, 71. 2953. : Nom. plu. of the mas. noun Loka (See No. 2948) 3. 24; 8. 16; 11. 23, 29. 2954. Loc. sing. of the mas. noun Loka (See No. 2948) 2. 5; 3. 3; 4. 12; 6. 42; 10. 6; 13. 13; 15. 16, 18; 16. 6. 2955. लोकेषु Loc plu. of the mas. noun Loka (See No. 2948) 3. 22. 2956. : Nom. sing. of the mas. noun Lobha (Greed or avarice) 14. 12, 17; 16. 21. 2957. लोभोपहतचेतसः Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Lobhopahata- cetas (One whose mind is clouded over by greed) 1. 38. ET 2958. वक्तुम् Inf. of the root Vac. (See No. 722) 10. 16. 2959. Acc. plu. of the neu. noun Vaktra (A mouth) 11. 27, 28, 29. 2960 वक्ष्यामि Fut. 1st pers. sing. of the root Vac (See No. 722) 7. 2; 8. 23; 10. 1; 18. 64. वर्णसंकरः 2963. Nom. sing. of the neu. noun Vajra (Lit. a thunderbolt', but here a weapon of that name probably made from flint') 10. 28. 2964. a. Imp. 2nd pers. sing. of the root Vad (To speak) 3. 2. 2965. a Pres. 3rd pers. sing. of the root Vad (See No. 2964) 2.29. 2966. Inst. plu. of the neu. noun Vadana (A face or countenance) 11. 30. 2967 वदन्ति Pres. 3rd pers. plu, of the root Vad (See No. 2964) 8. 11. 2968. Pres. 2nd pers. sing. of the root Vad (See No. 2964) 10. 14. 2969. a Fut. 3rd pers. plu. of the root Vad (See No. 2964) 2.36. 2970. Nom. plu. of the pro- noun Asmad (See No. 506) 1. 37, 45; 2. 12. 2961. Acc. sing. of the neu. noun Vacana (Speech, mandate or opinion) 1. 2; 11. 35; 18. 73. 2962. : Acc. plu. of the neu. noun Vacas (Speech, mandate or opinion) 2. 10; 10: 1; 11. 1; 18. 64. B. G. I. 9 129 2971. Voc. sing. of the mas. form of the adj. Vara (The best or the highest) 8. 4. This word forms part of the expression देहभृतां meaning the best or the highest of the embodied souls'. " 2972. : Nom. sing. of the mas. noun Varuna (The name of one of the gods of the Vedic pantheon presiding over the element of water and looked upon as the Moral Gover- nor of the World ) 10. 29; 11. 39. 2973 वर्णसंकरकारकै: Inst plu. of the mas. form of the comp. adj. Varna- samkarakāraka (That which is the cause of a mixture of Varnas) 1. 43. 2974 वर्णसंकर: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Varna- samkara used as a noun (One who is the result of a mixture of Varņas) 1.41. वर्तते 2975. Pres. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Vrt-vart (To be) 5. 26; 6. 31; 16. 23. 2976 वर्तन्ते Pres. 3rd pers plu. of the root Vrt-vart (See No. 2975) 3. 28; 5.9; 14. 23. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2977. वर्तमान: Nom. sing of the mas. form of the pres. participial adj. Vartamāna (Existing or living ) 6. 31; 13. 23. 2978 वर्तमानानि Acc. plu. of the neu, form of the pres. participial adj. Vartamāna used as a noun (A thing which exists at present) 7. 26. 2990. : Nom. plu. of the mas. noun Vasu (The name of a group of 2979. Pres. 1st pers. sing. of gods of the Vedic pantheon whose number was 8) 11. 22. the root Vrt-vart used here in the sense of Pravarte (Become engaged) 3. 22. 2991 वसूनाम् Gen. plu. of the mas. noun Vasu (See No. 2990) 10. 23. 2980. aa Pot. 3rd pers. sing. of the root Vrt-vart (See No. 2975) 6.6. 2981. Pot. Atma. 1st pers. sing. of the root Vrt-vart (See No. 2975). 3. 23 (App. I. 12). This is an alternative reading adopted by Nilakantha in place of the more common reading Varteyam. See the next entry. 2982. Pot. Paras. 1st. pers. sing, of the root Vrt-vart (See No. 2975) 3. 23. Nilakantha alone amongst the commentators reads Varteya here (App. I. 12). 2983. Acc. sing. of the neu. noun Vartma (A path or route) 3. 23; 4. 11. 2984 वर्षम् Acc. sing of the mas. noun Varsa (Rain) 9. 19. वाळायम् 2986. Abl. sing. of the mas. noun Vasa (See No. 2985) used here in the sense of the instrumental. 9.8. 2987. ft Nom. sing. of the mas. noun Vasin (One who has acquired power or control over oneself) 5. 13. 2988. Loc. sing. of the mas. noun Vaša (See No. 2985) 2. 61. 2989. Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Vaśyāt- man (One who has acquired control over oneself) 6. 36. 2985 वशम् Acc. sing of the mas. noun Vasa (Submission to another's 2992 वसूनू Acc. plu. of the mas. noun Vasu (See No. 2990) 11. 6. 2993. g Pres. 1st pers. sing. of the root Vah (To bear the burden of) 9. 22. 2994. af: Nom. sing. of the mas. noun Vanhi (Fire) 3. 38. 2995. a: Acc. or gen. plu. of the 11, 12. pronoun Asmad (See No. 506) 3. 10, 2996. वा An ind. disjunctive particle (Or) 1. 32; 2. 62, 202, 26, 37²; 6. 322; 8. 6; 10. 41; 11. 41; 15. 10²; 17. 19, 21; 18. 15², 24, 40². 2997. Nom. sing. of the fem. noun Vak (Speech) 10. 34. 2998. a Nom. or acc. sing. of the neu. noun Vakya (Speech or a sentence) 1. 21; 2. 1; 17. 15. 2999. a Inst. sing. of the neu. noun Väkya (See No. 2998) 3. 2. power);-न आगच्छेत् (Should not sub- mit to ) 3. 34; आत्मन्येव-नयेत् (Should lead into the power of the self itself) 6. 26. 3000 वाजायम् Nom. sing of the neu. form of the adj. Vängmaya (Relating to speech) 17. 15. 130 वाचम् 3001. ar Acc. sing. of the fem. noun Vâk (See No. 2997) 2. 42. Primary Word-Units 3002. a Nom. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Väcya (Fit to be spoken about) 18. 67. 3003. : Nom. sing. of the mas. noun Väda (A theory or doctrine; also a discussion) 10. 32. 3004. वादिनः Nom. plu. of the mas. noun Vädin (One who advances a theory or doctrine) 2. 42. 3005. arg: Nom. sing. of the mas. noun Vayu (The wind ) 2. 67; 9.6; 15. 8; (The fourth gross element) 7. 4; (The Wind-god of the Vedic pantheon) 11. 39. 3006. art: Gen. sing. of the mas. noun Vayu (The wind ) 6. 34. 3007. Voc. sing. of the mas. noun Vārṣṇeya (A scion of the Vrsni family of the Yadavas, here used to address Sri Kṛṣṇa) 1. 41; 3. 36. 3008. वासव: Nom. sing of the mas. noun Vasava (Lit. a son or descendant of Vasu, used here to designate Indra, one of the principal gods of the Vedic pantheon) 10. 22. 3009. : Nom. sing. of the mas. noun Väsa (Residence) 1. 44. 3010. arif Acc. plu. of the neu. noun Vāsas (Clothing) 2. 22. 3011. वासुकि: Nom. sing of the mas. noun Väsuki (The name of a king of serpents according to the Pauranic mythology) 10. 28. 3012. g Gen. sing. of the mas. noun Väsudeva (Lit. 'a son of Vasudeva', but here used to refer particularly to Sri Kṛṣṇa ) 18. 74. 3013. g: Nom. sing. of the mas. noun Vasudeva (See No. 3012) 7. 19; 10. 37; 11. 50. fana: 3014. विकम्पितुम् Inf. of the root Kamp with the prefix Vi (To shake or to cause to tremble) 2. 31. 3015. f: Nom. sing. of the mas. noun Vikarna (The name of a warrior fighting on the side of the Kauravas in the Mbh. war) 1. 8. 3016. विकर्मण: Gen. sing of the neu. noun Vikarman (An act which has been prohibited) 4. 17. This is not abl. sing. of the word. (See Sankara's commentary). 3017. विकारान् Acc. plu. of the mas. form Vikära (A modification) 13. 19. 3018. f: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Vikranta (One who performs heroic deeds) 1. 6. 131 3019 विगतकल्मष: Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vigatakalmaşa (One from whose mind sin has dis- appeared) 6. 28. 3020. विगतज्वरः Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. from whose mind sorrow has dis- participial adj. Vigatajvara (One appeared) 3. 30. 3021. fama: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vigatabhi (One whose mind has become free from fear) 6. 14. 3022. विगतस्पृहः Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vigatasprha (One whose mind has become free from expectations) 2. 56; 18. 49. 3023. fama: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Vigata (Disappeared or vanished) 11. 1. विगतेच्छाभयक्रोधः 3024. fen: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vigateccha- bhayakrodha (One whose mind has become free from desire, fear and anger) 5. 28. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3025. fagur: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Viguna (That which is without good qualities) 3. 35; 18. 47. 3026. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Vicakṣaṇa used as a noun (Men of discernment) 18.2. 3027. विचालयेत् Caus. 3rd pers. sing. of the root Cal with the prefix Vi (To cause to move or put in motion or cause to leave a fixed position ) 3. 29. 3028. Tre Pass. 3rd pers. sing. of the caus. form of the root Cal with the prefix Vi (See No. 3027) 6. 22; 14.23. 3029. विचेतसः Nom. plu of the mas. form of the adj. Vicetas (One who has lost one's sense of discri- mination) 9. 12. noun 3030. विजयम् Acc. sing of the mas (Victory) 1. 32. 3031. विजयः Nom. sing of the mas. noun Vijaya (See No. 3030) 18. 78. 3032. विजानतः : Gen. sing of the pres. participial adj. Vijänat (Know- ing or realising) 2. 46. 3033. fata: Pres. 3rd pers. dual of the root Jña with the prefix Vi (To know or realise ) 2. 19. 3034. विजानीयाम् Pot. 1st pers. sing. of the root Jña with the prefix Vi (See No. 3033 ) 4. 4. विदितात्मनाम् acquired control over one's mind). This is the variant adopted by Rāmā- nuja in place of Viditätmanāṁ in 5. 26 (See Entry No. 3045 infra). 3036. fafat Nom. sing. of the comp. adj. Vijitätman (See No. 3035 supra) 5. 7. 3037. विजितेन्द्रिय: Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vijitendriya (One who has acquired control over one's senses) 6. 8. 3038. विज्ञानम् Inf of the root Jha with the prefix Vi (See No. 3033) 11. 31. 3039. विज्ञानसहितम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Vijñā- nasahita (Together with the realisa- tion of knowledge) 9. 1. 3040. विज्ञानम् Nom. sing of the neu. noun Vijñāna (Realisation of knowledge) 18.42. 3041. विज्ञाय Ind past participle of the verb Jña with the prefix Vi (See No. 3033) 13. 18. 3042 वितता: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Vitata (Spread out or re- vealed or expounded ) 4. 32. 3043. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Vittesa (Lit. the Lord of Wealth' and hence 'Kubera' ) 10. 23. 3044. विद्धामि Pres. 1st pers. sing. of the root Dha with the prefix Vi (To grant) 7. 21. 3045. विदितात्मनाम् Gen. plu of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Viditātman (One who knows the self) 5. 26. Rāmā- nuja reads here Vijitätmanāṁ (App. I. 16). If that reading is adopted this entry would be required to be omitted altogether. 3035. विजितात्मनाम् Gen. plu of the comp. adj. Vijitātman (One who has 132 fafecar 3046. ff Ind. past participle of the 2nd conj. Paras. root Vid (To know) 2. 25; 8. 28. Primary Word-Units 3047. fag: Pres. 3rd pers. plu. of the root Vid (See No. 3046) 4. 2; 7. 29, 30; 8. 17; 10. 2, 14; 13.34; 16.7; 18. 2. 3048. ff Imp. 2nd pers. sing. of the root Vid (See No. 3046) 2. 17; 3. 15, 32, 37; 4. 13, 32, 34; 6. 2; 7. 5, 10, 12; 10. 24, 27; 13. 2, 192, 26; 14.7, 8; 15. 12; 17. 6, 12; 18. 20, 21. 3049. fu: Pres. 3rd pers. plu. of the root Vid (See No. 3046) 2. 6. 3050. fra Pres. 3rd pers. sing. of the 4th conj. Atma. root Vid (To be) 2. 162, 31, 40; 3. 17; 4.38; 6. 40; 8. 16; 16. 7. 3051. fa Pot. 3rd pers. sing. of the root Vid (See No. 3046) 6. 23; 14. 11. 3052 विद्यानाम् Gen. plu. of the fem. noun Vidya (Knowledge or Science) 10. 32. 3053. far Pot. 1st pers. sing. of the root Vid (See No. 3046) 10. 17. 3054 विद्याविनयसंपन्ने Loc. sing of mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vidyāvinayasaṁpanna (One who is endowed with know- ledge, and good manners) 5. 18. 3055. विद्वान् Nom. sing of the mas, form of the adj. Vidvat used as a noun (A learned man) 3. 25, 26. विनियम्य cognised by the prescribed rules) 17. 11. 3058 विधिहीनम् Acc. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vidhihina (Devoid of a prescribed form) 17. 13. 3056. विधानोक्ता: Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vidhänokta (Men- tioned in the prescribed rules as to ceremonies) 17. 24. 3059. fataa Pass. 3rd pers. sing. of the root Vidha (To ordain or fix) 2. 44. 3060. विधेयात्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Vidhe- yatman (One whose heart can be regulated at will) 2. 64. 3061 बिनड़्क्ष्यसि Fut 2nd pers. sing. of the root Nas with the prefix Vi (To perish) 18. 58. 3062. विनय Ind past participal of the root Nad with prefix Vi (To make a sound ) 1. 12. 3063. विनश्यति Pres. 3rd pers. sing. of the root Naś with the prefix Vi (See No. 3061) 4. 40; 8. 20. 3064. विनइयत्सु Loc. plu. of the neu. form of the pres. participial adj. Vinaśyat (Perishing) 13. 27. 3065. far Adv. Ind. (Without) 10. 39. 3066. विनाशम् Acc. sing of the mas. noun Vināśa (Destruction) 2. 17. 3067. T: Nom. sing. of the mas. noun Vināśa (See No. 3066) 6.40. 3068. विनाशाय Dat sing of the mas. noun Vinäśa (See No. 3066) 4. 8. 3069 बिनियतम् Nom. sing of the past pass. participial adj. Viniyata (Well-regulated) 6. 18. 3070. विनियम्य Ind past participle of the root Yam with the prefixes Ni and Vi (To regulate completely or bring well under one's control) 6.24. 3057. fee: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vidhidrsta (As re- 133 विनिवर्तन्ते 3071 विनिवर्तन्ते Pres. 3rd pers. plu. of the root Vit-vart with the prefixes Ni and Vi (To recede or vanish) 2. 59. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3072. faga: Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vinivṛttakama (One from whose heart desires have receded or vanished) 15. 5. 3073. विनिश्चितैः Inst. plu, of the neu. form of the past pass. participial adj. Vinişcita (Well-settled) 13. 4. 3074. fata Pres. Paras. 3rd pers. sing, of the 6th conj. Ubhayapadi root Vid (To obtain or acquire) 4.38; 5. 21; 18. 45, 46. 3075. fa Pres. Atma. 3rd pers. sing, of the root Vid (See No. 3074) 5.4. 3076. faf Pres. Paras. 1st pers. sing. of the root Vid (See No. 3074) 11. 24. 3077 विपरिवर्तते Pres 3rd pers. sing. of the root Vrt-vart with. prefixes Pari and Vi (To move about in a circle) 9. 10. 3078. f Nom. sing. of the neu. form of the past participial adj. Viparīta (Opposite) 18. 15. 3079 विपरीतानि Nom. plu of the neu. form of the past participial adj. Viparita (See No. 3078) 1. 31. 3080 विपरीतान् Acc, plu of the mas. form of the past participial adj. Viparita (See No. 3078) 18. 32. 3081 विपश्चितः Nom. plu. of the mas. form of the adj. Vipaşcit used as a noun ( A wise or learned man) 2.60. विमुक्त: 3083. विभक्तेषु Loc. plu. of the neu. form of the past pass. participial adj. Vibhakta (See No. 3082) 18. 20. 3084. विभावसौ Loc. sing of the mas. noun Vibhāvasu (Fire) 7.9. 3085. विभुम् Acc. sing of the mas. noun Vibhu (The Pervading One) 10. 12. 3086. fa: Nom. sing. of the mas. noun Vibhu (See No. 3085) 5. 15. 3087 विभूतिभिः Inst plu. of the fem. noun Vibhūti (An object through which the Supreme Being has become manifest prominently) 10. 16. 3088. विभूतिमत् Nom. sing of the neu. form of the adj. Vibhūtimat (That which has a Vibhuti in it) 10. 41. Vibhuti here has the sense of a manifestation of the Supreme Being in an exceptional manner', as opposed to the object'. 3089. विभूतिम् Acc. sing of the fem. noun Vibhūti (See Nos. 3087 and 3088) 10. 7, 18. 3090. विभूती: Nom. plu. of the fem.. noun Vibhūti (See No. 3087 supra) 10. 19. For the occurrence of this word there see the notes on the words आत्मनः and शुभाः 3091 विभूतीनाम् Gen. plu of the fem. noun Vibhuti (See No. 3087) 10.40. 3092. विभूते: Gen. sing of the fem. noun Vibhūti (See No. 3087) 10. 40. 3093 विमत्सर: Nom. sing of the mas. form of the adj. Vimatsara (One who is free from jealousy or envy) 4. 22. 3082. विभक्तम् Nom. sing of the neu. form of the past pass. partici- pial adj. Vibhakta (Divided) 13, 16. 134 3094. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Vimukta Released) 9. 28; 14. 20; 16. 22. farytat: 3095. fagt: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Vimukta (See No. 3094) 15. 5. Primary Word-Units 3096. विमुच्य Ind past participle of the 6th conj. Ubhayapadi root Muc-muñic with the prefix Vi (To give up, cast off or release) 18. 53. 3097. fagafa Pres. Paras. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Muc- muñc with the prefix Vi (See No. 3096) 18. 35. 3098. faga Pres. 3rd pers. sing. of the root Muh with the prefix Vi (To be deluded or infatuated ) 2. 72. विशते king fighting on the side of the Pandavas in the Mbh. War in whose country they had lived incognito ) 1.4, 17, 3108. बिलग्नाः Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Vilagna (Stuck or pressed hard) 11. 27. 3099. f: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Vimüdha (One who has been deluded away) 6. 38. 3100. fara: Nom. sing. of the mas. comp. noun Vimūḍhabhāva (A sense of delusion) 11. 49. 3101. विमूढात्मा Nom. sing of the mas. comp. noun Vimūdhātman (One whose heart has been over- powered by delusion) 3. 6. 3102. faer: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Vimüdha (See No. 3099) 15. 10. 3103 विमृश्य Ind past participle of the root Mrs with the prefix Vi (To think over ) 18. 63. 3104. विमोक्षाय Dat sing of the mas. noun Vimokṣa (Complete release or final liberation) 16. 5. 3105. विमोक्ष्यसे Fut. 2nd pers. sing. of the Ubhayapadi root Muc- muñic with the prefix Vi (See No. 3109. विवस्वतः Gen. sing of the mas. noun Vivasvat (The Sun) 4. 4. 3110. विवस्वते Dat. sing of the mas. noun Vivasvat (See No. 3109) 4. 1. 3111 विवस्वान् Nom. sing of the mas. noun Vivasvat (See No. 3109) 4. 1. 3112. विविक देश से विश्वम् Nom. sing. of the neu. comp. noun Viviktadeśa- sevitva (The quality of having made a secluded place one's place of residence) 13. 10. 3113. विविकसेवी Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Vivik- tasevin (One who has made a se- cluded place one's place of resi- dence) 18. 52. 3114. fafarar: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Vividha (Of diverse sorts) 17. 25; 18. 14. 3115. fafara: Inst. plu. of the mas. form of the adj. Vividha (See No. 3114) 13.4. 3096 ) 4. 32. 3106. विमोहयति Caus. 3rd pers. sing. of the root Muh with the prefix Vi (To throw one off one's guard or delude) 3. 40. 3107, fare: Nom. sing. of the mas. noun Virata (The name of a 135 3116. f Nom. sing. of the neu. form of the past participial adj. Vivṛddha (Augmented, increased or accelerated) 14. 11. 3117. f Loc. sing. of the neu. form of the adj. Vivṛddha (See No. 3116) 14. 12, 13. 3118. fa Pres. Atma. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Vis (To enter) 18. 55. farafa Bhagavadgita Word-Index Pt. I A विषये न्द्रियसंयोगात् in the acc. which does not seem to fit in well in the sentence. 3129. विश्वरूपम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Viśva- rupa used as a form of address. 11. 16. See the preceding entry as to its meaning and its occurrence there. 3130. f Gen. sing. of the neu. noun Viśva (The Universe) 11. 18, 38. 3119. a Pres. Paras. 3rd pers. plu. of the root Vis (See No. 3118) 8. 11; 9. 21; 11. 21, 27, 28, 29². 3120. विशालम् Acc. sing of the mas. form of the adj. Viśāla (Wide or expansive) 9. 21. 3121. fafter: Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Višista (He who has acquired a special importance) 1. 7. 3122. विशिष्यते Pass. 3rd pers. sing. of the root Sis with the prefix Vi (To have a special importance) 3.7; 5. 2; 6. 9; 7. 17; 12. 12. 3123. fagar Inst. sing. of the fem. form of the adj. Visuddha (Refined or purified) 18. 51. 3124. विशुद्धात्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Viśud- dhatman (One whose heart is puri- fied) 5. 7. 3125. विश्वतोमुखम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Viśva- tomukha (He who has faces on all sides) 9. 15; 11. 11. 3126. विश्वतोमुखः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Viśva- tomukha ( See No. 3125 ) 10. 33. 3127. f Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Viśva- mūrti used as a form of address (One who has assumed the form of the Universe) 11. 46. 3131. विश्वम् Acc. sing of the neu. noun Viśva (See No. 3130) 11. 19, 38; The same used irregularly as an adj. qualifying the noun Rūpa (That which is identical with or has the form of the Universe) 11. 47. 3132. विश्वे An abbreviated form of the term Viśvedevāḥ (A group of Vedic gods) 11. 22. 3133. विश्वेश्वर Voc. sing of the mas. comp. noun Viśveśvara. (The Lord of the Universe) 11. 16. 3134. Nom. sing. of the neu. noun Vişa (Poison ) 18. 37, 38. 3135 विषमे Loc. sing of the adj. Vişama used as a noun (A difficult or embarrassing situation) 2. 2. 3136. विषयप्रवाला: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Vişaya- pravāla (That which has the objects of sense-perception as its sprouts) 15. 2. 3137. विषयान् Acc. plu. of the mas. noun Vişaya (An object of sense- perception) 2. 62, 64; 4. 26; 15.9; 18. 51. 3138. विषया: Nom. plu. of the mas. noun Visaya (See No. 3137) 2. 59. 3139 विषयेन्द्रियसंयोगात् Abl. sing of the mas. comp. noun Vişayendriya- samyoga (Contact between an object and the sense for its perception) 18. 38. 3128. विश्वरूप Voc. sing of the mas. form of the comp. adj. Viśvarūpa used as a form of address (One who has the Universe as his form) 11. 16. Sankara according to the J. H. P. edition reads here Visvarüpa (App. I. 30). Although not sup- ported by others this word in the voc. case is preferable to the one 136 विषादम् 3140. f Acc. sing. of the mas. noun Vișāda (Dejection or re- morse) 18. 35. Primary Word-Units 3141. faar Nom. sing. of the mas. noun Visādin (One who is habitually in a dejected mood) 18.28. 3142. f Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Vișidat (One who is feeling dejected ) 1. 28. 3143 विपदन्तम् Acc. sing of the mas. form of the pres. participial adj. Višidat (See No. 3142) 2. 1, 10. Rāmānuja alone amongst the comm. reads Sidamanam in place of this word in 2. 10. (See App. I. 5). 3144. fg Ind. past participle of the root Stambh with the prefix Vi (To fix firmly) 10. 42. 3145. विष्टितम् Nom. sing of the neu. form of the past participial adj. Vişthita (That which has pervaded or surrounded) 13. 17. For the occurrence of this word there see the note on the word विष्टितम्. 3146. f: Nom. sing. of the mas. noun Visnu (One of the twelve names of the Vedic deity Aditya) 10. 21. (See also No. 3147.) 3147. facit Voc. sing. of the mas. noun Vişņu (The God who pervades the Universe and protects it; one of the Pauranic trinity) 11. 24, 30. (See also No. 3146.) विहारशय्यासनभोजनेषु (Lit. 'to leave off, cast aside, throw out, or abandon', but here to create or evolve ') 9. 7, 8. 3148. f: Nom. sing. of the mas. noun Visarga (Specific crea- tion) 8. 3. 3151. विसृज्य Ind. past participle of the root Srj with the prefix Vi (See No. 3150, 1.47. 3152. fare: Adv. Ind. (In de- tails) 11. 2; 16. 6. 3153 बिस्तरस्य Gen. sing of the mas, noun Vistara (Expansion) 10. 19. 3154. f: Nom. sing. of the mas. noun Vistara (See No. 3153) 10. 40. 3155. for Inst. sing. of the mas. noun Vistara used adverbially (In details) 10. 18. 3156 विस्तारम् Acc. sing of the mas. noun Vistara (The same as Vistara for which see No. 3153) 13.30. 3157. f: Nom. sing. of the mas. noun Vismaya (Surprise) 18. 77. 3158. विस्मयाविष्ट: Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vismayāvista (One who is overpowered by sur- prise) 11. 14. 3159. fafar: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Vismita (Surprised) 11.22. 3160 विहाय Ind past participle of the root Ha with the prefix Vi (To abandon or cast off) 2. 22², 71. 3161. बिहारशय्यासनभोजनेषु Loc. plu. of the neu. comp. noun Vihara- sayyāsanabhojan (Listless outing, bed, seat and dinner) 11. 42. In this context the expression can be appro- priately translated as "At the times of moving about for pleasure, lying down, sitting or dining, together". 3149. f Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Visrjat (Ejecting) 5. 9. 3150.fi Pres. 1st pers. sing. of the root Srj with the prefix Vi 137 faftara 3162. विहितान् Acc. plu. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Vihita (Ordained ) 7. 22. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3163. fafar: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Vihita (See No. 3162) 17. 23. 3164. te Pres. 3rd pers. plu. of the root Iks with the prefix Vi (To observe or gaze at ) 11. 22. 3165: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vitaragabhaya- krodha (One who is devoid of at- tachment, fear and anger) 2. 56. 3166. वीतरागभयक्रोधा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vitaragabhaya- krodha (See No. 3165) 4. 10. 3167. aa: Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vitaraga (One who is devoid of attachment) 8. 11. 3168 वीर्यवान् Nom. sing of the mas. form of the adj. Viryavat (Strong or vigorous) 1. 5, 6. 3169. वृकोदर: Nom. sing of the mas. form of the adj. Vrkodara used as a noun for designating Bhima (Lit. 4 one who has a stomach like that of a wolf' and hence one with an inordinate appetite') 1. 15. 3170. बृजिनम् Acc. sing of the neu. noun Vrjina (Sin) 4. 36. 3171. Gen. plu. of the mas. noun Vrsni (A member of the Vrsni branch of the Yadava clan) 10. 37. वेदानाम् 3174. Pres. 3rd pers. sing. of the root Vid (See No. 3046) 2. 19; 4. 9; 6. 21; 7. 3; 10. 3, 7; 13. 1, 23; 14. 19; 18. 21, 30. 3172. Acc. sing. of the mas. noun Vega (Lit. 'velocity or force', but here, 'a forceful attack' ) 5. 23. 3173. ar Nom. sing. of the mas. noun Vett (A knower) 11. 38. . 3175. Pres. 2nd pers. plu. used irregularly as the 2nd pers. sing. of the root Vid (See No. 3046 ) 4. 5; 10. 15. 3176. Pres. 3rd pers. sing. of the root Vid used as an alternative to Vetti (See No. 3046 and 3174) 2. 21, 29; 7. 26d; 15. 1.; noun Veda (The storehouse of know- ledge in the archaic Sanskrit langu- age consisting of prayers, sacrificial music, known as the Rk, Yajus and formula and mantras adapted to Sama respectively. The author of the Gitä does not recognize the Atharvaveda, which principally contains Mantras relating to magical rites and spells, as the Fourth Veda. (See 9. 20-21) 10. 22. 138 ular use of the same in place of the st. pers. sing. Vedmi, 4. 5; 7.26a. 3177. वेदयज्ञाध्ययनैः Inst plu. of the neu. comp. noun Vedayajñadhya- yana (Study of the Vedas and of the sacrifices ). 11. 48. This is the mean- ing according to Sankara's interpre- tation. (See his com. on this stanza). 3178. वेदवादरताः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Veda- vädarata (One who is passionately devoted to the Vedavāda) 2. 42. 3179 वेदवित् Nom. sing of the mas. comp. noun Vedavid (One who knows the Vedas) 15. 1, 15. 3180. वेदविदः Nom. plu. of the mas. comp. noun Vedavid (See No. 3179) 8. 11. 3181. वेदानाम् Gen. plu. of the mas. वेदान्तकृत् 3182. Nom. sing. of the mas. comp. noun Vedantakṛt (The founder of the Vedāntas i. e. the Aupanişad school) 15. 15. 3183. t: Nom. plu. of the mas. noun Veda (See No. 3181) 2. 45; 17. 23. Primary Word-Units 3184. वेदितव्यम् Nom. sing of the neu. form of the pot. participial adj. Veditavya (That which should be known) 11. 18. 3185 वेदितुम् Inf. of the root Vid (See No. 3046) 13. supernumerary stanza (See App. I. 31); 18. 1. 3186. g Loc. plu. of the mas. noun Veda (See No. 3181) 2. 46; 8. 28. 3187. Loc. sing. of the mas. noun Veda (The three Vedas taken. collectively) 15. 18. 3188. Inst. plu. of the mas. noun Veda (See No. 3181) 11. 53; 15. 15. 3189. Nom. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Vedya (The thing that should be known) 9. 17; 11. 38. 3190. a: Nom. sing. of the mas. form of the pot. participial adj. Vedya (He who should be known) 15. 15. 3191.: Nom. sing. of the mas. noun Vepathu (Horripilation or tremor) 1. 29. 3192. वेपमान: Nom. sing of the mas. form of the pres. participial adj. Vepamāna (One who was trem- bling) 11. 35. व्यथन्ति of attachment i. e. indifference to- wards the objects of sense-percep- tion) 13. 8; 18. 52. 3193. : Nom. sing. of the mas. noun Vainateya (The son of Vinatā i, e. Garuda ) 10. 30. 3194. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Vairagya (Absence 3195. Inst. sing. of the neu. noun Vairagya (See No. 3194) 6.35. 3196. वैरिणम् Acc. sing of the mas. noun Vairin (An enemy) 3. 37. 3197. वैश्यकर्म Nom. sing of the neu. comp. noun Vaisyakarman ( Ac- tion appropriate to a member of the Vaisya class) 18. 44. 3198. : Nom. sing. of the mas. noun Vaisya (A member of the third Varna who was either an agricul- turist or a trader by profession) 9. 32. 3199 वैश्वानर: Nom. sing of the mas. noun Vaiśvānara (The heat in the stomach popularly known as the Jatharägni) 15. 14. 3200. व्यक्तमध्यानि Nom. plu. of the_ neu. comp. noun Vyaktamadhya (That which is manifest in the middle stage) 2. 28. 3201.: Nom. plu. of the fem. noun Vyakti (Lit. ' a thing which is manifest' and hence the state of an individual' or 'manifestation')'8. 18. 3202. Acc. sing. of the fem. noun Vyakti (See No. 3201) 7. 24; 10. 14. 3203. व्यतितरिष्यति Fut 3rd pers. sing. of the root Tr with the prefixes Ati and Vi (To swim across ) 2. 52. 3204 व्यतीतानि Nom. plu. of the neu. form of the past pass. partici- pial adj. Vyatīta (The one which has passed away ) 4. 5. 3205. a Pres. 3rd pers. plu. of the root Vyath (To be afflicted or disturbed.) 14. 2. This is a 1st conj. Atma. root but is irregularly used as a Paras. one. 139 व्यथयन्ति 3206 व्यथयन्ति Caus. 3rd pers plu. of the root Vyath (See No. 3205) 2. 15. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3207. Nom. sing. of the fem. noun Vyatha (Mental pain or an- guish) 11. 49. 3208, व्यथिष्टाः Imp. 2nd pers. sing. of the root Vyath (See No. 3205) 11. 34. 3209. Imperf. 3rd pers. sing. of the root Dr with the prefix Vi (To tear asunder) 1. 19. 3210. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Vyanunädayat (Causing to re- sound) 1. 19. 3211. व्यपाश्रित्य Ind past participle of the root Sri with the prefixes Apa and Vi (To resort to or take shelter under) 9. 32. 3212. व्यपेतभी: Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vyapetabhi (One who has cast off fear ) 11. 49. 3213, 7: Nom. sing. of the mas. noun Vyavasaya (Stratagem, determination or exertion, according to context) 10. 36; 18. 59. 3214 व्यवसायात्मिका Nom. sing of the fem. form of the comp. adj. Vyavasāyātmika (Of the nature of a fixed determination) 2. 41, 44. 3215. व्यवसितः Nom. sing of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Vyavasita (Proceeded or determined to do a particular thing) 9.30. 3216.fr: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Vyavasita (See No. 3215) 1. 45. हाम् 140 W 3217. व्यवस्थितान् Acc. plu. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Vyavasthita (Arranged or properly ordained ) 1. 20. 3218. व्यवस्थितौ Nom. dual of the mas, form of the past participial adj. Vyavasthita (See No. 3217) 3. 34. 3219 व्यात्ताननम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Vyättā- nana (One whose mouth has been opened up) 11.24. 3220. व्याप्तम् Nom. sing of the neu. form of the past pass. partici- pial adj. Vyäpta (Pervaded ) 11. 20. 3221. व्याप्य Ind. past participle of the root Ap with the prefix Vi (To pervade) 10. 16. 3222. Inst. sing. of the neu. form of the adj. Vyāmiśra (Ambiguous) 3. 2. 3223. व्यासप्रसादात् Abl. sing of the mas. comp. noun Vyāsaprasada (The favour of Vyasa ) 18. 75. 3224. : Nom. sing. of the mas. noun Vyasa (The name of the sage who had composed the Mahabharata, in the Bhişmaparvan whereof the Bhagavadgita is contained as an episode) 10. 13, 37. 3225. व्याहरन् Nom. sing of the pres. participial adj. Vyāharat (Mut- tering or repeating in a low tone) 8. 13. 3226 व्युदस्य Ind past participle of the root As with the prefixes Ud and Vi (To cast off) 18. 51. 3227. व्यूढम् Acc, sing of the neu. form of the past participial adj. Vyüdha (Arranged strategically) 1. 2. 3228. व्यूढाम् Acc. sing of the fem. form of the past pass. participial adj. Vyudha (See No. 3227) 1. 3. p EIST Primary Word-Units 3229. Imp. 2nd pers. sing. of the root Vraj (To go or sweep the way) 18. 66. The expression di an of which this word forms part should be understood to mean CE surrender thyself to or seek resort in me)". 3230. Pot. 3rd pers. sing. of the root Vraj (See No. 3229) 2.54. The question may mean either "What would he sweep away from his way?" or "Where would he go?" The first would have to be understood in a metaphorical sense. ST 3231. af Pres. Paras. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Sak To be able to do something) 5. 23. 3232. Pres. Paras. 1st pers. sing. of the root Sak (See No. 3231) 1. 30. 3233. i Pres. Paras. 2nd pers. sing. of the root Sak (See No. 3231) 12.9. 3234. Pres. Atma. 2nd pers. sing. of the root Sak (See No. 3231) 11.8. 3235. Nom. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Sakya (Possible) 11. 4; 18.11. 3236. 7: Nom. sing. of the mas. form of the pot. participle Sakya (See No. 3235) 6. 36; 11. 48, 53, 54. शंससि 3240. Acc. plu. of the mas. noun Sankha (See No. 3238) 1. 18. 3241. Acc. dual of the mas. noun Sankha (See No. 3238) 1. 14. 3242. 3: Nom. sing. of the mas... noun Satha (A rogue) 18. 28. 3243. : Adv. Ind. (By hund- reds) 11. 5. 3244. शत्रुत्वे Loc. sing of the neu. noun Satrutva (Enmity) 6. 6. 3245 शत्रुवत् The mas. noun Satru with the suffix Vat having the sense of likeness (Like an enemy) 6. 6. 3246. Acc. sing. of the mas. noun Satru (An enemy) 3. 43. 3247. : Nom. sing. of the mas. noun Satru (See No. 3246) 16. 14. Acc. plu. of the mas. noun Šatru (See No. 3246) 11. 33. 3249. Loc. sing. of the mas. noun Satru (See No. 3246) used in the sense of the dat. sing. 12. 18. 3248. 3250. : Adv. Ind. (Slowly) 6, 252, 3251 शब्दब्रह्म Acc. sing of the neu. comp. noun Sabdabrahma (The Veda) 6. 44. The expression शब्दब्रह्मातिवर्तते means "Transcends the Vedas (the foundation of the Karmamärga)". 3252. : Nom. sing. of the mas. noun Sabda (Sound) 1. 13; 7. 8. 3237. T: Nom. sing. of the mas. noun Sankara (One of the names of the Vedic Rudra and of the third god of the Pauranic trinity) 10. 23. 3238. Acc. sing. of the mas. noun Sankha (A conch) 1. 12. 3239. : Nom. plu. of the mas. noun Sańkha (See No. 3238) 1. 13. 3253. शब्दादीन् Acc. plu. of the mas. comp. noun Sabdadi (Sound &c.) 4. 26; 18. 51. 3254. Acc. sing. of the mas. noun Sama (Calmness or peace of mind) 11.24. 3255. TH: Nom. sing. of the mas. noun Sama (See No. 3254) 6. 3; 10. 4; 18. 42. 3256. Pres. 2nd pers. sing. of the root Sams (To praise) 5. 1. 141 शरणम् 3257. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sarana (Resort or rescue) 2: 49; 9. 18; 18. 62, 66. See also the words अन्विच्छ, गच्छ and Bhagavadgita Word-Index Pt. I A for the appropriate verbs to be used when any of them is preceded by this word. 3258. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sarira (The or a physical body) 13. 1; 15. 8. 3259. Nom. sing. of the fem. comp. noun Sarirayātrā (Means of bodily sustenance) 3. 8. 3260. शरीरवाशनोभिः Inst plu. of the neu. comp. noun Sarīravāngma- nas (The physical body, speech and mind) 18. 15. 3261. शरीरविमोक्षणात् Abl. sing of mas. comp. noun Sariravimokṣaṇa (Release from the physical body, i. e. death )'5. 23. 3262. Tܶ¶ Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Sarira- stha (Residing in the body) 17. 6. 3263. शरीरस्थ: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Sarira- stha (See No. 3262 ) 13. 31. 3264. शरीराणि Acc. plu. of the neu. noun Sarira (See No. 3258) 2. 22. 3265. शरीरिण: Gen. sing of the mas. noun Saririn (The embodied soul) 2. 18. 3266. Loc. sing. of the neu. noun Sarira (See No. 3258) 1. 29; 2. 20; 11. 13. 3267. Acc. sing. of the neu. noun Sarman (Happiness or ease ) 11. 25. शान्तिः 3269. शशिसूर्यनेत्रम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Sasi- süryanetra (He who has the moon and the sun for his eyes) 11. 19. 3270. शशिसूर्ययो: Gen. dual of the mas. comp. noun Sašisurya (The moon and the sun ) 7. 8. 3271. a Nom. sing. of the mas. noun Sasin (The moon) 10. 21. 3272. Adv. Ind. (For ever) 9.31. The expression g means "Eternal tranquillity". 3273. शस्त्रपाणयः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Sastra- pani (One who has a weapon in his hand) 1.46. 3268. TT: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Saśāńka used as a noun. (One who has the mark of a deer i. e. the moon) 11. 39; 15.6. 3274 शस्त्रभृताम् Gen. plu. of the mas. comp. noun Sastrabhṛt (One who holds a weapon) 10. 31. 3275. शस्त्रर्सपाते Loc. sing of the comp. noun Sastrasampāta (The fall of weapons ) 1. 20. mas. 3276. for Nom. plu. of the neu. noun Sastra (A weapon) 2. 23. 3277. : Nom. plu. of the fem. noun Sakha (A branch) 15. 2. 3278. Imp. 2nd pers. sing. of the root Saś (To teach or direct) 2.7. 3279. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Sānta- rajas (One, the attribute of Rajas in whose nature has subsided) 6. 27. 3280. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Santa (Pacified) 18.53. 3281. शान्तिम् Acc. sing of the fem. noun Santi (Quietitude, tranquillity or peace of mind) 2. 70, 71; 4. 39; 5. 12, 29; 6. 15; 9. 31; 18.62. 3282. a: Nom. sing. of the fem. noun Santi (See No. 3281) 2. 66; 12. 12; 16. 2. 142 शरीरम् 3283. शारीरम् Acc. sing of the neu. form of the adj. Särira (Physical) 4. 21. 3284. at Nom. sing. of the mas. comp. noun Säśvatadharma- goptr (One who is the preserver of the eternal Dharma i. e. such an order of things as does not change with times and places) 11. 18. Primary Word-Units 3285. Gen. sing. of the mas. form of the adj. Saśvata (Eternal i. e. such as does not change with times and places) 14. 27. 3286. Acc. sing. of the mas. or neu. form of the adj. Śaś- vata (See No. 3285) 10. 12; 18.56, 62. 3287. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Šāśvata (See No. 3285) 2. 20. 3288. mas. form of the adj. No. 3285) 1. 43. Nom. plu. of the Šāśvata (See 3289. शाश्वती: Nom. plu. of the fem. form of the adj. Śaśvata (See No. 3285) 6. 41. The expression शाश्वतीः समाः is only a literary flourish. It only means for a pretty large number of years. " 3290. Nom. dual of the fem. form of the adj. Šāśvata (See Nos. 3285 and 3289) 8. 26. 3291. af gefara 3293. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sastra (The scripture) 15. 20; 16. 24. Acc. sing. of the neu. form of the comp. past pass. participial adj. Sastravidha- nokta (That which has been ordained by the scripture ) 16. 24. 3292. शास्त्रविधिम् Acc. sing of the fem. comp. noun (The method pre- scribed by the scripture) 16. 23; 17. 1. 3294 शिखण्डी Nom. sing of the mas. noun Sikhandin (The name of a warrior fighting on the side of the Pandavas in the Mbh. war) 1.17. 3295. शिखरिणाम् Gen. plu. of the mas. noun Sikharin (Lit. 'that which has a summit' and hence a moun- tain') 10. 23. 3296. r Inst. sing. of the neu. noun Siras (The head) 11. 14. 3297. : Nom. sing. of the mas. noun Sisya (A disciple or a pupil) 2.7. 3298. Inst. sing. of the mas. noun Sisya (See No. 3297) 1. 3.. of the mas. form of the comp. adj. 3299. शीतोष्णसुखदुःखदा: Nom. plu. Sitoṣṇasukhaduḥkhada (Such as give rise to pleasure and pain owing to their being cold and hot ) 2. 14. 3300. शीतोष्णसुखदुःखेषु Loc. plu. of the neu. comp. noun Sitoşpasukha- duḥkha [Pleasure and pain arising from the touch of) cold and hot substances ] 6. 7; 12. 18. 3301. शुक्लकृष्णे Nom. dual of the fem. form of the comp. adj. Sukla- kṛṣṇa (White and black) 8. 26. 3302. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Sukla (White) 8.24. 3303. 3: Imp. 2nd pers. sing. of the root Suc (To be sorry or to feel aggrieved) 16. 5; 18. 66. 3304. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Suci (One who is of a pure character) 12. 16. 3305. शुचीनाम् Nom. plu. of the mas. form of the adj. Suci used as a noun (A man of a pure character i. e. a holy man) 6. 41. 143 शुचौ 3306. g Loc. sing. of the mas. form of the adj. Suci (See No. 3305) 6. 11. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3307. Loc. sing. of the mas. noun Svan (A dog) 5. 18. 3308. शुभान् Acc. plu. of the mas. form of the adj. Subha (Auspicious) 18. 71. 3309. : Nom. plu. of the fem. form of the adj. Subha (Auspicious) 10. 19. For the occurrence of this word there see the note on the word आत्मविभूतयः ( No. 565). 3310. gafarft Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Subhāśubhaparityagin (One who re- linquishes both the auspicious and inauspicious things) 12. 17. 3311. शुभाशुभफलै: Inst. plu. of the neu. comp. noun Subhāśubhaphala (Auspicious and inauspicious fruit) 9. 28. 3312. Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Subba- śubha used as a noun (A result which is either auspicious or inauspicious) 2. 57. 3313. Gen. sing. of the mas. noun Südra (A member of the fourth Varna whose duty it is to serve those of the three higher ones) 18. 44. 3314. शूद्राणाम् Gen. plu. of the mas. noun Südra (See No. 3313) 18. 41. इयालाः 3318. शृणुयात् Pot. 3rd pers. sing. of the root Sru (See No. 3317) 18. 71. 3315. : Nom. plu. of the mas. noun Sūdra (See No. 3313) 9. 32. 3316. Nom. plu. of the mas. form of the adj. Sūra (Brave) 1. 4, 9. 3317. Imp. 2nd pers. sing. of. the root Śrū (To hear) 2. 39; 7. 1; 10. 1; 13. 3; 16. 6; 17. 2, 7; 18. 4, 19, 29, 36, 45, 64. 3319. Pres. 3rd pers. sing. of the root Śrü (See No. 3317) 2. 29. 3320. शृण्वत: Gen. sing of the mas. form of the pres. participial adj. Śrunvat (Hearing ) 10. 18. 3321. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Śrunvat (See No. 3320) 5. 8. 3322.: Nom. sing. of the mas. noun Saibya (A king, of the family of Sibi, or of the Sibi country, who was fighting in the Mbh. war on the side of the Pandavas) 1. 5. 3323 शोकम् Acc. sing of the mas. noun Soka (Remorse or grief) 2. 8; 18, 35. 3324. शोकसंविघ्नमानस: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Sokasamvignamänas (One whose mind is perturbed by grief) 1. 47. 3325. a Pres. 3rd pers. sing. of the root Suc (See No. 3303) 12. 17; 18. 54. 3326. शोचितुम् Inf. of the root Suc (See No. 3303) 2. 26, 27, 30. 3327. Caus. 3rd pers. sing. of the root Suş (To dry up or to be afflicted) 2. 23. 3328. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sauca (Purity) 13. 7; 16. 3, 7; 17. 14; 18. 42. 3329. शौर्यम् Nom. sing of the neu. noun Saurya (Bravery) 18. 43. 3330. इयाला: Nom. plu. of the mas. noun Syala (A wife's brother) 1. 34. Nilakantha and several other comm. read 'Syālāḥ' in place of this word. (App. I. 4). The meaning thereof is the same as is above given. 144 erater: Primary Word-Units 3331. श्रद्धाना: Nom. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Sraddadhat (Keeping faith or confidence in ) 12. 20. 3332, ar Inst. sing. of the fem. noun Sraddha (Faith or confidence) 6. 37; 7. 21, 22; 9. 23; 12. 2; 17. 1, 17. 3333. ar Nom. sing. of the fem. noun Sraddha (See No. 3332) 17. 2, 3. 3334. श्रद्धामयः Nom. sing of the mas. form of the adj. Sraddhamaya (He who is full of faith) 17. 3. 3335. श्रद्धावन्तः Nom. plu. of the mas. form of the adj. Sraddhävat (One who possesses faith) 3. 31. 3336. aar Nom. sing. of the mas. form of the adj. Sraddhavat (See No. 3335) 4. 39; 6. 47; 18. 71. 3337. श्रद्धाविरहितम् Acc. sing of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Sraddhävirahita (That which is devoid of faith i. e. is not performed with faith) 17. 13. 3338. Acc. sing. of the fem. noun Sraddha ( See No. 3332) 7. 21. Sri Venkaṭanātha alone amongst the comm. reads here Bhaktim instead of Sraddham (App. I. 24). According to it, what is confirmed is devotion, not faith. श्रुत्वा 16. 1; 17. 2; 18. 2. I prefer to treat this as a comp. word as Sri is not inflected. 3341. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Srimat (Beautiful, pleasing or full of grandeur) 10. 41. 3342. श्रीमताम् Gen. plu. of the mas. form of the adj. Srimat used as a noun (One who is prosperous or in affluent circumstances) 6.41. 3343. ft: Nom. sing. of the fem. noun Sri (Beauty or prosperity ) 10. 34; 18. 78. 3344. Nom. sing. of the past pass. participial adj. Śrutavat (Had an occasion to hear) 18. 75. 3345. श्रुतस्य Gen. sing of the neu. form of the past pass. participial adj. Sruta used as a noun (That which has been heard) 2. 52. 3346 श्रुतम् Acc. sing of the neu. form of the past pass. participial adj. Śruta (Heard ) 18. 72. 3347. श्रुतिपरायणा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Śruti- parāyaṇa (One who is solely devoted to, or has full faith in, hearing) 13. 25. 3348. श्रुतिविप्रतिपन्ना Nom. sing of the fem. form of the comp. past pass. participial adj. Śrutiviprati- panna [That which has become many- sided owing to the hearing (of various views) ] 2. 53. The word gra does not here mean the Vedas. 3339. far: Nom. sing. of the past pass. participial adj. Srita (One who has become dependent upon another) 9. 12. 3340. 3349. Acc. dual of the mas. form of the past pass. participial adj. Śruta ( See No. 3346) 11. 2. Nom. sing. of the mas. comp. noun Sri Bhagavat (The Illustrious Lord) 2.2, 11, 55; 3.3, 37; 4. 1, 5; 5. 2; 6. 1, 35, 40; 7.1 ; 8. 3; 9. 1; 10. 1, 19; 11. 5, 32, 47, 52; 12. 2; 13. 1; 14. 1, 22; 15. 1; B. G. I. 10 3350. श्रुत्वा Ind past participle of the root Šru (To hear) 2. 29; 11. 35; 13. 25. 145 श्रेयः Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3351. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sreyas (Good or benefit) 1. 31; 2. 7; 3. 2, 11; 16. 22; Nom. sing. of the neu. form of the comp. degree of the adj. Praśasya (More beneficial or of superior merit) 2. 5, 31; 3. 35; 5. 1; 12. 12. 3352. Nom. sing. of the mas. form of the comp. degree of the adj. Prašasya (See No. 3351) 3. 35; 4.33; 18. 47. 3353. : Nom. sing. of the mas. form of the super. degree of the adj. Prašasya (See No. 3351) 3. 21. 3354 श्रोतव्यस्य Gen. sing of the neu, form of the pot. participial adj. Śrotavya used as a noun (A thing which ought to be heard ) 2. 52. 3355 श्रोत्रम् Acc. sing of the neu. noun Śrotra (The sense of hearing) 15.9. 3356.. Acc. plu. of the neu. noun Srotrādi (The group beginning with the sense of hearing) 4.26. 3357. श्रोष्यास Fut. 2nd pers. sing of the root Śrū (See No. 3350) 18. 58. 3358. श्वपाके Loc. sing of the mas. noun Svapäka (Lit. 'one who cooks a dog' and hence 'a Candala') 5. 18. 3359. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Svasat (Breathing ) 5. 8. 3360. श्वसुरान् Acc. plu. of the mas. noun Svasura (Lit. a father-in-law and thence any elderly relation of the male sex in his position) 1.27. 3361.: Nom. plu. of the mas. nom. Svasura (See No. 3360) 1, 34. 3363. षण्मासा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Şaņmāsa (A group of six months) 8. 24, 25. स 3364. Nom. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Sakta (Attached ) 18. 22. 3365. Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Sakta (See No. 3364) 5. 12. 3366.: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Sakta (See No. 3364) 3. 25. 3367. Nom. sing. of the mas. noun Sakhi (A friend) 4. 3; 11. 41, 44. 3368. सखीन् Acc. plu of the mas. noun Sakhi (See No. 3367) 1. 26. 3369. Voc. sing. of the mas. noun Sakhi (See No. 3367) 11. 41. Mark that the first word of the first and the last of the second line of this stanza are identical. The first is however 'made up of सखा + इति and the second of सखे + इति. The first is a case of a regular samdhi but the latter of an irregular one, resort- ed to in order to avoid an additional Laghu Matrā which would otherwise creep in. 3370. : Gen. sing. of the mas. noun Sakhi (See No. 3367) 11. 44. 3371. सगद्गदम् Comp adv Ind ( In faltering accents or a stammering tone) 11. 35. 3372. Gen. sing. of the mas. noun Sankara (A man of mixed de- scent) 3. 24. 3362.: Inst. plu. of the mas. form of the adj. Sveta (White) 1.14. 3373. : Nom. sing. of the mas. noun Sankara (See No. 3372 ) 1. 42. 146 Primary Word-Units सङ्कल्पप्रभवान् 3374 सङ्कल्पप्रभवान् Acc. plu of the mas. form of the comp. adj. San- kalpaprabhava (That which owes its origin to thoughts ) 6. 24. 3375. Loc. sing. of the neu. noun Sankhya (A battle) 1. 47; 2. 4. 3376 सङ्गरहितम् Nom. sing of the neu. form of the comp. past pass. participial adj. Sangarahita (Devoid of attachment) 18. 23. 3377 सङ्गवर्जितः Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Sangavarjita (One who has given up all attachment) 11. 55. 3378. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Sangavivarjita (One who has completely given up all attachment) 12. 18. 3379. Acc. sing. of the mas. noun Sanga (Attachment) 2. 48; 5. 10; 11; 18. 6, 9. 3380.: Nom. sing. of the mas. noun Sanga (See No. 3379) 2. 47, 62. 3381. Abl. sing. of the mas. noun Sanga ( See No. 3379) 2. 62. 3382. सङ्ग्रहेण Inst sing of the mas. noun Sangraha (Brevity or suc- cinctness) 8. 11. 3383 सङ्ग्रामम् Acc. sing of the mas. noun Sangräma (A battle) 2. 33. 3384. : Nom. sing. of the mas. noun Sanghata (Lit. 'a collect- tion'; here 'the organised collection of senses &c. called the physical body') 13. 6. 3385. सचराचरम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Sacara- cara used as a noun (The mobile and the immobile ) 9. 10; 11.7. सततयुक्तानाम् 3386. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Sacetas (Lively or pacified) 11. 51. 3387. सच्छन्दः Nom. sing of the mas. comp. noun Sacchabda (The word Sat) 17. 26. 3388. Pres. 3rd pers. sing. of the root Sañj (To become at- tached ) 3. 28. 3389. Pres. 3rd pers. plu. of the root Sanj (See No. 3388) 3.29. 3390 सञ्जनयन् Nom. sing of the pres. participial adj. Sañjanayat (Producing) 1. 12. 3391. Voc. sing. of the mas. noun Sanjaya (The name of the man who narrated the Mbh. War to Dhrtarästra) 1. 1. 3392. Pres. 3rd pers. sing. of the root Sañj (See No. 3388) 14. 9. 3393. : Nom. sing. of the mas. noun Sanjaya (See No. 3391) 1.2, 24, 47; 2. 1, 9; 11. 9, 35, 50; 18. 74. 3394. Pass. 3rd pers. sing. of the root Jan-jã with the prefix Saṁ (To give birth to) 2. 62; 13. 26; 14. 17. noun 3395 संज्ञार्थम् The fem. Sanjñā with the suffix Artham having the sense of the dat. case-termina- tion (For the sake of knowledge) 1.7. 3396. Nom. sing. of the neu. form of the pres. participial adj. (Being) Sat used as a noun (Exis- tence) 9. 19; 13. 12; 17. 23, 26, 27. 3397 सततयुक्तानाम् Gen. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Satatayukta (One who is always of a composed or well- balanced mind) 10. 10. 147 Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A सततयुक्ताः 3398 सततयुक्ता: Nom. plu of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Satatayukta (See No. 3397) 12. 1. 3399. Adv. Ind. (For ever or constantly) 3. 19; 6. 10; 8. 14; 9. 14; 12. 14; 17. 24; 18. 57. 3400. : Gen. sing. of the neu. form of the pres. participial adj. Sat used as a noun (A thing which exists ) 2. 16. 3401. Loc. sing. of the neu. form of the pres. participial adj. Sat (Being) 18. 16. 3402. सत्कारमानपूजार्थम् The fem. comp. noun Satkāramānapuja with the suffix Artham having the sense of the dat. case-termination (For the sake of getting reception, honour or homage) 17. 18. 3403 सरववताम् Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Sattva- vat (One who possesses the Sattva- guna) 10. 36. 3404. सवसमाविष्ट: Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Sattvasamävista One who is possessed all over by the Sattvaguna) 18. 10. 3405, सरवसंशुद्धि: Nom. sing of the fem. comp. noun Sattvasamsuddhi (Purification of the heart) 16. 1. 3405. सुरवस्था Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Sattvastha (Posted in the Sattva- guna) 14. 18. सद्भावे Nom. sing. of the neu. noun Sattva (An entity or existing thing, or existence, according to context) 10. 36, 41; 13. 26; 18. 40. 3407. * Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sattva (One of the three attributes of the primordial matter, or grit, or stamina) 14. 5, 6, 9, 10, 11; 17, 1; 3408. सध्वात् Abl. sing of the neu. noun Sattva (The attribute of that name) 14. 17. 3409 सस्वानुरूपा Nom. sing of the fem. form of the comp. adj. Sattvā- nurūpa (After the pattern of one's own being i. e. the heart) 17. 3. 3410. Loc. sing. of the neu. noun Sattva (See No. 3408) 14. 14. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Satya (Truth) 10. 4; 16.2, 7; 18 65; 3411. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Satya (True) 17. 15. 3412. Nom. sing. of the neu. comp. noun Sadasat (Existence and non-existence) 11. 37. 3413. सदसयोनिजम्मसु Loc. plu. of the neu. comp. noun Sadasadyoni- janma (Birth in a good or bad species of beings) 13. 21. 3414. Adv. Ind. (Always or for ever) 5. 28; 6. 15, 28; 8. 6; 10. 17; 18. 56. form of the adj. Sadrsa (Similar to 3415. Acc. sing. of the neu. or like) 3. 33; 4.38. 2416. form of No. 3415)
- Nom. sing. of the mas.
the adj. Sadrsa (See 16. 15. 3417. Nom. sing. of the fem. form of the adj. Sadrśa (See No. 3415) 11. 12. 3418. सदोपम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Sadoşa (Accompanied by a fault) 18. 48. 3419. सद्भावे Loc. sing of the mas comp. noun Sadbhäva (The state of existence) 17, 26. 148 Primary Word-Units समझान् 3420. Nom. sing. of the mas. 3432. सन्यासयोगयुक्तात्मा Nom. sing. form of the pres. participial adj: Sat (See No. 3396) 4. 6². सन् -3421. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Sanatana (Eternal or perpetual) 4. 31; 7.10. 3422. सनातनः Nom. sing of the mas. form of the adj. Sanātana (See No. 3421) 2. 24; 8. 20; 11. 18; 15.7. 3423. सनातनाः Nom. plu. of the mas. form of the adj. Sanātana (See No. 3421) 1. 40. 3424. सन्तरिष्यसि Fut 2nd pers. sing. of the root Tr with the prefix Sam (To cross over or transcend) 4.36. 3425. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Sat used as a noun (A pious or holy man) 3. 13. 3426. gg: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Santuşta (Satisfied completely) 3. 17; 12. 14, 19. 3427. सन्दश्यन्ते Pass 3rd pers plu. of the root Dré-pasy with the prefix Sam (To see all round) 11. 27. 3428. Ind. past participle. of the root Yam with the prefixes Ni and Sam (To control from all sides) 12. 4. 3429. afafae: Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Sannivista (Located) 15, 15. 3430. सध्यसनात् Abl. sing of the neu. noun Sannyasana (Abandon- ment or renunciation) 3. 4. of the mas. form of the comp. adj. Sannyasayogayuktätman (One whose mind has become composed by means of Sannyasayoga) 9. 28. 3433. सभ्यासस्य Gen. sing of the mas. noun Sannyasa (Abandonment or renunciation) 18. 1. For its special definition see No. 3434 infra. 3431. Ind. past participle of the root Nyas with the pre- fix Sam (To abandon or renounce completely) 3. 30; 5. 13; 12. 6; 18. 57. 3434. सन्यासम् Acc. sing of the mas. noun Sannyasa ( See No. 3433) 5. 1; 6. 2; 18. 2. The last stanza contains a special definition of this word. 3435. सन्यासः Nom. sing of the mas. noun Sannyasa (See No. 3433) 5. 2, 6; 18. 7. finition of this term which is in accord with that of 'Sannyasa' men- tioned in No. 3434. 3438, सन्यासेन Inst sing of the mas. noun Sannyasa (See No. 3433) 18. 49. 3439 सपत्नान् Acc. plu. of the mas. noun Sapatna (An enemy) 11. 34. 3440. Ind. numeral adj. Sapta (Seven) 10. 6. 3441. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the adj. Samagra (The whole ) 4. 23; 7.1; 11. 30. 3442. समग्रान् Acc. plu of the mas. form of the adj. Samagra (See No. 3441) 11. 30. 149 3436 सन्यासिनाम् Gen. plu of the mas. noun Sannyasin (Ordinarily 'a person who has renounced the world' 4 but here only one who has given up the performance of Kamya Karma as per 18. 2') 18. 12. 3437. सन्यासी Nom. sing of the 6. 1. This contains a special de- mas. noun Sannyasin (See No. 3436) समचित्तत्वम् 3443 समचित्तत्वम् Nom. sing of the neu, comp. noun Samacittatva (The quality of having a well-balanced mind) 13. 9. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3444. Nom. sing. of the fem. noun Samata (Equality or even- mindedness) 10. 5. 3445 समतीतानि Acc. plu. of the neu. form of the past pass. partici- pial adj. Atīta with the prefix Sam (That which has completely passed away) 7. 26. 3446. समतीत्य Ind past participle of the root I with the prefixes Ati and Sam (To transcend or cross over) 14. 26. 3447. समत्वम् Nom. sing of the neu. noun Samatva (Even-minded- ness) 2.48. 3448. समदर्शिनः Nom. plu of the mas. noun Samadarsin (A person who looks upon all and everything equally) 5. 18. 3449. समदुःखसुखम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Sama- duḥkhasukha (One who looks upon misery and happiness with an equal eye) 2. 15. 3450. समदुःखसुख: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Samaduḥkhasukha (See No. 3449) 12. 13; 14. 24. 3451. Pres. 3rd pers. sing. of the root Gam-gacch with prefixes Adhi and Sam (To attain) 3.4. 3452. समन्ततः Adv. Ind (From all sides) 6. 24. 3453. समन्तात् Adv Ind (From all sides) 11. 17, 30. सम्पत् 3454 समबुद्धयः Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Sama- buddhi (One who looks upon all and everything equally) 12. 4. 3455. समबुद्धि: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Sama- buddhi used as a noun (See No. 3454) 6.9. 3456. समलोटाश्म काञ्चनः Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Samaloṣṭāşmakāñcana (One who looks upon a clod of earth, a piece of stone and gold with an equal eye) 68; 14.24. 3457 समवस्थितम् Acc. sing of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Samavasthita (Located) 1. 28 according to Sankara in the J. H. P. edn. in place of Samupa- sthitam (See No. 3521 infra); 13. 28. 3458. समवेतान् Acc. plu of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Samaveta (Assembled) 1. 25. 3459. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. partici pial adj. Samaveta (See No. 3458) 1. 1. 3460. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Sama (Equal or well-balanced) 5. 19; 6. 13; Adv. Ind. (Equally) 6. 32; 13. 27, 28. When this adj. is used with reference to a person it means 'One having a sense of equality'. 3461.: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Sama (See No. 3460) 2 48; 4.22; 9.29; 12. 18; 18.54. 3462. Nom. sing. of the fem, noun Sampat (Group of qualities) 16. 5. 150 सम्पदम् 3463 सम्पदम् Acc. sing of the fem. noun Sampat (See No. 3462) 16. 3, 4, 5. Primary Word-Units 3464 सम्पद्यते Pass 3rd pers. sing. of the Atma. root Pat with the prefix Sam (To attain or reach) 13.30. 3465. सम्पश्यन् Nom. sing of the mas. form of the pres. participial adj. Sampaśyat (Seeing or realising) 3. 20. 3466 सम्प्रकीर्तितः Nom. sing of the mas. form of the past participial adj. Samprakirtita (Made widely known or spoken of all over ) 18. 4. 3467. Nom. sing. of the fem. noun Sampratistha (Stability or continued existence) 15. 3. 3468 सम्प्रवृत्तानि Acc. plu. of the neu. form of the past pass. partici- pial adj. Sampravṛtta (Come into existence or begun to have opera- tion) 14. 22. 3469. सम्प्रेक्ष्य Ind past participle of the root Iks with the prefixes Pra and Sam (To look intently or gaze at) 6. 13. 3470. सम्बन्धिन: Nom. plu. of the mas. noun Sambandhin (A relation) 1.34. 3471 सम्भवन्ति Pres 3rd pers plu. of the root Bhū with the prefix Sam (To come into existence or become manifest) 14. 4. 3472.: Nom. sing. of the mas. noun Sambhava (Creation) 14. 3. संवृत्त: 3474. सम्भावितस्य Gen. sing of the mas. form of the caus. past pass. participial adj. Sambhävita (A man of established reputation) 2. 34. 3475 सम्मोहम् Acc. sing of the mas. noun Sammoha (Delusion from all sides) 7. 27. 3473. सम्भवामि Pres. 1st pers. sing. of the root Bhū with the prefix Sam (See No. 3471) 4. 6, 8. 3476. : Nom. sing. of the mas. noun Sammoha (See No. 3475) 2.63. 3477 सम्मोहात् Abl. sing of the mas. noun Sammoha (See No. 3475) 2.63. 3478 संयतेन्द्रियः Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Sañyatendriya (One who has acquired control over one's senses) 4.39. 3479 संयमताम् Gen. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Samyamat (One who has been restraining his senses) 10. 29. 3480. संयमाझिंषु Loc. plu. of the mas. comp. noun Samyamägni (The fire of self-restraint) 4. 26. 3481, Nom. sing. of the mas. noun Samyamin (One who practises restraint) 2. 69. 3482. संयम्य Ind past participle of the root Yam with the prefix Sam (To restrain or bring under one's control) 2. 61; 3. 6; 6. 14; 8. 12. 3483. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Yã with the prefix Sam (To go along with another) 2. 22; 15.8. 3484. a Acc. sing. of the mas. noun Samvada (Discourse) 18. 70, 74, 76: 3485.: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Samvṛtta (Have become) 11. 51. 151 . संशयस्य Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 2 3486. Gen. sing. of the mas. noun Samsaya (Doubt) 6. 39. 3487. Acc. sing. of the mas. noun Samsaya (See No. 3486) 4. 42; 6.39. 3488. 4: Nom. sing. of the mas. noun Samsaya (See No. 3486) 8. 5; 10. 7; 12. 8. 3489. : Gen. sing. of the mas. form of the comp. adj. Sam- sayatman (One whose mind is full of doubts) 4. 40. 3490. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Sam- sayâtman (See No. 3489) 4.40. 3491. संशितव्रताः Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Saṁsitavrata (One who has fulfilled his vow) 4. 28. 3492. संशुद्धकिल्बिप: Nom. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Samsuddha- kilbişa (One who has been purified of all sin) 6. 45. 3493. : Nom.. plu. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Samśrita (Become de- pendent upon) 16. 18. 3494. संसारेषु Loc. plu of the mas noun Samsara (The cycle of births and deaths or a state of existence in which an individual soul is sub- jected to miseries of diverse sorts ) 16.19. 3495. Acc. sing. of the fem. noun Samsiddhi (Complete fulfilment of an object aimed at ) 3. 20; 8. 15; 18. 45. 3496. ft Loc. sing. of the fem. noun Samsiddhi (See No. 3496) 6.43. समाधिस्थस्य 3497 संस्तभ्य Ind past participle of the root Stambh with the prefix Sam (To keep under control or to stop the natural movements of) 3. 43. 152 3498 संस्पर्शजा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Sam- sparśaja (That which owes its rise to close contact with another) 5. 22. 3499. संस्मृत्य Ind past participle of the root Smr with the prefix Sam (To recollect) 18. 76², 77². 3500. Pres. 3rd pers. sing. of the root Hr with the prefix Sam (To draw inwards) 2. 58. 3501. सम्यक् Adv. Ind (Properly ) 5. 4; 8. 10; 9.30. 3502. समागताः Nom. plu. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Samagata (Met together) 1. 23. 3503. समाचर Imp. 2nd pers. sing. of the root Car with the prefixes A and Sam (To do or perform) 3.9, 19. Samācarat 3504 समाचरन् Nom. sing of the pres. participial adj. (Doing or performing) 3. 26. 3505 समाधातुम् Inf of the root Dha with the prefixes A and Sam (To compose) 12. 9. of the root Dha with the prefixes 3506. समाधाय Ind past participle. A and Sam (See No. 3505) 17. 11. 3507. समाधिस्थस्य Gen. sing of the mas. form of the adj. Samadhistha (One who is in a state of mental re- pose) 2. 54. The word Samadhi does not here mean a state in which there is complete inactivity, inward- ly and outwardly, but a state of mental equilibrium maintained throughout amidst the ever-changing environments. समाधौ 3508. Loc. sing. of the mas. noun Samadhi (A state of mental repose or equilibrium) 2. 44, 53. (See also the note in the previous entry.) 3509. Pres. 2nd pers. sing. of the root Ap with the prefix Sam (To pervade) 11.40. Primary Word-Units 3510. समारम्भा: Nom. plu. of the mas. noun Samārambha (A begin- ning or an act already commenced) 4. 19. 3511. समासतः Adv Ind (In brief) 13. 18. 3512. समासेन Inst sing of the mas. noun Samāsa used adverbially (In brief) 13. 3, 6; 18. 50. 3513. Inf. of the root Hr with the prefixes A and Sam (To dispose of or kill) 11. 32. 3514. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Samahita derived from the root Dhã with the prefixes A and Sam (Lit. 'reposed' but here 'realised as reposed ') 6. 7. 3515.
- Nom. plu. of the fem.
noun Sama (An year) 6. 41. 3516.
- Nom. sing. of the
mas. form of the comp. adj. Sami- tiñjaya (One who is victorious in battle) 1. 8. 3517. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. parti- cipial adj. Samiddha (Ignited) 4. 37. 3518. समोक्ष्य Ind. past participle of the root Iks with the prefix Sam (To observe) 1. 27. सर्पाणाम्... 3521. समुपस्थितम् Acc. sing of the mas. form of the past pass. partici- pial adj. Samupasthita (Arrayed) 1. 28; 2. 2. Sankara alone amongst the commentators according to the J. H. P. edition reads Samavasthitam in place of this word. (App. I. 3) For the meaning of this word see No. 3457 supra. 3519. समुद्रम् Acc. sing of the mas. noun Samudra (An ocean) 2. 70; 11. 28. 3520. Nom. sing. of the mas. noun Sammuddhartr [ One who extricates another (from an abyss)] 12.7. 3522. समुपाश्रितः Nom. sing of the mas. form of the past participial adj. Samupāšrita (Having taken resort to) 18. 52. 3523 समृद्धवेगा: Nom. plu of the mas. form of the comp. past parti- cipial adj. Samṛddhavega (At an accelerated speed) 11. 29². 3524. Acc. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Samṛddha (Endowed with pros- perity) 11. 33. 3525. Acc. dual of the neu. form of the adj. Sama (See No. 3460) 2.38. 3526. Acc. dual of the mas. form of the adj. Sama (See No. 3460) 5.27. 3528. : Nom. sing. of the mas. noun Sarga (Ordinarily, 'creation' but here Samsāra', the cycle of existences ) 5. 19. 3529. सर्गाणाम् Gen. plu. of the mas. noun Sarga (Creation) 10. 32. 3530. Loc. sing. of the mas. noun Sarga (See No. 3529) 7. 27; 14.2. 3531. सर्पाणाम् Gen. plu. of the mas. noun Sarpa (A snake or ser- pent) 10. 28. 153 3527. सरसाम् Gen plu. of the neu. noun Saras (A lake) 10. 24. Bhagavadgita Word-Index Pt. IA 3532. Voc. sing. of the mas. form of the pronoun Sarva (The All) 11.40. 3533. सर्वकर्मणाम् Gen. plu of the neu. comp. noun Sarvakarman (All action) 18. 13. 3534. सर्वकर्मफलत्यागम् Acc. sing of the mas. comp. noun Sarvakarma- phalatyaga (Renunciation of the fruit of all action ) 12. 11; 18. 2. 3535. सर्वकर्माणि Acc. plu. of the neu. comp. noun Sarvakarman (See No. 3533) 3. 26; 4. 37; 5, 13; 18. 56, 57. 3536 सर्वकामेभ्यः Abl. plu. of the mas. comp. noun Sarvakāma (Desire of all sorts) 6. 18. 3537. ff: Inst. plu. of the neu. comp. noun Sarvakilbişa (Sin of all sorts) 3. 13. 3538. सर्वक्षेत्रेषु Loc. plu. of the neu. comp. noun Sarvakşetra (All em- bodiments or fields of the soul's activity) 13. 2. 3539 सर्वंगतम् Nom. sing of the neu. orm of the comp. adj. Sarva- gata (Pervading everywhere) 3. 15; 13. 32. 3540. a: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Sarva- gata (See No. 3539) 2. 24. See the note in Entry No. 1813 for the alternative reading of 2. 24c adopted by Madhava Anandatirtha and its effect. सर्वत्रगम् 3542. सर्वज्ञानविमूडान् Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Sarvajñanavimudha (One who has become deluded of all knowledge) 3.32. 3543. : Adv. Ind. (From all sides) 11. 40. 3544. सर्वतः पाणिपादम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Sarvatahpanipada (That which has hands and feet on all sides) 13. 13. 3545 सर्वतः श्रुतिमत् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Sarvataḥśrutimat (That which has the organs of hearing on all sides) 13. 13. 3546. सर्वतः संप्लुतोदके Loc. sing of the mas. comp. noun Sarvataḥsam- plutodaka (Lit. 'that in which water flows from all sides' and hence 'a sea') 2. 46. This whole is treated here as one compound word. Sarvataḥ and Samplutodaka are not therefore separately indexed. 3547. सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Sarvatoksisiromukha (That which has eyes, heads and mouths on all sides) 13. 13. 3548. सर्वतोऽनन्तरूपम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Sarvato'nantarüpa (He who has in- numerable forms on all sides) 11. 16. 3549. सर्वतोदीप्तिमन्तम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Sarvatodiptimat (He who has efful- gence on all sides) 11. 17. 3541 सर्वगुह्यतमम् Acc. sing of the neu. form of the super. degree of the comp. adj. Sarvaguhya (That which deserves to be concealed most of all i. e. the highest secret) 18. 64. 154 3550. Adv. Ind. (Every- where) 2. 57; 6. 30, 32; 12. 4; 13 28, 32; 18. 49. 3551 सर्वत्रगम् Acc. sing of the mas. form of the comp. past parti- cipial adj. Sarvatraga (That which pervades everywhere) 12. 3. सर्वत्रगः 3552. सर्वत्रगः Nom. sing of the mas. form of the comp. past parti- cipial adj. Sarvatraga (See No. 3551) 9.6. Primary Word-Units 3553 सर्वत्रसमदर्शन: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Sarvatrasamadarsana (One who sees everywhere with an equal eye) 6. 29. 3554. Adv. Ind. (In all re- spects) 6. 31; 13. 23. 3555. सर्वदुर्गाणि Acc. plu of the mas. comp. noun Sarvadurga (All difficult situations) 18. 58. 3556. सर्वदुःखानाम् Gen. plu. of the neu. comp. noun Sarvaduḥkha (All misery) 2. 65. 3557 सर्वदेहिनाम् Gen. plu. of the mas. comp. noun Sarvadehin (All embodied souls) 14. 8. 3558. सर्वद्वाराणि Acc. plu of the neu. comp. noun Sarvadvära (All apertures or openings) 8. 12. 3559. Loc. plu. of the neu. comp. noun Sarvadvära (See No. 3558) 14. 11. 3560. सर्वधर्मान् Acc plu of the mas. comp. noun Sarvadharma (All duties) 18. 66. 3561. सर्वपापेभ्य: Abl. plu. of the neu. comp. noun Sarvapapa (All sins) 18. 66. 3562. सर्वपापैः Inst plu of the neu. comp. noun Sarvapapa (See No. 3561) 10. 3. सर्वलोकमहेश्वरम् 3565 सर्वभूतस्थितम् Acc sing of the mas. form of the comp. past parti- cipial adj. Sarvabhūtasthita (Resid- ing in all creatures) 6. 31. 3566. सर्वभूतहिते Loc. sing of the neu. comp. noun Sarvabhūtahita (The good of all the creatures) 5. 25; 12.4. 3567 सर्वभूतात्मभूतात्मा Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. (One Sarvabhūtātmabhūtātman whose soul has become the soul of all the created beings) 5. 7. 3568, सर्वभूतानाम् Gen. plu. of the mas. comp. noun Sarvabhūta (All the creatures ) 2. 69; 5. 29; 7. 10; 10. 39; 12. 13; 14. 3; 18. 61. 3569. सर्वभूतानि Nom or acc. sing. of the neu. comp. noun Sarvabhūta (See No. 3568) 6. 29; 7. 27; 9. 4, 7; 18.61. 3570 सर्वभूतात्रायास्थितः Nom. sing of the mas. form of the comp. past participial adj. Sarvabhūtāśayasthita (He who resides in the hearts of all the creatures ) 10. 20. 3563. Inst. sing. of the mas. comp. noun Sarvabhäva (Belief as to being the soul of all) 15. 19; 18.62. 3573. सर्वयज्ञानाम् Gen. plu of the mas. comp. noun Sarvayajña (All sacrifices) 9. 24. 3574. सर्वयोनिषु Loc. plu. of the fem. comp. noun Sarvayoni (All sources of birth) 14. 4. 3575. सर्वलोकमहेश्वरम् Acc. sing of the mas. comp. noun Sarvaloka- maheśvara (The Great Lord of all the regions) 5. 29. 155 3564 सर्वभूतस्थम् Acc. sing of the mas. form of the comp. past parti- cipial adj. Sarvabhūtastha (Residing in all creatures) 6. 29. 3571. सर्वभूतेषु Loc, plu. of the mas. comp. noun Sarvabhūta (See No. 3568) 3. 18; 7. 9; 9. 29; 11. 55; 18. 20. 3572. सर्वभृत् Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Sar- vabhṛt used as a noun (He who fills everything ) 13. 14. सर्ववित् 3576. Nom. sing. of the mas. comp. noun Sarvavid (One who knows everything; hence a knower of Brahman) 15. 19. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3577. सर्ववृक्षाणाम् Gen. plu. of the mas. comp. noun Sarvavṛkṣa (All the trees) 10. 26. 3578. सर्ववेदेषु Loc. plu. of the mas. comp. noun Sarvaveda (All the Vedas) 7. 8. 3579.
- Adv. Ind. (Entirely
or all round) 1. 18; 2.58, 68; 3. 23, 27; 4. 11; 10, 2; 13. 29. 3580. Nom. sing. of the mas. comp. noun Sarvasaṁkalpa- sannyäsin (One who has given up all thoughts about one's future) 6. 4. 3581. Gen. sing, of the mas. or neu. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 2.30; 7. 25; 8. 9; 10. 8; 13. 17; 15. 15; 17.3, 7. 3582. Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Sarva- hara used a noun (He who carries away everything before him) 10. 34. 3583 सर्वम् Acc sing of the mas. or nom. or acc. sing. of the neu. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 2. 17; 4. 33, 36; 6. 30; 7. 7, 13, 19; 8. 22, 28; 9. 4; 10.8, 14; 11.40; 13. 13; 18. 46. 3584. : Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 3. 5; 11. 40. 3585. i Nom. or acc. plu. of the neu. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 2. 30, 61; 3. 30; 4. 5, 27; 7.6; 9. 6; 12. 6; 15. 16. सर्वेषाम् 3587. सर्वारम्भपरित्यागी Nom. sing of the mas. comp. noun Sarvärambha- parityägin (One who has given up the habit of making of any begin- ning) 12. 16; 14.25. 3588. सर्वारम्भाः Nom. plu. of the mas. comp. noun Sarvärambha (All beginning) 18. 48. 3586. सर्वान् Acc. plu of the mas. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 1. 27; 2. 55, 71; 4. 32; 6. 24; 11. 15². 3589. सर्वार्थान् Acc. plu. of the mas. comp. noun Sarvärtha (All the ob- jects) 18. 32. 3590. सर्वाश्चर्यमयम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Sarva- scaryamaya (Wonderful in all re- spects) 11.11. 3591. at: Nom. plu. of the fem. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 8. 18; 11. 20; 15. 13. 3592. Nom. plu, of the mas. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 1. 6, 9, 11; 2. 12, 70; 4. 19, 30; 7. 18; 10. 13; 11. 22, 26, 32, 36; 14. 1. 3593. सर्वेन्द्रियगुणाभासम् Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Sarvendriyagunabhäsa (That which has as its reflections the attributes of all the organs of sense ) 13. 14. 3594. सर्वेन्द्रियविवर्जितम् Nom. sing. of the neu. form of the comp. past pass. participial adj. Sarvendriya- vivarjita (That which is devoid of all organs of sense or that from which all organs of sense are ex- cluded) 13. 14. 3595. सर्वेभ्य: Abl. plu. of the mas. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 4. 36. 3596. सर्वेषाम् Gen. plu. of the mas. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 1. 25; 6. 47. 156 सर्वेषु 3597. g Loc. plu. of the mas. or neu. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 1. 11; 2. 46; 8. 7, 20, 27; 13. 27; 18. 21, 54. Primary. Word-Units 3598.: Inst. plu. of the mas. form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 15. 15. 3599. सविकारम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Savikāra (Together with the modifications) 13.6. 3600. सविज्ञानम् Acc. sing of the neu. form of the adj. Savijñāna (Together with its realisation ) 7. 2. 3601. सव्यसाचिन् Voc. sing of the mas. form of the comp. adj. Sav- yasacin used as a form of address (One who throws arrows with his left hand ) 11. 33. 3602. सशरम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Saśara (To- gether with an arrow or arrows) 1.47. साक्षात् 3607 सहयज्ञैः Inst plu. of the mas. comp. noun Sahayajña 3. 10. For the meaning and the occurrence of this word there see the note in the preceding entry. 3603. Preposition. Ind. (With, or together with or accompanied by) 1. 22; 11. 262; 13. 23. 3608. Adv. Ind. (All of a sudden) 1. 13. 3609. सहस्रकृत्वः Adverbial comp. Ind. (A thousand times) 11. 39. 3610. सहस्रबाहो Voc. sing of the mas. form of the comp. adj. Sahas- rabahu (One who has a thousand, i. e. innume hands) 11. 46. the neu. form of the comp. adj. 3611. सहस्रयुगपर्यन्तम् Nom. sing of Sahasrayugaparyanta (That whose end comes after a thousand Yugas or ages) 8. 17. 3612. सहस्रशः Adv formed from the numeral Sahasra (By the thou- sands) 11. 5. 3613. सहस्रेषु Loc plu. of the mas. form of the numeral Sahasra (A thousand) 7. 3. 3604. सहजम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Sahaja (That which has been born with oneself i. e. that which is prompted by one's very nature) 18. 48. 3605. सहदेव: Nom. sing of the mas. noun Sahadeva (The name of the fourth Pandava, a son of Madri, the second wife of Pandu) 1. 16. 3606 सहयज्ञाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Saha- yajña (Together with sacrifices) 3.10. Ramanuja reads Saha yajñaih which though changing the emphasis from Prajah to Yajñaih does not make a substantial change in the meaning of the statement (App. I. 11). 157 3614. : Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 1. 13, 19, 27; 2. 15, 21, 70, 71; 3. 6, 7, 12, 16, 21, 42; 4. 2, 9, 182, 20; 5. 3, 5, 10, 21, 232, 24, 28; 6. 1, 23, 30, 31, 32, 44, 47; 7. 17, 18, 19, 22; 8. 5, 10, 13, 19, 20, 22; 9.30²; 10. 3,7; 11. 14, 55; 12. 14, 15, 16, 17; 13. 3, 23, 27, 29; 14. 19, 25,26; 15. 1, 19; 16. 23; 17. 32, 11; 18. 8, 9, 11, 16, 17, 71. 3615. Nom. sing. of the fem. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 2. 69; 6. 19; 11. 12; 17. 2; 18. 30, 31, 32, 33, 34, 35. Adv. Ind. (Person- 3616. ally) 18. 75. arreft Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3617. reft Nom. sing. of the mas. noun Sākṣin (An on-looker or a witness) 9. 18. 3618, :Nom. sing. of the mas. noun Sagara (An ocean) 10. 24. 3619. सात्विकप्रियाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. noun Sättvi- kapriya (That which is dear to a man of a Sättvika temperament) 17.8. 3620. साविकम् Nom. or acc sing. of the neu. form of the adj. Sättvika (That which is characterised by the predominance of the Sattvaguna of the primordial matter) 14. 16; 17. 17, 20; 18. 20, 23, 37. 3621. सात्विक: Nom. sing of the mas. form of the adj. Sättvika (See No. 3620) 17. 11; 18. 9, 26. 3622. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Sättvika (See No. 3620.) 7. 12; 17. 4. 3623. Nom. sing. of the fem. form of the adj. Sättvika (See No. 3620.) 17. 2; 18. 30, 33. 3624. Nom. sing. of the mas. noun Satyaki (The name of a hero fighting on the side of the Pāṇ- davas in the Mbh. War. His another name was Yuyudhāna) 1. 17. साम्येन 3627. साधियज्ञम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Sadhi- yajña (Together with the Adhiyajňa i.e. the presiding deity of sacrifices ) 7.30. 3625. साधर्म्यम् Acc. sing of the neu. comp. noun Sadharmya (The quality of having the same charac- teristics) 14. 2. 3626. साधिभूताधिदैवम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Sadhibhütädhidaiva (Together with the Adhibhūta and the Adhidaiva i.e. together with the presiding deities of the primary elements and the supernatural forces) 7. 30. 3628 साधुभावे Loc. sing of the mas. comp. noun Sadhubhāva (Good- ness, kindness or piety) 17. 26. 3629. gg Loc. plu. of the mas. form of the adj. Sadhu used as a noun ( A good or pious man) 6. 9. 3630. r: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Sadhu used as a noun (See No. 3629) 9. 30. 3631. साधूनाम् Gen. plu. of the mas. form of the adj. Sadhu used as a noun (See No. 3629 ) 4. 8. 3632. साध्या: Nom. plu of the mas. form of the pot. participial adj. Sadhya used as a noun (One who is fit to be propitiated ) 11. 22. 3633. Nom. sing. of the mas. noun Säman (A.Mantra of the Sama- veda) 9. 17. 3634. सामर्थ्यम् Acc. sing of the neu. noun Samarthya (Strength or capacity) 2. 36. 3635. सामवेदः Nom. sing of the mas. noun Samaveda (The third Veda which contains Mantras adapted to music) 10. 22. 3636. सामासिकस्य Gen. sing of the mas. noun Sämäsika (The whole class of compounds ) 10. 33. 3637. सान्नाम् Gen. plu of the mas. noun Saman (See No. 3633) 10. 35. 3638. साम्ये Loc. sing of the neu. noun Samya (Equanimity or the quality of looking upon all with an equal eye) 5. 19. 3639. साम्येन Inst sing of the neu. noun Samya (See No. 3638) 6. 33. 158 साहंकारेण 3640. साहंकारेण Inst sing of the mas. comp. noun Sahamkāra (Ac- companied by egotism) 18. 24. 3641. ait Acc. dual of the mas. comp. noun Samkhyayoga (The Samkhya and Yoga Margas) 5. 4. Primary Word-Units 3642. Acc. sing. of the neu. noun Samkya (The Samkhya Märga i. e. the path of knowledge) 5. 5. 3643. Gen. plu. of the mas. noun Samkhya (One who is a follower of the Samkhya Märga) 3. 3. 3644. Loc. sing. of the neu. noun Sāṁkhya (See No. 3642) 2.39; 18, 13. 3545. सांख्येन Inst sing of the neu. noun Sāmkhya (See No. 3642) 13. 24. 3646. : Inst. plu. of the neu. noun Samkhya (See No. 3642) 5. 5. 3647. Dat. sing. of the fem. noun Siddhi (Attainment of an ob- ject aimed at, which may be the realisation of the self or the ac- quisition of some supernatural power) 7. 3; 18. 13. 3648 सिद्धसङ्क्षा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Siddhasamgha (As- semblies of adepts) 11. 36. 3649 : Nom. sing. of the mas. noun Siddha (An adept) 16. 14. 3650. सिद्धानाम् Gen. plu. of the mas. noun Siddha (See No. 3649) 7. 3; 10. 26. 3651. Acc. sing. of the fem. noun Siddhi (See No. 3647) 3. 4; 4. 12; 12. 10; 14. 1; 16. 23; 18. 45, 46, 50. स॒खदुःखस॑ज्ञैः 3654. सिद्धधसिद्धयो: Loc. dual of the fem, comp. noun Siddhyasiddhi (At- tainment or non-attainment of an object aimed at ) 2. 48; 18. 26. 3655. सिंधुराज: Nom. sing of the mas. comp. noun Sindhuraja (The king of the territory known as Sindhu). This word occurs only in place of the word in an alternative reading of 1. 8d given in the commentaries of Nilakantha and Madhusudana. (See the note in Entry No. 3713 infra.) 3652. f: Nom. sing. of the fem. noun Siddhi (See No. 3647) 4. 12. 3653. t Loc. sing. of the fem. noun Siddhi (See No. 3647) 4. 22. 3656. सिंहनादम् Acc. sing of the mas. comp. noun Simhanäda (A sound like that of the roaring of a lion) 1. 12. 3657 सीदन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Sad (To break down or sink down or be languid ) 1. 29. 3658 सीदमानम् Acc. sing of the pres. participial adj. Sīdamāna (Sink- ing into despondency or despairing) 2. 10. This is the word in place of Vişidantam in the said stanza accord- ing to Ramanuja alone (See No. 3143 and App. I. 5). 3659. सुकृतदुष्कृते Acc, dual of the neu. comp. noun Sukṛtaduṣkṛta (Good and bad deeds) 2. 50. 3660. सुकृतस्य Gen. sing of the neu. form of the comp. adj. Sukṛta (Well-done) 14. 16. 3661. सुकृतम् Acc. sing of the neu. comp. noun Sukṛta (A good deed) 5.-15. 3662. सुकृतिनः Nom. plu. of the mas. comp. noun Sukṛtin (A doer of good deeds). 7. 16. 3663 सुखदुःखसंज्ञैः Inst plu. of the mas. form of the comp. adj. Sukha- duḥkhasanjña (Designated as happi- ness and misery) 15. 5. 159 सुखदुःखानाम् 3664. सुखदुःखानाम् Gen. plu. of the neu. comp. noun Sukhaduḥkha (Happiness and misery) 13. 20. 3665. सुखदुःखे Acc. dual of the neu. comp. noun Sukhaduḥkha (See No. 3664) 2.38. Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3666 सुखसन Inst. sing of the mas. comp. noun Sukhasanga (Con- tact with or attachment to happiness) 14.6. 3667. g Gen. sing. of the neu. noun Sukha (Happiness) 14. 27. 3668. सुखम् Acc. sing of the neu, noun Sukha (See No. 3667) 2. 66; 4. 40; 5. 21²; 6. 21, 27, 28, 32; 10. 4; 13. 6; 16. 23; 18. 36, 37, 38, 39; The same used as an adverb (At ease or easily) 5. 3, 13. 3669 सुखानि Acc. plu. of the neu. noun Sukha (See No. 3667) 1. 32, 33. 3670. सुखिन: Nom. plu. of the mas. noun Sukhin ( A happy man) 1. 37; 2. 32. 3671. Nom. sing. of the mas. noun Sukhin (See No. 3670) 5. 23; 16. 14. 3672. g Loc. sing. of the neu. noun Sukha (See No. 3667) 14. 9. 3673. Inst. sing. of the neu. noun Sukha (See No. 3667) used in an adverbial sense (Easily) 6. 28. 3674. सुखेषु Loc. plu. of the neu. noun Sukha (See No. 3667) 2.55. 3675 सुघोषमणिपुष्प को Acc. dual of the mas. comp. noun Sughosamani- puşpaka (Sughoşa and Manipuspaka, the names of the conches used by the Pandavas, Nakula and Sahadeva respectively) 1. 16. 3676. सुदुराचार: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Sudu rācāra (One who is too much ill- behaved) 9. 30. 3677. सुदुदंर्शम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Sudur- darśa (That of which it is highly difficult to get a vision) 11. 52. 3678. सुदुर्लभ: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Sudur- labha (Highly difficult to acquire ). 7. 19. 3679. सुदुष्करम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Sudus- kara (Highly difficult to practise ) 6.34. 3680. सुनिश्चितम् Adv. Ind. (Quite definitely or after coming to a de- finite conclusion ) 5: 1. 3681. सुरगणा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Suragana (A group of gods) 10. 2. 3682, सुरसङ्घा: Nom. plu. of the mas. comp. noun Surasangha (An assemblage of gods) 11. 21. 3683. सुराणाम् Gen. plu. of the mas. noun Sura (A god) 2. 8. 3684. सुरेन्द्रलोकम् Acc. sing of the mas. comp. noun Surendraloka (The region of Indra) 9. 20. 3685. सुलभ: Nom. sing of the mas. form of the adj. Sulabha (Easy to acquire or reach ) 8. 14. 3686 सुविरूडमूलम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Suvirūḍhamüla (That which has its roots firmly fixed) 15. 3. 3687. सुसुखम् Adv. Ind. (Quite easily ) 9. 2. 3688. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Suhrt used as a noun (A well-wisher) 9. 18. 160 सुहृदम् 3689 सुहृदम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Suhrt used as a noun (See No. 3688) 5. 29. Primary Word-Units 3690. सुहृद: Acc plu of the mas. form of the comp. adj. Suhrt used as a noun (See No. 3688) 1.27. 3691. सुहृन्मिंत्रायुंदासीनमध्यस्थद्वेष्ययन्धुषु Loc. plu. of the mas. comp. noun Suhṛnmitraryudāsīnamadhyasthadve- syabandhu (A well-wisher, a friend, a foe, a neutral, an intermeddler, one fit to be hated and a kinsman) 6.9. 3692. सूक्ष्मत्वात् Abl. sing of the neu. noun Sükşmatva (Subtlety) 13. 15. 3693. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Sūtaputra (Lit. the son of a charioteer' but used here as 'a designation of Karna' who was reputed to be a son of a chario- teer) 11. 26. 3694. Loc. sing. of the neu. noun Sūtra (A thread) 7. 7. 3695. Pres. 3rd pers. sing of the root Sü (To give birth to) 9. 10. 3696. सूर्यसहस्त्रस्य Gen. sing of the neu. comp. noun Süryasahasra (A thousand suns) 11. 12. 3697, : Nom. sing. of the mas. noun Sürya (The sun) 15. 6. सौम्याथम् 3703. सेनयोः Gen. dual of the fem. noun Senā (An army) 1. 21, 24, 27; 2. 10. 3698. fa Pres. 3rd pers. sing. of the root Srj (To create) 5. 14. 3699. Pres. 1st pers. sing. of the root Srj (See No. 3698) 4. 7. 3700. Acc. dual of the fem. noun Srti (A way or path) 8. 27. 3701. Acc. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Srsta (Created ) 4. 13. 3702. Ind. past participle of the root Srj (See No. 3698) 3. 10. B. G. I. 11 3704. सेनानीनाम् Gen. plu. of the mas. noun Senanin (A Commander- in-chief) 10. 24. 3705. à Pres. 3rd pers. sing. of the root Sev (To serve) 14. 26. 3706. Inst. sing. of the fem. noun Sevä (Service) 4. 34. 3707. Gen. sing. of the neu. noun Sainya (An army) 1. 7. 3708. सोढुम् Inf. of the root Sah (To bear or endure) 5. 23; 11. 44. " 3709. सोमपा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Somapa used as a noun (Lit. one who drinks Soma' and hence 'a Vedic Brahman who drinks Soma at a sacrifice') 9. 20. 3710. : Nom. sing. of the mas. noun Soma (The name of the plant, the juice of whose leaves was ex- tracted at a sacrifice according to a Vedic rite, offered to the gods and drunk by the sacrificer and the priests in Vedic times) 15. 13. 3711. सौक्ष्म्यात् Abl. sing of the neu. noun Saukṣmya (Subtlety) 13. 32. 3712.: Nom. sing. of the mas. noun Saubhadra (The son of Subhadra i. e. Abhimanyu ) 1. 6, 18. 3713. सौमदत्तिः Nom. sing of the mas. noun Saumadatti (The son of Somadatta i. e. Bhüriśravas, a war- rior who fought on the side of the Kauravas in the Mbh. war) 1. 8. Nilakantha and Madhusudana read सिन्धुराज: in place of सौमदत्तिः as an alternative (See App. I. 1). 3714. सौम्यत्वम् Nom. sing of the neu. noun Saumyatva (Mildness, gentleness or placidity ) 17. 16. 161 Araag: 3715 सौम्यवपुः Nom. sing of the mas. form of the adj. Saumyavapu (One who has a placid bearing) 11. 50. 3716. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Saumya (Mild, gentle or placid) 11. 51.1 3717. Nom. sing. of the mas. noun Skanda (A name of Kartikeya, a son of God Sankara and the Commander-in-chief of the army of the gods) 10. 24. Bhagavadgitä: Word-Index Pt. IA 3718.: Nom. sing. of the past participial adj. Stabdha (Stupified) 18. 28. 3719. : Nom. plu. of the past participial adj. Stabdha (See No. 3718) 16. 17. 3720.: Inst. plu. of the fem. noun Stuti (A hymn of praise) 11. 21. 3721. स्तुवन्ति Pres. 3rd pers plu. of the root Stu (To praise ) 11. 21. 3722.: Nom. sing. of the mas. noun Stena (A thief) 3. 12. - 3723. f: Nom. plu. of the fem. noun Stri (A woman) 9. 32. 3724. fg Loc. plu. of the fem. noun Stri (See No. 3723 ) 1. 41. 3725. g: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Sthāņu (Fixed, stationery, static or motionless) 2.24. For an alternative reading of 2. 24/3 which Mäddhava Ananda- tirtha has adopted and its effect see. the note in Entry No. 1813. fera: 3728 स्थापय Imp. 2nd pers. sing. of the causal form of the root Stha- tişth (To fix or to move to a parti- cular position and keep it there firmly) 1.21. 3726. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sthana (A place or position) 5. 5; 8. 28; 9. 18; 18. 62. 3727. Loc. sing. of the neu. noun Sthana (See No. 3726) used as an adverb (Rightly or appropri- ately) 11. 36. 3729 स्थापयित्वा Ind past pass. participle of the causal form of the root Sthä-tişth (See No. 3428) 1. 24. 3730. स्थावरजङ्गमम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Sthāvarajangama (Immobile and mobile ) 13. 26. 3731. स्थावराणाम् Gen. plu of the mas. form of the adj. Sthavara used as a noun (An object which does not move automatically) 10. 25. 3732. स्थास्यति Fut. 3rd pers. sing. of the root Stha-tişth (See No. 3728) 2.53. 3733. feat: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Sthitadhi used as a noun (One whose intellect has be- come steady) 2. 54, 56. 3734 स्थितप्रज्ञस्य Gen. sing of the mas. form of the comp. past pass. participial. adj. Sthitaprajña: used as a noun (One whose intellect has become steady) 2. 54. 3735. f: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Sthitaprajña used as a noun (See No. 3734) 2. 55. 3736. fra Nom. or acc. sing. of the neu. or acc. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Sthita (Standing or staying) 5. 19; 13. 16; 15. 10. 3737. fea: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Sthita (See No. 3736) 5. 20; 6. 10, 14, 21, 22; 10. 42; 18. 73. 162 Ferrara 3738. स्थितान् Acc. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Sthita (See No. 3736) 1.26. Primary Word-Units.. 3739. ferat: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Sthita (See No. 3736) 5. 19. 3740. स्थितिम् Acc. sing of the fem. noun Sthiti (Position) 6. 33. 3741. fafa: Nom. sing. of the fem. noun Sthiti (See No. 3740) 2.72; 17. 27. 3742. ft Loc. sing. of the fem. noun Sthiti (See No. 3740 ) 1. 14. 3743. fear Ind. past participle of the root Sthä-tişth (See No. 1453) 2. 72. 3744,
- Nom. sing. of the
mas. form of the comp. adj. Sthira buddhi (One whose intellect has become steady ) 5. 20. 3745. स्थिरमति: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Sthira- mati (One whose intellect has be- come steady) 12. 19. 3746. f Acc. sing. of the neu. form of the adj. Sthira (Steady) 6. 11, 13; 12. 9. For the occurrence of this word in 6. 13 see the next entry. 3747. f: Nom. sing, of the mas. form of the adj. Sthira (See No. 3746) 6. 13. Ramanuja reads here Sthi- ram (App. I. 19). It would be an adj. qualifying Kayasirogrīvam but would lead to a tautology as the adj. Acalam is already there. 3748. f Acc. sing. of the fem. form of the adj. Sthira (See No. 3746) 6. 33. स्मृतम् which here qualifies the noun Ahārāh must be understood to have the sense of nourishing'. 3750. Nom. sing. of the neu. noun Sthairya (Steadiness ) 13. 7. 3751. स्निग्धाः Nom. plu. of the mas. form of the adj. Snigdha (Greasy or unctuous) 17. 8. 3752. स्पर्शनम् Acc. sing of the neu. noun Sparsana (The sense of touch) 15. 9. 3753. स्पर्शान् Acc. plu. of the mas. noun Spar (An object of percep- tion by the sense of touch) 5. 27. 3754. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Sprśat (Touching ).5. 8. 3755. Fr Nom. sing. of the fem. noun Sprha (Aspiration or expec- tancy) 4. 14; 14. 12. 3756. स्म A pleonastic particle generally added to the negative prohibitive particle Ma. 2. 3. It is here used to indicate a strong dis- approval of an act. The idiomatic expression in which it occurs is Klaibyam mã sma gamaḥ (Do not re- sort to impotency). For the ex- planation of the significance of the other words in the expression see Nos. 1099, 1152 and 2603. 3757. Pres. 3rd pers. sing. of the root Smr (To remember or recollect) 8. 14. 3758. Nom. sing. of the mas. form of the pass. participial adj. Smarat (Recollecting) 3. 6; 8.5,6. 3749. feru: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Sthira (See No. 3746) 17. 8. The adj. Sthirah 3759, Nom. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Smrta (Remembered or tradi- tionally known) 17. 20, 21; 18. 38. 163 स्मृतः Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3760. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Smrta (See No. 3759) 17. 23. 3761. at Nom. sing. of the fem. form of the past pass. participial adj. Smṛta (See No. 3759) 6. 19. 3762. स्मृतिभ्रंशात् Abl. sing of the mas. comp. noun Smṛtibhraṁsa (Failure or loss of memory) 2. 63. 3763 स्मृतिविभ्रमः Nom. sing of the mas. comp. noun Smrtivibhrama. (Failure or loss of memory) 2. 63. 3764. : Nom. sing. of the fem. noun Smrti (Memory) 10. 34; 15. 15; 18. 73. 3765. स्यन्दने Loc. sing of the mas. noun Syandana (A chariot) 1. 14. 3766. Pot. 3rd pers. sing. of the 2nd conj. root As (See No. 496) 1. 36; 2.7; 3. 17; 10.39; 11. 12; 15.20; 18. 40. 3767. Pot. 1st pers. plu. of the 2nd conj. root As (See No. 496) 1.37. 3768. Pot. 1st pers. sing. of the 2nd conj. root As (See No. 496) 3. 24; 18. 70. 3769. Pot. 3rd pers. plu. of the 2nd conj. root As (See No. 496) 9. 32. 3770. Pres. 3rd pers. sing. of the root Srams (To slip off) 1. 30. 3771 स्रोतसाम् Gen. plu. of the neu. noun Srotas (A stream; a volume of flowing water) 10. 31. 3772. Inst. sing. of the neu. comp. noun Svakarman (Action appropriate to oneself) 18. 46. 3773. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. past parti- cipial adj. Svakarmanirata (Engaged in action appropriate to oneself) 18.45. स्वभावजा 3774. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Svaka (One's own) 11. 50. 3775. स्वचक्षुषा Inst. sing of the neu. comp. noun Svacakşus (One's own eye) 11. 8. 3776. स्वजनम् Acc. sing of the mas. comp. noun Svajana (One's kith and kin) 1. 28, 31, 37, 45. 3777. स्वतेजसा Inst sing of the neu. comp. noun Svatejas (One's own light) 11. 19. 3778. स्वधर्मम् Acc. sing of the mas. comp. noun Svadharma (Duties appropriate to oneself ) 2. 31, 33. 3779. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Svadharma (See No. 3778) 3.35; 18. 47. 3780. स्वधर्मे Loc. sing of the mas. comp. noun Svadharma (See No. 3778) 3. 35. 3781. Nom. sing. of the fem. noun Svadha (An oblation of food) 9. 16. 3782. स्वनुष्ठितात् Abl. sing of the mas. form of the comp. past partici- pial adj. Svanuşthita (Well-observed or well-performed) 3. 35; 18. 47. 3783. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Svapat (Sleeping ) 5. 8. 3784. स्वप्नम् Acc sing of the neu. noun Svapna (A dream) 18. 35. 3785. स्वबान्धवान् Acc. plu. of the comp. noun Svabandhava. (One's own kinsman) 1. 37. mas. 3786 स्वभावजम् Nom. sing of the neu. form of the comp. adj. Svabhä- vaja (Born of one's innate nature) 18. 42, 43, 44². 3787. Nom. sing. of the fem. form of the comp. adj. Svabhā- vaja (See No. 3786) 17. 2. 164 स्वभावजेन 3788 स्वभावजेन Inst sing of the neu. form of the comp. adj. Svabha- vaja (See No. 3786) 18. 60. Primary Word-Units 3789 स्वभावनियतम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Svabhavaniyata (That which is deter- mined by one's innate nature) 18. 47. 3790 स्वभावप्रभवैः Inst plu of the mas. form of the comp. adj. Svabhā- vaprabhava (That which owes its ex- istence to one's innate nature) 18. 41. 3791. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Svabhäva (One's innate nature) 5. 14; 8. 3. 3792. Adv. Ind. (Personally) 4. 38; 10. 13, 15; 18. 75. 3793. Inst. sing. of the fem. form of the pronominal adj. Sva (One's own) 7. 20. 3794 स्वर्गतिम् Acc. sing of the fem. comp. noun Svargati (De- parture to the Svargaloka) 9. 20. 3795 स्वर्गद्वारम् Nom. sing of the neu. comp. noun Svargadvāra (A gateway to Svarga, the region where the gods ruled over by Indra were believed to reside) 2. 32. 3796 स्वगंपरा: Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Svarga- para (Intent on the attainment of Svarga) 2. 43. 3797. स्वर्गम् Acc. sing of the neu. noun Svarga ( See No. 3795 ) 2.37. 3798 स्वर्गलोकम् Acc. sing of the mas. comp. noun Svargaloka (See No. 3795) 9. 21. 3799. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Svalpa (Very little ) 2. 40. 3800. A benedictory ind. particle. 11. 21. ga: 3801.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Svastha (Self-composed or at ease) 14. 24. 3802.: Gen. sing. of the fem. form of the pronominal adj. Sva (See No. 3793 ) 3. 33. 3803. Acc. sing. of the neu. form of the pronominal adj. Sva (See No. 3793) 6. 13. 3804. स्वाध्यायज्ञानयज्ञा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Svadhyâyajñanayajña (One who per- forms a sacrifice in the shape of a study of the Vedas and one who performs it in the shape of the pursuit of knowledge) 4. 28. 3805, स्वाध्यायः Nom. sing of the mas. noun Svadhyaya (A study of the Vedas) 16. 1. 3806. स्वाध्यायाभ्यसनम् Nom. sing of neu. comp. noun Svädhyäyäbhya- sana ( A study of the Vedas) 17. 15. 3807. Far Acc. sing. of the fem. form of the pronominal adj. Sva (See No. 3793) 4. 6; 9. 8. 3808. Loc. sing. of the neu. form of the pronominal adj. Sva (See No. 3793) 18. 45². 3809. Inst. sing. of the neu. form of the pronominal adj. Sva (See No. 3793) 18. 60. द 3810. Interjection. Ind. (A particle expressive of grief or re- gret) 2. 9. 3811. Acc. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Hata (Killed) 2.19. 3812. ga: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Hata (See No. 3811) 2. 37; 16, 14. 165 हतानू Bhagavadgita Word-Index Pt. I A 3813. हतान् Ace plu. of the mas. 3828. हर्षशोकान्वितः Nom. sing of form of the past pass. participial adj. Hata (See No. 3811) 11. 34. 3814. ar Ind. past participle of the root Han (See No. 1208) 1. 31, 36, 37; 2. 5, 6; 18. 17. 3815. f Fut. 1st pers. sing. of the root Han (See No. 1208) 16. 14. 3816. An inceptive indecli- nable particle intended to excite curiosity to hear what is to be said) 10. 19. 3817. a Acc. sing. of the mas. noun Hantr (A killer or slayer) 2. 19. 3818. a Pres. 3rd pers. sing. of the root Han (See No. 1208) 2. 19, 21; 18. 17. 3819. हन्तुम् Inf. of the root Han (See No. 1208) 1. 35, 37, 45. 3820. Pass. 3rd pers. sing. of the root Han (See No. 1208) 2. 19, 20. 3821. इन्यमाने Loc. sing of the neu. form of the continuous pres. participial adj. Hanyamana (Being killed) 2. 20. 3822.: Pot. 3rd pers. plu. of the root Han (See No. 1208) 1.46. 3823.: Inst. plu. of the mas. noun Haya (A horse) 1. 14. 3824. Pres. 3rd pers. sing. of the root Hr (To carry away or de- prive one of) 2.67. 3825. a Pres. 3rd pers. plu. of the root Hr (See No. 3824 ) 2.60. 3826. ft: Nom. sing. of the mas. noun Hari (One of the names of Visņu and incidentally of Sri Krsna who is identified with the former) $11. 9. 3827. : Gen. sing. of the mas. noun Hari (See No. 3826) 18. 77. the mas. form of the comp. past participial adj. Harşaśokänvita (One who is overpowered by joy or sor- row) 18. 27. 3829. Acc. sing. of the mas. noun Harşa (Joy or jubilation ) 1. 12. 3830. हर्षामर्षभयोद्वेगैः Inst. plu. of the mas. comp. noun Harṣamarṣabha- yodvega (Perturbation caused by or fear) jubilation, uneasiness 12. 15. 3831. : Nom. sing. of the neu. noun Havis (An oblation or a burnt offering ) 4. 24. 3832. Abl. sing. of the mas. noun Hasta (A hand ) 1. 30. 3833 हस्तिनि Loc. sing of the mas. noun Hastin (An elephant) 5. 18. 3834. : Nom. sing. of the fem. noun Hāni (Destruction or injury) 2.65. 3835. f A causal or expletive in- declinable particle. When causal it has the sense of 'for' or 'because'. Even when expletive it has some- times, the sense of 'indeed', 'surely', for instance', 'as is well-known &c. 1. 11, 37, 42; 2. 5, 8, 27, 31, 41, 49, 51, 60, 61, 65, 67; 3. 52, 8, 12, 19, 20, 23, 34, 41; 4. 3, 7, 12, 17, 38; 5. 3, 19, 22; 6. 2, 4, 27, 34, 39, 40, 42, 44; 7. 14, 17, 18, 22; 8. 26; 9. 21, 24, 30, 32; 10. 2, 14, 18, 19; 11. 2, 20, 21, 24, 31; 12. 5, 12; 13. 21, 28; 14. 27; 18. 4, 11, 48. Rāmānuja and several other comm. omit this word from the second line of 3.41. (See App. I. 13 and Entry No. 2087). It seems however necessary for a metrical purpose at least. In 9. 21 on the other hand all the comm. except 166 हितकाम्यया Sankara, Madhusudana and Dhana- pati Süri read Evam hi traidharm- yam which involves an additional Hi. (See App. I. 27 and Entry No. 1499). For the alternative reading adopted by Ramanuja in 10. 19 see the note in Entry No. 1571. 3836. हितकाम्यया Inst sing of the fem. comp. noun Hitakâmya (A de- sire to do good or cause welfare) 10. 1. Primary Word-Units 3837. fea Acc. sing. of the neu. noun Hita (welfare ) 18. 64. 3838. f Ind. past participle of the root Hã (To abandon) 2. 33. 3839. fafa Pres. 3rd pers. sing. of the root Han (See No. 1208) 13.28. 3840. हिमालय: Nom. sing of the mas. noun Himalaya (The mountain Himalaya) 10. 25. 3841. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Him- satmaka (One who is by his very nature apt to cause injury to others) 18. 27. 3842. fr Acc. sing. of the fem. noun Himsä (Injury or slaughter) 18.25. 3843. Acc. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Huta (That which is offered as an oblation in fire) 4. 24; 9. 16; 17. 28. 3844. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Hrtajñana (One who is deprived of knowledge) 7. 20. हृष्यति 3846. de Acc. sing. of the neu. comp. noun Hrdayadaurbalya (The weakness of the heart ) 2.3. 3847. हृदयानि Acc. plu. of the neu. noun Hrdaya (The heart ) 1. 19. 3845. Acc. sing. of the neu. form of the comp. past pass. parti- cipial adj. Hrtstha (Residing in the heart) 4. 42. 3848. f Loc. sing. of the neu. noun Hrt (The heart) 8. 12; 13. 17; 15. 15. 3849. Loc. sing. of the mas. comp. noun Hrddesa (The region of. the heart) 18. 61. 3850. : Nom. plu. of the mas. form of the pot. participial adj. Hrdya (Pleasing) 17. 8. 3851. fa: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Hrşita (Delighted or thrilled) 11.45. 3852. Voc. sing. of the mas. noun Hṛṣikeśa (Lit. 'the Lord of the sense-organs' and hence the self'. It is used here however as a synonym of Visnu with whom Sri Krsna is identified in this work and with whom the self of man is identical in essence according to it) 11. 36; 18. 1. - 3853. हृषीकेशम् Acc. sing of the mas. noun Hrşikeśa (See No. 3852) 1. 21; 2.9. 3854. हृषीकेशः Nom. sing of the mas. noun Hṛṣikeśa (See No. 3852) 1. 15, 24; 2. 10. 3855. gr Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Hrstaroman (One the hair on whose body is bristling with joy) 11. 14. 3856. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Hrs (To become de- lighted) 12. 17. 167 हृष्यामि 3857. Pres. 1st pers. sing. of the root Hrs (See No. 3856) 18. 76, 77. 3858. Interjection (A vocative particle expressing surprise, envy or derision) 11.41³. Bhagavadgita Word-Index Pt. I B 3859. aa: Nom. plu. of the mas. noun Hetu (A cause, reason or motive) 18. 15. 3860. Inst. sing. of the mas. noun Hetu (See No. 3859) 9. 10. 3861 हेतुमद्भिः Inst plu. of the mas. form of the adj. Hetumat (That which is supported by reason rational arguments) 13. 4. or 3862.: Nom. sing. of the mas. noun Hetu (See No. 3859) 13. 20². 3863. : Abl. sing. of the mas. noun Hetu (See No. 3859) 1. 35. 168 3864. à Pass. 3rd pers. sing. of the root Hr (See No. 3824) 6, 44. 3865. t: Nom. sing. of the fem. noun Hri (Modesty or bashfulness) 16.2. SECTION B-KASMIR RECENSION N. B.-The words indexed in this Section are those only which have been underlined in col. 4 of Appendix II. Those which are common to the stanzas concerned as read in the vulgate and this recension do not find a place therein. There being no such words in the case of the additional lines and stanzas, all those occurring therein are without exception included therein. It will be noticed that no words have been underlined in the variants taken from any one or two editions of the Käśmir recension which are given in the foot-notes. That means that none of the words occurring therein have been given a place in this Index, the reason being that the criterion adopted is that the variants peculiar to that recension must be common to all the editions of the recension which had been collated. The abbreviations used in this Index are the same as those in the Index of the vulgate except one namely, 'Un', after the figure 13, which stands for the expression Unnumbered stanza', called 13 supernumerary stanza in Pt. I A. For verification of the citations see the note in App. II which explains how the additional lines and stanzas have been incorporated in the enume- ration scheme of the vulgate. अम्ि Primary Word-Units BT 1. अकिञ्चित्कम् Acc. sing of the neu. form of the comp. adj. Akimcitka (Insignificant) 16. 8. 2. अकृत्स्नवित् Nom. sing of the mas. comp. noun Akṛtsnavid [One which it occurs. who does not know the whole (of the thing to be known)] 18. 22/₁. This meaning does not seem to fit in well in the line यदकृत्स्नविकस्मिन् in It is perhaps a corruption of the vulgate reading of which as applied to the Tamasajñāna, sought to be described by the author, seems to be a better one. 3. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Acala (Not moving; steady) 6. 13/2. 4. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Acintya- karman (One whose actions are in- concievable i. e. such as cannot be gauged) 11. 40/4. 5. Acc. sing. of the neu, form of the comp. adj. Acintya- rūpa (That whose form cannot be thought about) 11. 27-1. There it is an epithet of Vaktra. In 8. 9. it is that of Puruşa (See Pt. I A. No. 45). 6. अचेतनम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Acetana (That which is without life) 17. 6/2- 7. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Ajña (Ignorant) 14. 23/4. अध्यात्मज्ञाननिष्टत्वम् 9. अतिजागरतः Gen. sing of the comp. past participial adj. Atijā- garat (One who is in the habit of keeping oneself awake too much) 6. 16/. This is an unusual form. The usual form is Jagrat and is found in the vulgate reading. 10. Nom. sing. of the neu, form of the comp. adj. Atyad- bhuta (Extremely wonderful) 11. 44-3. 8. अतिक्रमनाश: Nom. sing of the mas. comp. noun Atikramanāśa (Lit. 'Destruction of transgression') 2. 40/,. This is quite a meaningless word. The reading : of the vulgate is therefore certainly a better one. form of the comp. adj. Atyanta 11. अत्यन्तम् Acc. sing of the mas. (That which transgresses the end) 6. 28/4- 12. : Gen. sing. of the mas. form of the comp. past participial adj. Atyasat (One who eats too much; a glutton) 6. 16/,. 13. Adv. Ind. (Here or in this respect ) 2. 30/4- 14. An ind. copulative particle generally used to mark the beginn- ing of a treatise or a topic therein. 3. 224. Here however it seems to have been used with in the sense of "And still". 15, Nom. sing. of the neu. form of the adj. Adbhuta (Wonder- ful) 11. 44-2. 16. अद्भुतानि Nom. plu, of the neu. form of the adj. Adbhuta (See No. 15) 11. 44-1. 17. अधिगच्छति Pres. 3rd pers. sing. of the root Gam-gacch with the pre- fix Adhi (To attain) 6. 28/4, 38/4 18. अध्यवसाय: Nom. sing of the mas. noun Adhyavasaya (Effort or endeavour) 18. 59/s- 19. अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् Nom. sing. of the neu. comp. noun Adhyatma- jñananisthatva (The quality of being devoted to the knowledge of the self) 13. 11/₁. 169 अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामा: Bhagavadgitā 20. अध्यात्म विद्याविनिवृत्तकामाः Nom. plu, of the mas. form of the comp. adj. . Adhyatmavidyavinivṛttakāma (One whose desires have subsided owing to the acquisition of the knowledge of the self) 15.5/2. 21. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Adhruva (Unsteady) 17.-12/4. This epithet is not a happy one as applied to a Yajña. 22. अनभिलक्षितः Nom. sing of the mas. form of the comp. past partici- pial adj. Anabhilakṣita (Unnoticed or undetected) 9. 6-1. 25. अनादिमान् Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Anādi- mat (One who has no beginning) 11. 39/3. Word Indew Pt.I B अभिभाषसे 29. अनुवर्तन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Vrt-vart with the prefix Anu (To follow ) 3. 31/2, 32/2- 30. अनुवर्तेरन् Pot. 3rd pers plu. of the root Vrt-Vart with the prefix Anu (See No. 29) 3. 23/a. 26. अनिच्छमान: Nom. sing of the continuous pres. participle Iccha- mana turned to express a negative idea by prefixing An (Though not wishing or against one's wish) 3. 36/3. 27. अनुगम्यते Pass 3rd pers. sing. of the root Gam with the prefix Anu (To reach or acquire) 5. 5/2- 28. अनुत्तमम् Acc. sing of the mas. form of the adj. Uttama turned to express a negative idea by prefixing An (That to which there is no supe- rior; unsurpassed) 9. 11/4.. 31. अनुशोचन् Nom. sing of the mas. form of the pres. participial adj. Anušocat (To bemoan the loss of) 2.11/₁. 32. अनेकचित्त: Nom. sing of the citta (One whose attention is divert- mas. form of the comp. adj. Aneka- ed to various objects) 6. 37/s. 23. : Gen, or loc, dual of the pronoun Idam (This) 8. 26/3. The reading in which this word occurs namely, अनयोर्याध्थनावृत्तिम् does not yield a sensible meaning. The vulgate reading एकया यात्यनावृत्तिम् is therefore preferable. 24. अनवेक्ष्य Ind past participle of other ) 11.44–1. the root Iks with the prefix Ava (To see or think of) turned to ex- press a negative idea by prefixing An. 18. 25/2. 33. Gen. sing. of the mas. noun Antaka (The god of death) 2.10-1. 34. Acc. sing. of the mas. noun Anta (An end) 7. 28/₁. 35. : Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Anya (An- 36. Adv. Ind. (Also, and, even or even though) 3. 35/4; 4. 14/2i 5. 17-18; 6. 43/3; 8. 2/3; 10. 25/25 11. 44-3; 18. 47/s. 37. अप्रतिमप्रभावः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Aprati- maprabhāva (One whose prowess is unequalled) 11. 39/3. 38. : Adv. Ind. (From all sides; all over ) 11. 28/4. 39.. afre Fut. 1st pers. sing. of the root Dha with the prefix Abhi (To narrate or describe) 8. 11/4. 40. अभिप्रपन्नान् Acc. plu. of the mas. form of the past participial adj. Abhiprapanna (Approached sub- missively) 2. 10-1. 41. Pres. 2nd pers. sing. of the root Bhas with the prefix Abhi (To speak) 2. 11/2. This meaning does not fit in in the context for 170 अभिमानात्मा Primary Word-Units yields no intelligible sense. It would have been better if it had been याज्ञवसाभिभापसे. 42. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Abhi- mānātman (One who is by nature proud or one whose essence is pride). 3. 36-3. The whole of this stanza is very badly worded. Most of the epithets contained therein are such that they cannot be applied ap- propriately to Kama even when per- sonified. For instance, it is stupid to say of Kama that he is Kama- krodhamaya, Ahamkara &c. The same remark is more or less ap- plicable to all the additional stanzas here. They seem to be the com- position of a poor versifier, perhaps a mere scribe, of Käśmir. 43. Nom. plu. of the mas. form of the pronoun Adas (:This) 2. 12/2. 44. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Amṛstanna (That in which food is not purified or is unsavoury) 17. 13/₁. 45. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Ayat (One who does not make an effort or one who has not subdued his senses) 6. 37/₁. 46. Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Idam (See No. 23) 3. 38/4; 10. 8/₁. 47. sr Ind. past participle of the root Arc (To worship or adore) 18. 46/3. अस्प whose chariot was being driven by Sri Krsna when he imparted the teaching embodied in the Gitä.) 8. 21/4; 18. 15/2. 49. Nom. sing. of the mas. noun Arjuna (See No. 48) 13. Un. 50. अवगच्छे: Pot. 2nd pers. sing. of the root Gam-gacch with the pre- fix Ava (To know ) 10. 41/3- 51. Acc. sing. of the mas. or neu. form of the adj. Avyaya (Indestructible) 5. 21/4; 9. 11/4. 52, ng Loc. plu. of the fem. comp. noun Aśubha (Inauspicious or unclean) 16. 19/3. 53. अशेपाणि Acc. plu. of the neu. form of the adj. Aseşa (Without a remainder, or an exception) 4. 35/3. 54 असहाहाश्रिताः Nom. plu. of the mas, form of the comp. adj. Asad- grähäśrita (One who has resorted to wrong prejudices or preconceptions) 16.10/3. 55. असह्यम् Acc. sing of the neu. form of the comp. past participial adj. Asahya (Unbearable) 11. 44-2. 56. Pres. 2nd pers. sing. of the 2nd conj. root As (To be) 11.44-2. 57. असंशयम् Comp adv. Ind. (Undoubtedly) 18. 68/4. 58. Pres. 3rd pers. sing. of the 2nd conj. root As (See No. 56) 11. 40/3, 44-1, 3. 59. Imp. 3rd pers. sing. of the 2nd conj. root As (See No. 56) 2. 47/1 60. Pres. 1st pers. sing. of the 2nd conj. root As (See No. 56) 7.9/1. 61. Gen. sing. of the mas. form of the pronoun Idam (See No. 23) 3. 36-43. 48. Voc. sing. of the mas. noun Arjuna (The name of the third son of Pandu and Kunti and the principal hero on the side of the Pandavas in the Kuru-Pandu war 171 अहेतुकम् 62. अहेतुकम् Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Ahetuka (That which is without a purpose or aim) 16. 8; 18. 22/2. The term Ahaitukam occurring in the vulgate at both the places is a regular form while this is an irregular one. Bhagavadgita Word-Index Pt. I B 63. Nom. sing. of the pro- noun Asmad (1) 10. 17/2, 22/1, 25/si 18. 55/2. 64. Nom. sing. of the mas. comp. noun Ahamkāra (Egoism) 3. 36-3. 391 65. Ind. past participle of the root Kram with the prefix A (To drag or draw towards oneself by force) 3. 36/4. 66. * Imp. 2nd pers. sing. of the root Caks with the prefix A (To say or describe) 3. 36-1. 67. Loc. sing. of the pro- noun Atman (The self) 6. 19/4. 68. Gen. sing, of the pro- noun Atman (See No. 67) 10. 16/2, 19/2. 69. आत्मसिद्धये Dat sing of the fem. comp. noun Atmasiddhi (The attainment i. e. realisation of the self) 5. 11/4. This does not seem to be a very happy expression. Atma- suddhaye, the expression in the vulgate in place of it is certainly a better one in view of the context. 70. Pres. 3rd pers. sing. of the root Rabh with the prefix A (To begin or commence) 18. 15/2. इमान् 72. : Nom. sing. of the past participial adj. Avṛta (Covered over) 3.38/4. 73. आवेशयितुम् Inf. of the caus. form of the root Viś with the prefix A (To enter) 12. 9/₁. 74. refta: Nom. sing. of the pres. Asina (Sitting) participial adj. 3.36-2. pres. 71. आरभतः Gen. sing of the participial adj. Arabhat (Beginning) 4. 23/s. 75. आस्थाय Ind. past participle of the root Stha with the prefix A (To resort to) 9.6-1. 76. Acc. sing. of the mas. form of the past participial adj. Asthita (One who has resorted to) 9. 11/2. 77. आस्थितः Nom. sing of the mas. form of the past participial adj. Asthita (See No. 76) 12. 8/4, 11/25 15. 14/2. इ 78. Pres. 1st pers. sing. of the root Iş-icch (To wish) 13. Un. 79. Adv. Ind. (So or in this manner) 17. 21/4; 18. 21/a, 24/4, 38/4, only the end of a statement. 78. At times this particle marks 80. इतः परम् Adv Ind (Lit., 'here- after but here beyond this life') 2. 12/4. 81. Nom. sing. of the neu. form of the pronoun Idam (See No. 23) 9. 8/; 11. 44-2. 82. इन्द्रियैः Inst plu. of the neu. noun Indriya (A sense-organ) 3.36-2. 83. Acc. sing. of the mas. form of the pronoun Idam (See No. 23) 11. 41/3. 84. इमानि Acc. plu. of the neu. form of the pronoun Idam (See No. 23) 18. 13/₁. 85. इमान् Acc. plu. of the mas. form of the pronoun Idam (See No. 23 ) 1.28/3. 172 Primary Word-Units 86. Nom. plu. of the mas. form of the pronoun Idam (See No. 23 ) 2. 50/,; 11. 27-1. 87. Adv. Ind. (Like or as if) 3. 36-2; 5. 17-1. 88. Adv. Ind. (Here or at this place) 2. 48-1; 7. 12/3; 11. 40/3. ई 89. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Idrs (Such) 11. 20/s. उ 90. 3: Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Ukta (Said or narrated) 4. 18/4. 91. Pass. 3rd pers. sing. of the root Vac (To speak ) 2. 58/4- 92. 3 Acc. sing. of the mas. form of the adj. Uttama (The highest) 12. 8/4- • 93. उत्सृज्य Ind. past participle of the root Srj with the prefix Ud (To abandon) 1. 47/3. 94. 3: Nom. sing. of the mas. noun Upadrava (A cause of annoy- ance or hardship ) 3. 36-5. 95. उपहतान्तराष्मा Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Upa- hatāntarātman (One whose heart is overpowered or affected by ) 2. 10-1. 96. Pres. 3rd pers. plu. of the root As with the prefix Upa (To adore or worship.) 12. 3/2. 97. Jar Perf. 3rd pers. sing. of the root Vac (See No. 91) 3. 36-2; 13. Un. कर्माणि 98. Gen. sing. of the fem. noun Rddhi (Greatness or super. natural power) 11. 44-3. 99. Nom. plu. of the mas. noun Rṣi (A sage) 11. 44-1. ए 100. : Nom. sing. of the nu- meral adj. Eka (One) 11. 44-1. 101. Inst. sing. of the fem. form of the numeral adj. Eka (See No. 100) 8. 26/3- 102. g Acc. sing. of the neu. form of the pronoun Etad (This) 5. 17-1; 13. Un. 103. g Adv. Ind. (Only) 1. 33/3; 2. 41/2 3. 2/1, 36-1; 6. 16/1, 37/6; 9. 6-1²; 11. 21/3, 27-12, 44-2; 13. Un.2; 16. 16/2; 18. 46/3, 59/3- 104. Adv. Ind. (Thus or in this manner) 4. 1/1, 42/3; 9. 6-1. 105. Gen. plu. of the mas. form of the pronoun Idam (See No. 23) 2. 35/3. 106. : Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Etad (See No. 102) 3. 36-1, 2, 42, 5; 18. 61/2 ऐ 107 ऐरावणम् Acc. sing of the mas. noun Airāvana (The name of Indra's elephant) 10. 27/3. क 108. कथम् Adv. Ind. (How or in what way or manner) 2. 21/ 3. 36-12. 109. Pres. 3rd pers. sing. of the root Kr (To do) 3. 36-4. 110. af Nom. sing. of the noun Kartr (A doer) 11. 44-1, 2. 111. Nom. sing. of the neu. noun Karman (Act or action) 11.44-3. 112. कर्मबन्धविनिर्मुक्ता: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Karmabandhavinirmukta (Released from the bondage of Karma) 2. 51/3. 113. कर्माणि Acc. plu. of the neu. noun Karman (See No. 111) 11. 44-1. 173 कमपमानम् 114. कमपमानम् Nom. sing of the neu. comp. noun Karmopamāna (An object with which the Karma could be compared):11.:44-3. Bhagavadgita Word-Index Pt. I B 115. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kaluşa- kşudra (Dirty and mean) 3. 36-5. 116. Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Kim (Who or which ) 3.:36-1. 117. Nom. sing. of the mas. pronoun: Kim with the suffix Cit intended to give it an emphasis (Whatever) 11. 40/3. 118. कामक्रोधमयः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Kama krodhamaya (One who is filled all over with desires and anger) 3. 36-3. (See also the note in Entry No. 42). 119. कामक्रोधविमुक्तानाम् Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kämakrodhavimukta (One who has become free from the clutches of desire and anger) 5. 26/₁. 120. : Nom. sing. of the mas. noun Kāma (Desire) 4. 14/2. 121. कामान् Acc. plu. of the mas. noun Käma (See No. 120) 3. 12/₁. 122. ff Nom. sing. of the neu. form of the pronoun Kim with the suffix Cit emphasising the idea con- veyed by it (Whatever )'7. 2/3. 123. fra: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kimä- cāra (Having what kind of behaviour) 3..36-1. क्रूराः 126. far Adv. Ind. -(Whether) 11. 44-2. 124. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kimāt- man (Of what nature ) 3. 36-1. 132. Voc. sing. of the mas. form of the comp. noun Keśava (The one who is lying in waters like a dead body) used as a form for addressing Vasudeva as identified with the Supreme Being as it is in the state of Pralaya. 13. Un. 133. कौन्तेय Voc. sing of the mas. noun Kaunteya (A son of Kunti) used as a form for addressing Ar- juna. 2. 3/₁. 134. क्रियाविशेषबहुला: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kriyaviśeşabahula (One who is too much devoted to specific ceremonial observances ) 2. 43/3- 135. Nom. plu. of the mas. form of the adj. Krüra (Wicked) 16. 10/s. 174 125. Nom. sing. of the neu. form of the pronoun Kim (What or which) 11. 44-2. 127. f Fut. 1st pers. sing. of the root Kirt (To sing or narrate) 11. 44-2. 128. कुरुनन्दन Voc. sing of the comp. noun Kurunandana (The cause of delight of the Kurus) used as a form of address for Arjuna. 14. 12/4. 129. Nom. plu. of the past participial adj. Kṛtta (Cut to pieces) 11. 27-1. 130. कृपागृहीतः Nom. sing of the comp. past participial adj. Krpägr- hita (Overpowered by a feeling of compassion) 2. 10-1. 131. Voc. sing. of the mas. noun Krsna (The name of the son of Vasudeva Yadava and Devaki who acted as Arjuna's charioteer in the Mbh. War and imparted to him the teaching contained in the Bhagavad- gitā) 3. 36-1. केशबहुलम् 136: Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Kleśa- bahula (That which is characterised by or is done with much pain) 18. 24/3- 137. Acc. sing. of the. mas. form of the comp. noun Kśetrajña (One who knows the Kśetra) used as a noun for the Kūṭastha. 13. Un., 1/3. Primary Word-Units 138. Nom. sing. of the neu. noun Kśetra (Lit. ' a field' but here
- the conglomerate' of objects men-
tioned in 13. 1.) (See also No. 1119 in Pt. I A). ग. 139. Imp. 2nd pers. sing. of the root Gam-gacch (To go) 2. 3/₁. 140. f Pres. 3rd pers. sing. of Gam-gacch (See No. 139) the root 14. 18/₁. 141. Acc. sing. of the neu. form of the past participial adj. Gata (That which has gone to or reached) 7. 28/₁. 142. : Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Gata (See No. 141) 6. 37-1. 143. : Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Gata (See No. 144) 16. 16/2. 144. Pass. 3rd pers. sing. of the root Gä (To sing) 17. 26/4. 1.15. गुणकर्मविभागतः Comp. adv. Ind. (According to the division made in view of inherent attributes and acts) 4. 13/2 146 गुणानाम् Gen. plu. of the mas. noun Guna (Characteristic or in- herent attribute) 11. 44-3. जन्मकर्मफलेप्सवः (For the benefit of the characteris- tics ) 3. 28/3. 148. गुह्यतरम् Comp. degree of the adj. Guhya (Secret) 18. 75/2. 147. The mas. noun Guna with the suffix Artha having the sense of the dat. case-termination 149. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Ghora (Terrible) 3. 36-3. 150. Conjunctive particle. Ind. (And) 1. 18/2; 2. 48-1, 54/4; 3.36-1, 42; 4. 18/; 6. 46/2; 9. 6-12, 22/₁²; 11. 21/3, 27-1, 44-12; 13. Un."; 16. 8/₁; 18. 6/1, 7/1. 151. Pres. 1st pers. sing. of the root Car (To move about) 9.6-1. 152. Acc. sing. of the mas. form of the adj. Cala (Lit., moving or evanescent) 17. 12/4. The epithet is not a happy one as applied to a Yajna. The vulgate reading here is a better one. 153. Pres. 3rd pers. sing. of the root Cyu (To forsake, or be dislodged from, one's position) 6. 21/4. 154. छिद्रप्रेक्षी Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Chidra-. preksin (One who is in the search for a loophole) 3. 36-5. GT 155, : Gen. sing. of the neu. noun Jagat (The movable and im- movable objects constituting the worldly phenomena) 11. 44-1. 156. जन्मकर्मफलेप्सव: Nom. plu. of the comp. noun Janmakarmaphalepsu [One who is desirous of acquiring the fruit of the action done in (this) life] 2. 43/2. 175 Bhagavadgita Word-Index Pt. I B - जयद्रथः The vulgate reading Janmakarma- phalapradām which is an epithet of Gati instead of the Yajnikas is the better one. 157. Nom. sing. of the mas. noun Jayadratha (The name of the king of Sindhudeśa who was the son-in-law of Dhṛtaraştra) 1. 8/2. 158. Pres. 3rd pers. sing. of the root Jan-jā (To be produced) 6. 42/2- " 159. जायेते Pres. pers. dual of the root Jan-ja (See No. 158) 14. 17/3. 160. ज्ञाननिधौंतकल्मषा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Jñananirdhautakalmaşa (One whose blemish has been washed away by knowledge) 5. 17/A. 161. Acc. sing. of the neu. noun Jñana (Knowledge) 13. Un. 162. Acc. sing. of the pot. participial adj. Jñeya here used in the sense of a noun (The thing which should be known) 13. Un. 163. Pres. 3rd pers. plu. of the root Jval (To burn or blaze forth) 11. 28/4. 164. : Adv. Ind. (A correlative of Yatah meaning therefore') 11. 44-2. 165 ततःपरम् Comp adv. Ind. (Thereafter or beyond that) 15. 4/₁. 166. Acc. sing. of the neu. form of the pronoun Tad (That) 3. 36-1; 18. 50/2- 167. fe Adv. Ind. (So or in that manner) 11. 27-1. 168. aar Adv. Ind. (Then) 2. 58/4. 169. Loc. sing. of the neu. noun Tadātva. 18. 37/1, 38/2. It is not easily intelligible what is meant zard by the use of this strange expression formed by adding the affix Tva to the adverb Tada. Probably what is meant in 18. 38 is that when one becomes identified with the object of enjoyment one feels as if the happiness arising from it is compar- able to nectar. In 18. 37 the expres- sion seems to have been meant to compare the happiness arising from Atmabuddhi-prasada to poison in the beginning. 170. a Gen. sing. of the pronoun Yuşmad (Thou or You) 11. 44-1, 2. 171. Gen. sing. of the pro- noun Tad (See No. 166) 2. 60/₁. 172. af Acc. plu. of the neu. form of the pronoun Tad (See No. 166 ) 15. 8/ 173. at: Acc. plu. of the fem. form of the pronoun Tad (See No. 166 ) 17.2/4. 174. fagfa Pres. 3rd pers. sing. of the root Stha-tişth (To stand or remain motionless) 3. 36-2; 14. 23. 175. Adv. Ind. (But or however) 1. 11/₁; 2. 5/3, 48-1; 3. 36-4; 5. 17-1; 14. 15/3- 176. gfe Nom. sing. of the fem. noun Tuşți (Satisfaction) 16. 3/₁. 177. Nom. plu. of the mas. form of the pronoun Tad (See No. 166) 11. 27-1, 44-3³. 178. : Gen. sing. of the neu. noun Tejas (Lit. 'light', but here prowess or splendour') 11. 44-3. < 179. Nom. sing. of the mas. noun Tyagin (One who has re- nounced the world ) 2. 48-1. 180. Loc. sing. of the mas. noun Tyaga (Renunciation) 2.48-1. 176 carceritaidet: 181. स्वच्छरीरम विष्टा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Tvac- charirapravişța (One who has entered your body) 11. 27-1. Primary Word-Units 182. Inst. sing. of the comp. noun Tvättejas (Your light) 11. 27-1. 183. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. pronoun Tva- danya (Other than you) 11. 40/2. 184. Nom. sing. of the pro- noun Yuşmad (See No. 170) 2. 10-1; 11. 44-1, 2. 185 त्वा An archaic form of the acc. sing, of the pronoun Yuşmad (See No. 170) 2. 7/2 11. 19/3, 21/1, 32/3. द 186. Pres. 3rd pers. sing. of the root Dä (Lit. 'to give', but here 'to inflict') 3. 36-4. 187. दिव्यमालाम्बरधरम् Acc. sing of the mas. form of the comp. adj. Divyamalämbaradhara (One who has put on celestial garlands and clothes) 11. 11/₁. 188. दिव्यानि Acc. plu. of the neu. form of the adj. Divya (Celestial or extraordinary) 11. 44-1. 189. : Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Dirgha- sūtra (One who is of a procrastinat- ing nature i. e. idle ) 18. 28/3- नायकान् 193. Voc. sing. of the mas. noun Deva (God) 11. 40/s. 194.: Gen. sing. of the mas. noun Dehin (An embodied soul) 8. 14/4. 195 देहिनाम् Gen plu of the mas. noun Dehin (See No. 194) 3.36-2. ET 190. Nom. sing. of the neu. form of the comp adj. Duskara (Difficult to perform) 11. 44-3. 191.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Dustara (That which is difficult to cross over) 3. 36-3. 192. Pass. 3rd pers. sing. of the root Drs-pasy (To see) 2. 40/2; 11.40/4. B. G. I. 12 196. Voc. sing. of the mas. noun Dhananjaya (One of the names of Arjuna) 3. 36-5. 197. War Nom. sing. of the mas. noun Dhätṛ (One who holds or sup- ports) 11. 44-1. 198 धार्तराष्ट्रा: Nom. plu of the mas. noun Dhartarāṣṭra (A son of Dhṛtaraştra) 11. 27-1. 202. नानायुद्धविशारदाः Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Nanayuddhaviśärada (An adept in the diverse ways of fighting) 1.914. 203. नानारूपैः Inst plu. of the neu. comp. noun Nānārupa (Varied ap- pearances) 11. 27-1. The whole line नानारूपैः पुरुषैः योध्यमानाः seems to have been intended to convey the idea that the followers of Yudhisthira and Dhrtarāästra referred to in the 3rd line were fighting with men having. varied appearances. 204. नायकान् Acc. plu of the mas. noun Nayaka (The leader or com- mander of a division) 1. 7/3. 177. F 199. A negative particle. Ind. (No) 1. 32/2; 2. 5/s, 11/2; 5. 17-1; 11. 40/3, 44-1, 36. 200.: Pot. 3rd pers. plu. of the root Nam (To bow or make obeisance to ) 11. 37/₁. 201. : Gen. plu. of the pronoun Asmad as an alternative to Asmäkam (See No. 63) 2.6/4. निष्यम् 205. नित्यम् Adv. Ind. (For ever or permanently) 2. 24/,. 206. Nom. sing. of the neu. noun Nidhana (Death) 18. 47/3- 207. नियतमानसः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Niyata- mãnasa (One whose mind is under restraint) 6. 28/2. Bhagavadgita Word-Index Pt. I B 208. Far Nom. sing. of the fem. form of the adj. Nirantara (Un- interrupted) 12. 12/4. 209. f Loc. sing. of the neu. noun Niraya (Hell) 16. 16/4. 211. ficar Abl. sing. of the neu. noun Nirmalatva (Purity) 13. 31/₁. 212. a Pot. 3rd pers. sing. of the root Vrt-vart with the prefix Ni (To revert) 15. 4/2. 11. 44-2. 221. परधर्मोदयात् Abl. sing of the mas. comp. noun Paradharmodaya [The rise in life (accruing) from another's duty ] 3. 35/4; 18. 47/4. 210. निराशीर्वन्धना: Nom. plu. of the 222. Acc. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Niräsir- bandhana. 2.48-1. This is an ad-form or nom. sing. of the neu. form jective qualifying the noun Samă- rambhaḥ. It seems to be a strange compound word made up of Niḥ, Alth and Bandhana. Perhaps the idea intended to be conveyed by it of the adj. Parama (The highest) 5. 24/,; 11. 38/3. 223. परमेश्वरम् Acc. sing of the mas. comp. noun Parameśvara (The highest lord) 11. 3/2. is that the activities are free from the bondage of the expectation of a fruit thereof. If that is so, the middle word should have been Asa instead of Asih. 224. परम्पराख्यातम् Acc. sing of the comp. adj. Paramparākhyāta ( Hand- ed down from generation to genera- tion) 4. 2/₁. 225, : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Para (The higher one) 3. 36-2. 213. निवर्ध्य Ind past participle of the root Vrt-Vart with the prefix Ni (See No. 212) 3. 36-4. 214. f Ind. past participle of the root Han with the prefix Ni (To kill) 2.5/3. 215. Adv. Ind. (Verily or indeed) 11. 44-2. Adv. Ind. (Indeed) 216. 11. 27-1. पाझ्चाल: प 217. Loc. sing. of the mas. noun Pańka (Mud) 5. 17-1. 218. Ind. numeral (Five) 1. 18/2- 178 219. T Loc. sing. of the mas. noun Pathin (A path ) 6. 37/. 220. T: Adv. Ind. (Further) 226. परात्मसु Loc. plu. of the comp. pronoun Parātman (Other selves) 6. 7/2- 227. Nom. sing. of a neu. noun Parimana (Measure) 11. 44-3. the neu. form of the comp. adj. 228. पर्युत्थानात्मकम् Nom. sing of attendance) 18. 44/3- Paryutthänātmaka (Of the nature of 229. T Pres. 3rd pers. sing. of the root Drs-paśy (See No. 192) 4. 18/₁- • 230. पास्चाल: Nom. sing of the mas. noun Päñcala (The king of the province of that name) 1. 18/₁. पाण्डव Primary Word-Units 231. Voc. sing. of the mas. noun Pandava (Lit. 'a son of Pandu', used here as a form for addressing Arjuna) 11. 6/4. 232. पापकर्मभिः Inst plu. of the mas. form of the comp. adj. Papa- karman (One who does sinful acts) 3. 36-3. 233. : Abl. plu. of the mas. noun Päpin (A doer of sinful acts) 4. 36/₁. 234. Voc. sing. of the mas. noun Pärtha (Lit. a son of Prtha, another name of Kunti', here used as a form for addressing Arjuna) 3. 36-2; 5. 24/. 235. g: Adv. Ind. (Again) 7. 2/2. 236. पुनर्जन्म Acc. sing of the comp. noun Punarjanma (Rebirth) 8. 21/,. · 237. पुरुषम् Acc. sing of the mas. noun Purusa (Ordinarily 'a man but here the soul or the intelligent principle in nature and the human body') 13. Un. 238. g: Inst. plu. of the mas. noun Puruşa used here in the ordi- nary sense. 11. 27-1. 239. gaffor Acc. plu. of the neu. form of the adj. Pürva (Previous) 11. 44-1. 240. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Pūrva (See No. 239) 11.44-1. 241. : Gen. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Prechat (One who is asking or inquiring) 3. 36-1. 242. प्रकृतिम् Acc. sing of the fem. noun Prakṛti (The primordial matter) 13. Un. बुद्धिमान् 243 प्रचरन्ति Pres. 3rd pers. plu. of the root Car with the prefix Pra (To move about) 16. 10/4. 179 244. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Prajñāvat (Intelligent) 2. 11/2. 245. प्रतिष्ठितम् Acc. sing of the neu. form of the past participial adj. Pratisthita (Firmly established) 8. 22/4. 246. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Pramudha (Exceed- ingly bewildered) 6. 37/4- the root Vrt-vart with the prefix 247. Pres. 1st pers. sing. of Pra (To become or remain engaged in ) 3. 22/4. 248. Pres. 1st pers. sing. of the root Hrs with the prefix Pra (To be delighted ) 18. 77/. 249. Pres. 3rd pers. ing. of the root Ap with the prefix Pra (To acquire) 18. 50/2. 250. e Gen. sing. of the mas. form of the adj. Priyà used as a noun (The dear one) 11. 44/. On the importance of this word in the sentence see the note in Entry No. 2245 in Section A of this Part. फ 251. Loc. plu. of the neu. noun Phala (Fruit) 4. 14/2- a 252. Acc. plu. of the mas. noun Bandhu (A relation) 2. 10-1. 253. Gen. sing. of the neu. noun Bala (Strength) 11. 44-3. 254. बुद्धिमान् Nom. sing of the mas. form of the adj. Buddhimat (Intelligent) 2. 48-1. मझमः.. 255. : Gen. sing. of the neu. noun Brahman (The Supreme Being, the intelligent cause of the evolu- tion &c. of the universe) 6. 37/4- Bhagavadgita Word-Index Pt. I B 256. Inst. sing. of the neu.. noun Brahman (See No. 255) 17. 23/₁. 257. ब्रह्मसंयोगम् Acc. sing of the mas. comp. noun Brahmasamyoga (Union with Brahman) 6. 28/,- भ 258. Acc. sing. of the neu. noun Bhaya (Fear) 3. 36-4. 259. Pres. 3rd pers. sing. of the root Bhu-bhav (To be or be come) 3.36-1. 260. : Nom. sing. of the mas. noun Bhava (That which has become i. e. this worldly phenomena) 11. 44-1. 261, Nom. plu. of the neuform of the fut. participial adj. Bhavisyat (That which is likely to come into existence in future) 7.26/3. 262. Pot. 3rd pers. sing. of the root Bhu-bhav (See No. 259) 11.44-2. मनुष्याणाम् The correct 267. भोगेश्वयंगती: This reading though found in all the editions does not seem to be correct because what must have been meant is either one Gati or two Gatis but not more than two, in which case alone this read- ing would be correct. one seems to be either a or भोगेश्वयंगती. The first is the acc. sing. and the second acc. dual of the fem. comp. noun Bhogaiśvar- yagati. The first is the same as the word in Entry No. 2475 in Pt. I A. (C States in which The second means there are respectively enjoyment and overlordship (over the objects of enjoyment) 2. 43/4- 263. : Adv. Ind. According ( to the division ) 3. 27/2- 264. भूतप्रामम् Acc. sing of the mas. comp. noun. Bhūtagräma (The conglomerate of the gross elements) 17.6/2. 265. Acc. sing. of the fem, comp. noun Bhūtaprakṛti (The Prakrti consisting of the elements) 9.6-1. 266. Acc. plu. of the mas. comp. noun Bhūtapretapiśāca (The ghosts, spirits (of dead bodies) and goblins ) 17. 4/3. म 268. a: Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Mata (Believed ) 5. 23/4; 7. 18/2. 269. # Nom. sing. of the fem. form of the past participial adj. Mata (See No. 268) 18. 32/4. 270. H: Nom. sing. of the fem. noun Mati (View or belief) 6. 7/2- 271. मदाश्रितः Nom. sing of the mas. form of the comp. past parti- cipial adj. Madãśrita (One who has sought my support) 7. 1/2. 272. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Madbhakta (My devo- tee) 9. 31/₁. 273. सव्यपाश्रयाः Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Mad- vyapäśraya (One who has sought my support) 4. 10/2. 274. Inst. sing. of the neu. noun Manas (The mind) 2. 61/₁. 275. मनुष्याणाम् Gen. plu of the mas. noun Manusya (A human being) 3. 36-5. 180 1968 अम Primary Word-Units 290. 5. 17-1. 276. Gen. sing. of the pro- noun Aşmad (See No. 63) 3. 36-1; 7. 18/4- 277. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Mahat (Great) 18. 75/2. 278. महर्षयः Nom. plu. of the mas. comp. noun Maharşi (A great sage) 10. 14/4. 279. ff: Nom, plu. of the mas. comp. noun Maharşi-sangha (A group of great sages) 11. 21/s. 280. महायोगीश्वरः Nom. sing of the mas. comp. noun Mahayogīśvara (The Great Lord of Yogis or the Lord of the Great Yogis) 11.9/2. 281. Voc. sing. of the mas. comp. noun Mahārāja (Great king) 18. 77/3- 282.: Nom. sing. of the- mas. form of the comp. adj. Mahe- şväsa (One who is an adept in throwing great arrows) 1. 18/2- 283 मानावमानयोः Gen. dual of the comp. noun Mänävamāna (Respect and insult) 6. 7/ai 12. 18/2; 14. 25/1. 284. मानुष्येण Inst sing of the mas. form of the adj. Mānuşya used in the sense of a noun meaning 'human nature'. 2.10-1. 285. Acc. sing. of the fem. form of the adj. Mamaka (Relating to me) 9. 7/2. 286. Acc. sing. of the mas. noun Märga (Way or path) 6. 37/s. 287. Acc. sing. of the pro- noun Asmad (See No. 63) 10. 13/; 12. 3/z. योगी Adv. Ind. (Again ) 291. Nom. sing. of the pres. participial adj. Mohayat (Deluding) 3. 36-2, 4. 288. Acc. sing. of the neu. noun Mukha (Mouth) 2. 10-1. 289. मुहुर्मुहु: Adv Ind ( Again and again) 3. 36-4. 292. Gen. sing. of the mas. noun Moha (Delusion or infatuation) 6. 37-1; 16. 16/2. 293. TEHT Nom. sing. of the mas. comp. noun Mohātman (One who is of the nature of delusion) 3. 36-5. य 294.: Adv. Ind. (Because ) 11. 44-2. 298. Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Yad (See No. 295). 2. 8/2; 5. 21/2; 18. 8/1, 55/2. 299. Nom. plu. of the mas. form of the pronoun Yad (See No. 295 ) 8. 17/₁. 300 योगसेवनात् Abl. sing of the mas. comp. noun Yogasevana (The practice of Yoga) 6. 20/2. 301. Acc. sing. of the mas. noun Yoga (Union of the individual soul with the Supreme) 5. 24/s; 12. 8/4. For the other possible meanings of this word see Entry No. 2838 in Pt. I A. 302. : Nom. plu. of the mas. noun Yogin (One who practises Yoga) 8. 21/.. 303. Nom. sing. of the mas. noun Yogin (See No. 302) 5. 23/4- 181 295. Nom. sing. of the neu. form of the pronoun Yad (Which) 2. 60/₁; 18. 63/.. 296 यत्र Adv. Ind. (Where ) 6. 21/₁; 8. 22/4. 297. Gen. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Yad (See No. 295) 2. 48-1³; 15. 2/₁. योगीश्वर 304. योगीश्वर Voc. sing of the mas. comp. noun Yogiśvara (The Lord of Yogis) 11. 4/3. 305. योद्धुम् Inf. of the root Yudh (To fight) 1. 33/3. Bhagavadgita Word-Index Pt. I B 306. : Nom. plu. of the mas. noun Yodha (A warrior) 11. 27-1. 307. योध्यमानाः Nom. plu of the continuous pres. participle Yodhya- mana (One who was being fought with) 11. 27-1. 308, यौधिष्ठिराः Nom. plu. of the mas. noun Yaudhisthira (One who was fighting on the side of Yudhi- sthira) 11. 27-1. 309. रजःप्रवृत्तः Nom. sing of mas. form of the comp. adj. Rajahpravṛtta (One who is set in motion by the Rajoguna) 3. 36-5. 310. Nom. plu. of the mas. comp. noun Ravikara ( A ray of the Sun) 5. 17-1. 311.
- Nom. sing. of the
mas. form of the comp. adj. Rāga- dveşavimukta (One who is free from the attacks of the feelings of attachment and hatred) 2. 64/₁. 312. uf: Nom. sing. of the fem. noun Ratri (Night) 2. 69/. 313. Pres. 3rd pers. plu. of the root Labh (To get, obtain or acquire) 8. 21/4. 314. लिप्समान: Nom. sing of mas. form of the continuous pres. partici- ple Lipsamana (Slipping away) 6.3715 315.: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Lina (Absorbed) 14. 15/3- 316. लोकत्रये Loc sing of the neu. comp. noun Lokatraya (The group of the three worlds) 11. 40/4. fag: 317. Acc. sing. of the neu. noun Vaktra (Mouth) 11. 27-1. 318. ad Pres. 3rd pers. plu. of the root Vrt-vart (To behave ) 17. 1/₁. 182 319. a Pres. 3rd pers. sing. of the root Vrdh-vardh (To increase ) 14. 10/2 320. Acc. sing. of the neu. noun Vasa (Control) 6. 37-1; 16. 16/2. 321. Pres. 3rd pers. sing. of the root Vas (To dwell) 18. 61/₁- 322. Disjunctive particle. Ind. 2. 21/, 26/1; 6.38/4. 323 विगतेच्छाभयद्वेष: Nom. sing of the mas. form of the comp. noun Vigatecchābhayadvesa (One from whose heart desire, fear and hatred have vanished) 5. 28/,. 324. fa Pres. 3rd pers. sing. of the root Vid (To be) 11. 44-3. 325. farura Pot. 3rd pers. sing. of the root Vid (To know) 18. 37/ 326. farat Nom. sing. of the mas. noun Vidhätr (The Creator or Ordainer) 11. 44-1. 327. विनष्टानू Acc. plu of the mas. form of the past pass. participial adj. Vinasta (One who is destroyed) 3.32/4. 328. farar Preposition. Ind. (With- out) 9.6-1. 329 विनाशम् Acc. sing of the mas. noun Vināśa (Destruction) 6. 38/4. 330 विनिश्चितम् Acc. sing of the neu. form of the past pass. partici- pial adj. Viniścita (Well-determin- ed) 5. 1/₁. 331, f: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Vibhu (One who pervades everything) 11. 44-1. fargeft: 332. fft: Acc. plu. of the. fem. noun Vibhuti (An object through which the Supreme Being has become manifest) 10. 16/2, 19/2. Primary Word-Units 333. f Voc. sing. of the mas. form of the adj. Vibhu (See No. 331) 11. 44-2. 334. fa: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. parti- cipial adj. Vibhränta (Deluded or thrown into confusion) 6. 37-1. 335. fag Pass. 3rd pers. sing. of the root Muc-munc (To release) 5. 3/4. 336. f: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Virakta (One who has become devoid of attachment) 9. 22/₁. 337. fada Pres. 3rd pers. sing. of the root Vrdh-vardh with the prefix Vi (To increase in a great measure) 3. 36-1. 338. fafa: Inst: plu. of the mas. form of the adj. Vividha (Diverse) 11. 27-1. ब्रजेत् 344. f: Gen. sing. of the mas. noun Vişņu (One of the gods form- ing the Pauranic trinity who sup- ports this universe) 11. 30/4. 339. frafa Pres. 3rd pers. plu. of the root Vis (To enter) 11. 27-1. 340. f Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Viśvarūpa used as a form of address (He who has the universe as his form) 11. 16/4. 341. fra Gen. sing. of the neu. noun Viśva (The universe) 11. 43/2 342. f Nom. sing. of the neu. noun Viśva (See No. 341) 18. 46/2. 343. विषादमोहाभिभवात् Abl. sing of the mas. comp. noun Viṣādamohābhi- bhava (The fact of being over- powered by remorse and infatuation or by infatuation brought on by remorse) 2. 10-1. 345. f: Nom. sing. of the más. form of the adj. Visanjña (One who has become unconscious) 2. 10-1. 346. fagat: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Vihata (One who has been killed ) 11. 27-1. 347. वीरयोधानू Acc. plu of the mas. comp. noun Virayodha (Heroic warrior) 11. 34/z. 348. aar Nom. sing. of the mas. virile) 1.8/4. form of the adj. Viryavat (Strong or 349. Nom. sing. of the mas. comp. noun Vedakṛt (Lit. 'the doer' but here the source of the Veda or Vedas) 15. 15/4. " 350 वेदवादपरा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Veda- vādapara (Intensely devoted to the Vedavada, the doctrine that the Vedas are Apauruseya and that the highest ideal of man should be that held out by them) 2. 42/3- 351. वेदितुम् Inf of the root Vid (See No. 325) 13. Un. 352. a Nom. sing. of the neu. form of the past participial adj. Vesthita (Covered over with ) 13. 17/4. Affirmative particle. Ind. 354. व्यक्ताव्यक्तः Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Vyaktā- vyakta (He who is both manifest and unmanifest) 8. 20/2- 353. 11.44-2. 355. Pot. 3rd pers. sing. of the root Vraj (To go) 2. 54/4. 183 शक्यम् Bhagavadgita Word-Index Pt. I B 356. Nom. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Sakya (What is possible) 11. 44-2. 357. Pres. 2nd pers. sing. of the root Sak (To be able) 11. 8/₁. 358. : Nom. sing. of the mas. noun Satru (An enemy ) 3. 36-2. 359. 4: Nom. sing. of the mas. noun Salya (The name of a king fighting on the side of the Kauravas) 1.8/2. 360. : Inst. plu. of the neu. noun Sastra (A weapon) 11. 27-1. 361. Inst. sing. of the neu. form of the adj. Sita (Cold) 15. 3/4. 362. Nom. sing. of the mas. noun Subhāśubhaphala- tyägin (One who abandons the auspicious and inauspicious fruits) 12. 17/3. 363. : Acc. plu. of the fem. form of the adj. Subha (Auspicious) 10. 16/2, 19/2. 364. Acc. sing. of the mas. Šoka (Grief or remorse) noun 3. 36-4. 365. Nom. sing. of the mas. comp. noun Sri Bhagavat (The Illustrious Lord) 3. 36-2. समवेक्ष्य ment of the sense-objects, are not mentally affected by such enjoy- ment (like the rays of the Sun). 368. Pres. 3rd pers. plu. of the root Sanj (To become attached) 5. 17-1. (See No. 367 also.) 369. Gen. plu. of the mas. form of the adj. Sat used in the sense of a Satpuruşa (A good or pious man) 6. 37/. 370. Inst. sing. of the neu. noun Sattva (The attribute of the primordial matter called Sattvaguna) 14. 18/₁. 371. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Sat (Being) from the root As (To be). 6. 44/2; 18. 60/4. 372. सबान्धवान् Acc. plu. of the mas. comp. noun Sabandhava (To- gether with the relations) 1. 37/2- •373. समदुःखसुख स्वप्न: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Samaduḥkhasukhasvapna (Lit. 'one who looks upon the dreams of misery and happiness equally'). . 14. 24/₁. This does not seem to be a very happy expression, for it is not the dreams of misery and happiness to which a worldly man attaches any value but to the misery and happi- ness as resulting from the experi- ences in the Jagrat state. A Yogi is indifferent to them. That idea is conveyed by the vulgate reading समदुःखसुखस्वस्थः 366. : Nom. sing. of the neu. form of the adj. Praśasya (Better or preferable) 18. 47/3. स 367. : Nom. plu. of the mas. form of the adj. Sakta (Lit. Atta- ched'). 5. 17-1: What is intended by saying fa, a state- ment which seems self-contra- dictory, is that though such persons as are described before, though ap- pearing to be engaged in the enjoy- 184 374. समवस्थितान् Acc. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Samavasthita (Well-posted) 1. 28/4- 375. समवेक्ष्य Ind past participal of the root Iks with the prefix Sam (Gazing at) 2. 10-1. dapatê: 376. संपश्यद्भिः Inst plu. of the pres. participial adj. Sampaśyat (Looking at a thing from all points of view) 1. 39/4. Primary Word-Units 377. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Sampaśyat (See No. 376) 6. 13/,. 378. संसर्गजा: Nom. plu of the mas. form of the comp. adj. Samsargaja (Arising from contact) 5. 22/₁. 379. Nom. sing. of the fem. form of the adj. Sama.(Equal or equibalanced) 6. 7/₁- 380. समारम्भाः Nom. plu. of the mas. noun Samārambha (A project) 2. 48-1. 381. Ind. past participle of the root Sri with the prefixes A and Sam (To take the support of or resort to) 18. 57/3- 382. g Pres. 3rd pers. plu. of the root As with the prefixes Upa and Sam (To worship or adore) 4. 25/2- 383. सर्वकिल्पैिः Inst plu. of the neu. comp. noun Sarvakilbişa (All sin) 3. 31/4. 384 सर्वक्षत्रसमागमे Loc. sing of the mas. comp. noun Sarvakṣatrasamā- gama (An assemblage of all the Ksatriyas) 1. 1/2. 385. सर्वगात्राणि Nom. plu of the neu. comp. noun Sarvagātra (All the limbs of the body) 1. 29/.. 386. सर्वतःपाणिपादान्तम् Acc. sing of सर्वे can be made out of it is that the cos- mic form had at the end hands and feet on all sides". . the neu. form of the comp. adj. Sarvapāņipādānta. 13. 13/,. It is not quite clear what is intended to be conveyed by adding the word Anta at the end of the comp. Per- haps it is a misreading by a copyist of the vulgate reading Sarvatahpani- pädam tat. If it is not, the best that 387. सर्वत्रासक्तचेतसाम् Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Sarvaträsaktacetas (One whose mind is attached everywhere) 12. 5/2. This meaning could hardly have been intended by the author because he could not have meant that the adorers of the Aksara, who are re- ferred to here, are so fickle-minded as to get attached to all the objects that they come in contact with. Perhaps what he meant was that the adorers of the Aksara are subjected definite form of the Lord for con- to much pain because they having no centrating their minds on, have their minds caught up in the numerous external forms of the objects instead of being concentrated on the Aksara which is not visible to the physical eye. 388 सर्वभूतेषु Loc. plu. of the neu. comp. noun Sarvabhūta (All created beings or all the gross elements). 9.6-1. 389. सर्वमहाविभूते Voc. sing of the mas. comp. noun Sarvamahävibhūti (The greatest Vibhuti of all) 11.39/4. 390. Gen. sing. of the neu. form of the pronoun Sarva (Every- thing) 11.44-2. 391. सर्वारम्भफलव्यागी Nom. sing of the mas. comp. noun Sarvärambha- phalatyagin (One who renounces the fruit of all acts commenced by him) 12. 16/,; 14. 25/,. 392. Nom. plu. of the mas. form of the pronoun Sarva (See No. 390) 2. 48-1; 11. 27-1. 185 सर्वेश्वरः 393. comp. noun Sarvesvara (The Lord of All) 11. 39. Bhagavadgita Word-Index Pt. I B स्वजनान्
- Nom. sing. of the mas. 405, : Nom. sing. of the mas.
form of the adj. Sükşma (Minute) 3. 36-2. 406. स्तम्भहर्षसमुद्भव: Nom. sing of the mas. form of the comp. adj. Stambhaharşasamudbhava (One who owes one's origin to stupefaction and exultation) 3. 36-3. 394. Inst. plu. of the mas. form of the pronoun Sarva (See No. 390) 11. 26/2. 395. Nom. sing. of the neu. form of the pronoun Sarya (See No. 390) 2. 48-1 ; 11. 44–2. 396. HE Adv. Ind. (With) 3. 36-2; 9.6-1. 397. : Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Tad (See No. 166) 2. 48-12; 3. 36-5; 18. 68/4. 398. Dat. sing. of the fem. noun Siddhi (The attainment of an object aimed at or of some miracul- ous power) 6. 43/4. 399. सिद्धनता: Nom. plu of the mas. comp. noun Siddhavrata (One who observes vows in order to propitiate the Siddhas) 7. 23/4. 400. सिद्धान् Acc. plu. of the mas. noun Siddha (An adept i. e. one who has acquired miraculous powers) 7. 23/4. 401. सीदमानम् Acc. sing of the mas. form of the continuous pres. participial adj. Sidamana (One who is sinking) 2. 1/3, 10/ 402, :Nom. sing. of the continuous pres. participial adj. Sidamana (See No. 401) 1. 28/2. 403 सुखतन्त्रे Loc. sing of the mas, comp. noun Sukhatantra [ A safe situation (created by oneself)] 3.36-2. 404. Acc. plu. of the mas. form of the comp, adj. Sudu- styaja (That which is very difficult to abandon) 1. 33/4. 407. fea: Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Sthita (Is located) 6. 13/2. 408. ferar: Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Sthita (See No. 407) 1. 33/s; 2. 6/4. 409. fearf: Nom. sing. of the mas. comp. noun Sthiradhi (One whose intellect is steady) 2. 54/3,56/4- 410. स्थिरप्रज्ञस्य Gen. sing of the mas. form of the comp. noun Sthira- prajña (One whose intellect is steady) 2. 54/,. 411. स्थिरमज्ञः Nom. sing of the mas. form of the comp. noun Sthira- prajña (See No. 410) 2. 58/4. 412. स्पृशन्तः Nom. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Sprsat (Touching) 5. 17-1. 413. a Pres. plu. 3rd pers. of the neu. form the root Sm (To remember) 11. 44-1. 414. : Nom. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Smarat (Remembering) 5. 17-1. 415. Nom. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Smṛta ( Remembered ) 18. 21/4, 24/4. 416. स्वकर्माणि Loc sing of the neu. comp. noun Svakarman (₂ (An act which forms part of one's duty) 5. 17-1. 417. स्वजनान् Acc. plu. of the mas. comp. noun Svajana (One's own 186 62 स्वधर्मे man i. e. a relative or a friend) 1.28/s. 418. स्वधर्मे Loc. sing of the mas. comp. noun Svadharma (One's own Dharma i.e. duty or an act which one is under a religious or moral obliga- tion to do ) 18.47/3. 419 स्वयम् Adv. Ind. ( 'Oneself'; here, yourself * ) 11.44–2, 4 420. हन्यते Pass. 3rd pers. sing of the root Han ( To kill ) 2 21 / 4. 421. हर्षमन्युभयक्रोधैः Inst. plu. of the mas. comp. noun Harsaman- yubhayakrodha (Exultation, resent- ment and anger) 12.15 / 3. 422. हर्षम् Acc, sing of the mas. noun Harsa ( Exultation ) 3. 36-4, New. Word अकिञ्चित्कम् अकृत्स्त्र वित् अचिन्त्यकर्मा अचेतनम् अतिक्रमनाशः अतिजागरतः अत्यशतः अद्भुतानि अध्यवसायः SECTION C- LIST OF NEW WORDS IN SECTION B Amongst the 426 words in Section B, there are several which never occur even once in the Vulgate and do not, therefore, find place in Section A. The following is a list of such words:--- अ अनवेक्ष्य अनादिमान् Primary Word-Units Serial No. in Sec. B 12 16 18 19 अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् अध्यात्मविद्या विनिवृत्तकामा: 20 अनभिलक्षितः अनिच्छमानः 1 2 अनुवर्तन्ति अनुगम्यते 4 अनुवर्तेरन् 6 अनुशोचन् अनेक चित्तः 8 9 हृष्यति 423. हि A causal or expletive ind. particle. When causal it has the sense of 'for or because'. When an expletive, it has at some places the sense of indeed, surely, for instance or as is well-known'. 2. 12/₁; 9. 6-1; 11. 27-1, 40/3, 44-3; 13. 29/11815/.. अन्तकस्य अभिघास्ये अभिप्रपशाम् अभिभाषसे अभिमानात्मा अमृष्टानम् New Word 22 अयतः 24 अर्च्य 25 424. हुतम् Nom. sing of the neu. form of the past pass. participial adj. Huta ( Sacrificed or offered as an oblation at a sacrifice) 2. 48-1. अवगच्छे: 425. Loc. sing. of the neu. noun Hrt (The heart ) 18. 61/2. 426. हृष्यति Pres. 3rd pers. sing. of the root Hrs (To become de- lighted) 18.54/z. 187 Serial No. in Sec. B New Word 26 27 29 30 असह्यम् 31 अहेतुकम् 32 33 39 40 अशुभासु अशेषाणि असङ्क्राहाश्रिताः 45 47 50 आक्रम्य आचक्ष्य आत्मसिद्धये भा 41 आरभतः 42 44 इतः परम् उपद्रवः उपहृतान्तरात्मा इ उ Serial No, in Sec. B 52 53 54 55 64 65 66 69 71- 80 94 95 New Word ऐरावणम् क कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः कर्मोपमानम् कलुषक्षुद्रः कामक्रोधमयः कामक्रोधविमुक्तानाम् किमात्मा किंवा कीर्तयिष्ये कृत्ताः कृपा गृहीतः क्रियाविशेषबहुलाः कुराः क्लेशबहुलम् गतम् गीयते ऋ ऐ गुणानाम् गुणायें चोरः ग ततःपरम् तथाहि तदात्वे ताः घ चरामि व्यवति छिद्रप्रेक्षी जायेते ज्ञान निर्घोतकल्मषाः ज्वलन्ति Bhagavadgita Word-Index Pt. IC Serial No. in Sec. B New Word त्वच्छरीरप्रविष्टाः 98 त्वत्तेजसा 107 ददाति 112 114 124 126 127 129 130 134 135 136 141 144 गुणकर्मविभागतः 145 नूनम् 146 147 पड़े 115 118 दृश्यते 119 दिव्यमालाम्बरधरम् दीर्घसूत्रः दुष्करम् नमेयुः नानायुद्धविशारदः नानारूपैः नायकान् निरन्तरा निरये निराशीर्बन्धनाः निवर्तेत निवर्त्य निहत्य परधर्मोदयात् 149 परम्पराख्यातम् परात्मसु परिमाणम् पर्युत्थानात्मकम् 151 153 154 पुरुषः 159 पूर्वाणि 160 पूर्वाः 163 पृच्छतः पाञ्चालः पापकर्ममिः • प्रचरन्ति द् 165 प्रज्ञावान् 167 प्रमूढः 169 प्रवर्ते 173 महृष्ये 178 मामोति 188 - Serial No. in Sec. B 181 182 186 187 189 190 191 192 208 209 210 212 213 214 216 New Word बलस्य ब्रह्मसंयोगम् 200 मदाश्रितः मध्यपाश्रयाः 202 महर्षिसङ्गाः 203 204 भविष्यन्ति (adj.) भागशः भूतमकृतिम् भूतमेतपिशाचान् भोगेश्वर्यगतीः महायोगीश्वरः महाराज महेष्वासः मानुष्येण मामकीम् मार्गम् मोहयन् मोहस्य मोहात्मा योगसेवनात् 217 221 योगीश्वर 224 योद्धुम् 226 योध्यमानाः 227 यौधिष्टिराः 228 230 232 238 239 240 241 लीनः 243 244 वक्तम् 246 वर्धते 247 वसते 248 249 व रजःप्रवृत्तः रविकरा: रागद्वेषविमुक्तः भ लिप्समानः म र व विगतेच्छाभयद्वेषः विधाता Serial No. in Sec. B 253 257 261 263 265 266 267 271 273 279 280 281 282 284 285 286 291 292 293 300 304 305 307 308 309 310 311 314 315 317 319 321 323 326 New Word विनष्टान् विनिश्चितम् विभो New Word 327 शल्यः 330 शत्रैः 359 सर्वमहाविभूते 360 सर्वारम्भफलत्यागी 333 शितेन 361 सर्वेश्वरः 334 शुभाशुभफलत्यागी 362 सिद्धव्रताः 335 स सिद्धान् 336 सज्जन्ति 368 सीदमानः विवर्धते 337 सताम् 369 सुखतन्त्रे विषादमोहाभिभवात् 343 सत्त्वेन 370 सुदुस्त्यजान् विष्णोः 344 सबान्धवान् ALF 372 सूक्ष्मः विसंज्ञः 345 समदुःखसुखस्वप्नः 373 स्तम्भहर्षसमुद्भवः विद्दताः 374 स्थिरधीः 346 समवस्थितान् 347 समवेक्ष्य 375 स्थिरमज्ञस्य 349 संपश्यद्धिः 350 संसर्गजाः 376 स्थिरप्रज्ञः वेदवादपराः 378 स्पृशन्तः 352 समा (adj.) 379 स्मरन्ति 353 समाश्रित्य 381 स्मरन्तः 382 स्वकर्मणि 354 समुपासते 355 सर्वक्षत्रसमागमे 384 स्वजनान् सर्वगात्राणि सर्वतः पाणिपादान्तम् विभ्रान्तः विमुच्यते विरक्ताः वीरयोधान् वेदकृत् वैष्ठितम् व्यक्ताव्यक्तः व्रजेत् शक्ष्यसि Serial No. in Sec. B श New Words in Section B Serial No. in Sec. B 357 New Word Serial No. in Sec. B 1. The names of the commentaries and of their authors in this edition are:- 1. Tattvaprakalikā of Keśava Kāśmiri Bhattācārya. 2. Gidhārthadipika of Madhusudana Sarasvati. 3 Tatparyabodhini of Sankarānanda. 4. Subodhini of Sridharasvilmin. 5. Bhāvaprakāśa of Sadānanda, 6. Bhāsyotharradipihd of Dhanapati Süri. 1 Paramārthaprapa of Daivajha Pandita. 8. Arthasamgraha of Rāghavendra. 189 389 391 393 399 400 402 403 404 405 406 409 410 385 386 सर्वत्रासक्तचेतसाम् 387 हर्षमन्युभयक्रोधैः 421 411 412 413 414 416 417 APPENDIX I CRITICAL APPARATUS OF SECTION A The Index in Section A of this Part has been primarily based upon the most easily available and popular edition of the text published by the Nirnaya Sagar Press of Bombay in 1910. A reference to certain other published editions having however revealed that the text as adopted by some of the most authoritative commentators differed at certain places from it and from one another's, all the variants which could be noticed were collected and incorporated in the said Index. The editions made use of for that purpose were :- (1) Jagadhitecchu Press edition of 1886 with the Bhāsya of Sankara and the glosses thereon of Anandagiri and Daivajña Pandita, (2) Gujarati Press edition of 1912 with eight commentaries' and 1.8. Bhagavadgitā Word-Index Pt. I-Appendix I 2.37. (3) Gujarati Press edition of 1935 with 11 commentaries." In order that the reader may get a comprehensive view of the nature and quantum of the variants I append here a comparative table with the necessary details. Chapter and Verse Reading in the N. S. P. edition 1. 1. 8. (सौमदत्तिः) तथा एव च 3.1.28. समुपस्थितम् 4. 1. 34. श्यालाः 2. 1. 21. अर्जुन उवाच between | Missing 1st and 2nd lines. 5. 2. 10. विषीदन्तम् 6. 2. 20. (न अयं भूत्वा) भविता 7. 2. 24. नित्यः सर्वगतः स्थाणुः Variant reading or readings² 8, 2. 33. इमं धर्म्य (संग्रामम् ) 9. 2. 37. प्राप्स्यसि १. (सौमदत्तिः) जयद्रथः २. सिन्धुराजः (तथा एव च ) समवस्थितम् FITS: सीदमानम् (न अयं भूत्वा) अभविता नित्यसर्वगतस्थाणुः धर्म्य इमं (संग्रामम् ) प्राप्स्यसे Names of the commen- tators adopting it or them 3. Vitiştädvaitabharya of Ramānujācārya. 4. Tatparyacandrika of Vedäntadeśikācārya Venkatanatha. 5. Dvaitabhäşya of Madhava Anandatirtha, 6. Prameyadipikä of Jayatirtha, 7. Paisacabhäsya of Hanumana. 8. Brahmanandagiri of Sri Venkatanaths, 9. Tattvadipikä of Vallabhācārya, 10. Amrtatarangini of Puruşottama. 11. Bhavadipa of Nilakantha. Nilakantha and Madhusudana. Do. All the commen- tators omit this remark except San- kara according to G. P. edition, 1935. Sankara alone ac- cording to the J. H. P. edition. Nilakantha, Ke- śava Käśmiri,Madhu- Sankarā- sūdana, nanda, Śrīdhara, Sadananda, Dhana- pati Sūri, Daivajňa Pandita and Rāgha- vendra. Rāmānuja. Sankara. Madhava Ananda- tirtha. Sri Venkatanatha. Both Venkaṭanāthas. 1. The names of the commentaries in this edition and of their authors are :- 1. Advaitabhäsya of Sankarācārya. 2. Sankarabhasya-oyakhyd of Anandagiri. 2. Only the words outside the brackets in this column will be found in Pt. I A at the appropriate places according to the alphabetical order. 190 3.2. | Serial | Chapter and Verse • Critical Apparatus of Section A Reading in the N. S. P. edition Variant reading or readings 10. 3. 2. (व्यामिश्रेण) इव 11. 3. 10. सहयज्ञाः (प्रजाः) 12. 3. 23. (न) वर्तेयम् 13. 3. 41. (प्रजहि) हि (एनम् ) 14.4. 4. अपरम् 15. 5. 21. (सुखं) अक्षम्यम् 16.5.26. विदितात्मनाम् 17. 6.7. मानापमानयोः 18. 6. 11. चैलाजिनकुशोत्तरम् 19.6.13. स्थिरः 20.6. 26. निश्चरति 21. 6.28. (युअन् एवम् ) 22. 6. 39. एतत् (मे संशयम् ) 23. 6. 41. पुण्यकृतान् (लोकान्) (व्यामिश्रण) एव सहयज्ञैः (प्रजाः) (न) वर्तेय प्रजहि (एनम् ) अवरम् (सुखं) अक्षयम् विजितात्मनाम् मानावमानयोः चेलाजिनकुशोत्तरम् स्थिरम् निचलति ( एवं युजन् ) एवं ( मे संशयम् ) पुण्यकृतां (लोकान् ) 24. 7. 21. (तस्य तस्य, अचलां ) श्रद्धाम् (तस्य तस्य अव) भक्तिम् 25.8.7. असंशयम् असंशयः 26. 8. 16. आब्रह्मभुवनात् (लोकाः) आब्रह्मभवनात् (लोकाः) 191 8.16. Names of the commen- tators adopting it or them Rāmānuja. 35 Nilakantha. Rāmānuja, Mādhava Anandtirtha, Hanu- māna, Nilkantha and all the 8 in the G. P. edition, 1912. Rāmānuja. Sankara and all the other comm.in the G. P. edition, 1935 except Nila- karitha. Rāmānuja. Sankara according to the J. H. P. edi- tion and Rāmanuja. Rāmānuja. 33 Sankara according to the J. H. P. edi- tion, Sri Venkata- natha and Puruso- ttama. Rāmānuja, Madhava Anandatirtha and |Jayatirtha. Rāmānuja and Vallabha. Vallabha and the 8 commentators in the G. P. edition, 1912. Sri Venkatanātha. Sankara alone ac cording to the J. H. P. edition. Sri Venkatanātha and Purusottama, 9.21. Bhagavadgita Word-Index Pt. I- Appendix I Serial f No. Chapter and Verse 27. 9. 21. ( एवं) त्रयीधर्मम् Reading in the N.S.P. edition 30.11.16. 31. 13. 13. 28.10.19. दिव्याः हि आत्मविभूतयः विभूतीः आत्मनः शुभाः 29. 11. 3. परमेश्वर परमेश्वरम् विश्वरूपम् अर्जुन उवाच:-- प्रकृतिं पुरुषं चैव । क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च || एतद्वेदितुमिच्छामि । ज्ञानं ज्ञेयं च केशव ॥ as an interpolation before 13. 1. 32. 13. 12. अनादिमत् परं (ब्रह्म) 33. 13.17. घिष्ठितम् Variant reading For readings 34. 14. 18. जघन्यगुणवृत्तिस्थाः (एवं) हि त्रैधर्म्यम् विश्वरूप अनादि मत्परं (ब्रह्म), विष्ठितम् जघन्यगुणवृत्तस्थाः 35. 15. 4. (तमेव चाद्यं पुरुषं) प्रपद्ये (तमेव चाद्यं पुरुषं) प्रपद्येत् 36. 18. 13. ( पच) एतानि (महाबाहो) (पक्ष) इमानि (महाबाहो) 192 18.13. Names of the commen- tators adopting it or them and All commentators except San kara, Madhusūdana Dhanapati Süri. Rāmānuja. Sankara alone ac cording to the J. H. P. edition. " This verse occurs only in Purusottama and Raghavendra as Yati's comm. 13. 1. According to them, therefore, there are in all 35, not 34, verses in this chapter. Rāmānuja Sankara has noted and re- jected it. (See Entry No. 167 in Pt. I A). Sankara according to the J. H. P. and G. P. editions and also Rāmānuja ac cording to the G. P. edition. Sankara according to the J. H. P. edi- tion and all others except Rāmānuja, Hanumāna, Vallabha and Purusottama. Rāmānuja, |dāntadesikācārya and Venkatanātha. Ve- Sankara according to the J. H. P. edi- tion. 18. 35. Critical Apparatus of Section A Variant reading or readings Chapter and Verse 37. 18.35 (वृतिः सा) पार्थ (तामसी) (धृतिः सा तामसी) मता Reading in the N. S. P. edition 38. 18.43. क्षात्रं कर्म (स्वभावजम् ) | क्षेत्रकर्म (स्वभावजम् ) 18. 43. Names of the commen- tators adopting it or them 193 Sankara accordina to the J. H. P. edi- tion and Puruso- ttama and Nilakan- tha out of the 11 commentators in the G. P. edition, 1935 and all in the G. P. edition, 1912. Sankara according to the G. P. edition, 1935 and Madhu- sūdana, Daivajña Pandita, Ramānuja and the others in the same edition. APPENDIX II CRITICAL APPARATUS OF SECTION B The editions of the Kaśmir recension collated originally for this purpose were those of Dr. Otto Schrader of Germany, Mr. S. N. Tadpatri- kar of Poona and Sastri Jivarām Kalidās of Gondal. The readings common. to all the three were taken as the standard readings of that recension and those common to only two of them or found in one of them only were men- tioned in the foot-notes. Subsequently the Madras University edition of Dr. Chintamani having come to my notice, it was compared and wherever it was found to differ from the standard text of the recension ascertained as above, notes in the last column of this Appendix or in the foot-notes were added as seemed necessary. The words indexed in Section B of Part I are those only which have been printed in bold type in Col. 4 hereof, the remaining ones being common to both the recensions. A mere change in the order of the same words in the same quarter line has been disregarded. The names of the commentators of the vulgate who are found to have adopted some of the readings found in the Käśmir recension have been mentioned in the last column as against such readings. B. G. I. 13 Bhagavadgita Word-Index Pt. 1-Appendix II Abbreviations :-A = Abhinavagupta ; B = Blāskara; C = Cintamani; = Jivarām Kālidas; R = Rāmakantha; S = Schrader; T=Tadpatrikar. Chapter. verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 1 11.1/2 2 3 4 5 6 7 8-9 10 31 E 31 " 39 7/3 8/2 8/4 9/4 (2) सर्वे युद्धविशारदाः " » 11/1 अयनेषु च ,,18/1-2 हुपदो द्रौपदेयाः च सर्वशः पृथिवीपते । 33 (3,4) 23 » 21/3, , 24/3 (5) 21 28/2 (1) 1-3/1 (2) ›› 10/2 19/4 " (3) (4), 21/1-2 Reading in the N.S.. edition of the vulgate (5) 23/3 समवता: युयुत्सवः नायकाः कृपश्च समितिजयः सौमदत्तिस्तथैव च सेनयोकभयोः 23 विषीदन् इदं अब्रवीत् पश्येताम् भीष्माभिरक्षितम् भीमाभिरक्षितम् तुमुलो व्यनुनादयन् राष्ट्र Reading in the Kasmir recension सर्वसमागमे नायकान् कृपः शल्यो जयद्रथः सौमदत्तिश्च वीर्यवान् | नानायुद्धविशारदाः अयनेषु तु पाञ्चालचमहेष्वासो द्रौपदेयाः च पच च | उभयोः सेनयोः 33 7 सीदमानः अब्रवीत् इदम् पश्यताम् (J) भीमाभिरक्षितम् (C) भीष्माभिरक्षितम् (C) तुमुलोऽभ्यनुनादयन् (J) अर्जुन उवाच (J.) धृतराष्ट्रस्य (J) 194 Remarks For the other readings in the vulgate see | App. I. Dr. Chintāma- ni seems to have | overlooked the fact that the context is ag- ainst the pro- priety of these readings. Sankara ac- cording to J. H. P. edition con- curs in this. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 12 11 1-28/3 12 ,,2, 14 13 » 29/1 (6,7) " ..32/2 15. 33/3-4 45 14 16 17 21 (8) 37/2 33 ›› 39/4 (9, 10) 18 19 2.1/3 20 " (9) (10) .,47/3 ,,3/1 (1) 5/3 21 23 22 6/4 33 23 ,,7/2 24 ,, 8/2 ,,10/4 25 (6) 1.30/1 (7) 31/4 (8),35/4 ›› 45/4 » 47/2 ,,,/4 (1) 2.5/2 Critical Apparatus of Section B Reading in the N, S. P. edition of the vulgate इमं स्वजनम् समुपस्थितम् धार्तराष्ट्रान्स्वबान्धवान् प्रपश्यद्भिः मम गात्राणि सवैगात्राणि न च राज्यं सुखानि च न राज्य न सुखानि च त इमेऽवस्थिता युद्धे त एव इमे स्थिताः योखुं प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च ॥ प्राणांस्त्यक्त्वा सुदुस्त्यजान् ॥ विसृज्य विषीदन्तम् क्लेव्य मा स्म गमः पार्थ हत्वा अर्थकामांस्तु गुरू- निहैव तेऽवस्थिताः पृच्छामि त्वाम् यत् शोकमुच्छोषणम् विषीदन्तम् गाण्डिवं स्रंसते हस्तात् हत्वा स्वजनमाइवे किन्नु मह हन्तुं स्वजनमुद्यताः रथोपस्थ उपाविशत् शोकसंविनमानसः धेयो भोक्तुम् Reading in the Kaámir recension इमान्स्वजनान् समवस्थितान् | धार्तराष्ट्रान्सबान्धवान् संपश्यद्भिः उत्सृज्य सीदमानम् मा लैव्यं गच्छ कौन्तेय न तु अर्थकामांस्तु गुरुन् निहत्य ते नः स्थिताः पृच्छामि त्वा यः शोकमुच्छोषणम् सीदमानम् स्रंसते गाण्डिवं हस्तात् (S, T and C) हत्वाहवे स्वबान्धवान् (J) किमु महीकृते (C) स्वजनान्हन्तुमुद्यताः (J) शोकसंविनमानसः रथोपस्थ उपाविशत् } (J) श्रेयश्चर्तुम् (S, T & C) श्रेयस्करम् (J) 195 Remarks समवस्थितम् Sari- kara (J. H. P. edition). (Not in C ) अर्थकाम: in A, B and R according to C. Rāmānuja. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 26 2.10-1 27 28 29 30 31 32 15 33 34 ,,12/1 /2 11/1-2 | अशोच्यान्, अन्वशोचस्त्वं प्रज्ञावादांश्च भाषसे 12 29 31 32 33 (2) 14 " ›, 21/4 ..,24/3 26/1 (3,4,5) 33 ›› 30/4 Bhagavadgita Word Index Pt. I— Appendix 11 Reading in the N.S.P. edition of the vulgate (2) 2.18/3 (3) ›› 26/4 (4)
- 27/1
(5) 29/2 33 न तु एवाहम् न इसे जनाधिपाः अतःपरम् कं घातयति हन्ति कम् नित्यः सर्वगतः स्थाणुः अथ च एनम् न त्वं शोचितुमर्हसि अनाशिनोऽप्रमेयस्य नैनं शोचितुमर्हसि ध्रुवो मृत्युः तथैव चान्यः Reading in the Kasmir recension त्वं मानुष्येणोपहृतान्त- रात्मा, विषादमोहाभि | भवाद्विसंज्ञः । कृपागृहीतः समवेक्ष्य समवीक्ष्य in A बन्धून्, अभिप्रपना- |according to C. न्मुखमन्तकस्य ॥ अशोच्यान् अनुशोचंसवं प्रज्ञावानाभिभाषसे । न हि एवाहम् न अमी जनाधिपाः इतःपरम् हन्यते हुन्ति वा कथम् नित्यं सर्वगतः स्थाणुः 196 अथ वा एनम् न अत्र शोचितुमर्हसि विनाशिनोऽम मेयस्य (J and C) नैव शोचितुमर्हसि ( S and J) ध्रुवं मृत्युः (S and J) तथैनमन्यः (T and C) Remarks मानुषेण in B ac- cording to C. प्राज्ञबत् in A ac- cording to C. not C does note this variant. to नित्यसर्वगतः स्थाणुः according Mādhava Anan- datirtha. C does not note this variant. According to C the reading in R and A is the same as in the vulgate and that in B is नानुशोचि- तुम् S. No. verse-quar- tor in the vulgate 56789 35 35/3 36 40/1 37 » 40/2 38 41/2 42/3 ,43/2 " 33 23 Chapter, verse and 42 43 39 40 41 3-4 44 45 2. (6) 51 52 ,,47/8 », 48/1
- ... 50/1
» 51/3 (7) " 46 ,54/1 47 ,,,,13 48 ,,,/4 (8) 49 ,,56/4 (9) 50 ,,58/4 33 33 1, 60/1 ,61/1 (6) 2.32/3 (7) ,,52/1 (8) 55/4 (9) 58/2 33 Critical Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edition of the vulgate | येषां च त्वं बहुमतः न इह अभिक्रमनाशः प्रत्यवायो न विद्यते बुद्धिरेला इह कुइनन्दन वेदवादरताः जन्मकर्मफलप्रदाम् क्रियाविशेषबहु भोगैश्वर्यगति प्रति । कर्मणि एव अधिकारस्ते बुद्धियुक्तो जहाति इह जन्मबन्ध विनिर्मुक्ताः स्थितप्रज्ञस्य का भाषा स्थितः किं प्रभाषेत व्रजेत किम् स्थितधी: मुनिबन्यते तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता यततो ह्यपि कौन्तेय तानि सर्वाणि संयम्य सुखिनः क्षत्रियाः यदा ते मोहकलिलं बुद्धिर्व्यतितरिष्यति । स्थितप्रज्ञः कूर्मोनानिव सर्वशः Reading in the Kasmir recension एषां च त्वं बहुमतः न इद्द अतिक्रमनाशः प्रत्यवायो न दृश्यते बुद्धिरेका एव कुरुनन्दन वेदवादपराः जन्मकर्मफलेप्सवः क्रिया विशेषबहुलाः भोगैश्वर्यगतीः प्रति ॥ कर्मणि अस्तु अधिकारस्ते । सर्वे समारंभा निराशीर्वन्धनास्त्विह त्यागे यस्य हुतं सर्व सत्यागी स च बुद्धिमान् ॥ बुद्धियुक्तौ जहाति हमे कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः यस्य स्थिरप्रज्ञस्य का भाषा स्थिरधीः किं प्रभाषेत ब्रजेच किम् स्थिरी: मुनिकते स्थिरमजस्तदोच्यते यत्तस्थ अपि हि कौन्तेय तानि संयम्य मनसा 197 Remarks Not noted by C. Not noted by C. " 22 " R. reads स्थित- प्रज्ञ: according to C. सुकृतात्क्षत्रियाः A. according to C. R and B ac- . यदा त्वं मोहकलिलं बुद्धया व्यतितरिष्यसि । cording to C. स्थिरप्रज्ञः (T andJ) कूमोऽङ्गानिव सर्वतः (T and C) Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 53 54 57 58 2. (10,11) »: 64/1 33 22 @ 55 56 3.2/1 33 269/4 " 3"] 12/1 ,,22/4 (3) (12,13) 23 66-67 नास्ति बुद्धिरयुक्तस्ये- त्यादि ॥६६॥ इन्द्रियाणां हि चरतामि- त्यादि ।। ६७ ।। 59 23/3 (4) 23 (1,2) (10) 2.61/2 " (11) (12) (13) (1) 3.6/2 Bhagavadgita Word Index Pt. I— Appendix II Reading in the N.S.P. edition of the vulgate 68/2 14 ,17/1 ›› 23/1 33 रागद्वेष वियुक्तः तु | सा निशा पश्यतो मुनेः व्यामिश्रण हव इटान् भोगान् वर्त एव च कर्मणि वर्त्म अनुवर्तन्ते युक्त आसीत मत्परः स्थितमशः स उच्यते निगृहीतानि सर्वशः तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता मिथ्याचारः (2) यस्तु (3) अईं न वर्तयम् (4) 26/3 जोषयेत् सर्वकर्माणि Reading in the Kasmir recension रागद्वेषविमुक्तः तु
सा रात्रिः पश्यतो मुनेः व्यामिश्रेण एव इष्टान् कामान् प्रयतेंऽथ च कर्मणि | वर्त्म अनुवर्तेरन् 198 | युक्त आसीत तत्परः (S, Tand R) तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता (J) निगृहीतानि सर्वतः (T) स्थिरप्रज्ञा च सा स्मृता (J) मूढाचारस यश्च (C) अई न वर्तेय (T and C) योजयेत् सर्वकर्माणि । Remarks The slight dif- ference between the readings in in S and Jon the one hand and that in T on the other is ignored. Rāmānuja adds this variant C has not noted this. 23 A according to C. Nilakaitha. Chapter, ver e and S. No. verse quar- ter in the vulgate 60 61 62 63 64 3.27/2 ,,28/3 ,,31/2 14 68 33 33 ,,32/2 14 65 35 33 66 ,,35/4 67 ,, 36/3-4 ,,36-1,2, 3,4,5 (5) 3.36/1 (6) Critical Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edit on of the vulgate |गुणै: कर्माणि सर्वशः गुणा: गुणेषु वर्तन्ते मतं न अनुतिष्ठन्ति मुच्यन्ते तेऽपि कर्मभिः न अनुतिष्ठान्त मे मतम् विद्धि नष्टान् अचेतसः परधर्मा भयावहः अनिच्छन्नपि वार्ष्णेय बलादिव नियोजितः ॥ ............. Read'ng in the Kasmir recension |गुणैः सर्वाणि भागशः गुणा: गुणायें वर्तते मतं न अनुवर्तन्ति मुच्यन्ते सर्वकिल्बिपैः न अनुवर्तन्ति मे मतम् विनष्टान् विद्धयचेतसः परधर्मोदयादपि अनिच्छमानोऽपि बलात् आक्रम्येव नियोजितः ॥ अर्जुन उवाच-अथ केन इत्यादि ३६ इतरबत् । (तदनन्तरम् ) भवश्येष कथं कृष्ण कथं चैव विवर्धते । किमात्मा कः किमाचार: (5) तन्ममा- चव पृच्छतः ॥१॥ श्रीभगवान् उवाच- एप सूक्ष्मः परः शत्रु- देहिनामिन्द्रियैः सह । सुखतन्त्र इवासीनो मोहयन्पार्थं तिष्ठति ॥२॥ कामक्रोधमयो स्तम्भहर्षसमुद्भवः । अहङ्कारोऽभिमानात्मा दुस्तरः पापकर्मभिः ॥ ३ ॥ हर्षमस्य निवर्त्यैप. (6) शोकमस्य ददाति च । भयं चास्य करोस्पेष मोस्तु मुहुर्मुहुः ॥४॥ घोरः किमात्मकः किमाचार: (S) हर्ष प्रवर्तयत्येषः (S) 199 Remarks Not noted by C. C notes आ म्यैव as the read- ing in R. S. No, verse-quar- ter in the vulgate 69 3.37 70 71 72 Chapter, Verse and (8) 38/4 (8,9,10, 11) 4.1/1 25 " ● (5) 33 > 14/2 », 17/1 " (7) 3.36/5 73 10/2 74 13/2 गुणकर्मविभागशः 75 नमे कर्मफले स्पृहाँ 76 कर्मणो ह्यपि बोद्धव्यम् अकर्म यः पश्येत् 77 18/1 (5) 33 Bhagavadgitā Word Index Pt. I– Appendix II Reading in the N, S, P. edition of the vulgate 2/1 (1,2,3,4) 22 (9) 40/4 (10) 41/3 " 23 (11) 42/4 (1) 4.3/1-2 (2) 3/4 " (3) >> 4/3 (4) ,, 7/4 " 39/4 श्रीभगवान् उवाच- काम एषः क्रोध एष इत्यादि । तथा तेन इदमावृतम् इमं योगम् परम्पराप्राप्तम् मन्मया मामुपाश्रिताः दुष्पूरेणानलेन च ज्ञानमावृत्य देहिनम् प्रजहि होनम् यो बुद्धेः परतस्तु सः स एवायं... पुरातनः । रहस्यं ह्येतदुत्तमम् कथमेतत् तदात्मानं सृजाम्यहम् 18/4 स युक्तः कृत्रकर्मकृत् Reading in the Kasmir recension स एषः कलपक्षुद्र- छिद्रप्रेक्षी धनञ्जय | रजःप्रवृत्तो मोहात्मा (7) मनुष्याणामुपद्रवः ॥५॥ काम एषः क्रोध एष इत्यादि । तथा तेन अयमावृतः एवं योगम् परम्पराख्यातम् मन्मया मज्यपाश्रयाः गुणकर्मविभागतः न कामः फलेष्वपि कर्मणोऽपि हि बोद्धव्यम् अकर्म यः पश्यति मानुषाणाम् दुष्पूरणानलेन च (Sand J) ज्ञानमावृत्य देहिनाम् (J) प्रजहीयेनम् (S, T and C) बुद्धेर्य: परतस्तु सः (J) स एव च मया... सनातनः। (C) रहस्यै चैतदुत्तमम् (C) कथमेवं (C) तदात्मांशं सृजाम्यहम् (T and C) स चोक्तः कृत्स्रकर्मवित् (T) स चोकः सर्वकर्मकृत् ( S as an alternative | 200 Remarks Not noted by C. 23 Cas the only and S as an alternative read- ing. dowody nakita Ve Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 78 4.18/4 79 80 81 82 83 86 84 ,1/4 85 » 3/4 (2) 88 89 ,,23/4 », 25/2 ,,35/3 ,36/1 (6,7) 17 ..,42/3 5. (1) 3 87 11/4 (6) " " 39 » 5/2 (5) ,17/4 ,,17/1 (7) ,,,/4 (1) 5.1/3 (6) 4.37/2 | भस्मसात्कुस्तेऽर्जुन भस्मसात्कुस्ते तथा यच्छ्रेय एतयोरेकम् (3,4,5) (2) ,, 4/4 (3) 7/2. 8/4 " 22 " " Critical Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edition of the vulgate 9/1 13/3 स युक्तः |यशाय आचरतः कर्म योगिनः पर्युपासते भूतानि अशेषेण द्रक्ष्यसि सर्वेभ्यः पापेभ्यः छित्त्वा एनं संशयम् ब्रूहि सुनिश्चितम् बन्धात् प्रमुच्यते तद्योगैः अपि गम्यते आत्मशुद्धये ज्ञाननिर्धूतकल्मषाः उभयोर्विन्दते फलम् विजितात्मा जितेन्द्रिय स्वपन् श्वसन् पलपन् विसृजन् गृह्णन् नवद्वारे पुरे देही Reading in the Kāsmir recension स चोक्तः यज्ञाय आरभतः कर्म योगिनः समुपासते भूतानि अशेषाणि द्रक्ष्यसि सर्वेभ्य: पापिभ्यः छित्त्वा एवं संशयम् ब्रूहि विनिश्चितम् बन्धात् विमुच्यते तद्योगैः अनुगम्यते आत्मसिद्धये ज्ञाननिर्घोतकल्मषाः स्मरन्तोऽमि मुहुसवेत- स्पृशन्तोऽपि स्वकर्मणि । सक्का अपि न सज्जन्ति पके रविकरा इव ॥ यः भस्मसात्कुरुते तथा (S) भस्मसात्क्रियते तथा (C) भस्मसात्कुबतेऽर्जुन (S) यः श्रेयानेतयोरेकम् (T) ..रेक: (C) उभयोः फलमश्नुते (J) संयतात्मा जितेन्द्रियः (T) स्वपन् जपन् (T) अश्नन्गच्छन्स्वपन्श्वसन् भुजन्गच्छन्श्वसन्मयन् (C) मलपन् विलपन् गृह्णन् (J) नवद्वारे पुरे देहे (C) 201 Remarks Not noted by C. 22 2"] Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 90 91 92 93 94 95 96 97 5. (7) 33 " 33 " 33 33 "} 22 19 33 (8) 21/2 .,23/4 ,24/1 13 33 22/1 (9, 10) (11) Bhagavadgita Word Index Pt. 1- Appendix 11 Reading in the N.S.P. edition of the vulgate 26/1 (12,13) (7) 5.19 (8) 20/2 (9) ,23/2 (10), 23/3 (11) 25/3 (12) ,, 26/3 " (13) » 28/1 |इहैव तैर्जितः सर्गो येषां साम्ये स्थितं मनः । निर्दोष हि समं ब्रह्म तस्माद्ब्रह्मणि ते स्थिताः ॥ विन्दत्यात्मनि यत्सुखम् | सुखं अक्षय्यं अश्रुते. | ये हि संस्पर्शजाः भोगाः स युक्तः स सुखी नरः योऽन्तः सुखोऽन्तरारामः |सयोगी ब्रह्मनिर्वाणम् कामक्रोधवियुक्तानाम् | इद्देच तेर्जितः सर्ग इत्यादि नोद्विजेत्प्राप्य चाप्रियम् प्राक शरीरविमोक्षणात् कामक्रोधोद्भवं वेगं छिनद्वैधा यतात्मनः अभिता ब्रह्मनिर्वाणम् | यतेन्द्रियमनोबुद्धिः Reading in the Kasmir recension विन्दत्यात्मनि यः सुखम् सुखं अव्ययं अञ्जुश्रुते ये हि संसगंजाः भोगाः स योगी स सुखी मतः | अन्तः सुखोऽन्तरारामः स पार्थ परमं योगम् कामक्रोधविमुक्तानाम् The same at the same place in T. In S it is said to have been found here in Ms. B only. In T it is also said to have been found after VI. 9 as in the other Ms. seen by S नो द्वेष्टि प्राप्य चामियम् (J) माक् शरीरविमोचनात् ( C ) कामोत्थवेगानुरोध: (C) | छिन्नद्वैधा जितात्मनः (T) सर्वनो ब्रह्मनिर्वाणम् (C) जितेन्द्रियमनोबुद्ध: (T) 202 Remarks सुखमक्षयमश्नुते according to all the comm. in G. P. edition of 1935 Nilakantha. except Not noted by C. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 98 99 100 101 5.28/3 6, (1,2,3) (4,5) 102 ,,13/2 104 105 ,7/2 "n/4 » 9-10 106 107 103 ,,,/3 " » 16/1 "/4 (7) " "₂ ..19/4 ., 20/2 (1) 6.4/2 (2) 5/2 (3) .6/3 "2 ,,11/4 (5) 13/1 » 15/2 35 (6) (7),19/3 Critical Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edition of the vulgate विगतेच्छाभयक्रोधः परमात्मा समाहितः • मानापमानयोः .......... धारयन् अचलं स्थिरः संप्रेक्ष्य नासिकाग्रम् नात्यश्नतस्तु योगोऽस्ति जाग्रतो न एव चार्जुन |युजतो योगम् आत्मनः निरुद्धं योगसेवया कर्मस्वनुषज्जते नात्मानमवसादयेत् अनात्मनस्तु शत्रुत्वे चैला जिनकुशोत्तरंम् समं कायशिरोग्रीवम् योगी नियतमानसः योगिनो यतचित्तस्य Reading in the Kasmir recension |विगतेच्छाभयद्वेषः परात्मसु समा मतिः मानावमानयोः The stanza occur- sing as V. 19 in the vulgate occurs after VI.9 and before VI. 10 in some Mss. of the text according to S and T, and in the commentary of Rāmakantha accord- ing to C. धारयन् अचल स्थितः | संपश्यन् नासिकाग्रम् योगोऽस्ति नैवात्यशतः न अतिजागरतः अर्जुन | युजतो योगम् आत्मनि निरुद्धं योगसेवनात् कर्मस्वनुषजति (C) आत्मानं नावसादयेत् (T) | नानात्मनस्तु शत्रुत्वे अजितात्मनस्तु शत्रुत्वे } (T) चेलाजिनकुशोत्तरम् (S) समकायशिरोमीवम् (T&J) मद्रको नान्यमानसः (J) मद्भक्तोऽनन्यमानसः (S, T and C) योगिनो जितचित्तस्य (T) 203 Remarks Not noted by C. Sankara (J. H. P. edition). धारयनचलं स्थिरम् (Rāmānuja), Not noted by C. Ramanuja. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 108 6.21/1 109 ,,/4 (8,9,10) 110 111 112 113 114 115 " ,,26/2 ,,,, ( 3-4 " " " " ,,,,/3-4 33 " Bhagavadgità Word-Index Pt. I— Appendia 11 Reading in the N.S.P. edition of the vulgate (11,12,13) 37/1 33 37-1 (8) 6.26/1 (9) /4 33 (10) 27/2 ,,29/3 (11) 23 31/4 (12) (13) 36/1 (14) 37/4 (15) >> 37/5 (16) 38/4 विमूढो ब्रह्मणः पथि (17) सुखमात्यन्तिकं यत्तत् स्थितः चलति तत्त्वतः (17) 39/1 योगी विगतकल्मषः सुखेन ब्रह्मसंस्पर्श- अत्यन्तं सुखमनुते ॥ अयतिः अप्राप्य योगसंसिद्धिं कां गर्ति कृष्ण गच्छति ॥ यतो यतो निश्चलति वशं नयेत् योगिनं सुखमुत्तमम् ईशते योगयुक्तात्मा स योगीमयि वर्तते असंयतात्मना
............ (16), 38 / 1.2 कञ्चिन्नोभयविभ्रष्ट छिलाभ्रमिव नश्यति । एतन्मे संशयं कृष्ण Reading in the Kasmir recension सुखमात्यन्तिकं यत्र स्थितःच्यवति तत्त्वतः योगी नियतमानसः सुखेन ब्रह्मसंयोग- अत्यन्तं अधिगच्छति ॥ अयतः लिप्समानः सतां मार्ग प्रमूढो ब्रह्मणः पथि ॥ अनेकचित्तो विभ्रान्ती (15) मोहस्यैव वशं गतः । अप्राप्य योगसंसिद्धि कां गतिं कृष्ण गच्छति ॥ विनाशं वाऽधिगच्छति | यतो यतो निश्चरति (T) शमं नयेत् (C) यस्माद्योगिनमुत्तमम् (C) पश्यते योगयुक्तात्मा (T&J) पश्यति योगयुक्तात्मा (S) 204 मध्येवासौ च वर्तते (C) असंयतात्मनः (C) विमूढो ब्रह्मणः पथि (T) अनेकचित्तो विश्रान्तो (S) कचिन्नोभयविभ्रंशा- च्छिन्ना इव नश्यति । (T&C) एतं मे संशयं कृष्ण (T&C) Remarks Cnotices पश्यत: as occurring in B. C has अविश्रान्तः and अविभ्रान्तः the first as the read- ing in R and the second as that in A and B. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 116 122 123 6. (18,19) 42/2 117 118 119 ..44/2 120 ,,46/2 121 23 (20) (20) 23 "43/3 7.1/2 (1) (5) (6) " ,,2/2 ,,6/4 (2) 124 33 125 , 12/3 (4,5,6) " 23 126 » 18/2 127 22 2/4 128 ,,23/4 (18) 6.40/4 .,41/2 (19) 9/1 33 (3) (21) (1) 7.1/3 (2) 8/2 33 43/2 46/2 (3) 11/1 23 (4) » 13/2 » 14/4 ,,16/2 Critical Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edition of the vulgate |कुले भवति धीमताम् यतते च ततो भूयः संसिद्धी क्रुनन्दन हिते ह्यवशोऽपि सः शानिभ्योऽपि मतोऽधिकः योगं युञ्जन्मदाश्रयः नेहभूयोऽन्यत् प्रभवः प्रलयस्तथा पुण्यो गन्धः पृथिव्यां च मत्त एवेति तान्विद्धि आत्मैव मे मतम् मामेवानुत्तमां गतिम् | मद्रता यान्ति मामपि तात गच्छति प्राप्य पुण्यकृतांल्लोकान् लभते पौर्वदेहिकम् ज्ञानिभ्योऽपि मतोऽधिकः असंशयं समग्र माम् प्रभास्मि बलं बलवतां चाहम् एभिः सर्वमिदं जगत् मायामेतां तरन्ति ते |जनाः सुकृतिनोऽर्जुन Reading in the Kismir recension जायते धीमतां कुले ततो भूयः अपि यतते सिद्धये कुरुनन्दन हियते ह्यवशोऽपि सन् ज्ञानिभ्यःच मतोऽधिकः । (21) | योगं युञ्जन् मदाश्रितः न पुनः किञ्चित् मलयः प्रभवस्तथा पुण्यः पृथिव्यां गन्धः अस्मि मत्त एव ईह तान्विद्धि आत्मैव मे मतः मम एवानुत्तमां गतिम् सिद्धान् यान्ति सिद्धताः | जातु गच्छति (T, J & C) | प्राप्य पुण्यकृतां लोकान् (T) लभते पूर्वदेहिकम् (T) लभत पौर्वदैह्निकम् (C) ज्ञानिभ्योऽप्यधिको मतः । (T as an alternative) असंशयं समग्र वा (T) प्रकाश: (C) बलं बलवतामस्मि (T&C) एभिः कर्ममयं जगत् (T) स्वभिः कर्ममयं जगत् (C) मायामतितरन्ति ते (T) जनाः सुकृतिनः सदा (T and C ) 205 Remarks श्रीमतों as alternative reading in C taken from R. | Not noted by C. 21 an 33 and Vallabha the 8 comm.in G. P. edition of 1912. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 7. (7,8) 26/3 ,28/1 (9) 8.(1) 129 130 131 132 (8). " 133 14/4 134 17/1 135 ,,20/2 " (8) 33 (7) 7.23/5-6 (9) 2/3 (2,3,4,5, 6, 7) ,,11/3-4 | सङ्ग्रहेण प्रवक्ष्ये (9) " (9) 30/2 (1) 8.1/1 (2),3/4 " (3) 5/1 Bhagavadgitā Word-Index Pt. I— Appendix I1 24 " " (5) .,9/4 (6) -10/2 (7),,between " 8/2 Reading in the N.S.P. edition of the vulgate |भविष्याणि च भूतानि येषां तु अन्तगतं पापम् प्रयाणकाले च माम् नित्ययुक्तस्य योगिनः अहःयद् ब्रह्मणो विदुः व्यक्तोऽव्यक्तात्सनातनः ........... अव्यक्त व्यक्तिमाप ममाव्ययमनुत्तमम् ॥ साधियज्ञं च ये विदुः किमध्यात्मम् विसर्गः कर्मसंज्ञितः अन्तकाले च मामेव चेतसा न अन्यगामिना | आदित्यवर्ण तमसः परस्तात् भक्त्या युक्तः 11/1-2 &11/3-4 11/3-4 सङ्ग्रहेण प्रवक्ष्ये 12/4 आस्थितो योगधारणाम् Reading in the Kasmir recension भविष्यन्ति च भूतानि येषां तु अन्तं गतं पापम् प्रयाणकाले अपि माम् | सङ्ग्रहेण अभिधास्ये (8) नित्ययुक्तस्य देहिनः अहः ये ब्रह्मणो विदुः व्यक्ताव्यक्तः सनातनः भूतान्भूतयजो यान्ति मद्भक्ता यान्ति मामपि ॥ साधियज्ञं तथा विदुः (C) किमध्यात्म (T) विसर्गः कर्मसंज्ञितम् (J) अन्तकाले अपि मामेव (T and C) चेतसा अनन्यगामिना (C) आदित्यपुरस्तात् (C) भक्त्या युतः (J) सर्वे वेदा यत्पदमासनन्ति तपांसि सर्वाणि च यद्व- दन्ति | (T) सम्प्रहेण ब्रवीमि (T as an alternative) आस्थिती योगधारणम् (T) 206 Remarks Not noted by C. In S as an additional line in stanza 23 and in J as an addi- tional one line stanza. R has omitted this whole stanza according to C. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 137 138 136 8.21/3-4 यं प्राप्य न निवर्तन्ते तद्धाम परमं मम । 139 140 22/4 (10, 11) ,26/3-4 32 (5) 33 9. (1,2,3,4) » 6-1 33 (10) 8.25/1 (11) ,,26/1 7/2 (1) 9.2/4 (2) ,,4/1 (3) ,,5/4 5-1 22 Critical Apparatus of Section B 6-1 Reading in the N S.P. edition of the vulgatn येन सर्वमिदं ततम् एकया यात्यनावत्ति अन्यया आवर्तते पुनः ॥ धूमो रात्रिस्तथा कृष्ण: शुकृकृष्णे गती सुसुखं कर्तुम् ततमिदं सर्वम् समात्मा भूतभावनः Reading in the Kasmir recension यं प्राप्य न पुनर्जन्म लभन्ते योगिनोऽर्जुन । यत्र सर्व प्रतिष्ठितम् अनयोः यात्यनावृत्तिं एकया आवर्तते पुनः || एवं हि सर्वभूतेषु चराम्यनभिलक्षितः । भूतप्रकृतिमास्थाय सह चैव विनैव च ॥ (5) प्रकृति यान्ति मामिकाम् प्रकृति यान्ति मामकीम् |घूमो कृष्णस्तथा रात्रिः (T and C ) शुकृकृष्णगती (T, J & C) ससुखं कर्तुम् (T) ततमिदं कृत्स्नम् (T & C) भूतात्मा भूतभावनः (T) सर्वगः सर्वतश्चाद्यः सर्व कृत्सर्वदर्शनः । सर्वज्ञः सर्वदश च सर्वात्मा सर्वतोमुखः ॥ (T) सहैव च विनैव च (T & C as an alternative) 207 Remarka C gives this as an additional Ardha in R & A. It is possible only as a sub- stitute. B has आद्यया in place of एकया and he and R both have अन्यया in place of पुनः according to C. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate. 141 9.8/2 142 143 144 147 145 .31/4 146 10.8/1 (8) (9) (10) (11) (12) (13) 11/2 »/4 (6,7,8,9, 10) 22/1 (12, 13, 14, 15,16) " (6) 9.12/3 (2) (3) 21 " >> " 31 33 33 (1,2,3) 13/4 22 23 22 .s/4 14/1-2 35 33 ,,23/4 24/1 (15) 31/2 17/1 /3-4 (16) >> »> /3 (1) 10.8/2 Bhagavadgita Word-Index Pt. I-Appendix II 22/1 i4 9/4 10/4 14/2 Reading in the N. S, P. edition of the vulgate भूतप्रामं इमं कृत्स्नम् | मानुष तनुं आश्रितम् मम भूतमहेश्वरम् अनन्याश्चिन्तयन्तो माम् न मे भक्तः प्रणश्यति अहं सर्वस्य प्रभवः स्वयं चैव ब्रवीषि मे राक्षसी मासुरीं चैव प्रकृति मोहिनीं श्रिताः सततं कीर्तयन्तो मां यतन्तथ्व दृढव्रताः पिताहमस्य जगतः वेद्यं पवित्रमोंकार ऋक् साम यजुरेव च ॥ अनन्याश्चिन्तयन्तो माम् योगक्षेमं वहाम्यहम् यजन्त्य विधिपूर्वकम् सर्वयज्ञानां भोक्ता शश्वच्छान्ति निगच्छति प्रतिजानांहि मत्तः सर्व प्रवर्तते | तुष्यन्ति च रमन्ति च । मामुपयान्ति । यन्मां वदसि केशव Reading in the Kasmir recension भूतप्रामं इदं कृत्स्नम् | मानुषीं तनुं आस्थितम् मम अव्ययमनुत्तमम् अनन्याश्च विरक्ताश्च (11) न मद्भक्तः प्रणश्यति अयं सर्वस्य प्रभवः स्वयं चैव ब्रवीषि माम् आसुरी राक्षसी चैव (T & J ) प्रकृतिं मोहनीं श्रिताः (T) सततं कीर्तयन्तश्च यतमानाः दृढव्रताः (S&T) सततं कीर्तयन्तो मां यजन्तश्च दृढव्रताः (J) पितामहस्य जगतः (T) वेद्यं पवित्रमोंकारो | इथर्व ऋक् साम वै यजुः (J) ऋक् यजुः साम एव च (T) अनन्याश्च विरक्ता माम् (J) योगक्षेमं ददाम्यहम् (T) यजन्ते विधिपूर्वकम् (J) सर्वभूतानां भोक्ता (T) शश्वच्छान्ति नियच्छति (T) प्रतिजाने अहम् (C) इतः सर्व प्रवर्तते (T, J and C) तुष्यन्ति रमयन्ति च (C) मां प्रापयन्ति (C) यन्मे वदसि केशव ( S &T) 208 Remarka Not noted by C. Not noted by C. यतन्तश्च यतव्रताः in R according to C. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 151 152 149 148 10.14/4 विदुर्देवा न दानवाः 16/2 दिव्या ह्यात्मविभूतयः ,,17 / 1-2 | कथं विद्यामहं योगिन् व सदा परिचिन्तयन् " 150 153 154 155 156 ন (10) » 19/2 ., 22/1 (5) " ..25/2 ,,,/3 >> 27/3 (6,7,8, 23 (13) » 41/3 " 9,10,11) 33 (12, 13) ,,27/4 ,,29/4 , 31/1 (5) 10.24/3 सेनानीनामई स्कन्दः (6) (8) (9) "} 38-1 (11) 40/1 Critical Apparatus of Section B Reading in the N. S. P. edition of the vulgate ,,, 13 ,, /4 33 33 | दिव्या ह्यात्मविभूतयः वेदानां सामवेदोऽस्मि B.G.I.14 गिरां अस्म्येकमक्षरम् यज्ञानां जपयज्ञोऽस्मि ऐरावतं गजेन्द्राणाम् तत्तदेवावगच्छत्वम् 39/1-2 यच्चापि सर्वभूतानां बीजं तदद्दमर्जुन। (12) ,42/1-2 अथवा बहुनेतेन किं ज्ञातेन सवार्जुन नराणां च नराधिपम् यमः संयमतामहम् पवनः पवतामस्मि विष्टभ्याहमिदं कृत्स्नम् स्थितो जगत् Reading in the Kasmir recension विदुर्देवा महर्षयः विभूतीरात्मनः शुभाः कथं विद्यामहं योगिन् त्वां अहं परिचिन्तयन् विभूतीरात्मनः शुभा वेदानां सामवेदोऽहम् गिरां अध्येकमक्षरम् यज्ञानां जपयज्ञोऽहम् ऐरावणं गजेन्द्राणाम् तत्तदेव अवगच्छे: ध्वम् नराणां च नरोत्तमम् (T) यमः संग्रमिनामहम् ('T) पवनः प्लवतामहम् (T) औषधीनां यवश्थास्मि धातूनामस्मि काञ्चन । सर्वासां तृणजातीनां दर्भोऽहं पाण्डुनन्दन || (T) यच्चापि सर्वभूतानां तबीजमहमर्जुन | (S, T and C ) मम दिव्यानां विभुतीनाम् | शुभदिव्यानां विभूतीनाम् सेनान्यामप्यहं स्कन्दः ( S and T) (J) अथवा बहुनोक्तेन किं ज्ञानेन 209 तवार्जुन (S, Tand C) अथवा बहुनैतेन किं ज्ञानेन तवार्जुन विष्टभ्याहमिमं कृत्स्नम् (J) जगत् स्थितः Remarks कथं विद्यां महा- योगिन् R accord- ing to C. Rāmānuja. Not noticed by C. ( B according to C). ( B according to C). Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 157 158 159 160 161 162 163 11.(1) ,,3/2 " " (2) 4/3 6/4 (3) (5) (6) " ,,8/1 9/2 , 11/1 " ,,16/4 (5.6) 164 ,,19/3 165 ,,20/3 33 167 166 21/1 >>> /3 (8) 23 168 ›› 26/1 (3) », 7/4 ›› 15/4 Bhagavad gita Word Index Pt. I— Appendix II Reading in the N.S.P. edition of the vulgate ,17/3 ,18/3 (7) !,, 20/3 (8) ,,24/3 आत्मानं परमेश्वर योगेश्वर ततो मे त्वम् पश्याश्चर्याणि भारत न तु मां शक्यसे द्रष्टुम् | महायोगेश्वरो हरिः दिव्यमाल्याम्बरधरम् विश्वेश्वर विश्वरूपम् पश्यामि त्वाम् रूपं उग्रं तव इदम् अमी हि त्वाम् स्वस्तीत्युक्त्वा महर्षिसिद्ध सङ्घा अमी च त्वाम् यचान्यद् द्रष्टुमिच्छसि उरगांव दिव्यान् पश्यामि त्वाम् शाश्वतधर्मगोप्ता रूपमुझं तवेदम् दृष्ट्वा हि त्वाम् Reading in the Kasmir recension आत्मानं परमेश्वरम् योगीश्वर ततो मे त्वम् पश्याश्चर्याणि पाण्डव न तु मां शक्ष्यसि द्रष्टुम् महायोगीश्वरी हरिः दिव्यमालाम्बरधरम् विश्वेश्वर विश्वरूप पश्यामि स्वा रूपं उग्रं तव ईंडक् (7) अमी हि त्वा स्वस्तीति चोक्त्वैव महर्षि- सङ्क्राः अमी सर्वे (1) 11.2/2 श्रुतौविस्तरो मया (2) , 3/3-4 इष्टुमिच्छामि ते रूपमैश्वरम् दृष्टुमिच्छामि ते रूपमैश्वर्यम् दृष्टुमिच्छाम्यहं रूपं (B according to C). श्रुतौ बिस्तरतो मया (T and C) (T) यच्चान्यद्रष्टुमर्हसि (T) उरगांध दीप्तान् (T & C) पश्यामि त्वा ( S and J) सात्वतधर्मगोप्ता (J and S. In S this variant is misplaced in 10. 28/3). रूपमिदं तवोत्रम् (T as an alternative) दृष्ट्वा हि त्वा (S, J & C) 210 Remarks Sankara (J. H. | P. edition ). शक्यसि in R fac- cording to C. Sankara ( J. H. P. edition ). C gives the latter as the vul- gate reading and the former as the variant. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 169 11-26/2 170 ›› 27-1 171 172 173 174 175 176 " ,,28/4 », 30/4 (10) " 53 (9) " (11) 33 " 32/3 34/2 37/1 → 38/3 (9) 11.28/2 (10) .,31/2 (11) 33/1 " (12) , 34/2 Critical Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edition of the vulgate सर्वे सदैवावनिपालसङ्घैः .... वक्ताणि अभिविज्वलन्ति प्रतपन्ति विष्णो ऋतेऽपि त्वाम् अन्यानपि योधवीरान् कस्माच ते न नमेरन् महात्मन् Reading in the Kiismir recension यशो लभस्व योधवीरान् सर्वैः सहैवावनिपालसङ्गैः B according to नानारूपैः पुरुषैर्योध्यमाना, Creads बाध्यमाना विशन्ति ते वक्तुम- instead of योध्य माना:, he and R धार्तराष्ट्रात्र चिन्त्यरूपम् । यौधिष्ठिरा both read निहता, योधाः, शस्त्रैः कृत्ता instead of विहता:- विविधैः सर्व एव || |& नूनमते instead त्वत्तेजसा विहता नून- of नूनमेव and he मेव, तथा हीमे स्वच्छ | alone reads रीरप्रविष्टाः ॥ त्वच्छरीरे प्रविष्टाः and R alone त्वच्छरीरं प्रविष्टाः instead of त्वच्छ रीरमविष्टाः वक्ताणि अभितो ज्वलन्त प्रतपन्ति विष्णोः ऋतेऽपि वा अन्यानपि वीरयोधान् (12) कस्माच्च ते न नमेयुः महा- वेत्ताऽसि वेद्यं च परं च धाम वेताऽसि वेद्यं परमं च धाम द्रवन्ति व्रजन्ति ( B according to C) नमोऽस्तु ते देववर प्रसीद नमोऽस्तु देवेशवर प्रसीद (T) यशो भजस्व । लोकवीरान् योधमुख्यान् (all in T) वीरलोकान् 211 Remarks | Not noted by C. According to C. A reads the first two words as कस्माश्चैते. According to C,Rand A have the reading लोकवीरान् only. S. No. verse-quar- ter in the vulgate 178 179 180 181 182 177 11.39/3-4 नमो नमस्तेऽस्तु इत्यादि अनादिमानप्रतिमप्रभावः, सर्वेश्वरः सर्वमहा- विभूते ॥ नमो नमस्तेऽस्तु इत्यादि ॥ न हि त्वदन्यः कश्चिद- According to स्तीह देव, लोकत्रये दृश्यते - C the reading is अचिन्त्यकर्मा || ( 13 ) कश्चिदपीह. अनन्तवीर्यामितविक्रमस्त्वम् सर्व (14) ततोऽसि सर्वः || समाप्नोषि 183 184 Chapter, verse and (15) | 33 (17) (18) "" 11 39 (15) ,41/3 (16,17]. " 22 15-6 40/3-4 अनन्तवीर्यामितविक्रमस्त्व मित्यादि । (13) 11.40/3 (14) ,,,, 39 15-6 43/2 (18) Bhagavadgita Word-Index Pt. I-Appendix II 44/4 44-1, (16) 42/1 2,3. 41/2 33 35 23 Reading in the N.S.P. edition of the vulgate 43/1 14 रूपमुनं तव इदम् त्वमस्य पूज्यश्च प्रियः प्रियायाः अर्हसि अनन्तवीर्यामितविक्रम- स्त्वम् सर्व समाप्नोषि ततोऽसि सर्वः Reading in the Kaimir recension असत्कृतोऽसि त्वाहमहमप्रमेयम् पिताऽसि लोकस्य अप्रतिमप्रभाव रूपमुग्रं तव इमम् त्वमस्य विश्वस्य | मियः प्रियस्य अर्हसि दिव्यानि कर्माणि तवा- दुतानि पूर्वाणि पूर्वा ऋषयः स्मरन्ति । नान्योऽस्ति कर्ता तस्त्वमेको, धाता विधा- ता च विभुर्भवश्च ॥१॥ अनन्तवीर्यामितविक्रमस्त्वम् (T) व्याप्नोषि सर्वं च ततोऽ सि सर्व:) (J) सर्व संव्याप्नोषि ततोऽपि सर्वः (T as a variant) हे कृष्ण हे यादव हे सखेति हे कृष्ण हे यादव हे सखे च (T and C) 212 Remarks According to C the reading is पूर्वाणि पूर्वेऽप्यृषयः जग स्मरन्ति. असत्कृतोऽपि (T) त्वामहमप्रमेय (T) पिताऽस्य लोकस्य (T) अप्रतिमप्रभावः (T and J) अप्रतिमस्वभावः (T as an additional variant) S. No. verse-quar- ter in the vulgate Chapter, verse and 185 12.3/2 186 5/2 (1,2) 1.89 11 (19, 20, 21, 22,23,24) " ,8/4 187 188 ,,9/1 (3) (22) (23) (24) 33 (3) (19) 11.48 / 1 (20) 13 "" (21) 49/2-4 "" " 11/2 (4) " " ,52/1 ", 53/4 54/1-2 (1) 12.5/4 (2) , 8/3 > 10/1 », 11/4 Critical Apparatus of Section B. Reading in the N.S.P. edition of the vulgate अव्यक्तं पर्युपासते अव्यक्तासक्तचेतसाम् अत ऊर्ध्वं न संशयः अथ चित्तं समाधातुम् कर्तुं मद्योगं आश्रितः न वेदयज्ञाध्ययनेः एवंरूपः शक्य अहम् विमूढभावः. धोरमिक.. सुदुर्दर्शमिदं रूपम् दृष्टवानसि मां यथा भक्तथा त्वनन्यया शक्य अहमेवंविधोऽर्जुन । | देहवद्भिः निवसिष्यसि मध्येव अभ्यासेऽप्यसमर्थोऽसि यतात्मवान् Reading in the Kasmir recension तवाद्भुतं किन्नु भवेदस- हां, किंवा शक्यं परतः कीर्तयिष्ये । कर्ताऽसि सर्वस्य यतः स्वयं वै विभो ततः सर्वमिदं त्वमेव ||२|| अत्यतं कर्म न दुष्करं ते, कर्मोपमानं न हि विद्यते ते । न ते गुणानां परिमाण- मस्ति, न तेजसो नापि बलस्य नः || ३ || अव्यक्तं मामुपासते सर्वत्रासक्तचेतसाम् योगमुत्तममास्थितः अथ आवेशयितुं चित्तम् कर्तु मद्योगं आस्थितः न वेदयज्ञाधिगमैः (T&C) एवं रूपं शक्यमहम् (-} (c) (T, J and C) .विमूढताभूत्... ... घोरमुद्रं सुदर्शनमिदं रूपम् (T) दृष्टवानसि यन्मम (J) भक्तधात्वनन्यया शक्य 213 हमेवंविधोऽर्जुन (T) | देहभृद्भिः (T and C) निवत्स्यसि त्वं मय्येव (T & C ) अभ्यासेऽप्यसमर्थः सन् (T) समात्मवान् Remarks परितः in R and परतः in A ac- cording to C. Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 190 12.12/4 (5,6,7,8) 191 ,,15/3 हर्षामर्षमयोद्वेगैः 192 ,,16/3 ,17/3 | सर्वारम्भपरित्यागी शुभाशुभपरित्यागी 193 194 18/2 मानापमानयोः (9) 196 " 197 195 13- Un- अत्र क्षिप्तः- number अर्जुन उवाच- प्रकृतिं पुरुषं चैव ed_stanza क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च । before No. (1) एतद्वेदितुमिच्छामि ज्ञानं ज्ञेयं च केशव || ● (2) ,,1/4 (3,4) 23 93 11/1 Bhagavad gitā Word Index Pt. I— Appendix 11 Reading in the N.S.P. edition of the vulgate ततः शान्तिरनन्तरम् (5) 12.13/2 (6) 14/2 (7) ""/4 (8) , 15/2 (9), 20/1 (1) 13. Before " stanza No. 1 & after the Sunnumber- ed stanza (2) (3) (4) ,, 3/3 1/3 14 क्षेत्रज्ञ इति तद्विदः अध्यात्मज्ञान नियत्वम् मैत्रः करुण एव च यतात्मा दृढनिश्चयः यो मद्भक्तः नोद्विजते च यः धर्म्यामृत मिदम् यो वेत्ति तद्विदुः यत्प्रभावश्च Reading in the Kasmir recension ततः शान्तिः निरन्तरा हर्षमन्युभयको धैः सर्वारम्भफलस्यागी शुभाशुभफलव्यागी मानावमानयोः अर्जुन उवाच- प्रकृतिं पुरुषं चैव क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च । एतद्वेदितुमिच्छामि क्षेत्रज्ञं इति तद्विदः अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् Purushottama and Rāghaven- dra Yati and of some mss. ज्ञानं ज्ञेयं च केशव ||१|| the vulgate ac cording to C contain this. मैत्रः करुण आत्मवान् (T) जितात्मा दृढनिश्चयः (T) यो मे भक्तः (T and J) नोद्विजते तु यः (T) धर्मामृतमिदम् (T and J) ( श्रीभगवानुवाच ) - प्रकृतिं पुरुषं चैव क्षेत्रं क्षेत्रमेव च । एतत्ते कथयिष्यामि ज्ञानं ज्ञेयं च भारत ॥ (J) यो वेद (T and C) | तद्विदुः (Sand J) यत्स्वभावश्च (C) 214 Remarks According to C the last word in this line is अनन्तरा. S. No. verse-quar- ter in the vulgate 198 199 200 201 203 Chapter, verse and 204 13.(5,6) » 13/1 (7) 12 ,,17/4 202 ,,10/2 (3) ,,29/1 ,,31/1 14. (1,2,3) 33 " ,12/4 (5) 23 ( 8, 9, 10, ,15/3 (5) 13.4/4 (6) ›› 12/4 " (7) 16/1 (8) ,,22/2 (9) 23/3 (10) 25/1 (11) 26/1 " (1) 14.2/4 (2) 3/2 " " " " 7/4 12/2 (5) ,,,/4 (6) 15/3 11) Critical Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edition of the vulgate सर्वतःपाणिपादं तत् हृदि सर्वस्य धिष्ठितम् प्रकृत्यैव च कर्माणि अनादित्वात् निर्गुणत्वात् सत्यं भवति भारत विवृद्धे भरतर्षभ तथा प्रलीनस्तमसि | हेतुमद्भिवि निश्चितैः न सत्तन्नासदुच्यते अविभक्तं च भूतेषु भर्ता भोक्ता महेश्वरः सर्वथा वर्तमानोऽपि अन्यै स्वेवमजानन्तः यावत्संजायते किञ्चित् न व्यथन्ति | तस्मिन्गर्भ दधाम्यहम् कर्मसशेन देहिनम् कर्मणामशमःस्पृहा सत्त्वे प्रवृद्धे । तथा मलीनस्तमसि Reading in the Kasmir recension सर्वतः पाणिपादान्तम् हृदि सर्वस्य वैश्वितम् प्रकृत्यैव हि कर्माणि अनादित्वात् निर्मलत्वात् | Not noted by C. सत्त्वं भारत वर्धते विवृद्धे कुरुनन्दन तथा तमसि लीनस्तु (6) | हेतुमद्भिर्विनिश्चितम् (S, T and C) न सन्नासत्तदुच्यते (T) अविभक्तं विभक्तेषु (C) कर्ता भोक्ता महेश्वरः (T and J) सयथा वर्तमानोऽपि (T) अन्ये चैवमजानन्तः (T) यावत्किञ्चित्संभवति (T and C) न व्यवन्ति ( C ) तस्मिन्गर्भ ददाम्यहम् 215 (T and C) कर्मसङ्गेन देहिनाम् (T) कर्मणामशमश्च तृट् (C) सत्त्वे विवृद्धे ( C ) तथा तमसि लीनस्तु (S&T) तथा तमसि लींनास्तु (J) (This slight varia- tion is ignored). Remarks विष्ठितम् in Sari- kara and Rāmā- nuja and also R and A according to C. Sankara ac- cording to J. H. P. edition and other comm. except Rāmā- nuja, Hanumāna, Vallabha and Purusottama. Chapter, verse and S, No. verse-quar- ter in the vulgate 205 14.17/3 206 18/1 (7, 8) 207 208 ...23/4 ,,24/1 209 ,,25/1 210 212 213 214 215 27 211 2/1 (2) 216 » »> /3 (15. (1) 217 " " 33 33 39 35 7"] 33 3/4 4/1 (3) 4/2 5/2 8/3 (5,6) 25 ,, 14/2 (7) 14.18/3 (8) 20/4 33 (1) 15.2/1 (2) > 2/3 (3) ,, 4/2 (4), 4/3 Bhagavadgita Word-Index Pt. I-Appendix II (5) 10/1 (6) , 13/1 " Reading in the N.S.P. edition of the vulgate प्रमादमोहौ तमसो भवतोऽज्ञानमेव च || ऊर्ध्वं गच्छन्ति सत्त्वस्थाः योऽवतिष्ठति ने ते समदुःखसुखस्वस्थः मानापमानयोः तुल्यः |सर्वारम्भपरित्यागो प्रसृतास्तस्य शाखाः असशस्त्रेण दृढेन छित्त्वा ततः पदं तत्परिमार्गितव्यम् न निवर्तन्ति विमुक्तोऽमृतमक्षुते अघोर्ध्वं प्रसृताः अधश्च मूलान्यनुसन्ततानि यस्मिन्गताः तमेव चाद्यं पुरुषं प्रपद्ये Reading in the Kasmir recension उत्क्रामन्तं स्थित बाsपि गामाविश्य च भूतानि प्रमादमोहौ जायेते तमसोऽज्ञानमेव च ॥ ऊर्ध्वं गच्छन्ति सवेन योऽशस्तिष्ठति नेते समदुःख सुखस्वमः मानावमानयोः तुल्यः सर्वारम्भफलत्यागी | अध्यात्मनित्याः विनिवृत्त- अध्यात्मविद्याविनिवृत्त कामाः गृहित्वा एतानि संयाति प्राणिनां देहं आश्रितः | जघन्यगुणवृत्तिस्थाः मखता यस्य शाखाः असङ्गशस्त्रेण शितेन छित्वा । ततः परं तत्परिमार्गितव्यम्। न निवर्तेत कामाः गृहित्वा तानि सँयाति "प्राणिनां देहं आस्थितः जधन्यगुणवृत्तस्थाः (S&T) विमुक्तो मृत्युमनुते (T) अधःोर्ध्वं च प्रसूताः (T) | अधश्च मूलान्यनुबन्धकानि यस्मिन्गते ( S and J) यस्मिन्गतः (T and C) तमेव चाद्यं पुरुषं प्रपद्येत् (J and C) तिष्ठन्तमुत्क्रामन्तं वा (T and C) | मामाविश्य च भूतानि (J) 216 Remarks Not noted by C. Not noted by C. Not noted by C. Not noted by C. " Sankara and others Rāmānuja and 3 others, except Rāmānuja, Ve- dāntadesika and Venkatanātha. S, No. verse-quar- ter in the vulgate 219 220 221 218 15.15/4 वेदान्तकृत् वेदविदेव चाहम् वेदान्तकृत् वेदकृदेव चाहम्। (7,8,9,10) Chapter, verse and (10) (7) 15-16/4 (8) 18/2 (2) " 16. (1,2) (3) », 3/1 33 »8/1 ,,,,/4 (6, 7) " " (9) 20/2 >> 20-1 3 (3,4,5) 25 (1) 16.2/2 ., 2/3 ,, 4/1 (5) ,, 6/3 " Critical: Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edition of the vulgate (6) ,, 9/4 (7) ,10/2 तेजः क्षमा धृतिः शौचम् असत्यमप्रतिष्ठं ते | किमन्यत्का महंतुकम् कूटस्थोऽक्षर उच्यते अक्षरादपि चोत्तमः इदमुक्तं मयानघ | त्यागः शान्तिरपैशुनम् दया भूतेष्वलोलुवम् दम्भो दर्पोऽभिमानश्च दैवो विस्तरशः प्रोक्तः Reading in the Kaśmir recension (T, S and C) दयाभूतेष्वलब्ध्यं च (J) ,3/1-2 शौचमद्रोहो नातिमानिता तुष्टिरद्रोहो नाभिमानिता क्षयाय जगतोऽहिताः दम्भमानमदान्विताः तेजः क्षमा धृतिः तुष्टिः असत्यमप्रतिष्ठं च अकिञ्चित्कमहेतुकम् कूटस्थोऽक्षर एव च (T) अक्षरस्यापि चोत्तमः (T and C ) मया प्रोक्त तवानघ(S&T) | तावद्भ्रमति वै जन्तुः यावत्तत्त्वं न विन्दति । ज्ञाते तत्त्वे तु वै तस्य ज्ञातव्यं नावशिष्यते ॥ (T) लागोऽसतिरपैशनम् (T and C) | त्यागो भक्तिरपैंशनम् (T) दया भूतेष्वलोलत्वम् (T) दया भूतेष्वलौल्यं च (S, J and A accor- ding to C) |तुष्टिरद्रोहो नाभिमानता (T and R according to C). दम्भो दर्पोऽतिमानव (T) दैवो विस्तरतः प्रोक्तः (T and C) क्षयाय जगतोऽशुभाः (T) दम्भलोभमदान्विताः (T and C) 217 Remarks Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 222 16.10/3-4 मोहाद्ग्रहित्वासद्ग्राहा- न्मवर्तन्तेऽशुचित्रताः || 223 224 225 226 227 228 (9) 22 (10) (11) ,,16/2 " 35 (8,9, 21 23 10, 11 ) "} Bhagavadgita Word Index Pt. I— Appendix II Reading in the N.S.P. edition of the vulgate 14 (12,13) 17-1/2 ,,,2/4 . 4/3 यजन्ते श्रद्धयान्विताः | तामसी चेति तां श्रुणु | मेतान्भूतगणांश्चान्ये (8) 16.12/3 ईहन्ते कामभोगार्थम् इमं प्राप्ये मनोरथम् | ईश्वरोऽहमहं भोगी अनेक चित्तविभ्रान्ताः 19/3 (14,15, 16,17,18) " » 13/2 ,,14/3 ,16/1 मोहजालसमावृताः |पतन्ति नरकेऽशुचौ क्षिपाम्बजस्रं अशुभान्, (12) (13) ›› 17/1 ,,17/3 (14) 20/2 (15) 21/4 " 33 (16) 22/2 (17), 23/2 (18) ,,24/3 (1) 17.4/3 |मेतान्भूतगणांश्चान्ये आत्मसंभाविताः स्तब्धाः यजन्ते नामयज्ञस्ते मूढा जन्मनि जन्मनि तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् एतैर्विमुक्तः कौन्तेय वर्तते कामकारतः ज्ञात्वा शास्त्रविधानोक्तम् Reading in the Kasmir recension असद्ग्राहाश्रिताः क्रूराः प्रचरन्ति अशुचित्रताः ॥ |मोहस्यैव वशं गताः पतन्ति निरयेऽशुचौ | क्षिपाम्यजलं अशुभासु वर्तन्ते श्रद्धयान्विताः तामसी चेति ताः शृणु भूतप्रेत पिशाचान् च (1) | ईहन्ते कामलोभार्थम् ( S and J) ईहन्ते कामभोगार्थान् (T) इदं प्राप्ये मनोरथम् (S and T) ईश्वरोऽहमहं योगी (J) अनेकचित्ताः विभ्रान्ताः 218 (Tand C) आत्मसंभाविनः स्तब्धाः (T) यजन्ते नाम यज्ञैस्ते (T) नरा जन्मनि जन्मनि (C) | तस्मादेतत्त्रयं त्यज (T&C) | एतैर्वियुक्तः कौन्तेय (T&C) वर्तते कामचारतः (T) वर्तते कामकातरः । (T) कृत्वा शास्त्रविधानोक्तम् (T and C ) भूतान्मेतपिशाचांश्च (In S and T as an alternative reading and in Cas the only one). Remarks Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 229 230 231 232 233 234 17.(2) 6/2 S " " (4) (5) (3,4,5) ,,12/3-4 / इज्यते भरतश्रेष्ठ , 13/1 (6,7) 22 ,21/4 > 23/3 235 ,, 6/1 236 ,, 7/1 237 ,, 8/1 238 "3 | ›› 26/4 18. (1,2) (2) 17.5/2 13/1 (3) 9/4 "] 11/3 ,,12/2 (6), 17/1 19/1 Critical Apparatus of Section B Reading in the N, S. P. edition of the vulgate (7) (1) 18.2/1 (2) भूतप्रामं अचेतसः तं यज्ञं विद्धि राजसम् ॥ विधिहीनं असृष्टानम् तद्दानं राजसं स्मृतम् । ब्राह्मणास्तेन वेदाच | सच्छब्दः पार्थ युज्यते एतान्यपि तु कर्माणि नियतस्य तु संन्यासः दुःखमित्येव यत्कर्म पञ्च एतानि महाबाहो तप्यन्ते ये तपो जनाः दुःखशोकामयप्रदाः यष्टव्यमेवेति चैव यत् श्रद्धया परया तप्तं | मूढग्राहेणात्मनः काम्यानां कर्मणां न्यासम् त्रिविधः संप्रकीर्तितः Reading in the Kasmir recension भूतग्रामं अचेतनम् इज्यते विद्धि तं यज्ञं राजसं चलमनुवम् ॥ विधिहीनं असृष्टानम् तद्राजसं इति स्मृतम् ॥ ब्रह्मणा तेन वेदाच सच्छन्दः पार्थ गीयते । एतान्यपि च कर्माणि नियतस्य च संन्यासः दुःखमित्येव यः कर्म पञ्च इमानि महाबाहो तपस्तप्यन्ति ये जनाः (T and C) हर्षशोकामयप्रदाः (T) यष्टव्यमित्येव (T and C) चैव यः (C) श्रद्धया परयोपेतं (C) मूढग्रहेणात्मनः (T) काम्यानां कर्मणां त्यागम् (T and C ) त्रिविधः संप्रदर्शितः (S,T, & R according to C) 219 Remarks The word भूत- प्रामम् has been included in Sec tion B although it is common to both the recen- sions because the next word changes the spirit of the sentence. Not noted in C. Sankara (J. H. P. edition). 239 S. No. verse-quar- ter in the vulgate Chapter, verse and 246 18. (3) " 240 241 242 ..22/2 244 243 ,,24/3 ,,,,/4 25/2 245 (10,11, (8) 33 ,,28/3 (14) 33 (3) 18-14/4 15 / 1-2 | शरीवामनोभिः यत् । कर्म प्रारभते नरः । (4,5,6,7) 21/4 22/1 22 31 15/4 » 18/3 (5) (6) 20/2 12, 13) 22 Bhagavadgita Word Index Pt. 1 - Appendix fl Reading in the N.S.P. edition of the vulgate (7) 21/1 22/1 (9),,25/2 (10) ,,,,/4 (11), 26/3 (12), 27/4 (13), 28/2 विषादी दीर्घसूत्रीच देवं चैवात्र पश्चमम् पचते तस्य हेतवः करणं कर्म कर्तति भावमव्ययमीक्षते अनपेक्ष्य च पौरुषम् तत्तामसमुच्यते सिद्धयसिद्धयोर्निविकारः राजसः परिकीर्तितः नैष्कृतितोऽलसः 30/3-4 बन्ध मोक्षं च या वेत्ति बुद्धिः सा पार्थ सात्त्विकी तज्ज्ञानं विद्धि राजसम् ॥ तद्राजर्स इति स्मृतम् (8) यत् कृत्स्नवत् एकस्मिन् कार्ये सतं अद्वैतुकम् क्रियते बहुलायासम् यत् अकृत्स्नविद् एकस्मिन् कार्ये सक्तं अहेतुकम् क्रियते क्लेशबहुलम् तद्राजसं इति स्मृतम् अनवेश्य च पौरुषम् (9) तन्द्राजसं उदाहृतम् अनपेक्ष्य च पौरुषम् पृथक्त्वेन तु यज्ज्ञानम् यत्तु कुल्लवदेकस्मिन् Reading in the KAsmir recension शरीखायनोभिः हि यत्कर्म आरभतेऽर्जुन विषादी दीर्घसूत्रः च दैवमेवात्र पञ्चमम् (T and C ) पच ते तस्य हेतवः (J) कारणं कर्म कर्तेति (T) भावमव्ययं वीक्षते (S&T) भावमव्ययमनुते (S & T) पृथक्त्वेन च यज्ज्ञानम् ( S and T यत्त्वकृत्स्नवित् ( In T as an alterna- tive and in C as the only one). अनवीक्ष्य च पौरुषम् (T as an alternative) तत्तामसमुदाहृतम् (S & T) सिध्यसिध्यो र्निविकल्पः (T) राजसः परिकीर्त्यते (T & C) नैकृतिकोऽलसः (S & T) बन्धं मोक्षं च या बुद्धि- वेंद सा सात्त्विकी मता ॥ (T and C ) बन्धं मोक्षं च या वेत्ति बुद्धिः सा सात्विक मता ॥ ( S and T as an alternative) 220 Remarks Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 15,16) .,32/4 (17,18) 247 248 249 ,,37/1 250 ,,,,/3 251 ,38/2 252 ,,,/4 (20, 21, 22,23) " (15) 31/3 33 (16) , 32/1-2 (17) 33/4 (18), 35/4 (21) 22 (19) 37/1 (23) 36/1-2 " (20),,42/1 33 "/2 (22),, 43/4 23 44/1 Critical Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edition of the vulgate बुद्धिः सा पार्थ तामसी सुखं त्विदानीं त्रिविधं शृणु मे भरतर्षभ । यत् तद् विषमिव सात्त्विकं प्रोक्तम् यत्तदमेऽमृतोपमम् तत्सुखं राजसं स्मृतम् अयथावप्रजानाति अधर्मं धर्ममिति या मन्यते तमसावृता । सा पार्थ सात्त्विकी धृतिः सा पार्थ तामसी यत्तदमे विषमिव शमो दमस्तपः शौचम् ब्रह्मकर्म स्वभावजम् क्षात्रं कर्म स्वभावजम् कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् Reading in the Kasmir recension बुद्धिः सा तामसी मता सुखं विदानीं शृणु मे त्रिविधं भरतर्षम । यत् तदारवे विषमिव (19) सात्त्विकं विद्यात् यत्तदा स्वेऽमृतोपमम् तद्राजसं इति स्मृतम् यथावन्नाभिजानाति (J) अधर्मं धर्ममिति या बुध्यते तमसान्विता (S, Tand C ) मन्यते (S) सा सात्त्विकी मता (C) |धृतिः सा तामसी मता (S and J ) ( The same in Tas an alternative ) ..स्मृता | (R. according to C ) यत्तदाद्ये विषमिव (T as an alternative) |शमो दमस्तथा शौचम् (S and T ) ब्राह्मकर्म स्वभावनम् (S, Tand C ) क्षात्रकर्म स्वभावजम् (T) 221 कृषिगोरक्षवाणिज्यम् (J) कृषिगौरक्ष्यवाणिज्यम् (T) Remarks Sankara क्षत्रकर्म स्वभाव- जम् according to Sankara and other comm.in the G. P. edi- tion of 1935. 253 254 255 256 257 258 S. No. verse-quar- ter in the vulgate 261 Chapter, verse and 2,44/3 >> 46/2 (24) 2/3 ,47/3-4 32 23 25 " 259 54/2 260 55/2 (27,28) 33 33 " 35 33 " ,/5-6 " 50/2 (25,26) (29) >> Bhagavadgitā Word-Index Pt. I-Appendix II 57/3 (29,30) 59/3 (31) 262 263 60/4 करिष्यस्यवशोऽपि तत् 264 61/2 हृद्देशेऽर्जुन तिष्ठति 50/2 (25) ,, , /3 (26), 14 (27) ,55/3 (28), 57/2 58/3-4 (30) | 22 59/2 (31) > >/4 (32) |,61/2 Reading in the N.S.P. edition of the vulgate परिचर्यात्मकं कर्म येन सर्व इदं ततम् स्वकर्मणा तं अभ्यर्च्य स्वभावनियतं कर्म पर्युस्थानात्मकं कर्म येन विश्वं इदं ततम् |स्वकर्मणा तं एवाच्यं स्वधर्मे निधनं श्रेयः कुर्वनामोति किल्बिषम् ॥ परधर्मोदयादपि ॥ तथाप्नोति निबोध मे न शोचति न काङ्क्षति यावान्यश्वास्मि बुद्धियोगमुपाश्रित्य मिथ्या एषः व्यवसायस्ते तथाप्नोति निबोध मे समासेनैव कौन्तेय निष्ठा ज्ञानस्य या परा ततो मां तत्त्वतो ज्ञात्वा मयि संन्यस्य मत्परः अहङ्काराज श्रोष्यसि न योत्स्य इति मन्यसे प्रकृतिस्त्वां नियोक्ष्यति हृद्देशेऽर्जुन तिष्ठति Reading in the Kasmir recension स्वभावनियतं कर्म कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम् ॥ प्राप्नोति तन्निबोध मे (24) न शोचति न हृष्यति योऽहं यश्चास्मि बुद्धियोगं समाश्रित्य मिथ्या एव अध्यवसायस्ते करिष्यस्यवशोऽपि सन् हथेषो वसते अर्जुन (32) तदाप्नोति निबोध मे (T and C ) समासेन तु कौन्तेय (S, J and C ) निष्टा ध्यानस्य या परा ( S and T ) ततोऽसौ तत्त्वतो ज्ञात्वा (T) मयि संन्यस्य भारत (T and C ) 222 अहङ्कारं न मोक्ष्यसि न योत्स्यामीति मन्यसे प्रकृतिस्त्वा नियोक्ष्यते (T and C ) हृद्देशे वसतेऽर्जुन (T) (T and C ) ( S and T ) Remarks Chapter, verse and S. No. verse-quar- ter in the vulgate 18.(33) 265 266 267 268 ,,63/4 (34) 23 », 68/4 ,, (35,35,37) ›› 75/2 (39,40, (34) 23 33 (43) 269 ,,78/4 ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम || [[["] (33) 18.62/4 | स्थान प्राप्स्यसि शाश्वतम् | इष्टोऽसि मे दृढ मिति | अन्यः प्रियतरों भुवि स्थितोऽस्मि गतसंदेहः अद्भुतं रोमहर्षणम् एतद्गुह्यमहं परम् योगं योगेश्वराकृष्णात् 33 (35) 69/4 (36) 73/3 (37) 74/4 (38) ,,75/2 (39) , /3 " 33 41,42) 77/3-4 विस्मयों में महान् राजन् हृष्यामि च पुनः पुनः ॥ 64/3 Critical Apparatus of Section B Reading in the N.S.P. edition of the vulgate (40),,76/2 (41) ,,,,/4 (42),,77/1 33 यथा इच्छसि तथा कुछ मामेबैष्यत्यसंशयः एतद्गुह्यमद्दं परम् (43) 78/1 संवादमियमद्भुतम् हृष्यामि च मुहुर्मुहुः तच संस्मृत्य संस्कृत्य यत्र योगेश्वरः कृष्णः Reading in the Kasmir recension यत् इच्छसि तथा कुरु स मामेष्यति असंशयम् एतद् गुह्यतरं महत् (38) विस्मयों में महाराज प्रहृष्ये च पुनः पुनः ॥ ध्रुवा इति मतिर्मम || सिद्धिं प्राप्स्यसि शाश्वतीम् (T and C ) इष्टोऽसि मे दृढमतिः ( T and C ) अन्यः प्रियतमो भुवि (T) स्थितोऽस्मि गतसंमोह: (T) अद्भुतं लोमहर्षणम् (T) इस गुह्यतमं परम् } (T) एतं गुह्यमनुत्तमम् योगं योगीश्वरात्कृष्णात् (T and C ) संवाद दिदमद्भुतम् (T) हृष्यामीति मुहुर्मुहुः (T) तच संस्मृत्य परमम् (T and C ) यत्र योगीश्वरः कृष्णः 223 (S, T and C ) Remarks R reads स्थिरा according to C. The total number of the common variants is thus 269 and the total number of the words in thick types (including those in the additional lines and stanzas ) which have been taken up for the Index in Section B is 426. Some of these words which are new are listed separately in Section C of this Part. See also Appendix III. Bhagavadgita Word-Index Pt. I-Appendix III APPENDIX III ADDENDA TO SECTION B The comparative study of Dr. Chintamani's edition of the Kāśmir Recension revealed an agreement of some of the variant readings given therein with those in two of the three original sources which had been relegated to the foot-notes. Those variants can therefore be taken to pertain to the Käśmir Recension and in that case the new words and addi- tional references occurring therein should be inserted at their proper places in Section B. They are therefore given below:- 3T 175. Add "18. 50/" at the end. 176. fe: After the figure 3/, add "or 3/2." 21. Nom. sing. of the mas. comp. noun Ananyamanas (One whose mind is not diverted to any other object) 6. 15/2- 38a. अभिमानिता Nom. sing of the fem. noun Abhimanita (The quality of being proud) 16. 3/2. 49a. Nom. sing. of the neu. comp. noun Alaulya (Absence of fickleness or greediness) 16. 2/3. इं 79a. ga: Adv. Ind. 10. 8/2. उ 89a. Inst. sing. of the past pass. participial adj. Ukta (Said or narrated) 10. 42/₁. EL 104 एवम् 11. 48/¹ 150. Between 16. and 8/, add ज An Ind. particle (Ever) 157a. 6.40/- 161a. Inst. sing. of the neu. noun Jñana (Knowledge) 10. 42/2- 166a. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Tatpara (Devoted to it) 2. 61/2. After 9. 6-1 add म 1690 तमसान्विता Nom. sing of the fem. form of the comp. adj. Tamasänvita (Endowed with the attribute Tamas) 18. 33/4. 185. r Between 11. 21/, and 32/3 add "24/3." प 243a. प्रजहीहि An alternative spell- ing of the imp. 2nd pers. sing. of the root Hã with the prefix Pra (To abandon or shake off) 3. 41/3. 254a. Pass. 3rd pers. sing. of the root Budh (To know) 18. 32/2. 257a. ब्राह्मकर्म Nom. sing of the comp. noun Brahmakarma (Action suited to a Brāhmaṇa) 18.42/2. neu. 272. मजक्तः Before the figure 9 31/ insert 6. 15/2- ( 224 Nom. sing. of the neu. noun Rüpa (Form) 11. 48/s. 312a. 356. शक्यम् After the figure 11. 44-2 add "48/3. 361a, a Nom. dual of the fem. comp. noun Suklakṛṣṇagati (White and black ways of departure) 8. 26/₁. स 377a. afa: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. parti- cipial adj. Sampradarsita (Shown or exposed to view). The total number of words carried over from App. II to Section B thus comes to 441 by the addition of 15 new words taken from the foot- notes as amended on comparing the Madras edition. SECONDARY WORD-UNITS A cursory glance at the Index of the Primary Word-Units will show that there are amongst those units several which are compound words made up of two or more component parts consisting of simple or com pound words. Most of them do not at all occur as primary units in any portion of the Bhagavadgītā. They have however an importance from the linguistic point of view. It is therefore proposed to give in this part an Alphabetical Index of all the secondary units which go to make up the compound primary units indexed in Part 1, together with the primary units themselves, and the method by which the compounds had been dissolved and the secondary units arrived at. Those words could not be incorporated in the Index of primary words because all the secondary units except the last in each compound are uninfiected while all those in the said index are inflected words with the exception of the indeclineables and the case-terminations regarded as understood vary though the units remain the same in most cases. The places in the work where the primary units occur have not been repeated in this chapter for the sake of economy of paper. In order to ascertain them reference must be made to Part I. Similarly the meanings of the secondary units have not been given in this part except in rare cases, because they are easily ascertainable from those of the Primary Word-Units in Part I. Sub-section (a ) - Vulgate with Variants 1. 2. अ—अकारः – 'अ' इति रवः क्रियते यस्योचारणे सः वर्णविशेषः । अकार्य – (१) कार्याकार्यव्यवस्थितौ । (२) कार्याकार्ये - ( १ ) इदं कार्य, इदं अकार्य, (न कार्यं ) इति व्यवस्थितिः कार्याकार्यव्यवस्थितिः तस्यां कार्याकार्यव्यवस्थितौ । ( २ ) कार्यं च अकार्य (न कार्य) कार्याकार्ये । 3. अकीर्ति — अकीर्तिकरम् – अकीर्तिम् [न कीर्तिः (अपकीर्तिः) अकीर्तिः, ताम्] यस्करोति तत् अकीर्तिकरम् । अक्ष– कमलपत्राक्ष – कमलपत्रं (कमलस्य पत्र) इव अक्षे यस्य सः कमलपत्राक्षः। संबोधने विसर्गलोपः । 5. अक्षर (१) अक्षरसमुद्भवम् । (२) एकाक्षरम् ।– ( १ ) अक्षरात् (न क्षरतीति अक्षरः, तस्मात् ) समुद्भवः यस्य तत् अक्षरसमुद्भवः तम् अक्षरसमुद्भवम्। ( २ ) एक एव अक्षरः यस्य वाचकः तत् एकाक्षरम् तम् एकाक्षरम् । अक्षिशिरोमुख—– सर्वतोऽक्षिरोमुखम् - सर्वतः अक्षिशिरोमुखः (अक्षीणि शिरासि मुखानि च यस्य सः) सर्वतोऽक्षिशिरोमुखः तम् । 225 4. PART II SECTION A 6. B.G.I.15 8. Bhagavadgitā Word Index Pt. 7. अग्नि – (१) आत्मसंयमयोगानी । (२) इन्द्रियाग्निषु । (३) ज्ञानाभिः । (४) निरभिः | (५) ब्रह्मामी । (६) संयमामिषु । -( १ ) आत्मसंयमयोगः [आत्मसंयमः (आत्मनः संयमः) एव योगः] एव अग्निः आत्मसंयमयोगाग्निः तस्मिन् आत्मसंयमयोगामौ । ( २ ) इन्द्रियाप्येव अग्नयः इन्द्रियामयः तेषु इन्द्रियानिषु । ( ३ ) ज्ञानं एव अभिः ज्ञानाग्निः । ( ४ ) निर्गताः अग्नयः यस्य गृहात् स निरग्निः । ( ५ ) ब्रह्म एव अग्निः ब्रह्माभिः तस्मिन् ब्रह्मामौ ( ६ ) (इन्द्रियाणां ) संयमाः एव अग्नयः संयमानयः, तेषु संयमामिषु । II -A (a ) 10. 11. अन - (१) एकाग्रम् । (२) एकात्रेण । (३) नासिकाग्रम् | – ( १-२ ) एकः एव अप्रै यस्य तत् एकाग्रम्; तेन एकाग्रेण । ( ३ ) नासिकायाः अप्रम्, नासिकाशम् तम् नासिकाग्रम् । 9. अघ – ( १ ) अघायुः । (२) अनघ । – ( १ ) अघं ( पापमयं ) आयुः यस्य सः अघायुः । ( २ ) न विद्यते अघं (पापं ) यस्मिन् सः अनघः; संबोधने विसर्गलोपः | अङ्ग – उत्तमाः – उत्तमानि अङ्गानि उत्तमाङ्गानि ( शिरांसि ) तैः । अचर - (१) चराचरम् । (२) चराचरस्य । (३) सचराचरम् | – ( १ २ ) चरं च अचरं (न चरं) च चराचरम्; तस्य चराचरस्य । ( ३ ) चरं च अचरं (न चरं) च तयोः सहितं सचराचरम् । 12. 13. अचल-अचलप्रतिष्ठम् - अचला ( न चला ) प्रतिष्ठा यस्य सः अचलप्रतिष्ठः तम् । अचिन्त्य - अचिन्त्यरूपम् अचिन्त्य (न चिन्त्यं ) रूपं यस्य सः अचिन्त्यरूपः, तम् । अजय-जयाजयो जयः च अजयः ( न जयः ) च । 14. 15. 16. अजिन – (१) चेलाजिनकुशोत्तरम् । (२) चलाजिनकुशोत्तरम् । –( १ - २ ) चेलं चैलं वा अजिनं कुशाश्च उत्तरोत्तरं यस्मिन् (आसने) तत् (आसनं ) चैलाजिनकुशोत्तरम्, तम् । अज्ञान – ( १ ) अज्ञानजम् । (२) अज्ञानविमोहिताः । (३) अज्ञानसम्भूतम् । (४) अज्ञान- सम्मोहः | - ( १ ) अज्ञानाजातम् अज्ञानजम् तम् अज्ञानजम् । ( २ ) अज्ञानेन विमोहिताः अज्ञानविमोहिताः। ( ३ ) अज्ञानात्सम्भूतम् अज्ञानसम्भूतम् तम् अज्ञानसम्भूतम् । (४) अज्ञानाज्जातः सम्मोहः अज्ञानसम्मोहः । 17. अञ्जलि - कृताञ्जलिः कृता अञ्जलिः येन सः | > 18. अति ( १ ) अतिनीचम् । (२) अतिस्वमशीलस्य । (३) अतीतः । (४) अतीन्द्रियम् । (५) अत्यद्भुतम् । (६) अत्यन्तम् । (७) अत्यर्थम् । (८) अत्यनतः । ( १ ) अत्यु- छूितम् / - ( १ ) अतिशयेन नीचम् अतिनीचम्। (२) अतिशयेन स्वप्नशीलः (स्वप्नं शीलं यस्य सः) अतिस्वमशीलः, तस्य अतिस्वमशीलस्य | ( ३ ) अतिक्रम्य ईतः अतीतः । ( ४ ) इन्द्रियाणि अतिक्रम्य यद्ववर्तते तत् अतीन्द्रियम्। ( ५ ) अतिशयेन अद्भुतम् असद्भुतम्। ( ६ ) अन्तमतिक्रम्य यद्वर्तते तत् अत्यन्तम् । ( ७ ) अति- कम्य अर्थम् अत्यर्थम् । (८) अतिशयमनातीति अत्यन्नत् तस्य अव्यश्नतः । ( ९ ) अतिशयेन उच्छ्रितम् अत्युच्छ्रितम् । , 19. अतिमानिता – नातिमा निता – अतिमानितायाः अभावः । 226 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. Secondary Word-Units अतीत - (१) गुणातीतः । (२) द्वन्द्वातीतः ।– ( १ ) गुणानतीतः (अतिक्रम्य ईतः) गुणातीतः । ( २ ) द्वन्द्वान् ( रागदोषौ, सुखदुःखे इत्यादीन् ) अतीतः द्वन्द्वातीतः । अत्या- दुरत्यया-दुःखेन अत्या दुरत्या, तथा । अत्युष्ण– कट्वम्ललवणात्युष्णतीक्ष्ण रूक्ष विदाहिनः । –कटवः, अम्लाः, लवणाः, अत्युष्णाः, तीक्ष्णाः, रूक्षाः, विदाहिनश्च (आहाराः) । अद्भुत – अत्यद्भुतम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अति' (५) शब्दो दृष्टव्यः] | अद्भुतदर्शन – अनेकाद्भुतदर्शनम् – अनेकानि अद्भुतदर्शनानि (अद्भुतानि दर्शनानि) यस्य सः अनेकाद्भुतदर्शनः तम् । अधम - (१) नराधमान् । (२) नराधमाः । - (१-२) नरेषु नराणां वा अधमाः नराधमाः, तान् नरार्धमान् । अधर्म-अधर्माभिभवात् - अधर्मस्य (न धर्मः अधर्म: तस्य ) अभिभवः अधर्माभिभवः, तस्मात् । अधस् – अधःशाखम्-अधः प्रसृताः यस्य शाखाः सः अधः शाखः, तम् । अधि - (१) अधिदैवतम् । (२) अधिदैवम्। (३) अधिभूतम् । (४) अधियज्ञः | (५) अध्यात्मम् । – (१ - २) देवताम् देवम् वा अधिकृत्य तिष्ठतीति अधिदैवतम् अधिदैवम् वा । ( ३ ) भूतानि अधिकृत्य तिष्ठतीति अधिभूतम् । ( ४ ) यशान् अधिकृत्य तिष्ठतीति अधियज्ञः । ( ५ ) आत्मनि इति, आत्मानं ( देहं ) अधिकृत्य तिष्ठतांति वा अध्यात्मम् । अधिदैव साधिभूताधिदैवम्-अधिभूतेन (भूतानि अधिकृत्य तिष्ठतांति अधिभूतम् तेन ) अधिदैवेन (देवमधिकृत्य तिष्ठतीति अधिदैवम् तेन) च सहितः साधिभूताधिदेवः; तम् । अधिप - (१) जनाधिपाः । (२) नराधिपम् । – ( १ ) जनानां अधिपाः (अधिपातीति अधिपः; अधिपाः इति बहुवचनम् ) जनाधिपाः । (२) नराणां अधिपः (अधि पातीति) नराधिपः, तं नराधिपम् । अधिभूत - साधिभूताधिदैवम्- (विग्रहपद्धत्यै 'अधिदैव' शब्दो दृष्टव्यः) । अधियज्ञ- साधियज्ञम् अधियज्ञेन (यज्ञान् अधिकृत्य तिष्ठतांति अधियज्ञः, तेन) सहितः साधियज्ञः तम् | अध्यात्म - (१) अध्यात्मचेतसा । (२) अध्यात्मनित्याः । (३) अध्यात्मविद्या (४) अध्यात्मसंज्ञितम् । – ( १ ) अध्यात्म (आत्मनि इति) चेतस् अध्यात्मचेतस्, तेन अध्यात्मचेतसा । ( २ ) अध्यात्म (आत्मनि) नित्याः (अहोनिशं लम्नाः) अध्यात्म- नित्याः । ( ३ ) आत्मनि तात्पर्य यस्याः सा विद्या अध्यात्मविद्या । ( ४ ) 'अध्यात्म' इति संज्ञा यस्य भवति तत् अध्यात्मसंज्ञितम् तम् अध्यात्मसंज्ञितम् । अध्यात्मज्ञान - अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम् ।-अध्यात्मज्ञानस्य ( आत्मविषयकं ज्ञानम् अध्यात्मज्ञानम् तस्य ) नित्यत्वम् । · अनन्त - (१) अनन्तबाहुम् । (२) अनन्तरूप । (३) अनन्तरूपम् । (४) अनन्तविजयम् । (५) अनन्तवीर्य। (६) अनन्तवीर्यम् | - ( १ ) अनन्ताः (न विद्यते अन्तः येषां ते ) 227 36. 37. 38. 39. 40. 44. 45. Bhagavadgita Word-Index Pt. II - A (a ) बावः यस्य सः अनन्तबाहुः तम् । ( २ - ३ ) अनन्तानि ( न विद्यते अन्तः येषां तानि) रूपाणि यस्य सः अनन्तरूपः तम् अनन्तरूपम्; संबोधने च विसर्गलोपः । ( ४ ) अनन्तः (न विद्यते अन्तः यस्य सः) विजयः यस्य सः अनन्तविजयः, तम् अनन्तविजयम्। (५-६) अनन्तं ( न विद्यते अन्तः यस्य तम् ) वीर्य यस्य सः अनन्तवीर्यः, तम् अनन्तवीर्यम्; संबोधने च विसर्गलोपः । अनन्तर - तदनन्तरम् - तस्मात् अनन्तरम् ( अन्तरं विना ) । 46. 47. 48. 49. 50. अनन्तरूप - सर्वतोऽनन्तरूपम् - सर्वतः ( सर्वासु दिक्षु) अनन्तरूपः अनन्तानि (न विद्यते अन्तः येषां तानि) रूपाणि यस्य सः सर्वतोऽनन्तरूपः, तम् । 42. 43. अनुदर्शन- जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् - जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषस्य [जन्म... व्याधिदुःखानि (जन्म... व्याधय एव दुःखानि) एव दोषः जन्म... दुःखदोषः, तस्य] अनुदर्शनम् । श्रीशङ्करमते वैकल्पिको विग्रहस्तु जन्म... च व्याधयश्च दुःखानि च तेषु दोषस्य अनुदर्शनम् । अनन्य – अनन्ययोगेन- अनन्यः ( न विद्यते अन्यः लक्ष्यः यस्मिन् सः ) योगः अनन्य- योगः, तेन । अनिष्ट – इष्टानिष्टोपपत्तिषु – इष्टा च अनिष्टा (न इष्टा ) च उपपत्तयः इष्टानिष्टोपपत्तयः, तासु । अनीक - (१) पाण्डवानीकम् । (२) प्रत्यनीकेषु । -( १ ) पाण्डवानां अनीकं (सैन्यं) • पाण्डवानीकम्; तम् पाण्डवानीकम् । ( २ ) अनीकं अनीकं प्रत्यनीकम् तस्य बहवः • प्रत्यनीकानि, तेषु प्रत्यनीकेषु । अनुकम्पा- अनुकम्पार्थम् - अनुकम्पायै इदमिति । अनुग्रह–मदनुग्रहाय - मम (मपि ) अनुग्रहः मदनुग्रहः, तस्मै | अनुद्विझ – अनुद्विममनाः – अनुद्दिनं (न उद्विग्नं ) मनः यस्य सः | अनुबन्ध - कर्मानुबन्धीनि कर्मभिः अनुवन्धीनि । अनुभाव-महानुभावान्— महाननुभावः येषां ते महानुभावाः, तान् । अनुरूप - सत्वानुरूपां-सत्त्वस्य, सत्त्वं, वा अनुरूपा ( यस्याः रूपं सत्त्वस्य रूपं अनुसरति ) । अनुलेपन – दिव्यगन्धानुलेपनम् - दिव्यगन्धेन (दिव्यः गन्धः दिव्यगन्धः, तेन) अनुलेपनं येन कृतं (स्वशरीरे) सः दिव्यगन्धांनुलेपनः तम् । अनुष्ठित स्वनुष्ठितात् – सुष्ठु अनुष्ठितम् स्वनुष्ठितम् तस्मात् । , अनेक – (१) अनेकदिव्याभरणम् । (२) अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रम् । (३) अनेकवक्त्रनयनम् । (४) अनेकवर्णम् । (५) अनेकाद्भुतदर्शनम् । (६) दिव्यानेकोधतायुधम् । – ( १ ) अनेकानि (न एकम् अनेकम् तस्य बहूनि) दिव्यानि आभरणानि यस्य ( शरीरे ) स अनेकदिव्याभरणः तम् अनेकदिव्याभरणम् | ( २ ) अनेकानि ( विग्रहः पूर्ववत् ) बाहुवः, उदराणि, वक्त्राणि नेत्रयुगलानि यस्य सः अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रः, तम् अनेक... वक्त्रनेत्रम् | ( ३ ) अनेकानि (विग्रहः पूर्ववत् ) वक्त्राणि नयनयुगलानि यस्य 228 51. 52. 53. Secondary Word-Units सः अनेकषक्त्रनयनः तम् अनेकववत्रनयनम् । ( ४ ) अनेकानि ( विग्रहः पूर्ववत् ) वर्णानि यस्य (शरीरस्य) सः अनेकवर्णः तम् अनेकवर्णम् । (५) (विग्रहपद्धत्यै 'अद्भुतदर्शन' शब्दो दृष्टव्यः) । ( ६ ) अनेकानि ( विग्रहः प्रथमवत् ) उद्यता- युधानि (उद्यतानि आयुधानि ) यस्य सः दिव्यानेकोद्यतायुधः तम् दिव्यानेकोद्य- तायुधम् । अनेकचित्त — अनेक चित्तविभ्रान्ताः- अनेकैः (न एकम्, अनेकम् तस्य बहूनि अनेकानि, तैः) चित्तैः (चित्तवृत्तिभिः, कल्पनाभिः वा) विभ्रान्ताः | अनेकजन्म–अनेकज मसंसिद्धः – अनेकेषां (न एकम् अनेकम् तस्य बहूनि अनेकानि, तेषां) जन्मनां अन्ते यः संसिद्धिं आप्नोति सः । 2 अन्त – (१) अत्यन्तम् । (२) अनन्त । (३) अनन्तम् । ( ४ ) अनन्तः । (५) अनन्ताः | (६) अन्तकाले। (७) अन्तगतम् । ( 4 ) आद्यन्तवन्तः । ( १ ) एकान्तम् । (१०) कृतान्ते। (११) दुःखान्तम् । (१२) मल्यान्ताम् । (१३) युगसहस्रान्ताम् - ( १ ) ( विग्रहपद्धत्यै 'अति' (६) शब्दो दृष्टव्यः) । ( २-५ ) न अन्तः विद्यते यस्य, सः अनन्तः, तत् अनन्तम्; संबोधने प्रथमात् विसर्गलोपः तदेव प्रथमाबहुवचने अनन्ताः । ( ६ ) अन्तस्य (मृत्योः) कालः अन्तकालः तस्मिन् अन्तकाले । ( ५ ) अन्तं गतम् अन्तगतम्। ( ८ ) आदिः अन्तः च येषां भवतः ते आद्यन्तवन्तः । ( ९ ) एकः एव अन्तः यस्य तत् एकान्तम् । (१०) कृतस्य (कर्मण:) अन्तः यस्य परिशीलनातः भवति तत् (सायम्) कृतान्तम् तस्मिन् कृतान्ते । ( ११ ) दुःखानां अन्तं दुःखान्तम् । (१२) प्रलये यस्याः अन्तः आगच्छति सा मलयान्ता, ताम् १३) युगसहस्त्रैः ( युगानां सहस्रैः) यस्याः अन्तः आगच्छति सा प्रलयान्ताम् । युगसहस्त्रान्ता, ताम् युगसहस्त्रान्ताम् । 54. अन्तर – ( १ ) अनन्तरम् । ( २ ) दशनान्तरेषु / – ( १ ) अन्तरं विना अनन्तरम् | ( २ ) दशनानां अन्तराणि दशनान्तराणि, तेषु दशनान्तरेषु । 55. अन्तरात्मन् प्रव्यथितान्तरात्मा-प्रव्यथितः अन्तरात्मा [अन्तः (हृदये) यः स्थितः स आत्मा ) यस्य सः | 56. अन्तर् – (१) अन्तरात्मना । (२) अन्तरारामः । (३) अन्तर्ज्योतिः । (४) अन्तःशरीर- स्थम् । (५) अन्तःसुखः । (६) अन्तःस्थानि | 19 अन्तः (हृदये) यः स्थितः स आत्मा अन्तरात्मा, तेन अन्तरात्मना । ( २ ) अन्तः (हृदये) यः आरामं (विश्रान्ति) अनुभवति सः अन्तरारामः । ( ३ ) अन्तः ( हृदये) यस्य ज्योतिः (प्रकाशः) प्रकटिता आविर्भूता वा सः अन्तज्योतिः । ( ४ ) शरीरस्य अन्तर्यः स्थितः सः अन्तःशरीरस्थः, तम् अन्तः शरीरस्थम् । ( ५ ) अन्तः (हृदये) यः सुखं अनुभवति सः अन्तः सुखः । ( ६ ) अन्तः (हृदये) स्थितानि अन्तःस्थानि । 57. अझ अनसम्भवः – अन्नस्य सम्भवः (उत्पत्तिः) । 58. अन्य – ( १ ) अनन्यया । (२) अनन्येन । (३) अनन्याः । (४) अन्यदेवताः । (५) त्वदन्यः । (६) त्वदन्येन । – ( १ - ३ ) न अन्यः लक्ष्यः विद्यते यस्याः सा अनन्या, तया 229 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) अनन्यया; [नः विद्यतेसः अनन्यः तेन अनन्येन; अनन्याः इति प्रथमाबहु- वचनम् । (४) देवतानां अन्याः अन्यदेवताः । (५६) तुभ्यमन्यः त्वदन्यः, तेन त्वदन्येन । 69. 70. अन्यगामिन् नान्यगामिना - न अन्यगामिन् (अन्य प्रति यत् गच्छति तत् ) नान्य- गामिन्, तेन । अन्यचेतस् – अनन्यचेताः –न, अन्यचेताः [अन्यः यस्य चेतसि विद्यते सः], अनन्यं ( न अन्यस्मिन्गतं ) चेतः यस्य वा । अन्यदेवता – अन्यदेवताभक्ताः-अन्यदेवतानां ( देवतानां अन्याः अन्यदेवताः, तेषां) भक्ताः । अन्यसाक् – अनन्यभाकू - न अन्य भाक् (अन्य भजति इति ) | अन्यमनस् अनन्यमनसः न अन्यमनसः (अन्यः येषां चेतःसु विद्यते ते ) । अन्वित - ( 1 ) कामरागबलान्विताः । (२) गुणान्वितम् । (३) दम्भमानमदान्विताः ।. (४) धनमानमदान्विताः । (५) हर्षशोकान्वितः |-- ( १ ) कामरागवलेन [ ( कामेषु रागः कामरागः) तस्य बलम् कामरागवलम्, तेन] अन्विताः । (२) गुणैः अन्वितम् गुणान्वितम् । (३) दम्भेन मानेन मद्देन च अन्विताः दम्भमानमदान्विताः । (४) धनप्रयुक्ताभ्यां मानमदाभ्याम् (मानश्च मदव ताभ्याम् ) अन्विताः धनमानमदा- न्विताः । ( ५ ) हर्षेण शोकेण वा अन्विताः हर्षशोकान्विताः । अपमान - मानापमानयोः- मानश्च अपमानश्व मानापमानौ, तयोः । अपर - अपरस्परसम्भूतम् - अपरः (न परः) परच तयोः सम्भूतम् । अपहृत - (१) अपहृतचेतसाम् । (२) अपहृतज्ञानाः । -( १ ) अपहृतानि चेतांसि येषां ते अपहृतचेतसः, तेषाम् अपहृतचेतसाम् । ( २ ) अपहृतं ज्ञानं येषां ते अपहृतज्ञानाः | 68. अपान - (१) प्राणापानगती । (२) प्राणापानसमायुक्तः । (३) प्राणापानौ। --- ( १ ) माणापानयोः (प्राणश्च अपानव प्राणापानौ, तयोः) गती प्राणापानगती | ( २ ) प्राणापानाभ्याम् (प्राणश्च अपानश्च प्राणापानौ, ताभ्याम् ) समायुक्तः प्राणापान- समायुक्तः । ( ३ ) [विग्रहपद्धत्ये अत्रैव (१) शब्दो दृष्टव्यः] । अपाय - आगमापायिनः- आगमश्च असौ अपायश्च आगमापायौ, तद्वन्तः, तच्छीलाः वा । अपि-तथापि तथा सति अपि । 71. अपेक्षा / ईश् + अप- अनपेक्षः– अपेक्षां यो न सेवते करोति वा सः । 72. V अपेक्ष्य / ईक्ष + अप- अनपेक्ष्य – अपेक्षां न सेवन् कुर्वन् वा । अव्यय – भवाप्ययौ — भवश्व असौ अप्ययश्च (सर्गविसर्गों) । 73. —— 74. अप्रतिम अप्रतिमप्रभावः --अप्रतिमः (न प्रतिमा विद्यते अस्य इति) प्रभावः यस्य सः | 75. अप्रिय – तुल्यमियाप्रियः - तुल्ये प्रियं अभियं (न प्रियं) च यस्य दृष्टया सः । 76. अभय - भयाभये – भयं च अभयं (भयस्य अभावः) च । 230 Secondary Word-Units 77. अभिक्रम / क्रम + अभि- अभिकमनाशः - अभिक्रमस्य नाशः । 78. अभिभव / भू ( भव्) + अभि-अधर्माभिभवात – (विप्रहपद्धत्यै 'अधर्म' शब्दो दृष्टव्यः) । 79. 80. 81. 82. 83. 84 85. 86. 87. 88. 89. अभियुक्त / युज् + अभि – नित्याभियुक्तानाम् – नित्यं ये अभियुक्ताः ते नित्याभियुक्ताः, तेषाम् । 92. 93. 94. 95. 96. अभिरक्षित / रक्ष + अभि – (१) भीमाभिरक्षितम् । (२) भीष्माभिरक्षितम् - ( १ ) भीमेन अभिरक्षितम् । ( २ ) भीष्मेन अभिरक्षितम् । अभिष्वङ्ग–अनभिष्वज्ञः - अभिष्वङ्गस्य अभावः । अभिसंधाय / धा + सम् and अभि-अनभिसंधाय - न अभिसंधाय । अभिस्नेह – अनभिस्नेहः— अभिस्नेहस्य अभावः । अभ्यन्तर नासाभ्यन्तरचारिणी -नासायाः अभ्यन्तरं यौ चरतः तौ । अभ्यसन- स्वाध्यायाभ्यसनम् - स्वाध्यायस्य ( वेदस्य ) अभ्यसनम् । अभ्यास - (१) अभ्यासयोगेन । ( २ ) पूर्वाभ्यासेन – ( १ ) अभ्यासः (योगविशिष्ट :) एव, अभ्यासेन वा, योगः अभ्यासयोगः तेन अभ्यासयोगेन । ( २ ) पूर्व (पूर्वजन्मनि ) कृतः अभ्यासः पूर्वाभ्यासः, तेन पूर्वाभ्यासेन । अभ्यासयोगेन [विग्रहपद्धत्ये "अभ्यास । ' (१) शब्दो अभ्यासयोग — अभ्यासयोगयुक्तेन दृष्टव्य:] युक्तः अभ्यासयोगयुक्तः, तेन । अभ्र- छिन्नाभ्रम् - छिन्नं अभ्रम् | अमर्ष – हर्षामर्ष भयोद्वेगैः- हर्षामर्षभयैः (हर्षश्च अमर्षश्च भयं च हर्षामर्षभयानि, तैः) कृताः उद्वेगाः हर्षामर्षभयोद्वेगाः, तैः । 90. अमित-अमितविक्रमः- अमितः (न मितः) विक्रमः यस्य सः | 91 अमृत (Nectar) -- (१) अमृतोद्भवम् । (२) अमृतोपमम् । (३) धर्म्यामृतम् | - ( १ ) अमृतात् (समुद्रात् ) उद्भवः यस्य सः अमृतोद्भवः तम् अमृतोद्भवम् । ( २ ) अमृतेन (मृत्युं वारयति अपहरति वा इति अमृतम् तेन) यत् उपमीयते तत्, अमृतोपमम् । ( ३ ) धर्म्यं च तत् अमृतं च धर्म्यामृतम् । , अश्बु – अम्बुवेगा:~-अभ्चूनां वेगाः । - अम्ल - कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरुक्षविदाहिनः । - ( विग्रहपद्धत्यै 'अत्युष्ण' शब्दो दृष्टव्यः । ) अंश- एकांशेन - एक एव अंशः एकांशः तेन । अयन - ( १ ) उत्तरायणम् । (२) दक्षिणायनम् । – ( १ ) उत्तरे स्थितं अयनम् (मार्गः ) उत्तरायणम् । ( २ ) दक्षिणे स्थितं अयनम् दक्षिणायनम् । अरि - ( १ ) अरिसूदन । (२) मित्रारिपक्षयोः (३) सुहन्मित्रायुदासीनमध्यस्थद्वेष्य- बन्धुषु । - ( १ ) अरीणां सूदनः (संहर्ता) अरिसूदनः; संबोधने विसर्गलोपः । (२) मित्रस्य पक्षः अरेथ पक्ष मित्रारिपक्षी, तयोः मित्रारिपक्षयोः । ( ३ ) सुहृदय 231 97. अर्जुन - (१) केशवार्जुनयोः । (२) भीमार्जुनसमाः । - ( १ ) केशवक्ष: असा अर्जुनश्च केशवार्जुनौ, तयोः केशवार्जुनयोः । ( २ ) भीमच असौ अर्जुनश्च तयोः ( एकतरस्य) समाः भीमार्जुनसमाः । Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) मित्राणि च अरयश्च उदासीनाश्च मध्यस्थाच द्वेष्याश्च बन्धयश्च सुहृन्मिन्त्रार्युदासीन- मध्यस्थद्वेष्यबन्धवः, तेषु सुहृन्मित्रार्युदासीन... बन्धुषु । 98. अर्थ - (१) अत्यर्थम् । (२) अनुकम्पार्थम् | (३) अर्थकामान् । ( ४ ) अर्थव्यपाश्रयः । (५) अर्थसंचयान् । (६) अर्थार्थी । (७) अवहासार्थम् । (८) इन्द्रियार्थान् | (९) इन्द्रियार्थेभ्यः । (१०) इन्द्रियार्थेषु । (११) उत्सादनार्थम् । (१२) कामभोगार्थम् । (१३) तदर्थम् । (१४) दम्भार्थम् । (१५) धर्मकामार्थान् । (१६) प्रत्युपकारार्थम् । (१७) मदर्थम् । (१८) मदर्थें । (१९) यशार्थात् | (२०) संज्ञार्थम् | (२१) सत्कार- मानपूजार्थम् । (२२) सर्वार्थान् /- (१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अति' (७), 'अनु- कम्पा' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । ( ३ ) अर्थान्, कामयन्ति इति अर्थकामाः, तान्, अर्थकामान् । ( ४ ) अर्थानां व्यपाश्रयः अर्थव्यपाश्रयः । ( ५ ) अर्थानां संचयाः अर्थसंचयाः, तान् अर्थसंचयान् । ( ६ ) अर्थानां अर्थी अर्थार्थी | ( ७ ) अवहासाय इदं इति अवहासार्थम् । ( ८-१० ) इन्द्रियाणां अर्थाः इन्द्रियार्थाः, तान् इन्द्रियार्थान; तेभ्यः इन्द्रियार्थेभ्यः; तेषु इन्द्रियार्थेषु । ( ११ ) उत्सादनाय इदं इति उत्सादनार्थस् । ( १२ ) कामभोगाय (कामाना भोगः कामभोगः तस्मैः ) इदं इति कामभोगार्थम् । ( १३ ) तस्मै इदं इति तदर्थम् । ( १४ ) दम्भाय इदं इति दम्भार्थम् । ( १५ ) धर्मश्च असौ कामश्च असौ अर्थश्व धर्मकामार्थाः, तान् धर्मकामार्थान् | ( १६ ) प्रत्युपकाराय इदं इति प्रत्युपकारार्थम् । (१७-१८) मां इदं इति मदर्थम्, मदर्थे वा। ( १९ ) यशाय इदं इति यज्ञार्थम् तस्मात् यज्ञार्थात् | ( २० ) संज्ञाये इदं इति संज्ञार्थम् । ( २१ ) सत्कारमानपूजाभ्यः ( सत्कारच मानव पूजा च सत्कार- मानपूजा, ताभ्यः ) इदं इति सत्कारमानपूजार्थम् । (२२) सर्वा: अर्थाः (पदार्थाः, इन्द्रियविषयाः वा) सर्वार्थाः, तान् सर्वार्थान् । । 99. 100. 101. 102. अर्थिनू – अर्थार्थी - [विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (६) शब्दो दृष्टव्यः ] | अर्थीय- तदर्थीयम् - तस्मै (तत्माप्यै तदर्थे वा) यत्कृतम् तत् । अर्दन- जनार्दन जनानां अर्दनः जनार्दनः; संबोधने विसर्गलोपः। अर्पण - मदर्पणम्-मह्यं अर्पणम् । - 103. अर्पित-मय्यर्पितमनोबुद्धिः- मयि अर्पित मनोबुद्धी (मन बुद्धिश्च ) येन सः । अई - पूजाहाँ पूजां अर्हतः इति । 104. 105. 106. अलाभ-लाभालाभौ - लाभश्च असौ अलाभ: ( लाभस्य अभावः) च । अल्प - (१) अल्पबुद्धयः (२) अल्पमेधसाम् (३) स्वल्पम् /- ( १ ) अल्पा बुद्धिः येषां ते अल्पबुद्धयः ( २ ) अल्पा मेधा येषां ते अल्पमेधसः तेषां अल्पमेधसाम् । ( ३ ) सुतरां अल्पम् स्वल्पम् । 2 107. अवगम - प्रत्यक्षावगमम्-प्रत्यक्षं अवगमः यस्य भवति तत् । 232 108. 109 अवमान – मानावमानयोः– मानश्च अवमानश्च तयोः | 110. अवलोकयन् / लोक् + अव– अनवलोकयन्—न अवलोकयन् । 111. अवस्थित / स्था + अव - ज्ञानावस्थितचेतसः- ज्ञाने ज्ञानेन वा अवस्थित चेतः यस्य सः ज्ञानावस्थित चेताः तस्य । 116. 117. 118. Secondary Word-Units अवनिपाल – अवनिपालसः– अवनिपालानां (अवनिं पालयन्ति इति अवनिपालाः, तेषाम् ) सङ्घा: अवनिपालसङ्गाः, तैः । 112. 114. 113. अवाप्त / आप् with अव - अनवासम्—न अवाप्तम् । अविरुद्धं – धर्माविरुद्धः- धर्मात् अविरुद्धः (न विरुद्धः) । 115. 119. 120. 121. 122. 123. 124. अवहास – अवहासार्थम् (विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१) शब्दो दृष्टव्यः) । अव्यक्त – (१) अव्यक्त निधनानि । (२) अव्यक्तमूर्तिना | ( ३) अव्यक्तसंज्ञके । (४) अव्यक्तादीनि । (५) अव्यक्तासक्तचेतसाम् ।– ( १ ) अव्यक्के निधनं येषां तानि अव्यक्त निधनानि । ( २ ) अव्यत, अव्यक्ता, वा, मूर्तिः यस्य स अन्यतमूर्तिः, तेन अव्यतमूर्तिना। ( ३ ) अव्यक्तं यस्य संज्ञा भवति सः अव्यक्तसंज्ञकः तस्मिन् अव्यक्तसंज्ञके । ( ४ ) अव्यक्तं आदिः येषां तानि अव्यक्तादीनि । ( ५ ) अव्यक्ते आसक्तानि चेतांसि येषां ते अव्यक्तासक्तचेतसः तेषां अव्यक्तासक्तचेतसाम् । अव्यय – अव्ययात्मा - अव्ययः (न व्ययशीलः) आत्मा यस्य सः । अशन-महाशनः-- महान् अशनः (अशनशीलः) । - अशिन् / अश. – (१) यज्ञशिष्टाशिनः । (२) लघ्वाशी । – ( १ ) यज्ञशिष्टं (यज्ञे यत् शिष्टं तत ) ये अनन्ति ते यज्ञशिष्टाशिनः । ( २ ) लघु (अल्पं ) यः अश्नाति सः लघ्वाशी । अशुचि – अशुचित्रता:- अशुचीनि व्रतानि ये अनुतिष्ठन्ति ते । अशुभ शुभाशुभम् शुभं च अशुभं च तयोः समाहारः | अश्नत् / अश्. - (१) अत्यनतः (२) अनुश्नतः ।– ( १ ) [ विग्रहपद्धयै 'अति' (८) शब्दो दृष्टव्यः ] । ( २ ) न किमपि यः अश्नाति सः अनश्नत्,, तस्य अनश्नतः । अश्रुपूर्ण– अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम्-अश्रुपूर्ण (अश्रुभिः पूर्णम् ) आकुलं च ईक्षणं यस्य सः अश्रुपूर्णाकुलेक्षणः तम् । अष्ट-अष्टधा-अष्टभिः प्रकारैः । असक्त – (१) असक्तबुद्धिः । (२) असतात्मा / – ( १ ) असता ( नसक्ता) बुद्धिः यस्य सः असतबुद्धिः ( २ ) असतः (न सकः ) आत्मा (अन्तःकरणं ) यस्य सः असकात्मा । 125. असङ्ग–असङ्गशस्त्रेण – असङ्गः [ न सङ्गः (सङ्गविवर्जनम् ) ] एव शस्त्रं असङ्गशस्त्रम्, तेन । 126. असत्संदसत्सत् च असत् (न सतू. ) च । 127. आस – ज्ञानासिना- ज्ञान एव असिः ज्ञानासिः, तेन । 128. असिद्धि-सिद्धयसिद्धयोः - सिद्धिश्व असिद्धिः (न सिद्धिः, सिद्धे: अभावः) च सिद्धय- सिद्धी, तयोः । 233 129. असु-गतासून्-गताः असवः येषां ते गतासवः, तान् । 130. असुर - गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसङ्गाः- गन्धर्वाश्च यक्षाश्च असुराश्च सिद्धाश्च एतेषां सङ्गाः । असूयत् / असूय् अनसूयन्तः–न असूयन्तः । असूया - अनसूयः - असूर्या यः न करोति सः । असुयु-अनसूयन असूयुः अनसूयुः, तस्मै । असू (To be ) ~~ (१) गन्तासि । (२) जेतासि । – ( १ ) गन्तृ भविष्यसि । ( २ ) जेतृ भविष्यसि । 131 132 133 134 135. 136 137 138. 139. 140. 141 Bhagavadgita Word Index Pt. II - A (a ) 145. 146 147. 148. 149. अस्मद् अहंकृतः ।-अहम् इति संविदा कृतः (जनितः) भावः । १ अहङ्कार - (१) अनहङ्कारः । (२) अहंकारविमूढात्मा । ( ३ ) दम्भाहकारसंयुक्ताः । (४) निरहङ्कारः । (५) साहारण | – ( १ ) न अहङ्कारः (अहकारस्य अभाव:) अनहङ्कारः। ( २ ) अहङ्कारेण विमूढः आत्मा यस्य सः अहङ्कारविमूढात्मा । ( ३ ) दम्भेन अहङ्कारेण च संयुक्ताः दम्भाहारसंयुक्ताः । ( ४ ) निर्गतः अहङ्कारः यस्मात् सः निरहङ्कारः। ( ५ ) अहङ्कारेण सहितः साहकारः, तेन साहङ्कारेण । अइन्-अहरागमे-अहः आगमे । अहंवादिन- अनहंवादी-न अहं वादी (अहं अहं इति यः पुनः पुनः वदति सः) । अहोरात्र - अहोरात्रिविदः - अद्दश्य रात्रिश्च ते यः वेत्ति सः । 142. आकाश–आकाशस्थितः - आकाशे स्थितः । 143. 144. आ आकर कुसुमाकरः- कुसुमानां आकरः । आकाशिन्— फलाकाङ्क्षी – फलं आकाङ्क्षति इति । आकुल- अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम्- (विग्रहपद्धत्यै 'अश्रुपूर्ण' शब्दो दृष्टव्यः) । आकृति - नानावर्णाकृतीनि – नाना वर्णाः आकृतयश्च येषां तानि । आगत- गतागतम्-गतं च आगतं च ( गमनागमनम् ) । आगम - (१) अहरागने । (२) आगमापायिनः । (३) राज्यागमे । – (१-२ ) ( विग्रह- पद्धतिभ्यां 'अन्', 'अपाय' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ) । ( ३ ) राज्याः आगमः राज्यागमः, तस्मिन् राज्यागमे । आचार - (१) किमाचार: । (२) मिथ्याचारः | – ( १ ) कः (कीदृशः ) आचारः अस्य इति किमाचारः । ( ३ ) मिथ्या (पापः) आचारः यस्य सः मिथ्याचारः । आचार्य – आचार्योपासनम् - आचार्यस्य उपासनम् (सेवा, सुश्रुषा वा) । आत्मक – (१) परिचर्यात्मकम् । (२) रसात्मकः । (३) रागात्मकम् । (४) व्यवसाया- त्मिका । (५) हिंसात्मकः । – ( १ ) परिचर्या आत्मा (रूप) यस्य तत् परिचर्या - त्मकम् | ( २ ) रसः आत्मा ( सत्त्वं ) यस्य सः रसात्मकः । ( ३ ) रागः आत्मा (स्वभाव:) यस्य तत् रागात्मकम् । ( ४ ) व्यवसायः आत्मा (जातिः प्रकारः वा) यस्याः सा व्यवसायात्मिका । ( ५ ) हिंसा आत्मा ( स्वभावः) यस्य सः हिंसात्मकः । 234 Secondary Word-Units 150. आत्मन् – (१) अध्यात्मम् । (२) अनात्मनः । (३) अन्तरात्मना । (४) अव्ययात्मा (५) असतात्मा । (६) आत्मकारणात् । (७) आत्मतृप्तः (८) आत्मपरदेहेषु । ( ५ ) आत्ममायया । (१०) आत्मयोगात् । (११) आत्मरतिः । (१२) आत्मवश्यैः । (१३) आत्मविनिग्रहः । (१४) आत्मविभूतयः । (१५) आत्मविशुद्धये । (१६) आत्मशुद्धये । (१७) आत्मसंभाविताः । (१८) आत्मसंस्थम् । (१९) आत्मौपम्येन । (२०) कामा- त्मानः । (२१) जितात्मनः । (२२) जितात्मा | (२३) ज्ञानविज्ञानतृप्तात्मा । (२४) तदारमानः । (२५) धर्मात्मा | (२६) नष्टात्मानः | (२७) नियतात्मभिः | (२८) परमात्मा । (२९) प्रयतात्मनः । (३०) प्रशान्तात्मा । (३१) प्रसन्नात्मा । (३२) ब्रह्म- योगयुक्तात्मा । (३३) महात्मनः । (३४) महात्मन् । (३५) महात्मा । (३६) महा- त्मानः । (३७) यतचित्तात्मा (३८) यतात्मवान् । (३९) यतात्मा । (४०) यता- त्मानः । (४१) युक्तात्मा । (४२) योगयुक्तात्मा | (४३) वश्यात्मना । (४४) विजि- तात्मनाम् । (४५) विजितात्मा । (४६) विदितात्मनाम् । (४७) विधेयात्मा । (४८) विमूढात्मा । (४९) विशुद्धात्मा । (५०) सन्न्यासयोगयुक्तात्मा । (५१ ) संशया- त्मनः । (५२) संशयात्मा । (५३) सर्वभूतात्मभूतात्मा । – ( १ ) [ विग्रहपद्धत्यै 'अधि’ (५) शब्दो दृष्टव्यः ] ( २ ) न आत्मा अनात्मा तस्य अनाश्मनः । (३- ५ ) [ विग्रहृपद्धतिभ्यः 'अन्तर्' (१), 'अव्यय', 'असक्त' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। ( ६ ) आत्मनः कारणम् आत्मकारणम् तस्मात् आत्मकारणात् । (७ ) आत्मनि (हृदये) यः तृप्तः सः आत्मतृप्तः। (८) आत्मनः परेषां च देहाः आत्मपरदेहाः, तेषु आत्मपरदेदेषु । (९) आत्मनः (स्वस्य) माया आत्ममाया, तथा आत्ममायया । ( १० ) आत्मनः ( स्वस्य) योगः आत्मयोगः तस्मात् आत्मयोगात् । (११ ) आत्मनि (स्वस्मिन्) रतिः यस्य सः आत्मरतिः । (१२) आत्मानं वश्यानि आत्मवश्यानि, तैः आत्मवश्यैः । ( १३ ) आत्मनः (मनसः इन्द्रियाणां च) विनिग्रहः आत्म विनिग्रहः । (१४ । आत्मनः (स्वस्य) विभूतयः आत्मविभूतयः । (१५ ) आत्मनः ( स्वस्य अन्तः- करणस्य) विशुद्धिः आत्मविशुद्धिः तस्यै आत्मविशुद्धये । ( १६ ) आत्मनः (स्वस्य अन्तःकरणस्य) शुद्धिः आत्मशुद्धिः तस्यै आत्मशुद्धये । ( १७ ) आत्मना (स्वेन ) एव संभाविताः आत्मसंभाविताः । ( १८) आत्मनि (हृदये) संस्थितम् आत्मसंस्थम् । ( १९ ) आत्मना औपम्यम् (उपमायाः भावः) आत्मौपम्यम् तेन आत्मौपम्येन । ( २०) कामः आत्मा ( स्वभावः) येषां ते कामात्मानः । (२१-२२) जितः आत्मा (स्वभावः), येन सः जितात्मा; तस्य जितात्मनः । ( २३ ) ज्ञानेन विज्ञानेन च तृप्तः आत्मा (हृदयं ) यस्य सः ज्ञानविज्ञानतृप्तात्मा | ( २४ ) तदेव ( तदभिन्नः ) आत्मा (अन्तःकरणं) येषां ते तदात्मानः । ( २५ ) धर्मः एव आत्मा ( स्वभावः ) यस्य सः धर्मात्मा । ( २६ ) नष्टः आत्मा (विवेकबुद्धिः) येषां ते नष्टात्मानः | ( २७ ) नियतः आत्मा (स्वभावः, इन्द्रियसंघातः वा) यैः ते नियतात्मानः, तैः नियतात्मभिः । (२८) परमः (सर्वश्रेष्ठः) आत्मा परमात्मा । ( २९ ) प्रयतः (प्रकर्षेण यतः नियन्त्रितः) आत्मा (चित्तं स्वभावः वा) येन सः प्रयतात्मा, तस्य प्रयतात्मनः । ( ३० ) मशान्तः आत्मां (चित्तं स्वभावः वा ) यस्य सः प्रशान्तात्मा । (३१) प्रसन्नः आत्मा (अन्तः- करणं ) यस्य सः प्रसन्नात्मा । ( ३२ ) ब्रह्मयोगयुक्तः [ ब्रह्मयोगेन (ब्रह्मणः योगः 235 Bhagavad gita Word-Index Pt. II -A (a ) 3 1 ब्रह्मयोगः, तेन) युक्तः] आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः ब्रह्मयोगयुक्तात्मा । ( ३३-३६ ) महान् आत्मा (अन्तःकरणं ) यस्य सः महात्मा; महात्मनः इति षष्ठीएकवचनम्; महात्मन् इति संबोधनम् महात्मानः इति मथमाबहुवचनम् । ( ३७ ) यतं चित्तं (अन्तःकरणं) आत्मा (बाह्यकरणं, इन्द्रियसंघातः वा) च येन सः यतचित्तात्मा । (३८) यतः आत्मा (इन्द्रियसंघातः) यतात्मा, तद्वान् यतात्मवान् | ( ३९४०) यतात्मा (विग्रहः पूर्ववत् ); यतात्मानः इति प्रथमाबहुवचनम् । ( ४१ ) युक्तः आत्मा (चित्तं इन्द्रिय संघातश्च ) येन सः युक्तात्मा । ( ४२ ) योगेन योगे वा युक्तः, आत्मा (चित्तं इन्द्रियसंघातश्च ) येन सः योगयुक्तात्मा ( ४३ ) वश्यत्वं आपादितः आत्मा (चित्तं इन्द्रियसंघातच ) येन सः वश्यात्मा, तेन चश्यात्मना । (४४-४५) विजितः आत्मा (चित्तं इन्द्रियसंघातच) येन सः विजितात्मा; विजितः......यैः ते विजितात्मनः, तेषां विजितात्मनाम्। (४६) विदितः आत्मा (स्वभावः, आत्मतत्त्वम् वा) यैः ते विदितात्मनः, तेषां विदितात्मनाम् । (४७) (इच्छातः ) विधेयः आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः विधेयात्मा । (४८) विमूढः (अज्ञानावृतः) आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः विमूढात्मा । (४९) विशुद्धः (मलरहितः) आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः विशुद्धात्मा ( ५० ) सन्न्यासयोगयुक्तः [ सन्न्यासयोगेन ( सन्न्यासः एव, सन्न्यासेन वा, योगः सन्न्यासयोगः, तेन) युक्तः सन्न्यासयोगयुक्तः ] आत्मा (अन्तःकरणं बझकरणं च) यस्य सः सन्न्यासयोगयुक्तात्मा । ( ५१-५२ ) संशययुक्तः आत्मा (चित्तं ) यस्य सः संशयात्मा; तस्य संशयात्मनः । ( ५३ ) सर्वभूतात्मभूतः [ सर्वभूतानां (सर्वेषां भूतानां) आत्मभूतः (आत्मा भूतः, आत्मत्वेन अवस्थितः) ] आत्मा यस्य सः सर्व भूतात्मभूतात्मा । 153. 154. 155. ('परिचयात्मकम्' इत्यादि पच 'आत्मक' शब्दान्ताः समासाः अपि 'आत्मन्- शब्दान्तर्गतत्त्वेन 'आत्मन्' शब्दसमासाः एव इति अवगन्तव्यम् । ) 151. 152. आत्मभाव आत्मभावस्थः- आत्मभावे (आत्मनः भावः आत्मभावः स्वभावः, तस्मिन्) स्थितः । आत्मबुद्धिप्रसाद आत्मबुद्धिप्रसादजम्- आत्मबुद्धिप्रसादेन [आत्मबुद्धपाः (आत्मनः बुद्धिः आत्मबुद्धिः; तस्याः) प्रसादः आत्मबुद्धिप्रसादः, तेन] जातम् । आत्मभूत – सर्वभूतात्मभूतात्मा- [विग्रहृपद्धत्यै 'आत्मन्' (५३) शब्दो दृष्टव्यः]। आत्मसंयमयोग - आत्मसंयमयोगानौ– [विग्रहपद्धत्यै 'अनि' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] | आत्मसंस्तुति तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः - तुल्ये निन्दा आत्मसंस्तुतिः [आत्मनः, (स्वस्य) संस्तुति:] च यस्य (मनसा) सः । 156. आदि- (१) अनादि । (२) अनादिम् । (३) अनादी । ( ४ ) अव्यक्तादीनि । ( ५ ) आदिक । (६) आदिदेवम् । (७) आदिदेवः । (८) आद्यन्तवन्तः । ( ९ ) कल्पादौ । (१०) जनकादयः । (११) पुत्रदारगृहादिषु । (१२) भूतादिम् । (१३) शब्दादीन् । (१४) श्रोत्रादीनि | - (१-३) न आदि: विद्यते यस्य सः अनादिः, तत् अनादि, तम् अनादिम्; अनादी इति प्रथमाद्विवचनम् । ( ४ ) [विग्रहपद्धत्ये 'अव्यक्त' (४) शब्दो दृष्टव्यः] ( ५ ) आदिः कर्ता आदिकर्ता, तस्मै आदिकर्त्रे । 236 157. आदित्य – (१) आदित्यगतम् । (२) आदित्यवर्णम् । (३) मद्रादित्याः ।– ( १ ) आदित्ये गतम् (तदन्तः स्थितम् ) आदित्यगतम् । ( २ ) आदित्यस्य इव वर्णः यस्य सः आदित्यवर्णः तम् आदित्यवर्णम् । (३) (एकादश) रुद्राथ (द्वादश) आदित्याश्च कदादित्याः । 158. आदित्व – अनादित्वात्-न आदित्वम् अनादित्वम् तस्मात् । 159. आदिमत्- अनादिमत्-आदिः अस्य विद्यते इति आदिमत्; न आदिमत् अनादिमत् । 160. आदिमध्यान्त – अनादिमध्यान्तम् आदिव मध्यं च अन्तश्र आदिमध्यान्ताः, ते यस्य विद्यन्ते सः आदिमध्यान्तः तम् आदिमध्यान्तम् ; न आदिमध्यान्तम् अनादि- मध्यान्तम् । 161. आनन-व्यात्ताननम्-व्यात्तं आननं यस्य सः व्यात्ताननः तम् । 162. आमय - अनामयम्-न आमयः विद्यते यस्मिन् तत् । 163. आयास – बहुलायासम् बहुल: आयासः बहुलायासः, तत्पूर्वकम् । आयुसू- अघायु:- [विग्रहपद्धत्ये 'अघ' (१) शब्दो दृष्टव्यः] आयुःसत्वबलारोग्यसुखप्रीति - आयुः सत्त्वचलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः- आयुः- सत्त्ववलारोग्यप्रीतिन् (आयुश्च सत्त्वं च बलं च आरोग्यं च प्रीतिश्च आयुःसत्त्व... प्रीतयः, ताः) विवर्धयन्ति इति । आ (रम्य) (१) आब्रह्मभवनात् । (२) आब्रह्मभुवनात् । - (१-२ ) ब्रह्मभवनं, भुवनं वा आरभ्य। 164. 165. Secondary Word-Units ( ६-७ ) आदिः (मथमं आविर्भूतः) देवः आदिदेवः तम् आदिदेवम् । (८) [विग्रहपद्धत्यै 'अन्त' (८) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( ९ ) कल्पस्य आदिः कल्पादिः, तस्मिन् कल्पादौ । (१० ) जनकः आदिः येषां ते जनकादयः । (११) पुत्राः दाराः गृहाणि च आदौ येषां तानि पुत्रदारगृहादीनि तेषु पुत्रदारगृहादिषु । (१२) भूतानां ( सत्त्वानां) आदिः भूतादिः तम् भूतादिम् । (१३) शब्दः आदिः, आदौ वा, येषां से शब्दादयः, तान् शब्दादीन् । ( १४ ) श्रोत्रं आदिः, आदौ वा, येषां तानि श्रोत्रादीनि । 166. 167 168. 169. आरम्भ – (१) अनारम्भात् । (२) सर्वारम्भाः / – ( १ ) न आरम्भः (तस्य अभाव:) अनारम्भः तस्मात् अनारम्भात् । (२) सर्व आरम्भाः सर्वारम्भाः । आराम--- (१) अन्तरारामः । (२) इन्द्रियारामः | – ( १ ) [विग्रहपद्धये 'अन्तर्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) इन्द्रियेषु यः आरामं प्राप्नोति सः इन्द्रियारामः । आरूढ (१) यन्त्रारूढानि । (२) योगारूढस्य । (३) योगारूढः - ( १ ) यन्त्राणि (शरीराणि) आरूढानि (अधिष्ठितानि इव) यन्त्रारूढानि (इव सर्वभूतान्स्वमायया भ्रामयन्तिष्ठति हृद्देशे ईश्वरः) | ( २ - ३ ) योगं आरूढः (तस्य पारंगतः तस्मिन् सिद्धि प्राप्तः वा) योगारूढः, तस्य योगारूढस्य | 170 आर्यजुष्ट – अनार्यजुष्टम्न आर्यजुष्टम् (आर्यस्य जुष्टम् ) | 237 Bhagavad gitā Word Index Pt. II -A (a ) 171. आलय - (१) दुःखालयम् । (२) हिमालयः । - ( १ ) दुःखानां आलयम् (नपुंसक- लिङ्गम् ) दुःखालयम्, तमू दुःखालयम् | ( २ ) हिमस्य आलयः (पुलिंगम्, हिमालयः । 172. आलस्य – (१) निद्रालस्यप्रमादोत्थम् । (२) प्रमादालस्यनिद्राभिः |--( १ ) निद्रायाः, आलस्यात्, प्रमादात् वा उत्थितम् निद्रालस्यप्रमादोत्थम् । (२) प्रमादश्व आलस्यं च निद्रा च प्रमालस्यनिद्राः, ताभिः प्रमादालस्यनिद्राभिः । आवर्तिनू – पुनरावर्तिनः पुनः ये आवर्तयन्ति (प्रत्यागच्छन्ति) ते । आवह - भयावहः - भयं आवंहति इति । 173. 174. 175. आविष्ट / विश् + आ - विस्मयाविष्टः– विस्मयेन आविष्टः । 176. 177. 178. 179. 180. 181. 182. 183. आवृत्ति – अनावृत्तिम्-न आवृत्तिः (तस्याः अभावः) अनावृत्तिः, ताम् । आवेशित / विश + आ - मय्यावेशितचेतसाम्-मयि आवेशितानि चेतांसि, यैः, येषां वा, ते मय्यावेशितचेतसः, तेषाम् । 185. 186. 187 188. 189. आशा - (१) निराशी: । (२) मोघाशाः – ( १ ) निर्गताः आशाः यस्मात् सः निराशीः | (२) मोघाः (वृथा) आशाः येषां ते मोषाशाः । आशापाश - आशापाशशतैः - आशापाशानां (आशाः एव पाशाः, आशानां पाशाः वा, आशापाशाः, तेषां) शताः आशापाशशताः, तैः आशापाशशतैः । आश्चर्य – सर्वाश्चर्यमयम्- सर्वासु वस्तुषु सर्वतः वा आश्चर्यमयम् (आश्चर्ययुक्तम्) | आश्रय – (१) निराश्रयः । (२) मदाश्रयः । – ( १ ) निर्गतः आश्रयः यस्मात् (यः कस्याप्यश्रयो न गृह्णाति ) सः निराश्रयः । ( २ ) अहं आश्रयः यस्य सः मदाश्रयः | आश्रित–अनाश्रितः—न कस्मिन्नपि आश्रितः । आसक – (१) अव्यक्तासक्तचेतसाम् । (२) मय्यासक्त मनाः । -( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अव्यक्त' (५) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( २ ) मयि आसक्तं मनः यस्य सः मय्यासक्तमनाः । 184. आसङ्ग – कर्मफलासङ्गम् – कर्मफलेषु (कर्मणां फलानि कर्मफलानि, तेषु) आसङ्गः कर्मफलासज्ञः, तम् कर्मफलासङ्गम् । श्रीशङ्करानुमतविग्रहस्तु:-कर्मणि तत्फले च असङ्गः कर्मफलासङ्गः, तम् कर्मफलासङ्गम् । आसद्दुरासदम् दुःखेन आसाद (आसादनं प्राप्तिः वा ) यस्य ( भवति ) सः दुरासदः तम् । आसन - विहारशय्यासनभोजनेषु-विहारथ शय्या च आसनं च भोजनं च विहार- शय्यासनभोजनानि, तेषु । आसुर-आसुरनिश्चयान्– आसुरा: (आसुरीप्रकृत्यनुरूपाः) निश्चयाः येषां ते' आसुर- निश्चयाः, तान् । आहार – (१) नियताहाराः । (२) निराहारस्य । - ( १ ) नियताः आहाराः येषां ते नियताहाराः । ( २ ) निर्गतः आहारः यस्मात् (यः न आइरति, उपभुङ्क्ते) सः निराहारः, तस्य निराहारस्य । आहारविहार-युक्ताहारविहारस्य–युक्तौ आहारविहारौ (आहारथ विहारथ) यस्य सः युक्ताहारविहारः, तस्य । 238 195. Secondary Word-Units 190. 191. 192. 193 इज्या - भूतेज्याः - भूतेषु (विनायकमातृकादिषु) इज्या (भक्तिः) येषां ते 194. इ इच्छन्/ इच्छ्र अनिच्छन्–न इच्छन् । इच्छाद्वेष – इच्छाद्वेषसमुत्थेन— इच्छाद्वेषयोः (इच्छा च द्वेषश्च इच्छाद्वेषौ तयोः) समुत्थितः इच्छाद्वेषसमुत्थितः तेन । 197. इच्छाभयक्रोध - विगतेच्छाभयक्रोधः - विगताः इच्छाभयकोधाः (इच्छा च भयं च क्रोधव) यस्मात् सः । इन्द्र - ( १ ) गजेन्द्राणाम् । (२) मृगेन्द्रः | – ( १ ) गजानां इन्द्राः गजेन्द्राः (हस्ति- विशेषा:); तेषां गजेन्द्राणाम् | ( २ ) मृगाणां ( वनपशूनां) इन्द्रः (राजा) मृगेन्द्र: (सिंहः) । इन्द्रिय - (१) अतीन्द्रियम् । (२) इन्द्रियकर्माणि । (३) इन्द्रियगोचराः । (४) इन्द्रिय- ग्रामम्। (५) इन्द्रियानिषु । (६) इन्द्रियारामः । (७) इन्द्रियार्थान् । (८) इन्द्रिया- थंभ्यः | (९) इन्द्रियार्थेषु । (१०) कर्मेन्द्रियाणि । (११) कर्मेन्द्रियैः । (१२) जिते- न्द्रियः। (१३) मनःप्राणेन्द्रियक्रियाः । (१४) यतेन्द्रियमनोबुद्धिः । (१५) विजिते- न्द्रियः । (१६) विषयेन्द्रियसंयोगात् । (१७) संयतेन्द्रियः / – ( १ ) [विग्रहपद्धत्ये 'अति' (४) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( २ ) इन्द्रियाणां कर्माणि इन्द्रियकर्माणि । (३) इन्द्रियैः गोचराः (गम्याः) इन्द्रियगोचराः (पदार्था:) ( ४ ) इन्द्रियाणां ग्रामः इन्द्रियग्रामः तम् इन्द्रियम् । (५९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अग्नि' (२), 'आराम' (२), 'अर्थ' (८-१०) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | (१०-११ ) कर्माणि कर्तुं योग्यानि इन्द्रियाणि कर्मेन्द्रियाणि; तेः कर्मेन्द्रियैः | ( १२ ) जितानि इन्द्रियाणि येन सः जितेन्द्रियः | ( १३ ) मनसः, प्राणानां, इन्द्रियाणां च क्रियाः मनःमाणेन्द्रियक्रियाः । ( १४ ) यतानि इन्द्रियाणि सनः बुद्धिच येन सः यतेन्द्रियमनोबुद्धिः । ( १५ ) विजितानि इन्द्रियाणि येन सः विजितेन्द्रियः । ( १६ ) विषयाणां इन्द्रियाणां च संयोगः विषयेन्द्रियसंयोगः; तस्मात् विषयेन्द्रियसंयोगात् । (१७) संयतानि इन्द्रियाणि येन सः संयतेन्द्रियः | 196. इष्ट – (१) अनिष्टम् । (२) इष्टानिष्टोपपत्तिषु । (३) इष्टकामधुक – ( १ ) न इष्टम् अनिष्टम् । ( २ ) ( विग्रहपद्धये 'अनिष्ट शब्दो दृष्टव्यः) । ( ३ ) इष्टान् कामान् दुह्यति इति इष्टकामधुक् । इष्वास-- ( १ ) परमेष्वासः । (२) महेष्वासाः । – ( १ ) इष्वासानां [इषवः अस्यन्ते एभिः इति इष्वासाः (धनुर्धारिणो योधाः), तेषां] परमः परमेष्वासः । ( २ ) इष्वासानां (विग्रहः पूर्ववत् ) महान्तः महेष्वासाः । ई 198 ईक्षण- अश्रुपूर्णाकुलेशणम्- (विग्रहपद्धत्यै 'अश्रुपूर्ण' शब्दो दृष्टव्यः) । 199 ईत ई-अतीतः - [विग्रहपद्धत्यै 'अति' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 200. ईप्सु -कामेप्सुना–कामेभ्यः (भोगविषयेभ्यः) ईप्सा अस्य अस्ति इति कामेप्सुः तेन । 239 Bhagavad gita Word-Index Pt. II -A (a ) 201. ईश - (१) गुडाकेश । (२) गुडाकेश: । (३) गुडाकेशेन । (४) देवेश । (५) भूतेश | (६) वित्तेशः । (७) हृषीकेश । (८) हृषीकेशम् । (९) हृषीकेशः । – (१-३ ) गुडकायाः (निद्रायाः) ईशः गुडाकेशः, तेन गुडाकेशेन; संबोधने विसर्गलोपः। ( ४ ) देवानां ईशः देवेशः; संबोधने विसर्गलोपः। (५) भूतानां ईश: भूतेशः; संबोधने विसर्गलोपः । ( ६ ) वित्तस्य ईशः वित्तेशः (धनपतिः, कुबेरः) । ( ७-९ ) हृषीकाणां (इन्द्रियाणां) ईश: हृषीकेशः, तम् हृषीकेशम्; संबोधने विसर्गलोपः । 202. ईश्वर – (१) अनीश्वरम् । (२) ईश्वरभावः । ( ३ ) परमेश्वर । ( ४ ) परमेश्वरम् । (५) महेश्वरः । (६) योगेश्वर । (७) योगेश्वरः । (८) योगेश्वरात् । (९) विश्वेश्वर । - ( १ ) न ईश्वरः विद्यते अस्मिन् (विश्वे) इति अनीश्वरम् | ( २ ) ईश्वरस्य (संपत्तिवतः) भावः ईश्वरभावः। ( ३-४ ) परमः ईश्वरः परमेश्वरः, तम् परमेश्वरम्; संबोधने विसर्गलोपः । ( ५ ) महान् ईश्वरः महेश्वरः । ( ६-८ ) योगस्य, योगानां वा, ईश्वरः योगेश्वरः; तस्मात् योगेश्वरात्; संबोधने विसर्गलोपः। (९) विश्वस्य ईश्वरः • विश्वेश्वरः; संबोधने विसर्गलोपः । 203. 204. 205. 206. 207. 208. 209. उ उक्त – (१) यथोक्तम् । (२) विधानोक्ताः । (३) शास्त्रविधानोक्तम् । – ( १ ) यथा उक्त तथैव यथोक्तम् । ( २ ) विधानैः (विधिवाक्यैः) उक्ताः विधानोक्ताः । ( ३ ) शास्त्र- विधानेन तस्मिन् वा (शास्त्रे अन्तर्गतं विधानं तेन तस्मिन् वा) उक्तम् शास्त्र- विधानोक्तम् । उग्र – (१) उमकर्माण: । (२) उग्ररूपः । -( १ ) उप्राणि कर्माणि येषां ते उग्रकर्माणः । उमं रूपं यस्य सः उग्ररूपः । उच्छ्रित-अत्युच्छ्रितम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अति' (९) शब्दो दृष्टव्यः] । उत्तम - (१) अनुत्तमम् । (२) अनुत्तमाम् । (३) उत्तमविदाम् । (४) उत्तमाः । (५) उत्तमौजाः । (६) द्विजोत्तम । (७) पुरषोत्तम । (८) पुरुषोत्तमम् । (९) पुरुषो- त्तमः । (१०) रथोत्तमम् । (१-२ ) न उत्तमतरं यस्मात् कश्चित् तत् अनुत्तमम्, न उत्तमतरा यस्मात्काचित् सा अनुत्तमा, ताम् अनुत्तमाम् । (३) उत्तमं (आत्म- तत्त्वं) ये विदन्ति ते उत्तमविदः, तेषाम् उत्तमविदाम्। ( ४ ) उत्तमैः अङ्गैः (शिरोभिः) उत्तमात्रैः । ( ५ ) उत्तमम् ओजः यस्य सः उत्तमौजाः । ( ६ ) द्विजेषु उत्तमः द्विजोत्तमः; संबोधने विसर्गलोपः । ( ७-९ ) पुरुषाणां, पुरुषेषु वा, उत्तमः पुरुषोत्तमः; तम् पुरुषोत्तमम् ; संबोधनॆ विसर्गलोपः । (१०) स्थानां रथेषु वा उत्तमः रथोत्तमः। उत्तर - (१) उत्तरायणम् । (२) चेलाजिनकुशोत्तरम् । (३) चैलाजिनकुशोत्तरम् ।- ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अयन' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( २ - ३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अजिन' (१ २) शब्दौ दृष्टव्यो]। उत्थित-निद्रालस्थप्रमादोत्थम् - [विग्रहपद्धत्यै 'आलस्य' (१) शब्दो दृष्टव्यः]। उत्सन्न-उत्सनकुलधर्माणाम् – उत्सभाः कुलधर्माः (कुलेषु परम्परागताः ये धर्माः ते) येषां ते उत्सन्नकुलधर्माः, तेषाम् । 210. उत्सादन- उत्सादनार्थम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (११) शब्दो दृष्टव्यः ] | 240 211. 212. 213. 214. 215. Secondary Word-Units उत्साह – भृत्युत्साहसमन्वितः- धृत्युत्साहाभ्यां (धृतिश्च उत्साहश्च धृत्युत्साहौ, ताभ्यां ) समन्वितः ।
उदन्- उदपाने --उदन् (जलं) तस्य पानम् उदपानम् (सरः), तस्मिन् । उदर - - (१) बहूदरम् । (२) कोदरः |-- ( १ ) बहूनि उदराणि यस्य सः बहूदरः, तम् बहूदरम् । ( २ ) वृकस्य इव उदरं यस्य सः वृकोदरः (भीमः) । उदासीन - - सुहृन्मित्रायुदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु । -- [विग्रहपद्धत्यै ' अरि' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । १ उद्भव-- (१) अमृतोद्भवम् । (२) कामक्रोधोद्भवम् । (३) ब्रह्मोद्भवम् ।--- (१) [विग्रहपद्धल्यै ‘अमृत ’ (२) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) कामक्रोधाभ्यां (कामश्र क्रोधश्च कामक्रोधौ, ताभ्यांः) उद्भवः यस्य स कामक्रोधोद्भवः, तम् कामक्रोधोद्भवम् । ( ३ ) ब्रह्म उद्भवः (उत्पत्तिस्थानं) यस्य तत् ब्रह्मोद्भवम् तमपि ब्रह्मोद्भवम् । उद्भवकर – भूतभावोद्भवकरः - भूतभावस्य (भूतानां भावः भूतभावः, तस्य) उद्भवकरः (उद्भवं करोति इति ) । 216 217. उद्यतायुध - दिव्यानेकोद्यतायुधम् - [विग्रहपद्धये 'अनेक ' (६) शब्दो दृष्टव्यः] | 218. उद्वेग - हर्षामर्षभयोगः– (विग्रहपद्धत्यै ' अमर्ष ' शब्दो दृष्टव्यः) । 219. उद्वेगकर – अनुद्वेगकरम् --न उद्वेगकरम् ( उद्वेगं कारयति इति) 220. उपकारिन अनुपकारिणे-न उपकारी अनुपकारी, तस्मै | 221. उपपत्ति – इटानिष्टोपपत्तिषु (विग्रहपद्धत्यै ' अनिष्ट' शब्दो दृष्टव्यः) । 222. उपमा – अमृतोपमम् - [विग्रहपद्धत्ये 'अमृत' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | 223. उपस्थ - रथोपस्थे— रथस्य उपस्थः (मध्यभागः) तस्मिन् । उपहृत - (१) लोभोपहतचेतसः । 224. (२) कार्पण्यदोषोपहृतस्वभावः | – ( १ ) लोभेन उपइतानि चेतांसि येषां ते । ( २ ) कार्पण्यदोषेन (कार्पण्यं एव दोषः कार्पण्यदोषः, तेन) उपइतः स्वभावः यस्य सः कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः । 225. उपहृत - भक्त्युपहृतम् – भक्त्या उपहृतम् । 226. उपाश्रित मामुपाश्रिताः --मामेव उपाश्रिताः (आश्रयं मत्वा स्थिताः) । उपासन- आचार्योपासनम् - विग्रहपद्धत्यै 'आचार्य' शब्दो दृटव्यम् । 228. उभय – उभयवित्रष्टः - उभयोः, उभयतः वा, विभ्रष्टः । 227. 229. उरु – बहुबाहूयपादम् -- बहवः बाहवः उरमः पादाः च यस्य शरीरे सन्ति सः बहुबाहू रुपादः तम् । 230. ऊर्ध्व- ऊर्ध्वमूलम् ऊर्ध्वं मूलं यस्य सः ऊर्ध्वमूलः तम् । 231. ऊष्म-ऊष्मपाः- ऊष्म ये पिवन्ति ते (पितरः) । B.GI, 16 241 232. 233. Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) ऋषभ - (१) पुरुषर्षभ । (२) भरतर्षभ - ( १ ) पुरुषेषु ऋषभः इव पुरुषर्षभः। संबो धने विसर्गलोपः । ( २ ) भरतेषु (भरतवंशीयेषु ) ऋषभः इव भरतर्षभः | संबोधने विसर्गलोपः । ऋषि – (१) देवर्षिः । (२) देवर्षीणाम् । (३) महर्षयः । (४) महर्षीणाम् । (५) राजर्षयः | - ( १ - २ ) देवेषु ऋषिः, देव इव ऋषिः वा, देवर्षिः; देवर्षीणाम् इति बहुवचनम्। ( ३-४ ) महान्तः ऋषयः महर्षयः; तेषां महर्षीणाम् । (५) राजसु ऋषयः, राजानः एव ऋषयः वा, राजर्षयः । 234. एक – (१) एकभक्तिः । (२) एकस्थम् । (३) एकाक्षरम् (४) एकाप्रम् । (५) एकामेण । (६) एकान्तम् । (७) एकांशेन । – ( १ ) एकस्मिन् एव भक्तिः यस्य सः एकभक्तिः । ( २ ) एकस्मिन् स्थितम् एकस्थम्। (३७) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अक्षर' (२), 'अग्र' (१-२), 'अन्त' (९), 'अंश', शब्दा: कमेण दृष्टव्याः] | 235. एकधा- अनेकधा-न एकथा (एकया रीत्या) | 236. एतद् एतद्योनीनि-एताः योनयः येषां तानि । 237. एचम्- (१) एवं रूपः । (२) एवंविधः – ( १ ) एवं (एतादृर्श) रूपं यस्य सः एवंरूपः । ( २ ) एवं (एतादृशा) विधा यस्य सः एवंविधः | ऐ 238- वेश्वर्य - (१) भोगैश्वर्यगतिम् । (२) भोगश्वर्यप्रसक्तानाम् । – ( १ ) भोगाः ऐश्वर्यं च यस्यां सा भोगेश्वर्यगतिः, ताम् भोगेश्वर्यगतिम् । ( २ ) भोगेषु ऐश्वर्ये च ये प्रसक्ताः ते भोगैश्वर्यप्रसक्ताः, तेषाम् भोगेश्वर्यप्रसक्तानाम् । ओ 239. ओजस्— उत्तमौजा :- [विग्रहपद्धत्यै 'उत्तम' (५) शब्दो दृष्टव्यः] | 240. ओम् - ओंकारः-'ओम्' इति रवः क्रियते यस्योच्चारणेन सः वर्णविशेषः । औ 241. औपश्य- आत्मौपम्यॆन - [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् ' (१९) शब्दो दृष्टव्यः] 242. कटु – कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्ण रूक्षविदाहिनः– ( विग्रहपद्धल्यै 'अत्युष्ण' शब्दो दृष्टव्यः) । 243. कपि- कपिध्वजः- कपिः (कपिचिन्हं ) ध्वजे यस्य सः | 244. 245. कमलपत्र – कमलपत्राक्ष - (विग्रहपद्धत्यै 'अक्ष' शब्दो दृष्टव्यः) । कमलासन– कमलासनस्थम् – कमलासने (कमलं एवं आसनं कमलासनं, तस्मिन्) स्थितः कमलासनस्थः, तम् । 246. कराल - (१) दंष्ट्राकरालानि । (२) बहुर्दष्ट्राकरालम् | - ( १ ) दंष्ट्राभिः करालानि दंष्ट्राकरालानि । ( २ ) बहुदंष्ट्राभिः (बहुभिः दंष्ट्राभिः) करालम् बहुदंष्ट्राकरालम् । 242 247. Secondary Word-Units कर्तृ - (१) अकर्तारम् । (२) आदिकों | – ( १ ) न कर्तृ अकर्तृ, तम् अकर्तारम् । ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'आदि' (५) शब्दो दृष्टव्यः ] | 248. कर्तृत्व - कार्यकारणकर्तृत्व - कार्यकारणयोः (कार्यं च कारणं च कार्यकारणे, तयोः) कर्तृत्वम् कार्यकारणकर्तृत्वम् तस्मिन् । , > 249. कर्मकृत्- अकर्मकृत्-न कर्मकृत् (कर्म करोति इति ) । 250. (१३) कर्मबन्धम् । (१७) कर्मयोगेन । (२१) कर्मसमुद्भवः । ( २५ ) कर्मसन्न्यासात् । (२५) कर्मानु (२९) गुण- कर्मन् – (१) अकर्म | ( २ ) अकर्मणः । (३) अकर्मणि| ( ४ ) इन्द्रियकर्माणि । (५) उप्रकर्माणः । (६) कर्मचोदना । (७) कर्मजम् । (८) कर्मजा । (९) कर्मजान् । (१०) कर्मफलम् । (११) कर्मफले (१२) कर्मबन्धनः । (१४) कर्मबन्धनैः। (१५) कर्मयोगम् । (१६) कर्मयोगः | (१८) कर्मसङ्गिनाम् । (१९) कर्महि । ( २० ) कर्मसज्ञेन । (२२) कर्मसङ्ग्रहः । (२३) कर्मसंज्ञितः | बन्धीनि। (२६) कर्मेन्द्रियाणि । (२७) कर्मेन्द्रियैः । (२८) क्षत्रकर्म कर्मविभागयोः । (३०) गुणकर्मविभागशः । (३१) गुणकर्मसु । (३२) पुण्यकर्मणाम् । (३३) प्राणकर्माणि । (३४) ब्रह्मकर्म । (३५) भीमकर्मा । (३६) मोधकर्माणः । (३७) यज्ञदानतपः कर्म । (३८) वैश्यकर्म । (३९) सर्वकर्मणाम् । (४०) सर्वकर्माणि । (४१) स्वकर्मणा । -( १ - ३ ) न कर्म (कर्मण: व्यावृत्तिः) अकर्म; तस्य अकर्मणः तस्मिन् अकर्माणि । (४-५ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'इन्द्रिय' (२), 'उग्र' (१) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ]। ( ६ ) कर्मणां चोदना कर्मचोदना । ( ७-९ ) कर्मणा जातम् कर्मजम् ; तान् कर्मजान्; सा कर्मजा । (१०-११ ) कर्मणः फलम् कर्मफलम्; तस्मिन् कर्मफले। ( १२ ) कर्माणि बन्धनं यस्य सः कर्मबन्धनः । (१३) कर्मणा . उत्पादितः बन्धः कर्मवन्धः तम् कर्मबन्धम् । (१४) कर्मणा उत्पादितानि बन्धनानि कर्मबन्धनानि, तैः कर्मवन्धनैः । ( १५-१७ ) कर्मणा योगः, कर्म एव योगः वा, कर्मयोगः तम् कर्मयोगम् ; तेन कर्मयोगेन । (१८-१९ ) कर्मभिः येषां सङ्गः भवति ते कर्मसज्ञिनः; तेषाम् कर्मसङ्गिनाम्; तेषु कर्मसजिषु । ( २० ) कर्मभिः सङ्गः कर्मसङ्गः तेन कर्मसङ्गेन । ( २१ ) कर्मणः समुद्भवः यस्य सः कर्मसमुद्भवः | ( २२ ) कर्मणां सग्रहः (कर्मसु आवश्यकानि तत्त्वानि) कर्मः | ( २३ ) कर्मशब्देन यः संज्ञितः सः कर्मसंज्ञितः । ( २४ ) कर्मणां सन्न्यासः कर्मसन्न्यासः तस्मात् कर्म- सन्न्यासात् । ( २५ ) (विग्रहपद्धत्यै 'अनुबन्ध' शब्दो दृष्टव्यः) । शङ्करानुमतं विवरणं तु कर्म (धर्माधर्मलक्षणम् ) अनुवन्धः (पश्चाद्भावी उद्भूतिः) येषां तानि कर्मानुबन्धीनि । ( २६ २७ ) [विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय (१०-११) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] | (२८) क्षत्रस्य (स्वाभाविक) कर्म क्षत्रकर्म । (२९-३०) गुणकर्मणां (गुणाश्च कर्माणि च गुणकर्माणि, तेषां) विभागौ गुणकर्मविभागौ तयोः गुणकर्मविभागयोः; तत्पूर्वकम् गुणकर्मविभागशः । (३१) गुणप्रेरितानि कर्माणि गुणकर्माणि तेषु गुणकर्मसु । ( ३२ ) पुण्यानि कर्माणि येन कृतानि ते पुण्यकर्माणः; तेषां पुण्यकर्मणाम् । ( ३३ ) प्राणानां कर्माणि प्राणकर्माणि । ( ३४ ) ब्रह्मणः (ब्राह्मणजातेः) कर्म ब्रह्मकर्म । ( ३५ ) भीमानि कर्माणि यः कुबते सः भीमकर्मा । ( ३६ ) मोघानि (निरर्थकानि) 243 251. कर्मफल- (1) कर्मफलत्यागः । (२) कर्मफलत्यागी । (३) कर्मफलप्रेप्डः । (४) कर्म- फलसंयोगम् । (५) कर्मफलहेतुः । (६) कर्मफलासम् /- ( १ ) कर्मफलस्य (कर्मण: फलं कर्मफलम् तस्य) त्यागः कर्मफलत्यागः । ( २ ) कर्मफलं (कर्मणः फलं) यः त्यजति सः कर्मफलव्यागी । ( ३) कर्मफलं (कर्मणः फलं) यः प्रेप्सति सः कर्मफल- मेप्सुः ( ४ ) कर्मफल्योः (कर्म च फलं च कर्मफले, तयोः) संयोगः कर्मफलसंयोगः, तम् कर्मफलसंयोगम् । ( ५ ) कर्मफले (कर्मणः फले) हेतुः यस्य सः कर्मफलहेतुः । ( ६ ) . ( विग्रहपद्धत्यै 'आसङ्गः' शब्दों दृष्टव्यः) | 252. 253. 254. Bhagavad gita Word-Index Pt. II -A ( 4 ) कर्माणि ये कुर्वन्ति ते मोघकर्माणः | (३७) यशदानतपः (यशः दानं तपः एतेषां समाहार: ) एवं कर्म यज्ञानतपः कर्म । ( ३८ ) वैश्याणां (स्वाभाविक) कर्म वैश्यकर्म । (३९-४०) सर्वाणि कर्माणि सर्वकर्माणि तेषां सर्वकर्मणाम् । (४१) स्वस्य (आत्मनः) कर्म स्वफर्म, तेन स्वकर्मणा । 257. कलिल - मोहकलिलम्— मोहस्य कलिलम् (राशिः) । कल्प - (१) कल्पक्षये । (२) कल्पादौ । -( १ ) कल्पस्य क्षयः कल्पक्षयः, तस्मिन्, कल्पक्षये । ( २ ) कल्पस्य आदिः कल्पादिः तस्मिन् कल्पादौ । कल्मष - (१) अकल्मषम् । (२) क्षीणकल्मषाः (३) विगतकल्मषः । - ( १ ) न कल्मषं विद्यते यस्मिन् तत् अकल्मषम्। ( २ ) क्षीणं कल्मषं येभ्यः ते क्षीणकहमषाः । ( ३ ) विगतं कल्मषं यस्मात् सः विगतकल्मषः । 255. कल्याण कल्याणकृत् – कल्याणं करोति इति । 256. । काडिन्- (१) दर्शनका क्षणः । (२) मोक्षकाङ्क्षभिः |-- ( १ ) दर्शनं ये काङ्क्षन्ति ते दर्शनकाङ्क्षिणः । (२) मोक्षं ये काङ्क्षन्ति ते मोक्षकाङ्क्षिणः; तै मोक्षफाङ्क्षिभिः । काम - ( १ ) अर्थकामान् | (२) इष्टकामधुक । (३) कामकामाः । (४) कामकाम । (५) कामकारतः । (६) कामकारेण (७) कामक्रोधपरायणाः । (८) कामक्रोध- वियुक्तानाम् । (९) कामक्रोधोद्भवम् । (१०) कामधुक् । (११) कामभोगेषु । (१२) कामरूपम् । (१३) कामरूपेण । (१४) कामहैतुकम् । (१५) कामात्मानः । (१६) कामेप्सुना । (१७) धर्मकामार्थान् । (१८) विनिवृत्तकामाः । (१९) सर्वकामेभ्यः । - ( १ - २ ) [विग्रहृपद्धतिभ्यां 'अर्थ' (३), 'इष्ट (३) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ] । (३) कामान् (विषयान्) कामयन्ते इति कामकामाः । ( ४ ) कामान् कामयितुं शीलं अस्य इति कामकामी ( ५-६ ) कामस्य कृतिः इयं इति कामकारः, तस्मात् कामकारतः; तेन कामकारेण । (७) कामक्रोधी ( कामश्व कोधश्च तौ) परायणाः (तनिष्ठाः) कामक्रोधपरायणाः । (८) कामक्रोधाभ्यां (कामच क्रोधव कामक्रोधी, ताभ्यां ) वियुक्ताः कामक्रोधवियुक्ताः, तेषां कामक्रोधवियुतानाम् (९) [विग्रहपद्धल्यै 'उद्भवः' (२) शब्दो दृष्टव्यः] (१०) कामान् दुहयति इति कामधुक् । (११) कामानां (विषयाणां) भोगाः कामभोगाः तेषु कामभोगेषु । ( १२ १३ ) कामः एव रूपं यस्य सः कामरूपः, तम् कामरूपम् तेन कामरूपेण । (१४) कामः हेतुः अस्य इति कामद्वैतुकम् । (१५) [विग्रह पद्धये 'आत्मन' (२०) शब्दो दृष्टव्यः ] | (१६) 244. 258. 259 265. 266. 267. 268. 269. 270. Secondary Word-Units " (विप्रहपद्धत्ये 'इम्स' शब्दो दृष्टव्यः) (१७ ) [विग्रहपद्धयै अर्थ दृष्टव्यः] ( १८ ) विनिवृत्ताः कामाः येभ्यः ते विनिवृत्तकामाः । कामाः सर्वकामाः, तेभ्यः सर्वकामेभ्यः । कामभोग कामभोगार्थम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१२) शब्दो दृष्टव्यः] कामराग– कामरागविवर्जितम्-कामरागात् ( कामेषु राग: कामरागः तस्मात् ) विवर्जितम् । -260. कामरांगबल - कामरागबलान्विता:- [[विग्रहद्धत्यै 'अन्वित ( १ ) शब्दो दृष्टव्यः ] | 261. कामसङ्कल्प – कामसङ्कल्पवर्जिताः - कामसङ्कल्पाः [कामेभ्यः कामार्थे वा कृताः सङ्कल्पाः] वर्जिताः यैः ते । 262. 263. 264. 271. (१५) शब्दो (१९ ) सर्वे काम् (इच्छु) – (१) कामकामाः । (३) योदुकामान् (१ ) [विपद्धत्यै 'काम' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) योद्धुं ये कामयन्ति ते योद्धुकामाः तान् । कामिन– कामकामी - [विग्रहृपद्धत्यै 'काम' (४) शब्द दृष्टव्यः] । कामोपभोग - कामोपभोगपरमाः – कामोपभोगः (कामानां उपभोगः) एष परमं श्रेयः ये मन्यन्ते ते । काम्या – हितकाम्यया — हितस्य काम्या (इच्छा) हितकाम्या, तया । काय - कायशिरोश्रीवम् – कायः (कबन्धः), शिरः, ग्रीवा च एतेषां समाहारः कायशिरो- प्रीवम् तम् । कायक्लेश - कायक्लेशभयात् – कायक्लेशस्य (कार्य, कायस्य वा, क्लेश: कायक्लेशः तस्य) भयम् कायक्लेशभयम् तस्मात् । कारण - (१) आत्मकारणात । (२) कार्यकारणकर्तृत्वे | - (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'आत्मन्' (६), 'कर्तृत्व' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] | कार्पण्यदोष-कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः । [विग्रहपद्धये 'उपहृत' (२) शब्दः दृष्टव्यः] कार्य – (१) अकार्यम् । (२) कार्यकारणकर्तृत्वे । (३) कार्याकार्यव्यवस्थितौ । (४) कार्याकार्ये । – ( १ ) न कार्यम् अकार्यम् ( कर्तु अयोग्यम्) | ( २-४ ) [ विग्रह- पद्धतिभ्यः ‘कर्तृत्व', 'अकार्य', (१-२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । काल - (१) अन्तकाले । (२) प्रयाणकाले । – ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अन्त' ( ६ ) शब्दो दृष्टव्यः] | ( २ ) प्रयाणस्य (मृत्योः) कालः प्रयाणकालः, तस्मिन् प्रयाणकाले । काळानल कालानलसभिभानि– कालनलस्य [काले (प्रलयकाले ) यः अनलः आविर्भ- वति सः कालानलः, तस्य ] सन्निभानि (सहशानि) । 272. 273. काशि-काशिराजः- काझ्याः राजः ('राज' शब्दस्य प्रथमाएकवचनम् ) | 274. किम् - किमाचार:- [विप्रहपद्धत्यै 'आचार' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 275 किल्बिष – (१) संशुद्धकिल्बिषः । (२) सर्व किल्विषैः । -( १ ) शुद्धः किल्बिषेभ्यः संशुद्धकिल्विषः । ( १ ) सर्वैः किल्मिषैः सर्वकिल्बिषैः । 245 276. 277. कुन्ति कुन्तिपुत्रः --कुन्त्याः पुत्रः । 278. Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A:(a) कीर्ति (1) अकीर्तिम् । (२) अकीर्तिः । (१-२ ) न कीर्तिः अकीर्तिः (अपकीर्तिः); ताम् अकीर्तिम् । 279. कुल – (१) कुलक्षये । (२) कुलघ्नानाम् । (३) कुलधर्माः । (४) कुल स्त्रियः ( १ ) कुलस्य क्षयः कुलक्षयः, तस्मिन् कुलक्षये। ( २ ) कुलं (स्वकीयं कुलं) ये घ्नन्ति ते कुलनाः तेषाम् कुलझानाम्। ( ३ ) कुले (परम्परया प्रचलिताः ये ) धर्माः ते कुल- धर्माः । ( ४ ) कुले समाविष्टाः याः स्त्रियः ताः; कुलस्त्रियः । 280. कुलक्षय कुलक्षयकृतम्- कुलक्षयस्य (कुलस्य क्षयः कुलक्षयः तस्य) करणेन यत्कृतं तत्, तनिमित्तं वा । 283. 284. कुरु - (१) कुरुक्षेत्रे । (२) कुरुनन्दन । (३) कुरुप्रवीर (४) कुरुवृद्धः । (५) श्रेष्ठ | (६) कुयसत्तम । – ( १ ) कुपदेशे स्थितं क्षेत्रम् ( रणभूमिः) कुरुक्षेत्रम्, तस्मिन्, कुरुक्षेत्रे । ( २ ) कुरुवंशीयानां नन्दनः कुरुनन्दनः; संबोध विसर्गलोपः। ( ३ ) कुषु (कुरुवंशीयेषु) प्रवीरः कुरुप्रवीरः संबोधने विसर्गलोपः। ( ४ ) कुरुषु वृद्धः कुबवृद्धः । ( ५ ) क्रुषु श्रेष्ठः कुरु श्रेष्ठः संबोधने विसर्गलोपः । ( ६ ) कुरुषु सत्तमः (ये सत्पुरुषाः तेषु उत्तमः) कुरुसत्तमः | संबोधने विसर्गलोपः । 281. कुलधर्म – उत्सन्नकुलधर्माणाम् (विग्रह पद्धत्यै — उत्सन्न ' शब्दो दृष्टव्यः) । 282. कुश - (१) चेला जिनकुशोत्तरम् । (१) चैला जिनकुशोत्तरम् – ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां ‘अजिन ' (१ - २) शब्दौ दृष्टभ्यौ] । · 286. कुशल-अकुशलम्-न कुशलम् (अनिष्टम्) | कुसुम- कुसुमाकरः (वसन्तः) – (विप्रहपद्धत्यै 'आकर' शब्दो दृष्टव्यः) । 285. कूट- (१) कूटस्थम् | ( २ ) कूटस्थ: - ( १-२ ) कूटे स्थितः कूटस्थ: ( उपाधिभिः अलिप्तः प्रत्यगात्मा); तम् कूटस्थम् । कृ ( १ ) अकारः । (२) अकीर्तिकरम् । (३) अह्कृतः । (४) ओंकारः । (५) कल्याणकृत् (६) कामकारतः । (७) कामकारेण; (८) कुलक्षयकृतम् । (९) कृतकृत्यः । (१०) कृतनिश्चयः । (११) कृताञ्जलिः | (१२) कृत्स्नकर्मकृत् । (१३) दुष्कृताम् । (१४) निःश्रेयसकरी | (१५) पापकृत्तमः । (१६) पुण्यकृतान् (१७) पुण्यकृताम् । (१८) प्रियकृत्तमः । (१९) मत्कर्मकृत् । (२०) लोकक्षयकृत् । (२१) वर्णसङ्करकारकैः। (२२) वेदान्तकृत् (२३) सुकृतस्य । (२४) सुकृतम् । (१-८ ८) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अ', 'अकीर्ति', 'अस्मद्', 'ओम्', 'कल्याण', 1 4 'काम' ( ५-६ ), 'कुलक्षय', शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | ( १ ) कृत्यं ( कर्तव्यं ) येन कृतं सः कृतकृत्यः । ( १० ) निश्चयः येन कृतः सः कृतनिश्चयः | ( ११ ) (विग्रहपद्धत्यै 'अञ्जलि' शब्दो दृष्टव्यः) । ( १२ ) कृत्स्नकर्म (कृत्स्नं कर्तव्यं यत्कर्म तत्) यः करोति सः कृत्स्नकर्मकृत् । (१३) दुष्कृतानि (दुष्टानि कर्माणि) ये कुर्वन्ति ते दुष्कृताः; तेषाम् दुष्कृताम् । (१४). निःश्रेयसं एते कुरुतः इति निःश्रेयसकरी ( १५ ) पापानि ये कुर्वन्ति ते पापकृतः, तेषां अधमः पापकृत्तमः । ( १६ ) पुण्यकृद्धिः ये प्राप्यन्ते ते पुण्यकृताः (लोकाः) 246 r 287. 288. 289. 294. 295 Secondary Word-Units तान् पुण्यकृतान् । (१७) पुण्यानि यैः कृतानि ते पुण्यकृतः तेषां पुण्यकृताम् । ● ( १८ ) प्रियं ये कुर्वन्ति ते प्रियकृतः तेषां उत्तमः मियकृत्तमः । ( १९ ) सत्कर्म ( मम प्रीत्यै, मदर्थ वा मत्कृतं कर्म ) यः कुश्ते सः सत्कर्मकृत् । ( २० ) लोकक्षयं ( लोकानां क्षयः लोकक्षयः, तम् ) यः कुत्ते सः लोकक्षयकृत् | ( २१ ) वर्णसङ्करान् (वर्णानां सङ्कराः वर्णसङ्कराः, तान्) कुर्वन्ति ( उत्पादन्ति) इति वर्णसङ्करकारकाः, तैः वर्णसङ्करकारकैः । (२२) वेदान्ताः (वेदानां अन्ताः अन्तिमभागाः) येन कृताः सः वेदान्तकृत् । 'वेदान्तार्थसंप्रदायकृत् ' इति शङ्करः । ( २३-२४ ) ठुकृतम् सुकृतम्, तस्य सुकृतस्य । 296. 297. कृत (noun ) – (१) अकृतेन । (२) कृतान्ते । – ( १ ) न कृतम् (कर्म) अकृतम्, तैन अकृतेन । ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अन्त' (१०) शब्दो दृष्टव्य] | कृतबुद्धित्व- अकृत बुद्धित्वात्न कृताबुद्धिः (असंस्कृता बुद्धिः) अकृतबुद्धिः तस्याः भावः अकृतबुद्धिवम् तस्मात् । कृतात्मन् – अकृतात्मानः- [कृतः (संस्कृतः) आत्मा येषां ते कृतात्मानः] न कृतात्मानः अकृतात्मानः | 290. 291. कृते – महीकृते - मही पृथिवी, तस्याः कृते (अर्थे ) । 292. कृत्य - कृतकृत्यः- [विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (९) शब्दो दृष्टव्यः] । कृत्व – सहस्रकृत्वः– सहस्र कृत्वः (सहस्रधा, सहस्रवारं वा) ।. कृत्स्न – कृत्स्नवित् कृत्स्नं वेत्ति इति । 293. J कृतिनू – (१) दुष्कृतिनः । (२) सुकृतिनः । – ( १ ) दुष्टानि कृतानि (कर्माणि) येषां ते दुष्कृतिनः । ( २ ) सुष्टु कृतानि (कर्माणि) येषां ते सुकृतिनः । कृत्स्नकर्म - कृत्मकर्मकृत्- [विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (१२) शब्दो दृष्टव्यः] । कृत्स्नविद् – अकृत्स्त्र विदः - ( कृत्स्नं विदन्ति इति कृत्स्नविदः); न कृत्स्नविदः अकृत्स्नविदः । कृषि - कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् – कृषिः (कृषिकर्म), गोरक्ष्यं (गवां रक्षणम्), वाणिज्यं च, एतेषां समाहारः कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् । 298. कृष्णं- शुक्रकृष्णे--- शुक्ला च कृष्णा च । 299. केशव – केशवार्जुनयो:- [विग्रहपद्धत्यै 'अर्जुन' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] | 300. के श– केशिनिषूदन- केशिनामकस्य राक्षसस्य निषूदनः (संहर्ता) केशिनिषूदनः । संबोधने विसर्गलोपः। 301. क्रिया - (१) अक्रियः । (२) दानक्रियाः | ( ३ ) मनःप्राणेन्द्रियक्रियाः । (४) यज्ञतप क्रियाः। ( ५ ) यज्ञदानतपः क्रियाः । - ( १ ) क्रियाभ्यः व्यावृत्तः इति अक्रियः । ( २ ) दानरूपाःक्रियाः दानक्रियाः । ( ३ ) [विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय' (१३) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( ४ ) यज्ञाः तपांसि च तद्रूपाः क्रियाः यज्ञयाः | ( ५ ) यज्ञाः दानानि तपांसि च तद्रूपाः क्रियाः यज्ञदानतपः क्रियाः । 247 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) 302. क्रियाविशेष – क्रिया विशेषबहुलाम्- क्रियाविशेषाः (विशिष्टाः क्रियाः) बहुलाः (बहवः) यस्यां सा क्रियाविशेषबहुला, ताम् । 303. शोध - (१) अक्रोधः । (२) कामक्रोधपरायणाः । (३) कामक्रोधवियुक्तानाम् । (४) कामोधोद्भवम् । – ( १ ) न कोध: ( arrer अभाव:) अक्रोधः । (२-४ ) [विग्रह पद्धतिभ्यः 'काम' (७-९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 304. क्लेद्य-अल्लेद्यः --न क्लेयः (क्लेदनशीलः) । 305 क्षष क्षेत्रकर्म - [विग्रह पद्धल्यै 'कर्मन्' (२८) शब्दो दृष्टव्यः] | 306. 307. 308. 309. 310. क्षत्रिय - ब्राह्मणक्षत्रियविशाम् – ब्राह्मणानां, क्षत्रियाणां विशां (वैश्यानां ) च । क्षपितकल्मष यज्ञक्ष पितकल्मषाः– यज्ञैः क्षपितकल्मषाः (क्षपितं कल्मषं येषां ते )। क्षय - (१) अक्षयम् । (२) अक्षयः । (३) कल्पक्षये । (४) कुलक्षये | ( १ - २ ) यस्य क्षयः न भवति, सः अक्षयः, तत् अक्षयम् | ( ३-५ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कल्प' (१), 'कुल' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो]। क्षय्य - अक्षय्यम्-यन्न क्षीयते तदक्षय्यम्, तम् । झर - (१) अक्षरम् । (२) अक्षरः । (३) अक्षराणाम् । (४) अक्षरात । (१४) यः न क्षरति सः अक्षरः तम् अक्षरम्; यन्न क्षरति तदपि अक्षरम् 'अक्षराणाम्' इति षष्टयाः बहुवचनम् 'अक्षरात्' इति पञ्चभ्याः एकवचनम् ।
311. क्षित् – महीक्षिताम्-मयाः क्षितः (शासकाः) महीक्षितः, तेषाम् । क्षीण-क्षीणकल्मषाः - [विप्रहृपद्धत्यैः 'कल्मष' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 312. 313. 314. 315. क्षेत्र - ( १ ) कुरुक्षेत्रे । (२) क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोः । (३) क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् । (४) क्षेत्रशम् । (५) क्षेत्रज्ञः । (६) धर्मक्षेत्रे । (७) सर्वक्षेत्रेषु । - ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'कुरु' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) क्षेत्रस्य क्षेत्रशस्य क्षेत्रं य जानाति सः क्षेत्रज्ञः, तस्य च क्षेत्रक्षेत्रशयोः । (३) क्षेत्रं च क्षेत्रज्ञः ( क्षेत्रं यः जानाति सः) च तयोः संयोगः क्षेत्रक्षेत्रशसंयोगः तस्मात् क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् । (४-५ ) क्षेत्रं यः जानाति सः क्षेत्रज्ञः तम् क्षेत्रज्ञम् ( ६ ) धर्मस्य (निर्णायकं) क्षेत्रम् धर्मक्षेत्रम्, तस्मिन् धर्मक्षेत्रे । ( ७ ) सर्वेषु क्षेत्रेषु सर्वक्षेत्रेषु । क्षेत्र - (१) क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोः । (२) क्षेत्रक्षेत्रशसंयोगात् । - ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'क्षेत्र' (२-३) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ] ।
क्षेम-योगक्षेमम्-योगः (अप्राप्तस्य प्रापणम्) च क्षेमं (माप्तस्य रक्षणम्) च एतयोः समाद्दारः, योगक्षेमम्, तम् । ग 316. गज - गजेन्द्राणाम् - [विग्रहपद्धत्यै ' इन्द्र ' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] | 317 गण -- (१) भूतगणान् । (२) मणिगणाः । (३) सुरगणाः ।– (१) भूतानां गणाः- (समूहाः) भूतगणाः, तान् भूतगणान् । ( २ ) मणिनां गणा: मणिगणाः । (३) सुराणां गणाः सुरगणाः । 318. गत - (१) अन्तगतम् । (२) आदित्यगतम्। (३) गतरसम् । (४) गतव्यथः । (५) गतसङ्गस्य । (६) गतसंदेहः । (७) बतागतम् । ( ४ ) गतासून् । (५) मद्गतेन । 248 319 320. 321. 322. 323 324. 325 326 327 328. Secondary Word-Units (१०) मनोगतान् । (११) सर्वगतम् । (१२) सर्वगतः । (१३) सर्वत्रगम् | (१४) सर्वत्रगः | - ( १ - २ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अन्त' (७), 'आदित्य ' ( १ ) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । ( ३ ) गतः रसः यस्मात् तत् गतरसम्। ( ४ ) गता व्यथा यस्मात् ( यस्य हृदयात्) सः गतव्यथः । ( ५ ) गतः सङ्गः (सक्तिः) यस्मात् (यस्य हृदयात्) सः गतसङ्गः, तस्य गतसहस्य | ( ६ ) गताः (निवृत्ता:) संदेहाः यस्मात् (यस्य मनसः ) सः गतसंदेहः । (७) (विपद्धत्यै 'आगत' शब्दो दृष्टव्यः ) । (८) (चिग्रहपद्धत्यै 'असु' शब्दो दृष्टव्यः) । ( ९ ) मयि गतं (निवेशित) महतम, तेन मद्गतेन । ( १० ) मनसि गताः ( प्रविष्ठा : स्थिताः षा) मनोगताः, तान् मनोगतान् । ( ११-१२ ) सर्वेषु (वस्तुषु स्थलेषु च ) यत् गतं तत् सर्वंगतम्; सर्वेषु. ......यः गतः सः सर्वगतः । ( १३–१४ ) सर्वत्र गतम् (मविष्टम् ) सर्वनगम् ; सर्वत्र गतः (प्रविष्टः) सर्वत्रगः । गतासु - अगतासून्- [गताः (व्यावृत्ताः) असवः येषां ते गतासवः] न गतासवः अगतासवः, तान् अगतासून् । गति - (१) दुर्गतिम् । (२) प्राणापानगती । (३) भोगैश्वर्यगतिम् । (४) स्वर्गतिम् - ( १ ) दुष्टा गतिः दुर्गतिः, ताम् दुर्गतिम् । ( २ ) [ विग्रहपद्धत्यै 'अपान ' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । ( ३ ) [विग्रहपत्यै 'ऐश्वर्य' (१) शब्दो दृष्टव्यः] | ( ४ ) स्वर् (स्वर्ग प्रति गतिः) स्वर्गतिः, ताम् स्वर्गतिम् । गद्गद - सगद्गदम्-गद्गदेन (गद्गदितेन स्वरेण ) सहितम् । गन्तृ - गन्तासि - [विग्रहपडल्यै 'अस्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । गन्धर्व - गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसङ्गाः – (विग्रहपद्धत्यै 'असुर' शब्दो दृष्टव्यः) । गम्य – ज्ञानगम्यम् – ज्ञानेन गम्यम् ( प्राप्यम्) | गुडाका - (१) गुडाकेश । (२) गुडाकेशः । (३) गुडाकेशेन |-- ( १-३) [विग्रह- पद्धतिभ्यः ईश' (१-३) शब्दाः दृष्टव्याः] | । गुण - (१) गुणकर्मविभागयोः । (२) गुण कर्मविभागशः । (३) गुणकर्मसु । (४) गुणप्रवृद्धाः । (५) गुणभेदतः । (६) गुणभोक्तृ । (७) गुणसङ्ख्याने । (८) गुणसङ्गः । (९) गुणसंमूढाः । (१०) गुणातीतः । (११) गुणान्वितम् । (१२) निर्गुणम् | (१३) विगुणः |~~( १-३ ) [विपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (२९ - ३१ ) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ४ ) गुणैः प्रवृद्धाः गुणप्रवृद्धाः । ( ५ ) गुणानां भेदः गुणभेदः, तस्मात् गुणभेदतः । ( ६ ) गुणानां भोक्तृ गुणभोक्तृ | ( ७ ) गुणानां सङ्ख्यानम् गुणसङ्ख्यानम्, तस्मिन् गुणसङ्ख्याने। (८) गुणनों, गुणैः वा सङ्गः गुणसः । ( ९ ) गुणैः संमूढाः गुण- संमूढाः । (१०-११) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अतीत ' (१); 'अन्वित ' (२) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ] । ( १२ ) निर्गताः गुणाः यस्मात् तत् निर्गुणम् | ( १३ ) विगताः ( गुणाः यस्मात् सः विगुणः । गुणत्व - निर्गुणत्वात् - निर्गतः गुणाः यस्मात् सः निर्गुणः तस्य भावः निर्गुणत्वम् । गुणाभास – सर्वेन्द्रियगुणाभासम् सुर्वेन्द्रियाणां (सर्वेषां इन्द्रियाणां) गुणाभासम् ( गुणानां आभासम् तेषां आभासात्मकम् ) | 249 329. 330. गुह्य - राजगुह्यम् - राजभिः गुह्यम् ( गूहनीयम् ), गुह्यानां राजा वा 331. गुह्यतम-सर्बगुह्यतमम् सर्वेभ्यः गुह्येभ्यः अधिकतमम् । 332. गृह – पुत्रदारगृहादिषु- [विग्रहृपद्धत्यै 'आदि' (११) शब्दो दृष्टव्यः ] | गृहीत धृतिगृहीतया-त्या या गृहीता सा श्रुतिगृहीता, तया । गोचर - इन्द्रियगोचराः- [विग्रहपत्ये 'इन्द्रिय' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । गोपतृ - शाश्वतधर्मगोप्ता - शाश्वतधर्मस्य (शाश्वतः यः धर्मः सः शाश्वतधर्मः, तस्य ) गोप्ता ( रक्षयिता) | 333. 334. 335. 336. गोमुख– पणवानकगोमुखाः- पणवानकाञ्च गोमुखाश्च (वादिनविशेषाः), अथवा पण- वानकजातिविशेषाः गोमुखाः । 337. गोरक्ष्य-कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम्- (विग्रहपद्धत्यै 'कृषि' शब्दो दृष्टव्यः) । 338. 342. 343. Bhagavad gitā Word Index Pt. II -A (a ) गुरु (Noun) - देवद्विजगुरुप्राशपूजनम् - देवानां द्विजानां गुरूणां प्राज्ञानां च पूजनम् । ● 339. ग्राह-मूढमाहेण-मूढस्य (मूढपुरुषस्य) इव ग्राहः मूढग्राहः, तेन । 340. ग्राह्य – बुद्धिग्राह्यम् - बुद्धया ग्राह्यम् (बुद्धया एव न इन्द्रियैः इति भावः) । 341. ग्रीवा – कायशिरोप्रीवम् (विग्रहपद्धत्यै 'काय' शब्दो दृष्टव्यः) । 344. 345. 346. 347. ग्राम - (१) इन्द्रियामम् । (२) भूतप्रामम् । (३) भूतप्रामः । ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै ‘इन्द्रिय’ (४) शब्दो दृष्टव्यः] ( २-३ ) भूतानां ग्रामः ( समूहः) भूतप्रामः तम् भूतप्रामम् । चक्र - चक्रहस्तम्-चक्रं हस्ते यस्य सः चक्रहस्तः तम् । 1- 3 चक्षुष – (१) ज्ञानचक्षुषः । (२) ज्ञानचक्षुषा । (३) स्वचक्षुषा । ( १ ) ज्ञान (बुद्धिः) एव चक्षुः येषां ते ज्ञानचक्षुषः । ( २ ) ज्ञानं (बुद्धिः) एव चक्षुः ज्ञानचक्षुः, तेन ज्ञानचक्षुषा । ( ३ ) स्वस्य (आत्मनः) चक्षुः स्वचक्षुः तेन स्वचक्षुषा । चतुस् – (१) चतुर्भुजेन । (२) चतुर्विधम् । (३) चतुर्विधाः । (४) चातुर्वर्ण्यम् - ( १ ) चतुः भुजाः यस्य, यस्मिन् वा, तत् चतुर्भुजम्; तेन चतुर्भुजेन । ( २ ) चतुः विधाः यस्य तत् चतुर्विधम् तम् चतुर्विधम् । (३) चतुः विधाः येषां ते चतुर्विधाः । ( ४ ) चतुः वर्णाः यस्मिन् (तन्त्रे) तत् चातुर्वर्ण्यम, तम् चातुर्वर्ण्यम् ।
- - (१) अचरम् । (२) चराचरम् । (३) चराचरस्य । ( ४ ) सचराचरम् | – ( १)
(चरति इति चरम् ); न चरम् अचरम्। ( २-४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अचर' (१-३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | चर्या - ब्रह्मचर्यम्- ब्रह्मणः कृते ( वेदाध्ययनाय) विहिता या चर्या सा ब्रह्मचर्या, तस्याः भावः ब्रह्मचर्यम् (उर्ध्वरेतसत्वम् ) । चल – (१) अचलम् । (२) अचलः । (३) अचला । (४) अचलाम् । (५) अचलेन । --- ( १- ५ ) न चलम् (चलनशीलम् ) अचलम् ; न चलः अचलः; तमपि अचलम् । तेन अचलेन । न चला अचला, ताम् अचलाम् । 250 Secondary Word-Units 348. चलित चलितमानसः- चलितं मानसं यस्य सः । 349. चापल – अचापलम् न चापलम् ( चापलस्य अभाव:) | 350. चारिन् - नासाभ्यन्तरचारिणौ– (विग्रहपद्धत्यै 'अभ्यन्तर' शब्दो दृष्टव्यः) । 351. चिकीर्षु - प्रियचिकीर्षवः - प्रियं कर्तुं ये इच्छन्ति ते । 352. चित्त – (१) मचित्तः । (२) मचित्ताः । (३) यतचित्तस्य । ( १–२ ) मयि चित्तं, यस्य सः मचित्तःः येषां ते मञ्चित्ताः । सः यतचित्तः, तस्य यतचित्तस्य । ( ४ ) [विप्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (३७) शब्दो दृष्टव्यः] । 353. चित्तत्व – समचित्तत्वम् – समं ( संकल्पविकल्परहितं) चित्तम् समचित्तम् तस्य भावः समचित्तत्वम् । 354. 355. 356. चिर- अचिरेण न चिरेण ( विना बिलम्बेन) | 357. (४) यतचित्तात्मा । - ( ३ ) यतं चित्तं यस्य 358. 359. 360. 361. 362 363. चित्तेन्द्रियक्रिया – यतचित्तेन्द्रियक्रियः – यताः चित्तेन्द्रिय क्रियाः (चित्तस्य इन्द्रियाणां च क्रियाः) येन सः । 12 चिन्त्य - (१) अचिन्त्यम् । (२) अचिन्त्यः | – (१-२ ) न चिन्त्यम् (चिन्तनाय अयोग्यम्) अचिन्त्यम्; न चिन्त्यः अचिन्त्यः, तमपि अचिन्त्यम् | चेतस् – (१) अचेतसः । (२) अपहृतचेतसाम् । (३) अव्यक्तासचेतसाम् । (४) ज्ञानावस्थितचेतसः । (५) निर्विण्णचेतसा । (६) प्रसशचेतसः । (७) मय्यावेशित- चेतसाम् । (८) यतचेतसाम् । (१) युक्तचेतसः । (१०) लोभोपहृतचेतसः । (११) विचेतसः । (१२) सचेताः ।- ( १ ) चेतः न विद्यते येषु ते अचेतसः (मूढाः अस्थिर- चित्ताः वा) । ( २-४ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'अपहृत' (१), 'अव्यक्त' (५), 'अवस्थित' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (५) निर्विणं चेतः यस्य सः निर्विष्णचेताः तेन निविण्ण- चेतसा । ( ६ ) प्रसन्नानि चेतांसि येषां ते प्रसन्नचेतसः | ( ७ ) ( विग्रहपद्धत्यै 'आवेशित' शब्दो दृष्टव्यः) | ( ८ ) यतानि चेतांसि येषां ते यतचेतसः, तेषां यतचेतसाम् । ( १ ) युक्तानि चेतांसि येषां ते युक्तचेतसः । (१०) [विग्रहपद्धत्यै 'उपहृत' (१) शब्दो दृष्टव्यः] ( ११ ) बिगतानि चेतांसि येषां, येभ्यः वा, ते विचेतसः (विमूढाः) । ( १२ ) चेतसा सहितः सचेताः (प्रसन्नचित्तः संभूत्वा ) | चेष्टा - युक्त चेष्टस्य–युक्ताः चेष्टाः (कर्मेन्द्रियाणां व्यापाराः) यस्य सः युक्तचेष्टः, तस्य । चेल–चेलाजिनकुशोत्तरम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अजिन' (१) शब्दो दृष्टव्यः]। चैल– चैला जिन कुशोत्तरम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अजिन' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | चोदना - कर्मचोदना - [विग्रहपद्धत्यै 'कर्म' (६) शब्दो दृष्टव्यः] च्युत / थ्यु - अच्युत- च्युतिः यस्य न भवति सः अच्युतः । संबोधने विसर्गलोषः । · छ छिन्न / छिद् - (१) निधा: । (२) छिनसंशयः । (३) छिनाभ्रम् । ~ ( १ ) छिचः द्विषाभावः येषां ते छिन्नद्वैधा: । (२) छिन्नाः संशयाः यस्य सः छिन्नसंशयः । ( ३ ) छिनं अभ्रम् छिनाभ्रम् । 251 Hinttal é 364. छेद्य / छिद्-अच्छेद्यः न छेद्यः (छेदनशीलः) r 365. 366. 367. 368. 369 370 371. 372. 373. 374. Bhagavadgitā Word-Index Pt. II -A ( a ) 375. 376, 377. जगत् (१) जगत्पते । (२) जगन्निवास | - ( १ ) जगतः पतिः जगत्पतिः । संबोधने विसर्गलोपः। (२) जगतः निवासः ( निवासस्थानम् ) जगन्निवासः संबोधने विसर्गलोपः । V जघन्यगुणवृत्त - जघन्यगुणवृत्तस्थाः- जघन्यगुणवृत्ते जघन्यगुण निर्मित वृत्तं (जधन्यः गुण: जघन्यगुणः तेन निर्मित) वृत्तम् जघन्यगुणवृत्तम तस्मिन् ये स्थिताः (तमोगुण- प्रेरितं येषां चारित्र्यं ते ) । जघन्यगुणवृत्ति – जघन्यगुणवृत्तिस्थाः- जघन्यगुणवृत्तौ [ जघन्यगुणस्य (जधन्यः गुणः जधन्यगुणः तस्य ) वृत्तिः जघन्यगुणवृत्तिः तस्यां] ये स्थिताः ते (तमोगुणवृत्तिः येषां स्वभावः ते, तमोगुणप्रकृतयः इति यावत् ) | जरूस– स्थावरजङ्गमम् - स्थावरं च जज्ञमं च । जन- (१) जनसंसदि । ( २ ) जनाधिपाः । (३) जनार्दन । (४) स्वजनम् । ( १ ) , जनानां संसद् जनसंसद् तस्याम् जनसंसदि। ( २ ) जनानां अधिपाः जनाधिपाः । ( ३ ) (विग्रहपद्धत्यै 'अर्दन' शब्दो दृष्टयः) । ( ४ ) स्वस्य (आत्मनः) जनः स्वजनः, तम् स्वजनम् | जनक-जनकादयः - जनकः आदिः येषां ते । जन्म - (१) पुनर्जन्म । (२) सदसद्योनिजन्मसु । – ( १ ) पुनः जन्म पुनर्जन्म ( २ ) सदसयोनिषु (सद: असदश्व योनयः सदसधोनयः, तासु ) जन्मानि सदसधोनिजन्मानि, तेषु सदसद्योनिजन्मसु । जन्मकर्मफल- जन्मकर्मफलप्रदाम् – जन्मकर्मफलं [जन्म एव कर्मफलं (कर्मणः फलं)] या मददाति सा जन्मकर्मफलप्रदा, ताम्; अथवा यो जन्मकर्मफलं (जन्म येन भवति तादृशं कर्म यस्य फलं) या मददाति सा जन्मकर्मफलप्रदा, ताम् जन्मकर्म- फलप्रदाम् । जन्मबन्ध-जन्मबन्ध विनिर्मुक्ताः । --जन्मबन्धात् (जन्म एव बन्धः तस्मात्) विनिर्मुक्ताः | जन्ममृत्युजरा - जन्ममृत्युजरादुःखः- जन्ममृत्युजराः (जन्म च मृत्युश्च जरा च) एव दुःखानि जन्ममृत्युजरादुःखानि तैः । श्रीशङ्करानुमत विग्रहस्तु जन्म च मृत्युश्च जरा च दुःखानि च, जन्ममृत्युजरादुःखानि, तैः इति । जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष- जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् --(विप्रहपद्धयै 'अनुदर्शन' शब्दो दृष्टव्यः) । जप-जपयज्ञः - जपात्मकः यज्ञः जय - जयाजयो-जयः च अजयः (न जयः, पराजयः) च । 378. जरामरण – जरामरणमोक्षाय – जरामरणयोः (जरा च मरणं च तयोः) मोक्षः जरामरण- मोक्षः, तस्मै | 379. जस्र - अजस्रम्-न जस्रं (अन्तरं ) यस्मिन् तत् (निरन्तरम्) | 252 380. 381 382 383, Secondary Word-Units आत - (१) अजम् । (२) अजः । (३) अज्ञानजम् । (४) आत्मबुद्धिप्रसादजम् । (५) कर्मजम् । (६) कर्मजा । (७) कर्मजान् । (८) नित्यजातम् । (९) प्रकृतिजान् । (१०) प्रकृतिजैः । (११) संस्पर्शा: । (१२) सहजम् । (१३) स्वभावजम् । (१४) स्वभावजा । (१५) स्वभावजेन । (१-२ ) न कचित जातः इति अजः; तम् अजम् । ( ३-७ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अज्ञान' (१), 'आत्मबुद्धिप्रसाद', 'कर्मन्' (७-९) शब्दा: क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ४ ) नित्यं जातम् नित्यजातम् । (९-१० ) प्रकृतेः जाताः प्रकृतिजाः, तान् प्रकृतिजान्; तैः प्रकृतिजैः । ( ११ ) संस्पर्शात् जाता: संस्पर्शजाः । ( १२ ) सह (जन्मना सह) जातम् सहजम् । ( १३-१५) स्वभावात् जातम् स्वभाव- जमू; तेन स्वभावजेन; स्वभावात् जाता खभावजा | जाति - जातिधर्मा:- जातीनां (वर्णानां ) धर्माः । जागत् - (१) अज्ञानता । (२) अजानन्तः | – ( १ ) न जानाति इति अजानत, तेन अजानता । (२) न जानन्ति इति अजानन्तः । 386. 387. 388 जि (जयू) – ( १ ) धनञ्जय | ( २ ) धनञ्जयः । (३) समिर्तिजयः ।– ( १-२ ) धनं येन् जितम् सः धनजयः (अर्जुनः); | संबोधने विसर्गलोपः । ( ३ ) समिति जयति इति समितिंजयः । 1- 384 जित - (१) जितसङ्कोषाः । (२) जितात्मनः । (३) जितात्मा । (४) जितेन्द्रियः । (५) पुरुजित / – ( १ ) जिताः सहदोषाः (सङ्गात् ये जायन्ते ते दोषा: ) यैः ते जितसङ्गदोषाः । ( २-४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'आत्मन् (२१-२२), 'इन्द्रिय' ( १२ ) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | ( ५ ) पुरवः जिताः येन (पूर्वस्मिन्सङ्गामे) सः पुरुजित्, । 385. जीव – (१) जीवभूतः । (२) जीवभूताम् । (३) जीवलोके ।– (१२) जीवः भूतः (जीवत्वं येन स्वीकृतम् सः) जीवभूतः जीवभूता जीवस्वरूपा, ताम् जीवभूताम् । ( ३ ) जवा: (प्राणिनः) यस्मिन् लोके वसन्ति सः जीवलोकः तस्मिन् जीवलोके । जीवित – व्यक्तजीविताः- व्यक्तं जीवितं यैः ते । जेतृ - जेतासि — [विग्रहपद्धत्यै 'असु' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । श ( १ ) अज्ञः । (२) अज्ञानाम् /- (१-२ ) न जानाति इति अशः; 'अज्ञानाम्' इति षष्ठया: बहुवचनम् । 389. ( – (१) क्षेत्रशम् (२) क्षेत्रज्ञः -- (१-२) [विग्रहपद्धये 'क्षेत्र' (४-५) शब्दी दृष्टव्यो] । 390 ज्ञान - (१) अज्ञानम् । (२) अज्ञानेन । (३) अपहृतज्ञानाः । (४) ज्ञानगम्यम् । (५) ज्ञानचक्षुपः । (६) ज्ञानचक्षुषा । (७) ज्ञानतपसा । (४) ज्ञानदीपिते । (९) ज्ञानदीपेन । (१०) ज्ञाननिर्घृतकल्मयाः । (११) ज्ञानवेन | (१२) ज्ञानयशः । (१३) ज्ञानयज्ञेन । (१४) ज्ञानयोगेन। (१५) ज्ञानसशेन । (१६) ज्ञानसंछिन्नसंशयम् । (१७) ज्ञानाग्निः । (१८) ज्ञानावस्थितचेतसः । (१९) ज्ञानां सिना । (२०) मोघज्ञानाः | (२१) हृतज्ञानाः | ( १ २ ) न ज्ञानम् अज्ञानम्; तेन अज्ञानेन। ( ३-६ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अपहृत' (२), 'गम्य', 'चक्षुष' (१-२) शब्दाः क्रमेण दृथव्याः] | ( ७ ) ज्ञानं एवं तपः ज्ञानतपः, तेन ज्ञानतपसा (८) ज्ञानेन दीपितः (प्रज्वालितः) ज्ञानदापितः, 253 391. 392. 393 394. 395. 396 397 398 Bhagavadgitā Word-Index Pt. II -A (a ) तस्मिन् ज्ञानदीपिते। (९) ज्ञानं एव दीपः ज्ञानदीपः तेन ज्ञानदीपेन। ( १० ) ज्ञानेन निर्घृतकल्मषाः (निर्धूतं कल्मषं यैः ते) । ( ११ ) ज्ञानं एव लवः ज्ञानलबः, तेन ज्ञानलवेन । ( १२ १३ ) ज्ञान एव यज्ञः ज्ञानयज्ञः तेन ज्ञानयज्ञेन । ( १४ ) ज्ञानं एवं योगः, शानेन योगः वा, ज्ञानयोगः; तेन ज्ञानयोगेन । ( १५ ) ज्ञानस्य सङ्गः ज्ञान- सङ्गः, तेन ज्ञानसज्ञेन । ( १६ ) ज्ञानेन संछिन्नसंशयः (संछिनाः संशयाः यस्य सः) ज्ञानसं छिन्नसंशयः, तम् ज्ञानसं छिन्नसंशयम् | ( १७-१९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अग्नि' (३), 'अवस्थित', 'असि' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] | ( २० ) मोघं (निरर्थक) ज्ञानं येषां ते मोषज्ञानाः । ( २१ ) हृतं ज्ञानं येषा ते हृतज्ञानाः । ज्ञानयोग - ज्ञानयोगव्यवस्थितिः । - ज्ञानयोगे (ज्ञानं एव योगः, ज्ञानेन योगः वा, ज्ञानयोगः तस्मिन्) व्यवस्थितिः । ज्ञानविज्ञान - ज्ञानविज्ञाननाशनम् – ज्ञान विज्ञानयोः (ज्ञानं च विज्ञानं च तयोः) नाशनम् (नाशकारणम्) | ज्ञानविज्ञानतृत - ज्ञान विज्ञानतृप्तात्मा - [विग्रहपद्धयै 'आत्मन्' (२३) शब्दो दृष्टव्यः] | ज्ञानानि - ज्ञानाग्निदग्धकर्माणम् – ज्ञानाग्निना (ज्ञानं एव अग्निः ज्ञानाशिः तेन) दग्ध- कर्मा (दग्धं कर्म यस्य सः) ज्ञानाग्निदग्धकर्मा, तम् । ज्योतिस्— अन्तर्ज्योतिः- [विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर्' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । ज्वर - बिगतज्वरः - विगतः ज्वरः यस्मात् सः । त तख - (१) तत्त्वदर्शिनः । (२) तत्त्वदर्शिभिः । (३) तत्त्ववित् / – ( १-२ ) तत्त्वं यैः दृश्यते ते तत्त्वदर्शिनः, तैः तत्त्वदर्शिभिः । ( ३ ) तत्त्वं यः वेत्ति सः तत्त्ववित् | तस्वशानार्थ- तत्त्वज्ञानार्थ दर्शनम् तत्त्वज्ञानार्थस्य [तत्त्वज्ञानस्य (तत्त्वस्य ज्ञानम् तत्त्वज्ञानम् तस्य) अर्थः (फलं, प्रयोजनं वा) तत्त्वज्ञानार्थः तस्य] दर्शनम् (आलोचनम्) । 2 399 तस्वार्थ- अतत्त्वार्थवत्-न तत्त्वार्थवत् (तत्त्वमयः यः अर्थः तद्वत् ) । 400. तथा- तथापि तथा सति अपि । 401. तद् - (१) तत्परम् । (२) तत्परः । (३) तत्परायणाः । (४) तत्प्रसादात् । (५) तत्स- मक्षम्। (६) तदनन्तरम् । (७) तदर्थम् । (८) तदर्थीयम् । (९) तदात्मानः । (१०) तद्बुद्धयः । (११) तद्विदः (१२) तनिष्ठाः – ( १-२ ) तस्य परम्, परः वा तत्परम् तत्परः वा । ( ३ ) तदेव परायणं (परं अयनं ) येषां भवति ते तत्प- रायणाः । ( ४ ) तस्य प्रसादः तत्प्रसादः तस्मात् तत्मसादात् । (५) तस्य (?) समक्षम् तत्समक्षम्। (श्रीशङ्करस्तु 'तत्' शब्द: क्रियाविशेषणार्थः 'तथा' शब्दस्य अर्थेन प्रयुक्तः इति मनुते ) । (६-९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अनन्तर', 'अर्थ' (१३), 'अर्थीय', 'आत्मन्' (२४) शब्दाः कमेण दृष्टव्याः ] । (१०) तस्मिन् (गता अनुस्यूता 254 402. 403. 404. 405. 406. Secondary Word-Units वा) येषां बुद्धयः ते तद्बुद्धयः । ( ११ ) तो ( क्षेत्रक्षेत्रशी) ये विदन्ति ते तद्विदः | ( १२ ) तस्मिन् निष्ठा (अभिनिवेश:) येषां ते तनिष्ठाः । 411 412. 413. 414. 415. तद्भाव- तद्भावभावितः - तद्भावः (तस्मिभावः) भावितः (स्मर्यमाणतया अभ्यस्त :) येन सः । तन्द्रित – अतन्द्रितः न तन्द्रितः (तन्द्रया अभिभूतः) | तपस् - (१) ज्ञानतपसा । (२) तपोयज्ञाः । (३) यशतपसाम् । (४) यज्ञतपः क्रियाः । (५) यज्ञदानतपःकर्मः । (६) यशदानतपःक्रियाः । - ( १ ) [ विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' (७) शब्दो दृष्टव्यः] ( २ ) तपांसि यज्ञाः येषां ते तपोयज्ञाः । ( ३ ) यज्ञानां तपसां च यज्ञतपसाम् । (४-६) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'क्रिया' (४), 'कर्मन्' (३७), 'क्रिया' (५) शब्दा: क्रमेण दृष्टव्याः] | तपस्क – अतपस्काय -न तपस्कः (तपः परायणः) अतपस्कः, तस्मै । तप् - (१) परंतप (२) परंतपः - (१-२ ) परान्, (विपक्षीभूतान्) तापयति इति परंतपः। संबोधने विसर्गलोषः । 407 408. तामस 409. तीक्ष्ण 410. तमस् - तमोद्वारैः- तमसः (नरकस्य, दुःखमोहात्मकस्य) द्वाराणि तमोद्वाराणि, तेः । तामस प्रियम् - तामसस्य (तमः प्रधानप्रकृतेः) भियम् । कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः ।– ( विग्रहपद्धत्यै अत्युष्ण शब्दो दृष्टव्यः) । तुल्य - (१) तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः । (२) तुल्यनिन्दास्तुतिः । (३) तुल्यप्रियाप्रियः |-- ( १ ) ( विग्रहपद्धत्यै 'आत्मसंस्तुति' शब्दो दृष्टव्यः) | ( २ ) तुल्ये निन्दा च स्तुतिय • यस्य दृष्ट्या सः तुल्यनिन्दास्तुतिः । ( ३ ) (विपद्धत्यै 'अमिय' शब्दो दृष्टव्यः) । तृप्त – (१) आत्मतृप्तः । (२) नित्यतृप्तः |-- ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (७) शब्दो दृष्टव्यः] । (२) नित्यं (सर्वकाले ) तृप्तः नित्यतृप्तः | तृष्णासङ्ग तृष्णासङ्गसमुद्भवम् - तृष्णासज्ञात् (तृष्णायाः, तृष्णया वा, सङ्गः तृष्णासङ्गः, तस्मात् ) समुद्भवः यस्य तत् । 2 तेजस् (१) तेजोराशिम् । (२) खतेजसा । —तेजसः राशिः तेजोराशिः तम् तेजो- राशिम् । ( २ ) स्वस्य (आत्मनः) तेजः स्वतेजः, तेन स्वतेजसा । तेजोश-तेजोशसम्भवम्-तेजोशात् (तेजसः अंश तेजोशः, तस्मात् ) सम्भवः यस्य तत् । व्यक्त – (१) व्यक्तजीविता: (२) त्यत्तसर्वपरिग्रह -( १ ) (विग्रहपद्धल्यै 'जीवित' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) त्यत: सर्वपरिग्रहः ( सर्वेषां वस्तूनां परिग्रहः) येन सः व्यक्त- सर्वपरिग्रहः । 416. त्याग – (१) कर्मफलत्यागः । (२) त्यागफलम् । (३) सर्वकर्मफलव्यागम् | - ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'कर्मफल' (१) शब्दः दृष्टव्यः] | ( २ ) त्यागस्य (त्यागात् संभवनीयम् ) फलम् त्यागफलम् । (३) सर्वकर्मफलानां (सर्वेषां कर्मणां फलानि सर्वकर्मफलानि, तेषां) त्यागः सर्वकर्मफलत्यागः, तम् सर्वकर्मफलत्यागम् । 255 417. 418 419 420. 421. 422. 423. Bhagavadgitā Word-Index Pt. II -A (a ) त्यागिन - (१) अत्यागिनाम् । (२) कर्मफलत्यागी । ( १ ) न त्यागिनः अत्यागिनः तेषाम् अत्यागिनाम् । (२) [विग्रहपद्धयै 'कर्मफल' (२) शब्दः दृष्टव्यः] | वय - (१) लोकत्रयम् | ( २ ) लोकत्रये - ( १-२ ) त्रयाणां लोकानां समाहारः लोकत्रयम् । तस्मिन् लोकत्रये । त्रयी- त्रयीधर्मम् - नय्या ( वेदत्रयेन) विहितः धर्मः श्रीधर्मः ( कर्मानुष्ठानम्), तम् त्रयीधर्मम् । धि - (१) त्रिधा । (२) त्रिविधम् । (३) त्रिविधः । (४) त्रिविधा। (५) धर्म्यम् । (६) त्रैविद्याः - ( १ ) त्रिभिः रीतिभिः त्रिधा। (२-४) त्रयो विधाः यस्य सः त्रिविधः; तत् त्रिविधम् श्रयः विधाः यस्याः सा त्रिविधा । ( ५ ) त्रयीषु ये धर्माः तद्वत्त्वम् त्रैधर्म्यम् | त्रयाणां होत्रादीनां वेदत्रयविहितानां धर्माणां समाहारः त्रिधर्मम् तदेव त्रैधर्म्यम् इति तु आनन्दगिरिः । ( ६ ) तिस्रः विद्याः (ऋग्यजुःसामाः) ये अधीयन्ते, विदन्तीति बर, ते त्रैविद्याः । बैगुण्य – (१) गुण्यविषयाः, (२) निस्रैगुण्यः - ( १ ) त्रैगुण्यं ( त्रयाणां गुणानां कर्मफलसम्बन्धलक्षणः समाहार: ) विषयः येषां ते वैगुण्यविषयाः । ( २ ) निर्गतं गुण्यं (त्रिभिः गुणैः सम्बन्धः) यस्मात् सः नित्रैगुण्यः (निष्कासः) | बैलोक्य - त्रैलोक्यराज्यस्य —– त्रैलोक्यस्य ( त्रयाणां लोकानां समाहारः त्रैलोक्यम्, तस्य) राज्यम् त्रैलोक्य राज्यम् तस्य । त्वत् (युष्मद् ) – (१) त्वत्प्रसादात् । (२) त्वत्समः । (३) त्वदन्यः । (४) त्वदन्येन ।— ( १ ) तव प्रसादः त्वत्प्रसादः तस्मात् त्वत्प्रसादात् । ( २ ) तव समः त्वत्समः । ( ३-४) त्वत्तः अन्यः त्वदन्यः; तेन त्वदन्येन । द 424. दक्षिण - (१) अदक्षिणम् । (२) दक्षिणायनम् | - ( १ ) न दीयते दक्षिणा यस्मिन् सः अदक्षिणः, तम् अदक्षिणम् | ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अयन' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | दुग्धकर्मन्- ज्ञानामिदग्धकर्माणम् – (विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञानाग्नि' शब्दो दृष्टव्यः) । 426. दम्भ - (१) दम्भमानमदान्विताः, (२) दम्भार्थम् (३) दम्भाहकारसंयुक्ताः – ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अन्चित' शब्दो (३) दृष्टव्यः] | ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] । ( ३ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अहक्कार' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 425. 427. दम्भित्व-अदम्भित्वम् --न दम्भित्वम् (दम्भिवस्य अभावः) । 428. दंष्ट्रा- दंष्ट्राकरालानि - [विग्रहपद्धत्यै 'कराल' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 429. दर्शन - ( १ ) तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् । (२) दर्शनकाङ्क्षिणः - ( १ ) (विग्रहपद्धत्यै 'तत्त्व- ज्ञानार्थ' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'काङ्क्षिन्' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] | 430. दार्शन - (१) तत्त्वदर्शिनः । ( २ ) तत्त्वदर्शिभिः । (३) समदर्शिनः । – ( १ - २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'तत्त्व' (१-२) शब्दी दृष्टयौं) । ( ३ ) समं ये पश्यन्ति ते समदर्शिनः । 431. दशन- दशनान्तरेषु । - [विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | 256 432. 433 434. 435. 436. दिव्य - दिव्याने कोद्यतायुधम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अनेक' (६) शब्दो दृष्टव्यः] । दिव्यगन्ध – दिव्यगन्धानुलेपनम् (विग्रहपद्धत्यै 'अनुलेपन' शब्दो दृष्टव्यः) । 438. दिव्यमाल्याम्बर- दिव्यमाल्याम्बरधरम् - दिव्यमाल्याम्बराणि (दिव्यानि माल्यानि अम्बराणि च ) येन धृतानि सः दिव्यमाल्याम्बरधरः तम् । 437. 439. दिव्याभरण- अनेकदिव्याभरणम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अनेक' (१) शब्दो दृष्टब्यः] । 440. दीप- ज्ञानदीपेन- [विग्रहपद्धत्ये 'ज्ञान' शब्दो (१) दृष्टव्यः] | 441. दीपित - ज्ञानदीपिते- [विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' (८) शब्दो दृष्टव्यः] | 442. दीत - दीप्तविशालनेत्रम्- दीप्तानि विशालानि नेत्राणि यस्य सः दप्तिविशालनेत्रः, तम् । 443. दीप्तहुताश- दीप्तहुताशवक्तम्-दीप्तहुताशवत् (दीप्तश्वासी हुताशश्च दीप्तहुताशः तद्वत् ) वक्तुं यस्य सः दीप्तहुताशवक्तः तम् । 444. F दीप्तानलार्क–दीप्तानलार्क युतिम्- दांप्तानलार्कयोः (अनलश्च अर्कच अनलाक; दीप्तौ अनलाकों दीप्तानलाओं; तयोः) इव द्युतिः यस्य सः दीप्तानलार्कयुतिः तम् । 445. दीप्तिमत्- सर्वतोदीप्तिमन्तम्- सर्वतः दीप्तिमान् सर्वतोदीप्तिमान्, तम् । दीर्घ- दीर्घसूत्री- दीर्घ सूत्रयितुं शीलं अस्य इति दीर्घसूत्री । 446. Secondary Word-Units दा - शीतोष्णसुखदुःखदाः - शीतोष्णसुखदुःखानि [शीतोष्णैः (शीतैश्च उष्णैश्य एसरौंः) (जन्यमानानि ) सुखदुःखानि (सुखानि च दुःखानि च ) ये प्रयच्छन्ति ते । दान – (१) दानक्रियाः । (२) यज्ञदानतपः कर्म (३) यज्ञदानतपः क्रियाः । -( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'क्रिया' शब्दो (२) दृष्टव्यः] | ( २ ) [विग्रहपद्धत्ये 'कर्मन्' शब्दो (३७) दृष्टव्यः] | ( ३ ) [विपद्धये 'क्रिया' शब्दो (५) दृष्टव्यः] | दारा - पुत्रदादिषु - [विग्रहपद्धयै 'आदि' (११) शब्दो दृष्टव्यः] ॥ दाह्य – अदाह्मन दाह्यः (दहनयोग्यः) । दुराचार - सुदुराचार:- सुतरां दुराचारः (दुष्टं आचरणं यस्य सः) । 448. दुर्ग- सर्वदुर्गाणि - सर्वाणि दुर्गाणि (विषमस्थानानि, संकटानि वा ) । 447. दुर्दर्श - सुदुर्दर्शम् - सुतरां दुर्दर्शम् (दुःखेन दृश्यते, दृष्टिपथं याति, इति वा) । दुर्लभ - सुदुर्लभ:-सुतरां दुर्लभः (दुःखेन लभ्यते इति ) | दुष्करसुदुष्करम्-सुतरां दुष्करम् (दुःखेन क्रोयते इति ) | दुष्कृत - सुकृतदुष्कृते – सुकृतं [सुष्टु कृतं (सत्कर्म)] च दुष्कृतं [दुष्टं कृतं (दुष्कर्म ) ] च । दुष्ट – (१) दुर्गतिम्; (२) दुर्बुद्धेः; (३) दुर्मतिः; (४) दुर्मेधाः; (६) दुष्कृताम् (७) दुष्कृतिः -- ( १ ) [विग्रहपद्धयै 'गति' (१) शब्दो दृष्टव्यः] ( २ ) दुष्टा बुद्धिः यस्य सः दुर्बुद्धिः, तस्य दुर्बुद्धेः । ( ३ ) दुष्टा मतिः यस्य सः दुर्मतिः । (५) दुर्योधनः; 449. 450. 451. 452. 453. ( ४ ) दुष्टा मेधा येषां ते दुमधाः । ( ५ ) दुष्टा युद्धनीतिः यस्य सः दुर्योधनः । ( ६-७ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कृ' (१३), 'कृतिन्' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यों] । 454. दुद्द् – (१) इष्टकामधुक् । (२) कामधुक | - (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'इष्ट' ( ३ ), 'काम' (१०) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 257. B.G.I.17 Bhagavadgi Word-Index PM. I-A ( ) 455. दुःख-(१) जन्ममृत्युजरादुःखैः । (२) दुरत्यया। (२) दुरासदम्। (४) दुर्निप्रदम्। (५) दुर्निरीक्ष्यम् (२) दुईभतरम् । (७) दुष्पूरम्। (८) दुष्पूरेण । (२) दुष्प्रापः । (१०) दुःखयोनयः । (११) दुःखसंयोगवियोगम् । (१२) दुःखलु। (१३) दुःखान्तम् । (१४) दुःखालयम्। (१५) सर्वदुःखानाम्। (१६) सुखदुःखानाम्। (१७) सुख दुःखे ।-(१-३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'जन्ममृत्युजरा'‘अस्या', 'आसद' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (४) दुःखेन निग्रहः क्रियते यस्य तत् दुर्निग्रहम् । (५) दुःखेन् यत, निरीक्ष्यते तत् दुर्निरीक्ष्यम् । (६) दुःखेन लभ्यम् दुर्लभम्, दुर्लभस्य अन्यस्य अपेक्षया दुर्लभम् , दुर्लभतरम्। ( ७-८ ) दुःखेन यः पूर्यते सः दुष्पूरः, तम् दुष्पूरम् । तेन दुष्पूरेण । (५) दुःखेन यः प्राप्यते सः दुष्प्रापः। (१० ) दुःखानां योनयः (उपतिस्थानानि) दुःखयोनयः। (११) दुःखेन यस्य संयोगवियोगौ (संयोगश्च वियोगश्च) भबतः तत् दुःखसंयोगवियोगम्। (१२) दुःखान् हन्तीति दुःखहा । (१३-१४ ) [विप्रहपद्धतिभ्यां 'अन्त’ (११), ‘आलय’ (१ ) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यो] । (१५) सर्वेषां दुःखानाम् सर्वदुःखानाम्।(१६) सुखानि च दुःखानि च सुखदुःखानि, तेषां सुखदुःखनाम्।(१७) सुखं च दुःखं च सुखदुःखे । 456. दुःखशोकामय-दुःखशोकामयप्रदाः—दुःखशोकामयान् [दुःखशोकाः (दुःखानि च शोकाश्च) एव आमयाः दुःखशोकामयाः, तान्] ये प्रयच्छन्ति ते। +57. दुःखसुख-(१) समदुःखसुखम् । (२) समदुःखसुखः ।-(१-२ ) समानि दुःख सुखानि (दुःखानि च सुखानि च) यस्य (मनसि) सः समदुःखसुखः; तम् समदुःखसुखम् । 458. दूर-दूरस्थम्–दूरे स्थितम् । +59. इढ–(१) दृढनिश्चयः । (२) दृढव्रताः ।१ ) दृढः निश्चयः यस्य सः दृढनिश्चयः । (२) दृढानि मतानि येषां ते दृढव्रताः। 460. दृष्ट–(१) दृष्टपूर्वम् । (२) विधिदृष्टः ।(१) पूर्व दृष्टम् दृष्टपूर्वम्। (२) विधिना दृष्टः विधिदृष्टः (विधिवाक्यैः निर्दिष्टः)। 461. दृष्टपूर्व–(१) अदृष्टपूर्वम् । (२) अदृष्टपूर्वाणि ।–१-२ ) यत् पूर्वं न दृष्टं तत् अदृष्टपूर्वम् । ग्रनि...न दृष्टानेि तानि अदृष्टपूर्वाणि । 462. देव-(१) अधिदैवम् । (२) आदिदेवम्। (३) आदिदेवः। (४) देवदेव।-(५) दैव देवस्य। (६) देवद्विजगुआमाज्ञपूजनम्। (9) देवभोगान् । (८) देवयजः । (९} देवर्षिः । (१०) देवर्षीणाम् । (११) देवचर । (१२) देवव्रताः। (१३) देवेश ।- (१-३ ) [विप्रहपद्धतिभ्यः 'अधि' (२), 'आदि' (६-७) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (४-५) देवानां दैवः देवदेवः; तस्य देवदेवस्य । संबोधने विसर्गलोपः । (६) (विप्रपद्धत्यै ‘गुड़ी' शब्दो दृष्टयः)। ( ) बेंचमां भोगाः देवभोणः, तान् दैव भोगान् ।(८) देवान् ये यजन्ति ते देवयजः। ( ९-१९ ) [बिभ्रद्वपद्धतिभ्य ‘सिं’ (१-१) हाब्दी गेण दृष्टव्य]।(११) देवानां वरः देवघर; संबोधने विसर्गलोपः । (१३).देवानां तुएँ ये मतानि आचरन्ति ते देवव्रताः । (१३ ) [विग्रहपद्धत्यै ‘ईश (४) शब्दो दृष्टव्यः] 258 463 .464. देश - हृद्देशे शे-हृत् एव देशः हृदः देशः वा हृदेशः तस्मिन् । 465. 466. Secondary Word-Units देवतां - (१) अधिदेवतम् (२) अन्यदेवताः- [विप्रहपद्धतिभ्यो 'अ' (१), 'अन्य' (४) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । 478 देशकाल – अदेशकाले – ( देशव कालच एतयोः समाहारः देशकालः), न देशकालः अदेशकालः (अविहितदेशकालः), तस्मिन् । १ देह - (१) आत्मपरदेदेषु । (२) देहभृत् । (३) देहमृता । (४) देहभृताम् । (५) देह- समुद्भवान् | – ( १ ) [विग्रहपद्धये 'आत्मन्' (८) शब्दो दृष्टव्यः] | ( २-४ ) देहं बिभर्ति इति देहभृत; तेन देहभृता; 'देहभृताम्' इति षष्ठयाः बहुवचनम् । ( ५ ) देहात् समुद्भवः येषां ते देहसमुद्भवाः, तान् देहसमुद्भवान् । 467 468. 469. 470. 471. 472. छुति - दीप्तानलार्क द्युतिम् (विप्रहपद्धत्यै 'दीप्तानलार्क’ शब्दो दृष्टव्यः) । 473. धौ-यावापृथिव्योः- द्यौः पृथिवी च द्यावापृथिव्यौ, तयोः । 474. द्रव्य –मव्ययज्ञाः – द्रव्यमयाः (द्रव्याणि येषु हुयन्ते ते) यज्ञाः । 475. द्रुपद - द्रुपदपुत्रेण - द्रुपदस्य पुत्रः द्रुपदपुत्रः, तेन । 476. 477. 480. वेहान्तर-देहान्तरप्राप्तिः– देहान्तरस्य (अन्यः देहः देहान्तरः, तस्य ) माप्तिः । देहिक - पौर्वदेहिकम्- पूर्वदेहेन (पूर्वो देहः पूर्वदेहः, तेन) यस्य सम्बन्धः तत् । देहिन्— सर्वदेहिनाम् सर्वेषां देहिनाम् । दोष - (१) निर्दोषम् । (२) सदोषम् | - ( १ ) निर्गतः दोषः यस्मात्, न विद्यते दोषः यस्मिन् वा, तत् निर्दोषम् । ( २ ) दोषेण सहितम् सदोषम् । २ दौर्बल्य - हृदयदौर्बल्यम्-हृदयस्य, हृदये स्थितं वा दीर्बल्यम् (दूषितं बलं यस्य सः दुर्बलः तस्य भावः). द्रोण - भीष्मद्रोणम मुखतः - भीष्मः द्रोणश्च येषु प्रमुखत्वेन स्थितौ (तान्कुरुन् पश्य) । द्रोह - (१) अद्रोहः । ( २ ) मित्रद्रोहे | - ( १ ) न द्रोहः (द्रोहस्य अभावः ) । ( २ ) मित्रस्य द्रोहः मित्रद्रोहः, तस्मिन् मित्रद्रोहे । इन्ड् (१) द्वन्द्वमोहेन । ( २ ) द्वन्द्वातीतः । (३) निन्द्रः - ( १ ) द्वन्द्वाजातः मोहः • वन्द्रमोहः, तेन द्वन्द्वमोहेन । ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अतीत' (२) शब्दः दृष्टव्यः] | ( ३ ) निर्गताः द्वन्द्वाः यस्मात् सः निर्द्वन्द्वः । 479 द्वन्द्वमोह-द्वन्द्वमोहनिर्मुक्ताः – द्वन्द्वमोहात् (द्वन्द्वाजातः मोहः द्वन्द्वमोहः तस्मात् ) निर्मुक्ताः । द्वार- -( १ ) तमोद्वारैः । (२) नवद्वारे । (३) सर्वद्वाराणि । (४) सर्वद्वारेषु । (५) स्वर्ग- द्वारम् । ( १ ) तमसः द्वाराणि तमोद्वाराणि, तैः तमोद्वारैः । ( २ ) नवद्वाराणि यस्य, यस्मिन् वा सः नवद्वारः तस्मिन् नवद्वारे ( ३-४ ) सर्वाणि द्वाराणि सर्व- द्वाराणि तेषु सर्वद्वारेषु । (५) स्वर्गस्य द्वारम् स्वर्गद्वारम् । 481. द्वि-द्विविधा - द्वे विधे यस्याः सा । 259 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) 482. द्विज - (१) देव द्विजगुरुप्राज्ञपूजनम् । (२) द्विजोत्तम /- (१-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'गुरु', 'उत्तम' (६) शब्दो क्रमेण दृष्टव्य] । 483. द्विधाभाव- छिन्नद्वेधाः - छिन्नः द्विधाभावः येभ्यः, यैः वा, ते । 484 द्वेष- रागद्वेषौ - रागध असौ द्वेषश्च । 485. 486. 487. 488 489. 490. 491. 492 493. 494. 495 द्वेष्ट - अद्वेध – न द्वेष्टा (अन्यस्य द्वेषं करोति इति ) । द्वेष्य - सुहन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु - [विग्रहपद्धत्ये 'अरि' ( ३ ) शब्दो दृष्टव्यः] | ध धन - ( १ ) धनञ्जय | ( २ ) धनञ्जयः | ( ३ ) धनमानमदान्विताः । -( १-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'जि(जय्)' (१-२) शब्दौ दृष्टव्यौ] । ( ३ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अन्वित' (४) शब्दो दृष्टव्यः] । धनुस् - धनुर्ध: - धनुः धारयतीति । धर्म - (१) अधर्मस्य । (२) अधर्मम् । (३) अधर्मः । (४) कुलधर्माः । (५) जातिधर्माः । (६) त्रयाँधर्मम् । (७) त्रैघर्म्यम् । (८) धर्मकामार्थान् । (९) धर्मक्षेत्रे । (१०) धर्म- संमूढचेताः । (११) धर्मसंस्थापनार्थाय | (१२) धर्मात्मा । (१३) धर्माविरुद्धः । (१४) परधर्मः । (१५) परधर्मात् । (१६) सर्वधर्मान् । (१७) साधर्म्यम् । (१८) स्वधर्मम् । (१९) स्वधर्मः । (२०) स्वधर्म | – (१-३) न धर्मः अधर्मः; तम् अधर्मम्; तस्य अधर्मस्य । (४९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कुल' ( ३ ), 'जाति', 'त्रयी', 'श्र' (५), ‘अर्थ’ (१५), 'क्षेत्र' (६), शब्दाः अनुक्रमेण दृष्टव्याः] | ( १० ) धर्मेण संमूढ- चेताः (संमूह चैतः यस्य सः) धर्मसमूढचेताः । ( ११ ) धर्मस्य संस्थापन (एव) अर्थः धर्मसंस्थापनार्थः, तस्मै धर्मसंस्थापनार्थाय । (१२-१३) [विग्रहपद्धत्ये 'आत्मन्' (२५) 'अविरुद्ध' शब्दी अनुक्रमेण दृष्टव्यौ] (१४-१५) परेषां धर्मः परधर्मः; तस्मात् परधर्मात । (१६ ) सर्वे धर्माः सर्वधर्माः, तान् सर्वधर्मान् । (१७) समानाः धर्माः समानधर्माः तेषां भावः साधर्म्यम् | ( १८-२० ) स्वस्य (आत्मनः, फुलस्य, जातेः वा) धर्मः स्वधर्मः; तम् वधर्मम् तस्मिन् स्वधर्मे । धर्म्य-धर्म्यामृतम् - [विपद्धये 'अमृत' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । घा - (१) अष्टधा । (२) त्रिधा । (३) बहुधा | - ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अष्ट' 'त्रि' (१) शब्दौ कमेण दृष्टव्यौ]। ( ३ ) बहुभिः रीतिभिः, प्रकारैः वा, बहुधा । धारणा -योगधारणाम् – योगाय कृता, योगस्य अशीभूता वा धारणा योगधारणा, ताम् । धी – स्थितधी:- स्थिता (दृढीभूता) घी: (प्रज्ञा ) यस्य सः | घृ (१) दिव्यमाल्याम्बरधरम् । (२) धनुर्धरः । (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'दिव्य- माल्याम्बर', 'धनुस्', शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । धृति – (१) धृतिया । (२) त्युत्साहसमन्वितः - ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'गृहीत', 'उत्साह' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 260 Secondary Word-Units 496. ध्यानयोग-ध्यानयोगपरः – (ध्यानं एवं योगः, ध्यानेन वा योगः) ध्यानयोगः तस्मिन् तत्परः (तत्परत्वेन कर्तव्यं यस्य सः) ध्यानयोगपरः । श्रीशङ्करस्तु ध्यान (आत्मस्वरूप- चिन्तनं) योगः (आत्मस्वरूपविषये एव एकामीकरणं) च, तौ ध्यानयोगी परत्वेन कर्तव्यो यस्य सः इति । 497 ध्वज - कपिध्वजः- ( विग्रहपद्धत्ये 'कपि' शब्दो दृष्टव्यः) । ध्रुव – अध्रुवम्-न ध्रुवम् (अस्थिरम् ) । 498. न 499. Nos. of the Primary Compound Word-Units having this as one of its component parts :-1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 30, 37, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 62, 63, 64, 67, 68, 69, 85, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 100, 101, 103, 104, 105, 128, 129, 130, 132, 138, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 145, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180, 181, 182, 183, 187, 188, 189, 190, 191, 216, 252, 259, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 274, 279, 280, 282, 284, 285, 286, 287, 288, 289, 290, 291, 292, 294, 295, 296, 298, 299, 301, 302, 303, 338, 339, 343, 344, 345, 346, 349, 355, 356, 357, 359, 361, 362, 363, 364, 365, 383, 392, 394, 395, 396, 406, 414, 415, 416, 417, 418, 419, 420, 421, 422, 423, 429, 430, 431, 432, 435, 436, 437, 438, 439, 440, 442, 443, 444, 445, 446, 447, 448, 449, 450, 451, 452, 453, 454, 455, 456, 457, 458, 459, 465, 466, 467, 477, 478, 480, 482, 483, 486, 488, 489, 490, 491, 492, 493, 494, 495, 498, 499, 500, 504, 514, 515, 524, 525, 526, 1779, 1784. 500 नन्दन – कुरुनन्दन - [विग्रहपद्धत्यै 'कुरु' (२) शब्दों दृष्टव्यः] | 501. नभस-वभःस्पृशम् –नभः स्पृशति इति नभःस्पृशः तम् ।
- In the case of this secondary word-unit, the entry Nos. of the primary com-
pound word-units, of which it forms a part, are alone cited here, as no useful purpose would be served by repeating more than 200 units. Their methods of dissolution have been shown as against the respective other members of the compound words forming those units because I consider those places more appropriate for doing so. 261 Bhagavadgitā Word-Index Pt. II -A (a ) .502. नमस नंमोनमः -- नमः नमः ( पुनः पुनर्नमनम् ) | 503. नर - ( १ ) नरपुङ्गव । (२) नराधमान् । (३) नराधमाः (४) नराधिपम् ।- ( १ ) नरेषु, नराणां वा, पुशवः (श्रेष्ठः) नरपुशवः | ( २-४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अघम' (१२) 'अधिप' (२) शब्दाः कमेण दृष्टव्याः] । नरलोक-नरलोकबीरा:- नरलोके (नराणां लोकः नरलोकः तस्मिन्) वीराः (वीर- पुरुषाः ) 1. 504. 505 506 507 508. नव-नवद्वारे- [विप्रहपद्धत्यै 'द्वार' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | नष्ट – नष्टात्मानः- [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (२६) शब्दो दृष्टव्यः] | नाद - सिंहनादम् - सिंहस्य इव नादः सिंहनादः तम् | नाना - (१) नानाभावान् | ( २ ) नानावर्णाकृतीनि । (३) नानाविधानि | - ( १ ) नाना (विविधाः) भावाः नानाभावाः; तान् नानाभावान् । (२) (विग्रहपद्धत्यै "आकृति' शब्दो दृष्टव्यः) । ( ३ ) नाना (विविधाः) विधाः येषां तानि नानाविधानि । नानाशस्त्र – नानाशस्त्रमहरणाः- नानाशस्त्राणि [नाना (विविधानि ) शाणि] महरन्ति इति । 509. 510. नाम नामयज्ञैः- नाना एव ये यशाः (न वस्तुतः) ते नामयज्ञाः, तैः । 511. नाश - ( १ ) अभिकमनाशः । (२) बुद्धिनाशः । (३) बुद्धिनाशात् 1 – ( १ ) अभि- क्रमस्य नाशः अभिक्रमनाशः । ( २-३ ) बुद्धेः (विवेकबुद्धेः) नाशः बुद्धिनाशः; तस्मात् बुद्धिनाशात् । 512. नाशन – ज्ञानविज्ञाननाशनम् – (विग्रह पद्धत्यै 'ज्ञानविज्ञान' शब्दो दृष्टव्यः) । 513. नाशिन्—–अनाशिनः—न नाशिनः (नाशवन्तः, नाशशीलाः वा ) । 514. नासा-नासाभ्यन्तरचारिणौ – (विग्रहपद्धस्ये 'अभ्यन्तर' शब्दो दृष्टव्यः) । 515. नासिका नासिकाप्रम्- (विग्रहृपद्धत्यै 'अन' (३) शब्दो दृष्टव्यः) | 516. निकेत-अनिकेतः - निकेतं न विद्यते यस्य सः । 517. निग्रह-दुर्निग्रहम् – (विमहपद्धत्यै 'दुःख' (४) शब्दो दृष्टव्यः) । 518. १ नित्य - (१) अध्यात्मनित्याः । (२) अनित्यम् । (३) अनित्याः । (४) नित्यजातम् । (५) नित्यतृप्तः । (६) नित्ययुक्तस्य । (७) नित्ययुक्तः । (४) नित्ययुक्ताः । (९) नित्य- वैरिणा। (१०) नित्यसत्त्वस्थः । (११) नित्यसन्न्यासी । (१२) नित्यसर्वंगतस्थाणुः । (१३) नित्याभियुक्तानाम् । – ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अध्यात्म' (२) शब्दो दृटव्यः] । ( २ - ३ ) न नित्यम् अनित्यम्; न नित्याः अनित्याः । (४-५ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'जात' (८), 'तृप्त' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टब्यौ] । ( ६-८) नित्य (सदा) युक्तः नित्य- युक्तः; तस्य नित्ययुक्तस्य; ते नित्ययुक्ताः । ( ९ ) नित्यं (सर्वकालस्य) बैरिन् नित्य- वैरिन्, तेन नित्यवैरिणा । ( १० ) नित्यं सत्त्वे स्थिताः नित्यसत्त्वस्थाः । ( ११ ) नित्यं (सर्वकालस्य) सन्न्यासी नित्यसन्न्यासी ( १२ ) नित्यः सर्वगतः स्थाणु नित्यसर्वगतस्थाणुः । ( १३) (विग्रहपद्धत्ये 'अभियुक्त' शब्दो दृष्टव्यः) । 519, नित्यत्व - अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम्- (विप्रपद्धत्यै 'अध्यात्मज्ञान' शब्दो दृशन्यः) । 262 Secondary Word-Units निद्रा (१) निद्रालस्यममादोत्थम् । (२) प्रमादालस्यनिद्राभिः /- (१-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'आलस्य' (१-२) शब्दौ दृष्टव्यौ] | 520. 521 निधन – अव्यक्तनिधनानि [विग्रहपद्धत्यै 'अव्यक्त' (१) शब्दो दृष्टव्यः]। 522. निम्बात्मसंस्तुति - तुल्यनिन्दास्मसंस्तुतिः - (विग्रहपद्धत्यै 'आत्मसंस्तुति' शब्दो दृष्टव्यः) | 523. निन्दास्तुति तुल्यनिन्दास्तुतिः - [विग्रहपद्धत्यै 'तुल्य' (२) शब्दो दृष्टव्यः] 524. निमित्त - निमित्तमात्रम् - निमित्तं मात्रम् (निमित्तं एव) । 525. नियत - (१) नियतमानसः । (२) नियतात्मभिः । (३) नियताद्वाराः । (४) स्वभाव- नियतम् - ( १ ) नियतं मानसं यस्य सः नियतमानसः । ( २-३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'आत्मन्' (२७) 'आहार' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । (४) स्वभावेन (स्वस्य भावः स्वभावः, तेन, स्वप्रकृतिना) नियतम् स्वभावनियतम् । 526. निरत - स्वकर्मनिरतः - स्त्रक में (स्वस्य कर्म स्वकर्म, तस्मिन् ) निरतः | 527, निरीक्ष/ ईक्ष् + नि-दुर्निरीक्ष्यम् - [विप्रहपद्धत्यै 'दुःख' शब्दो (५) दृष्टव्यः] ॥ 528. निर्गत – (१) निरमिः । (२) निरहङ्कारः । (३) निराशीः । (४) निराश्रयः । (५) निराहारस्य । (६) निर्गुणत्वात् । (७) निर्गुणम् । (८) निर्दोषम् | (९) निन्द्रः । (१०) निर्ममः । (११) निर्मलत्वात् । (१२) निर्मलम् । (१४) निर्योगक्षेमः । (१५) निर्विकारः (१६) निर्वैरः । (१३) निर्मानमोहाः । (१७) निबैगुण्यः । (१८) निःस्पृहः । – ( १-९ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अग्नि' (४), 'अहङ्कार' (४), 'आशा' (१), 'आश्रय' (१) 'आहार' (२) 'गुणस्व', 'गुण' (१२), 'दोष' (१), 'द्वन्द्व' (३) शब्दाः क्रमेण हटव्यः ] ( १० ) निर्गतं ममत्वं यस्मात् सः निर्ममः | ( ११ १२ ) निर्गतः मलः यस्मात् तत् निर्मलम् तस्य भाषः निर्मलत्वम्; तस्मात् निर्मलत्वात् । (१३) निर्गती मानमोहभावी येभ्यः ते निर्मानमोहाः । ( १४ ) निर्गता योगक्षेमस्य (अप्राप्तस्य प्रापणं योगः, प्राप्तस्य रक्षणं क्षेमम् तयोः समाद्दारः योग- क्षेमम् तस्य) स्पृहा यस्मात् (यस्य हृदयात्) सः निर्योगक्षेमः | ( १५ ) निर्गतः विकारः यस्मात्सः निर्विकारः । (१६) निर्गतः वैरभावः यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः निर्वैरः । ( १७ ) [विग्रहपद्धत्यै 'वैगुण्य' (२) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( १८ ) निर्गता स्टद्दा यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः निःस्पृहः | · 529. निर्देश्य – अनिर्देश्यम्-न निर्देश्यम् (निर्देशयोग्यम् ) । 530. निर्धूतकरमष- ज्ञाननिर्धूतकल्मषाः- [विपद्धत्यै 'ज्ञान' शब्दो (१०) दृष्टव्यः] । 531. निर्मुस-द्वन्द्वमोहनिर्मुक्ताः- (विप्रहपद्धत्यै 'द्वन्द्वमोह' शब्दो दृष्टव्यः) । निर्वाण - (१) निर्वाणपरमाम् । (२) ब्रह्मनिर्वाणम् / - ( १ ) निर्वाणं (मोक्षः) परमा निष्ठा यस्याः सा निर्वाणपरमा, ताम्। ( २ ) ब्रह्मणि निर्वाणम् ब्रह्मनिर्वाणम् तम् ब्रह्मनिर्वाणम् (ब्रह्मणि शान्तिः, ताम् ) । 532.
निर्विण्ण-निर्विष्णचेतसा - [विग्रहपद्धत्ये 'चेतस्' (५) शब्दो दृष्टव्यः] निवात-निवातस्थ:- निवाते (निर्गतः वातः यस्मात् सः निवातः तस्मिन् देशे) स्थितः ।.. 263 533. 534. Bhagavad gita Word Index Pt. II -A (a ) 535 निवास- जगशिवास - [विग्रहपद्धत्यै 'जगत्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 536. निश्चय - (१) आसुरनिश्चयान् । (२) कृतनिश्चयः । (३) दृढनिश्रयः । – ( १-३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'आसुर', 'कृ' (१०), 'दृढ' (२) शब्दाः कमेण दृष्टव्यः] | 537 निश्चित - सुनिश्चितम् - सुष्टुनिश्चितम् (दृढत्वेन अभिप्रेतम्) | 538. निषूदन- केशिनिषूदन-केशिनामदैत्य विशेषः तस्य निषूदनः (संहर्ता) केशि निषूदनः; संबोधने विसर्गलोपः , 539. निष्ठ- तनिष्ठा:- [विग्रहपद्धत्यै 'तद्' (१२) शब्दो दृष्टव्यः] । · 541. 540. निःश्रेयस - निःश्रेयसकरी- [विग्रहपद्धत्ये 'कृ' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] | नीच - अतिनीचम्- [विग्रहपद्धत्यै 'अति' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । नृ -तृलोके-नृणां लोकः नृलोकः तस्मिन् । 542. 543. 544. 545 नेष – (१) दीप्तविशालनेत्रम् | ( २ ) बहुवक्त्रनेत्रम् । (३) शशिसूर्यनेत्रम् । (१) विग्रहपद्धत्यै 'दीप्त' शब्दो दृष्टव्यः । ( २ ) बहूनि वक्त्रानि नेत्राणि च यस्य सः बहुवक्त्रनेत्रः तम् बहुवक्त्रनेत्रम्। ( ३ ) शशिसूर्यौ (शशी च सूर्यः च ) यस्य नेत्रे भवतः सः शशिसूर्यक्षेत्र: तम् शशि सूर्यनेत्रम् | नैष्कर्म्य - नैष्कर्म्य सिद्धिम् नैष्कर्म्यस्य (निर्गतं कर्म यस्याः (स्थितः सा स्थितिः नैष्कर्म्य; तस्य) सिद्धिः नैष्कर्म्यसिद्धिः, ताम् । न्याय – अन्यायेनन न्यायः अन्यायः (न्यायस्य विपर्यासः) तेन । प 546. पक्ष - मित्रारिपक्षयोः- [विग्रहपद्धत्यै 'अरि' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | 547. पणवानक–पणवानकगोमुखाः- (विग्रह पद्धत्यै 'गोमुख' शब्दो दृष्टव्यः) । 548 पति - ( १ ) जगत्पते । (२) पृथिवीपते । (३) प्रजापतिः । (४) महीपते । – ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै ‘जगत्’ (१) शब्दो दृष्टव्यः] | ( २ ) पृथिव्याः पतिः पृथिवीपतिः पृथिवी- पते इति संबोधने । ( ३ ) मजानां पतिः प्रजापतिः । ( ४ ) मझाः पतिः महीपतिः; महीपते इति संबोधने । 549. पत्र-पद्मपत्रम्-पद्मस्य पत्रम् | 550. पद - ब्रह्मसूत्रपदैः - ब्रह्मसूत्राणां (ब्रह्मप्रतिपादकानि, ब्रह्मणः सूचकानि वा सूत्राणि ( वेदवाक्यानि) तेषां) पदैः (शब्दैः) । 551. पद्म - पद्मपत्रम् - (विमदपद्धत्यै 'पत्र' शब्दो दृष्टव्यः) । 552 पर - (१) अपरम् । (२) अपरस्परसम्भूतम् । (३) अपरा। (४) अपराणि । (५) अपरान् । (६) अपरे । (७) आत्मपरदेहेषु । (८) तत्परम् । (९) तत्परः । (१०) ध्यानयोगपरः | (११) परधर्मः । (१२) परधर्मात् । (१३) परंतप । (१४) परंतपः । (१५) मत्परम् । (१६) मत्परः । (१७) मत्पराः । (१८) स्वर्गपराः । (१, ३, ४-६ ) न परम् अपरम्; न परा अपरा; न पराणि अपराणि न पराः अपरे; तान् अपरान्। (२, ७-१४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अपर', 'आत्मन्' (८), 'तद्' (१-२), 'ध्यानयोग', 'धर्म' 264 553 परम - (१) कामोपभोगपरमाः । (२) निर्वाणपरमाम् । (३) परमात्मा । (४) परमेश्वर । (५) परमेश्वरम् । (६) परमेष्वासः । (७) मत्कर्मपरमः । (४) मत्परमः । (९) मत्परमाः |-- ( १-६ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'कामोपभोग', 'निर्वाण' (१), 'आत्मन्' (२८), ‘ईश्वर’ (३-४), 'इष्वास' (१) शब्दा: क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ७ ) मध्कर्म (मदर्थं कर्म ) यस्य परमः पुरुषार्थः सः सत्कर्मपरमः | (८-९ ) अहं परमः ( परा गतिः) यस्य सः मत्परमः | मत्परमाः इति प्रथमाबहुवचनम् । परम्परा - परम्पराप्राप्तम्-परम्परया प्राप्तम् । पराजित- अपराजितः न पराजितः (कदापि ) | परायण - (१) कामक्रोधपरायणाः । (२) तत्परायणाः । (३) प्राणायामपरायणाः । (४) मत्परायणः । (५) मोक्षपरायणः । (६) श्रुतिपरायणाः - ( १-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'काम' (१), 'तद्' (३) शब्दों क्रमेण दृष्टव्यौ]। (३) प्राणायामे [प्राणानां आयामे (निरोधे) ] ये परायणाः (तत्परं अयनं मन्यन्ते, तस्मिन् आसक्ति- पूर्वकं प्रवृत्ताः) ते प्राणायामपरायणाः । ( ४ ) मयि (मां प्राप्तु) यः परायणः सः मत्परायणः । ( ५ ) मोक्षे यःपरायणः सः मोक्षपरायणः । ( ६ ) श्रुत्यां (श्रवणे ) ये परायणाः ते श्रुतिपरायणाः । 554. 555 556. Secondary Word-Units (१४-१५), 'तप्' (१-२) शब्दाः अनुक्रमेण दृष्टव्याः] । ( १५-१७ ) अहमेव यस्य परं (परा शक्तिः) तत् मत्परम् (अनादि ब्रह्म) इति रामानुजः अहं परः (पुरुषार्थः) यस्य सः मत्परः; अहं... येषां ते मत्पराः । (१८) स्वर्ग एव परः ( पुरुषार्थः) येषां ते स्वर्गपराः । 557, परिग्रह - अपरिग्रह-न परिग्रहः (परिग्रहस्य अभावः) । 558. परिचर्या - परिचर्यात्मकम् - [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मक' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 559. परित्यागिन - (१) शुभाशुभपरित्यागी । (२) सर्वारम्भपरित्यागी । -( १ ) शुभाशुभे (शुभं अशुभं च) येन परित्यक्ते सः शुभाशुभपरित्यागी; ( २ ) सर्वारम्भाः ( सर्वाः आरम्भाः) येन परित्यक्ताः सः सर्वारम्भपरित्यागी। 560. परिमेय - अपरिमेयाम्-न परिमेया अपरिमेया, ताम्। 561. परिहार्य - अपरिहार्ये-न परिहार्यः अपरिहार्यः, तस्मिन् । 562- 563 564. 565. 566. 567 पर्यन्त - सहस्रयुगपर्यन्तम्- सहस्रयुगानां (युगानां सहस्रम् सहस्रयुगाः तेषाम् ) यावदन्तो भवति तावत् । पर्याप्त - अपर्याप्तम्-न पर्याप्तम् । पलायन – अपलायनम्न पलायनम् (स्थैर्यम्) | पा (पिब्) - (१) ऊष्मपाः । (२) सोमपाः । - ( १ ) (विपद्धत्यै 'ऊष्म' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) सोमं (सोमरसं) पिबन्ति इति सोमपाः । (पाणी च पादौ च ) यस्य (शरीरे ) पाणि-शस्त्रपाणयः - शस्त्राणि पाणिषु येषां ते ।. पाणिपाद - सर्वतः पाणिपादम् - सर्वतः पाणिपाद सः सर्वतःपाणिपादः तम् । 265 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) 568. पाण्डव पाण्डवानीकम्पाण्डवानां अनीकम् (सैन्यम्) | 569. पाण्डु– पाण्डुपुत्राणाम्-पाण्डोः (धृतराष्ट्रस्य ज्येष्टभ्राता पाण्डुनामकः तस्य ) पुत्राः पाण्डुपुत्राः, तेषाम् । 570. पाष - अपात्रेभ्यः -न पात्राणि अपात्राणि, तेभ्यः | 571. पाद - बहुबाहूरूपादम्- (विप्रहपद्धत्यै 'उ' गाब्दो दृष्टव्यः) | पान - उदपाने (विग्रहपद्धत्यै 'उदन्' शब्दो दृष्टव्यः) । 572. 573 पाप - (१) पापकृत्तमः । (२) पापयोनथः । (३) पूतपापाः । ( ४ ) सर्वपापेभ्यः | (५) सर्वपापैः - ( १ ) (विपद्धत्यै 'कृ' (१५) शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) पापाः (अधमाः) योनयः (उत्पत्तिस्थानानि) यषां ते पापयोनयः । ( ३ ) पापेभ्यः पूताः पूतषापा: । (४-५ ) सर्वाणि पापानि सर्वपापानि, तेभ्यः सर्वपापेभ्यः, तैः सर्वपापैः । पाप्मन- महापाप्मा -महान् पाप्मा (पापकर्मकृत्) । 574. 575. पिण्डोदकक्रिया – उप्तपिण्डोदकक्रियाः - लुप्ताः पिण्डोदकक्रियाः [पिण्डक्रिया: (पिण्डै: याः क्रियन्ते साः क्रियाः) उदकक्रियाः (उदकेन याः क्रियते साः क्रियाः) च] येषां ते । 576. पितृ - पितृव्रताः - पितॄणां सुष्ठये ये व्रतानि कुर्वन्ति, अनुतिष्ठन्ति वा ते । 577. पुण्य - (१) पुण्यकर्मणाम् । (२) पुण्यकृतान् । (३) पुण्यकृताम् । ( ४ ) पुण्यफलम् — ( १–३ ) [विप्रहपद्धतिभ्यः कर्मन् (३२), 'कृ' (१६-१७) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । ( ४ ) पुण्यस्य फलम् पुण्य फलम् । 578 579 580 581. 582. 583 584 585. 586. 587. पुत्र - (१) कुन्तिपुत्रः । (२) द्रुपदपुत्रेण । (३) पाण्डुपुत्राणाम् । (४) पुत्रदारगृहादिषु । (५) सूतपुत्रः । – ( १-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कुन्ति', 'द्रुपद', 'पाण्डु', 'आदि' (११) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । (५) सूतस्य (ब्राह्मण्यां क्षत्रियेन उत्पादितः पुरुषः • सूतः तस्य) पुत्रः सूतपुत्रः । पुनरावृत्ति – अपुनरावृत्तिम्-न पुनरावृत्तिः (पुनः आवृत्तिः) अपुनरावृत्तिः, ताम् । पुनर् - (१) पुनर्जन्म । (२) पुनरावर्तिनः (१- २ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'जन्म' (१), 'आवर्तिन्' शब्दौ दृष्टव्यौ] । पुनच नरपुशवः - [विग्रहपद्धत्यै 'नर' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] | पुरु–पुरुजित्- [विग्रहपद्धत्यै 'जित' (५) शब्दो दृष्टभ्यः ) | पुरुष – (१) पुरुषर्षभ । (२) पुरुषव्याघ्र । ( ३ ) पुरुषोत्तम । (४) पुरुषोत्तमम् । (५) पुरुषोत्तमः - ( १ ) [विमइपद्धत्यै 'ऋषभ' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] ( २ ) पुरुषेषु व्याघ्रः इव पुरुष व्याघ्रः; संबोधने विसर्गलोपः। (३५) [विपद्धत्यै 'उत्तम' (७-९) शब्दाः क्रमेण हटव्याः] | पूजन- देवद्विजगुरुप्राशपूजनम्- (विग्रहपद्धत्यै 'गुरु' शब्दो दृष्टव्यः) । पूजा-पूजा हौं- (विग्रहपद्धत्यै 'अई' शब्दो दृष्टव्यः) । पूत- पूतपापा:- [विपद्धत्यै 'पाप' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । पूर्-(१) दुष्पूरम् । (२) दुपूरेण | - ( १-२ ) ( विपद्धत्यै दुःख (८) शब्दो दृष्टब्यौः] । 266 . 588 589. 590. 591. 592 593. 594. 595 596 597 598 599 Secondary Word-Units पूर्व - (१) दृष्टपूर्वम्; (२) पूर्वाभ्यासेन (३) पौर्वदेहिकम्- ( १-३ ) [विपद्धतिभ्यः 'दृष्ट' (१), 'अभ्यास' (२), 'देहिक' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । पूर्वक - प्रीतिपूर्वकम् - प्रीतिः पूर्वभूमिका यस्यां क्रियापद्धयां तया पद्धत्या पृथक् – (१) पृथग्विधम् (२) पृथग्विधान् (३) पृथग्विधाः – (१- ३ ) पृथक् विधा यस्य तत् पृथग्विधम् पृथक् विधाः येषां ते पृथग्विधाः; तान् पृथग्विधान् । पृथग्भाव - भूतपृथग्भावम् भूतानां पृथग्भावः [पृथक् भावः (व्यक्तित्वेन अस्तित्वं)] भूतपृथग्भावः तम् । पृथिवी - (१) द्यावापृथिव्योः । (२) पृथिवीपते ।– ( १-२ ) [विप्रहपद्धतिभ्यां ‘म’ 'पति' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] | पैशुन-अपैशुनम्-न पैशुनम् (पररन्भस्य प्रकटीकरणम्) प्रकाश - अप्रकाशः ---न प्रकाशः (प्रकाशस्थ अभावः) । प्रकृति - (१) प्रकृतिजन् । (२) प्रकृतिजैः । (३) प्रकृतिसंभवान् । (४) प्रकृतिसंभवाः; (५) प्रकृतिस्थः; (६) प्रकृतिस्थानि – ( १ - २ ) [विपद्धतिभ्यां 'जात' (९-१०) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ]। ( ३-४ ) प्रकृतेः येषां संभवः (उत्पत्तिः) भवति ते प्रकृति- संभवाः, तान् प्रकृतिसंभवान् | ( ५-६ ) प्रकृत्यां स्थितः प्रकृतिस्थः तस्यां च स्थितानि प्रकृतिस्थानि । प्रजा - प्रजापतिः - [विग्रहपद्धत्यै 'पति' (३) शब्दो दृष्टव्यः] | प्रशा - ( १ ) प्रज्ञावादान् । (२) स्थितप्रशस्य । (३) स्थितप्रज्ञः । – ( १ ) प्रशाप्रेरिताः बादाः प्रज्ञावादाः, तान् प्रशावादान् | ( २ - ३ ) स्थिता प्रज्ञा यस्य सः स्थितप्रज्ञः; तस्य स्थितप्रशस्य | प्रतिकार - अप्रतिकारम् । न प्रतिकारं यः करोति सः अप्रतिकारः तम् । प्रतिष्ठा - (१) अचलप्रतिष्ठम् । ( २ ) अप्रतिष्ठम् । (३) अप्रतिष्ठः । – ( १ ) (विप्रह- पद्धत्यै ‘अचल' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ - ३ ) न प्रतिष्ठा विद्यते यस्य सः अप्रतिष्ठः; न प्रतिष्ठा... डा... यस्य तत् अप्रतिष्ठम् । प्रत्यक्ष – प्रत्यक्षावगमम् ।—प्रत्यक्षं यस्य अवगमो भवति तत् । प्रत्युपकार - प्रत्युपकारार्थम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१६) शब्दो दृष्टव्यः] । 600. 601. 602. प्रद/दा + प्र - (१) जन्मकर्मफलप्रदाम् । (२) दुःखशोकामयप्रदाः । (३) बीजप्रदः । - ( १–२ ) (विग्रहृपद्धतिभ्यां 'जन्मकर्मफल', 'दुःखशोकामय' शब्दो दृष्टव्यौ ) । ( ३ ) बीजं यः प्रददाति (निवेशयति) सः । 603, प्रदाय / दा + प्र–अमदाय न प्रदाय । 604. 605 प्रदिग्ध - रुधिरप्रदिग्धान्-बधिरेण प्रदिग्धाः (कलुषीकृताः) रूधिरमदिग्धाः, तान् । प्रभव – (१) सङ्कल्पप्रभवान् । (२) स्वभावप्रभवैः - ( १ ) सङ्कल्पेभ्यः प्रभवः (उत्पत्तिः) येषां ते सङ्कल्पप्रभावाः, तान् सङ्कल्पप्रभवान् । (२) स्वभावात् प्रभवः (उत्पत्तिः) येषां ते स्वभावप्रभवाः, तैः स्वभावप्रभवैः | 267 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) 606 प्रभाव - (१) अप्रतिमप्रभावः । (२) यत्प्रभावः । - ( १ ) (विग्रहपद्धत्ये 'अप्रतिम' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) ये प्रभावाः ( उपाधिकृता शक्त्यः ) यस्य सः ( कीदृशाः प्रभावाः अस्य इति भावः) । प्रमाद - (१) निन्द्रालस्यप्रमादोत्यम; (२) प्रमादमोही । (३) प्रमादालस्यनिद्राभिः ।- ( १ ) [विग्रहपत्ये 'आलस्य * (१) शब्दो दृष्टव्यः] | ( २ ) प्रमादच असौ मोहव प्रमादमोहौ। ( ३ ) [विग्रहृद्धयै 'आलस्य' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । प्रमुख - मीष्मद्रोणप्रमुखतः- (विग्रह पद्धले 'द्रोण' शब्दो दृष्टव्यः) | प्रमेय - (१) अप्रमेयस्य । (२) अप्रमेयम् । (१-२ ) न प्रमेयम् (प्रमायाः विषयः भवितुमयोग्यम्) अप्रमेयम्; न प्रमेयः अप्रमेयः तस्य अप्रमेयस्य । प्रयत - मयतात्मनः । - [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (२९) शब्दो दृदन्यः] प्रयाण- प्रथाणकाले – [विग्रहपद्धत्यै 'काल' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 612. प्रलय - प्रलयान्ताम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अन्त' (१२) शब्दो दृष्टव्यः ] | 613. प्रवाल - विषयमवालाः - विषयाः प्रवालाः (बालपत्राणि) यासाम् ताः । प्रवीर-कुरुप्रवीर- [विग्रहपद्धत्यै 'कुम' (३) शब्दो दृष्टव्यः] | प्रवृत्ति अप्रवृत्तिः - न प्रवृत्तिः (प्रवृत्त्याः अभावः) । प्रवृद्ध– गुणप्रवृद्धा:- [विग्रह पद्धत्ये 'गुण' (४) शब्दो दृष्टव्यः] | 614. 615. 616. 617. प्रव्यथित - प्रव्यथितान्तरात्मा – (विग्रहपद्धत्यै 'अन्तरात्मन्' शब्दो दृष्टव्यः) । 618 प्रशान्त – (१) प्रशान्तमनसम् । (२) प्रशान्तात्मा । -( १ ) मशान्तं मनः यस्य सः प्रशान्त मनाः, तम् प्रशान्तमसम् । ( २ ) [ विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (३०) शब्दो दृष्टव्यः]। 619. प्रसक - -भोगेश्वर्य प्रसक्तानाम्- [विग्रहपद्धत्यै 'ऐश्वर्य' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | 620. 621. 607 608. 609. 610 611. 622 623 624. प्रसन्न – (१) प्रसन्नचेतसः । (२) प्रसन्नात्मा | - (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'चेतस' (६), 'आत्मन्' (३१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यों] । प्रसाद - ( १ ) तत्प्रसादात् । ( २ ) त्वत्प्रसात् । (३) मत्प्रसादात् । (४) मनःप्रसादः । (५) व्यासप्रसादात्। - ( १-२ ) ( विग्रहपद्धतिभ्यां 'तद्' (४), 'त्वत्' (१) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यो]। ( ३ ) मम प्रसादः मत्मसादः तस्मात् मत्प्रसादात् । (४) मनसः प्रसादः । ( प्रसन्नत्वम् ) मनःप्रसादः । ( ५ ) व्यासस्य (महाभारतकर्तुः) प्रसादः व्यासप्रसादः तस्मात् व्यासप्रसादात् । प्रहरण – नानाशस्त्रप्रहरणाः – (विग्रहृपद्धत्यै 'नानाशस्त्र' शब्दो दृष्टव्यः) । प्राश - देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनम् – (विग्रहपद्धत्यै 'गुरु' शब्दो दृष्टव्यः) प्राण - (१) प्राणकर्माणि । (२) माणापानगती । (३) प्राणापानसमायुक्तः । (४) प्राणा- पानौ । (५) मद्रमाणाः । (६) मनः प्राणेन्द्रियक्रियाः (१४) [विपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (३३), अपान ( १, २, ३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ५ ) मद्रताः मयि (वासुदेवे परमात्मनि वा ) गताः (आवेशिताः) प्राणाः येषां ते । ( ६ ) [विग्रहपद्धत्ये 'इन्द्रिय' (१३) शब्दो दृष्टव्यः] 268 Secondary Word-Units, 625 प्राणायाम - प्राणायामपरायणाः - [विग्रहपद्धत्यै 'परायण' (३) शब्दों दृष्टव्यः] | प्राप् (आप् + प्र ) - दुष्पापः - [विग्रहपद्धत्यै 'दुःख' (९) शब्दों दृष्टव्यः] । 627. प्राप्त / आप् + प्र- परम्पराप्राप्तम्- (विग्रहपद्धयै 'परम्परा' शब्दो दृष्टव्यः) । 628. प्राप्य / आप् + प्रअमाप्यन प्राप्य 626. 629. प्राप्ति --देहान्तरमाप्तिः– (विग्रह पद्धत्यै 'देहान्तर' शब्दो दृष्टव्यः) । 630. प्रिय - (१) अप्रियम् । (२) तामसप्रियम् । (३) तुल्यप्रियाप्रियः । (४) प्रियकृत्तमः । (५) प्रियचिकीर्षवः । (६) प्रियहितम् । (७) सात्त्विकप्रियाः । -( १ ) न प्रियम् अप्रियम् । (२-५ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'तामस', 'अप्रिय', 'कृ' (१८), 'चिकीर्षु' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] ( ६ ) मियं हितं ( हितकरं ) च तयोः समाहारः प्रिय- हितम् । ( ७ ) सात्त्विकानां (सत्त्वप्रधानप्रकृतीनां) प्रियाः सास्विकप्रियाः । 631. प्रीत- प्रीतमनाः -- प्रीतं मनः यस्य सः । 632. 633. 634, प्रीति - प्रीतिपूर्वकम् (विग्रहपद्धत्यै 'पूर्वक' शब्दो दृष्टव्यः) | प्रेप्सु - कर्मफलप्रेप्सुः - [विग्रहपद्धत्यै 'कर्मफल' (३) शब्दो दृष्टव्यः] | प्लव – ज्ञानलवेन - [विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' (११) शब्दो दृष्टव्यः] | 635. फल - (१) कर्मफलम् । (२) कर्मफले । (३) त्यागफलम् । (४) पुण्यफलम् । (५) फल- हेतवः । (६) फलाकाङ्क्षी । (७) शुभाशुभफलैः । (१४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (१०-११) 'त्याग' (२), 'पुण्य' (४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] | ( ५ ) फले हेतुः येषां ते फलहेतवः ( ६ ) (विग्रहपद्धत्यै 'आकाङ्क्षिन्' शब्दो दृष्टव्यः) । (७) शुभाशुभ: [शुभानि अशुभानि (न शुभानि) च शुभाशुभानि, तैः] फलैः शुभाशुभफलैः । फलप्रेप्सु - अफलपेप्सुनान फलप्रेप्सुः (फलं प्रेप्सते इति) अफलमेप्सुः तेन । 637. फलाकाडिझन्– अफलाकाङ्क्षिभिः-न फलाकाङ्क्षिण: (फलानि आकाङ्क्षन्ति इति ) अफलाकाङ्क्षिणः, तैः । 636. 638. 639. बन्ध --कर्मबन्धम् – [विग्रहपडल्यै 'कर्मन्' (१३) शब्दो दृष्टव्यः] । बन्धन – (१) कर्मबन्धनः । (२) कर्मबन्धनैः | - (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कर्मन्' ( १२, १४) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । बन्धु - सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु -- [विग्रहपद्धयै 'अरि' (३) शब्दो दृष्टव्यः] 640. 641. बढ़ – योगबलेन-योगेन प्राप्तं बलम् योगबलम् तेन । 642. बहु - (१) बहुधा । (२) बहुबाहुरूपादम्। (३) बहुमतः । (४) बहुवक्त्रनेत्रम् | (५) बहुविधाः । (६) बहुशाखाः । (७) बहुदरम् /- ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'धा' (३), 'उरु' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो]। ( ३ ) बहुमतः [ बहु मतः (मानदृष्टया अवलोकितः)] । (४) [विग्रहपद्धत्यै 'नेत्र' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | ( ५ ) बहुवः विधाः येषां ते 269. 643. 644. 645. 646. 647 648. 649. 650. Bhagavadgita Word-Index Pt. II -A ( a ) बहुविधाः । ( ६ ) बहवः शाखाः यासी ताः बहुशाखाः । (७) [विप्रहपद्धत्ये 'उदर' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । बहुदंष्ट्रा-बहुदंष्ट्राकरालम्- [विग्रहपद्धत्यै 'कराल' (२) शब्दः दृष्टव्यः] । बहुल – (१) क्रिया विशेषबहुलाम् । (२) बहुलायासम् । – (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां ‘क्रियाविशेष', 'आयास' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] | बान्धव – स्वबान्धवान्– स्वस्य (आत्मनः) बान्धवाः स्वबान्धवाः, तान् । बाहु - (१) अनन्तबाहुम् | (२) बहुबाहूरूपादम्। (३) महाबाहुः । (४) महाबाहो । (५) सहस्रबाहो। – ( १ २ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अनन्त' (१), 'उक' शब्दी क्रमेण दृष्टयौ] ( ३-४ ) महान्ती बाहू यस्य सः महाबाहुः; महाबाहो इति संबोधने । ( ५ ) सहस्राः (असंख्येयाः) ब्राइवः यस्य सः सहस्रबाहुः; सहस्रबाहो इति संबोधने । बाह्रदरवक्वनेत्र - अनेक बाहूदरवक्त्रनेत्रम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अनेक' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । बाह्य - बाह्यस्पर्शेषु- बाह्याच ते स्पर्शाश्च (शब्दादयो विषयाः) बाह्यस्पर्शाः, तेषु । बीज - बीजप्रदः - [विप्रहपद्धत्यै 'प्रद' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । । बुद्धि - (१) अबुद्धयः । (२) अल्पबुद्धयः । (३) असक्तबुद्धिः । (४) तद्बुद्धयः । (५) दुर्बुद्धेः । (६) बुद्धिप्रायम् । (७) बुद्धिनाशः । (८) बुद्धिनाशात् । (९) बुद्धि- भेदम् । (१०) बुद्धियुक्तः । (११) बुद्धियुक्ताः । (१२) बुद्धियोगम् । (१३) बुद्धि- योगात् । (१४) बुद्धिसंयोगम् । (१५) मध्यर्पितमनोबुद्धिः । (१६) यतेन्द्रियमनोबुद्धिः । (१७) समबुद्धयः । (१८) समबुद्धिः । (१९) स्थिरबुद्धिः । - ( १ ) बुद्धिः येषु न विद्यते ते अबुद्धयः। (२८) [विद्दपद्धतिभ्यः 'अल्प' (१), 'असक्त' (१), 'तद्' (१०), ‘दुष्ट' (२), ‘ब्राह्म', 'नाश' (२-३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] | ( ९ ) बुद्धेः (निश्चयस्य, भावनायाः वा) भेदः बुद्धिभेदः, तम् बुद्धिभेदम् । ( १० - ११ ) बुद्धया (ज्ञानेन) युक्तः बुद्धियुक्तः; तस्य अनेकाः बुद्धियुक्ताः । ( १२ १३ ) बुद्धेः (ज्ञानस्य ) योगः बुद्धियोगः; तस्मात् बुद्धियोगात । ( १४ ) बुद्धेः (विवेकबुद्धेः) संयोग, ( पुनराप्तिः) बुद्धिसंयोगः तम् बुद्धिसंयोगम् । (१५) विग्रहपद्धत्ये 'अर्पित' शब्दो दृष्टव्यः) । ( १६ ) [विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय' (१४) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( १७-१८ ) समा (समाना) बुद्धिः येषां ते समबुद्धयः; समबुद्धि इति प्रथमायाः एकवचनम् । ( १९ ) स्थिरा बुद्धिः यस्य सः स्थिरबुद्धिः | 651 बृहत् - बृहत्साम -- 'बृहत्' इति संज्ञितः (मोक्षप्रतिपादकः) सामविशेषः । 652. ब्रह्मकर्मन्— ब्रह्मकर्मसमाधिना - ब्रह्मकर्मणि (ब्रह्मैव कर्म, तस्मिन्) समाधि: (सम्यक् आधानं ) यस्य सः ब्रह्मकर्मसमाधिः तेन । 653. ब्रह्मचारिन्– ब्रह्मचारिहते ब्रह्मचारिणः [ब्रह्मणः चर्या (गुरुगृहे वासः, भिक्षाटनं, चेदाभ्यासः, भूमिशयनं, स्त्रीसंगवर्जनं इत्यादिकात्मिकां) यः आचरति सः ब्रह्मचारिन्, तस्य] व्रतम् ब्रह्मचारिव्रतम् तस्मिन् । 654. ब्रह्मन् – (१) ब्रह्मकर्म । (२) ब्रह्मचर्यम् । (३) ब्रह्मनिर्वाणम् । (४) ब्रह्मभूतम् । (५) ब्रह्मभूतः । (६) ब्रह्मभूयाय । (७) ब्रह्मवादिनाम् । (८) ब्रह्मवित् । (९) ब्रह्मविदः । 270 Secondary Word-Units ( १ ० ) ब्रह्मसंस्पर्शम् ; (११) ब्रह्मा । (१२) ब्रह्मोद्भवम् । (१३) महदूब्रह्म । (१४) शब्दब्रह्म । - ( १ - ३ ) [विप्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (३४) 'चर्या', 'निर्वाण' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | (४-५ ) ब्रह्मभूतः (ब्रह्मणः स्थिति प्राप्तः) ब्रह्मभूतः; तम् ब्रह्मभूतम् । ( ६ ) ब्रह्मणः भूयः (भवनं ) ब्रह्मभूयः तस्मैः ब्रह्मभूयाय । ( ७ ) ब्रह्मणः ( वेदस्य) वदनं (पाठः) तत् शीलं येषां ते ब्रह्मवादिनः (श्रोत्रियाः), तेषां ब्रह्मवादिनाम्। ( ८-९ ) ब्रह्म यः चेत्ति सः ब्रह्मवित् ब्रह्मविदः इति प्रथमा- बहुवचनम् । (१०) ब्रह्मणा संस्पर्शः यस्य तत् ब्रह्मसंस्पर्शम् तम् ब्रह्मसंस्पर्शम् । ( ११ १२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अनि' (५), 'उद्भव' (३) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ] | ( १३ ) महत् ( देशतः कालतश्च अविच्छिन्नत्वात्, सर्वकार्ये महत्त्वाद्वा, महत्) च ब्रह्म (बृंहणात्, सर्वेषां वस्तूनां वृद्धिहेतुत्वात् स्वविकाराणां भरणाद्वा, ब्रह्म) च महदूद्ब्रह्म । (१४) शब्दात्मकं, शब्दरूप वा, ब्रह्म शब्दब्रह्म (वेदः) | ब्रह्मभवन – आब्रह्म भवनात् - [विप्रहपद्धत्यै 'आ (रभ्य)' (१) शब्दो दृष्टव्यः] | ब्रह्मभुवन – आब्रह्मभुवनात्- [विग्रहपद्धत्ये 'आ (रभ्य)' (२) शब्दो दृष्टव्यः) । ब्रह्मयोगयुक्त – ब्रह्मयोगयुक्तात्मा – [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (३२) शब्दो दृष्टव्यः] । ब्रह्मसूव- ब्रह्मसूत्रपदैः– (विग्रहपद्धत्यै 'पद' शब्दो दृष्टव्यः ) | 659. ब्राह्मण-ब्राह्मणक्षत्रियविशाम्-(विग्रहपद्धत्यै 'क्षत्रिय' शब्दो दृष्टव्यः) । 658. 655. 656. 657. 660. 661. भक्ति – (१) एकभक्तिः । (२) भक्तियोगेन । (३) भत्त्युपहृतम्। (४) भद्धतिम् । ( १ ) [विप्रहपद्धत्यै 'एक' (१) शब्दों दृष्टव्यः] । ( २ ) भक्तिः एव योगः, भक्त्यात्मको योगः, भक्त्या योगः वा, भक्तियोगः, तेन भक्तियोगेन। ( ३ ) (विग्रहपद्धत्यै 'उपहृत' शब्दो दृष्टव्यः) । ( ४ ) मम भक्तिः मद्भक्तिः, ताम् मद्भक्तिम् । भगवत् श्रीभगवान्-श्रीयुक्तः, श्रीमान् वा, भगवान् । भय - (१) अभयम् । (२) कायकेशभयात् । (३) भयाभये । (४) भयावहः । (५) हषामर्ष भयोद्वेगैः । -(१) न भयम् अभयम् ( भयस्य अभावः) । ( २-५ ) [विग्रहृषद्धतिभ्यः 'कायक्लेश', 'अभय', 'आवह', 'अमर्ष' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | भरत - (१) भरतर्षभ । (२) भरतश्रेष्ठ (३) भरतसत्तम । - ( 1 ) [विप्रहपद्धत्यै 'ऋषभ' (२) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( २ ) भरतेषु भरतवंशीयेषु श्रेष्ठः भरतश्रेष्ठः संबोधते विसर्गलोपः। ( ३ ) भरतेषु (भरतवंशीयेषु ) ये सन्तः तेषु उत्तमः भरतसत्तमः, संबोधने विसर्गलोपः । 662 663, भक्त – ( १ ) अन्यदेवताभक्ताः । (२) अभक्ताय । (३) मद्भुतः । (४) मताः । (५) मतेषु । -( १ ) (विप्रहपद्धत्यै 'अन्यदेवता' शब्दो दृष्टव्यः ) । ( २ ) न भक्तः, अमक्तः, तस्मै अभक्ताय । ( ३-५ ) मम भक्तः मद्भक्तः; मद्धताः इति प्रथमायाः बहुवचनम्; तेषु मद्भक्तेषु । 664. 665. भर्तृ - भूतभर्तृ-भूतानां भर्तृ (पालयितृ) । 666. भव - भगाप्ययौ - (विप्रहपद्धत्यै 'अप्यय' शब्दो दृष्टव्यः) । 271 Bhagavad gita Word-Index Pt. II -A (a ) 667. भवितृ - अभविता--न भविता । 669. 668. भाग- यथाभागम् यथा यथा भागेषु नियुक्ताः तथा तथा (अवस्थिताः) । भाव – (१) अभावः । (२) ईश्वरभावः । (३) नानाभावान् । (४) भावसमन्विताः । (५) भावसंशुद्धिः । (६) सद्भावम् । (७) सद्भावाय । (८) सद्भावाः । (९) विमूढ- भावः । (१०) सद्भावे । (११) सर्वभावेन । (१२) साधुभावे । (१३) स्वभावः । - ( १ ) न भावः अभावः (नास्तित्वम्) | ( २ - ३ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'ईश्वर' (२), 'नाना' ( १ ) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो]। ( ४ ) भावेन समन्विताः भावसमन्विताः । ( ५ ) भावानां संशुद्धिः भावसंशुद्धिः । ( ६-८ ) मम भावः मद्भावः तम् मद्भावम् ; तस्मै मद्भावाय; मम भावाः सद्भावाः । ( ९ ) विमूढत्वस्य भावः विमूढभावः । ( १ ० ) सतः (सहस्तुनः) भावः सद्भावः तस्मिन् सद्भावें । ( ११ ) (तत्) सर्वः इति भावः सर्वभावः, तेन सर्वभावेन | ( १२ ) साधुत्वस्य भावः साधुभावः तस्मिनु साधुभावे । (१३) खस्य (आत्मनः) भावः स्वभावः । 673. भावन - (१) भूतभावन । (२) भूतभावनः ।– ( १-२ ) भूतानां भावनः ( उत्पत्ति- स्थानं, कारणं वा) भूतभावनः; संबोधने विसर्गलोपः । 670. 671. भावयत् अभावयतः --न भावयन् अभावयन् तस्य अभावयतः । , 672. भावित / भाव् - (१) तद्भावभावितः । (२) यज्ञभाविताः ।- ( १ ) ( विग्रहपद्धस्यै 'तद्भाव' शब्दो दृष्टव्यः) | ( २ ) यज्ञेन भाविताः (स्मर्यमाणतया अभ्यस्ताः) यज्ञभाविताः । भी ( १ ) विगतभीः । (२) व्यपेतमीः ।– (१) विगता भीः यस्मात् (यस्य हृदयात्) सः विगतभी ( २ ) व्यपेता (निर्गता) भी: यस्मात् (यस्य हृदयात्) सः व्यपेतभीः । 675. 674. भीत - भीतभीतः - यः पूर्व भीतः स पुनः भीतः (भयाविष्टचेताः बभूव ) । भीम - (१) भीमकर्मा । (२) भीमाभिरक्षितम् । (३) भीमार्जुनसम् 1- (१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः ‘कर्मन्' (३५), 'अभिरक्षित' (१), 'अर्जुन' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्यः]। 676. 677. 678. सुज् - यज्ञशिष्टामृतभुजः । -- यज्ञशिष्टामृतं ( यज्ञे शिष्टं अमृतं ) ये भुञ्जन्ति ते यज्ञ- शिष्टामृतभुजः । 679. - भीष्म - (१) भीष्मद्रोणप्रमुखतः । (२) भीष्माभिरक्षितम् । – ( १-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'द्रोण', 'अभिरक्षित' (२) शब्दशै क्रमेण दृष्टव्यौ] । भुज-चतुर्भुजेन - [विग्रहपद्धत्ये 'चतुस्' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] | भूत - (१) अधिभूतम् । (२) जीवभूतः (३) जीवभूताम् । (४) ब्रह्मभूतम् । (५) ब्रह्मभूतः । (६) भूतगणान् । (७) भूतग्रामम् । (८) भूतमामः । (९) भूतपृथग्भावम्। (१०) भूतभर्तृ । (११) भूतभावन। (१२) भूतभावनः । (१३) भूतभृत् । (१४) भूत- महेश्वरम् । (१५) भूतसगौं । (१६) भूतस्थः । (१७) भूतादिम् । (१८) भूतेज्या: । (१९) भूतेश | (२०) महाभूतानि | (२१) सर्वभूतानाम् | (२२) सर्वभूतानि । 272: 683 684, Secondary Word-Units (२३) सर्वभूतेषु / - (१-१२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अधि' (३), 'जीव' (१-२); 'ब्रह्मन्' (४-५), 'गण' (१), 'ग्राम' (२-३), 'पृथग्भाव', 'भर्तृ', 'भावन' (१–२), शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (१३) भूतानि बिभतांति भूतभृत् | ( १४ ) भूतानां महेश्वरः (महान् ईश्वरः) भूतमहेश्वः तम् भूतमद्देश्वरम् | (१५) भूतानां सगौं भूतसगौँ । (१६) भूतेषु स्थितः भूतस्थः । (१७-१९ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'आदि' (१२), 'इज्या', 'ईश' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] | ( २० ) महन्ति भूतानि महाभूतानि । ( २१-२३ ) सर्वाणि भूतानि सर्वभूतानि; तेषां सर्वभूतानाम् ; तेषु सर्वभूतेषु । 680. 681. भूतभाव - भूतभावोद्भवकर:- (विग्रहपद्धल्यै 'उद्भवकर' शब्दो दृष्टव्यः) । 682 भूतविशेष- भूतविशेषसद्धान्– भूतविशेषानां (विशिष्टानि भूतानि भूतविशेषानि, तेषां) सङ्घाः भूतविशेषसङ्क्षाः, तान् । 685 686. 687. भूतप्रकृति – भूतप्रकृतिमोक्षम् - भूतमकृतेः (भूतानां प्रकृतिः भूतप्रकृतिः तस्मात् ) मोक्षः भूतप्रकृतिमोक्षः, तम् । भूय - ब्रह्मभूयाय - [विग्रहपद्धत्यै 'ब्रह्मन्' (६) शब्दो दृष्टव्यः ] | भृत् - (१) देहभृत् । (२) देहभृता । (३) देहभृताम् । (४) भूतभृत्; (५) शस्नमृताम् । (६) सर्वभृत् । -( १-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'देह' (२४) 'भूत' (१३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ५ ) शस्त्राणि विभ्रन्तीति शस्त्रभृतः तेषाम् शस्त्रभृताम्। ( ६ ) सर्व विभाँति सर्वभूत् । भेद - (१) गुणभेदतः । (२) बुद्धिभेदम् । (१२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'गुण' (५), 'बुद्धि' (९) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ] । भोक्तृ - गुणभोक्त- [विग्रहपद्धत्यै 'गुण' (६) शब्दो दृष्टभ्यः] । भोग - (१) कामभोगेषु । (२) देवभोगान् । (३) भोगश्वर्यगतिम् । (४) भोगैश्वर्य- प्रसतानाम् | ( १ - २ ) [विमद्दपद्धतिभ्यां 'काम' (११), 'देव' (७) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ]। (३-४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'ऐश्वर्य' (१-२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] | 688 भोजन — विहारशय्यासनभोजनेषु (विग्रहपद्धत्यै 'आसन' शब्दो दृष्टव्यः) । 689 अंश- स्मृतिभ्रंशात् स्मृतेः भ्रंशः स्मृतिभ्रंशः तस्मात् । भ्रष्ट योगभ्रष्टः -योगात् (योगमार्गात्) भ्रष्टः । 690. म 691. मणि- मणिगणाः – मणिनां गणाः । 692 मणिपुष्पक - सुघोषमणिपुष्पकौ-सुघोषश्च असौ मणिपुष्पकश्च | 693 मत - बहुमतः - [विग्रहपद्धत्यै 'बहु' (३) शब्दो दृष्टव्यः] | 694. मति - (१) दुर्मतिः । (२) स्थिरमतिः | - ( १ ) [विग्रहपद्धये 'दुष्ट' (३) शब्दो दृष्टव्यः] (२) स्थिरा ( हंढा, सङ्कल्पविकल्परहिता) मतिः यस्य सः स्थिरमतिः । 1 B.G. I. 18 273 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) 695 मत् ( अहम्, मम, माय, एतेषां वैकल्पिक रूपम् ) – (१) मन्वितः । (२) सच्चिताः। (३) मत्परमः । (४) मलरमाः । (५) मत्परम् । (६) मत्परः । (७) मरपरा- यणः । (८) मत्पराः । (९) मत्प्रसादात् । (१०) मत्संस्थाम् । (११) मत्स्थानि । (१२) मदनुमहाय । (१३) मदर्थम् । (१४) मदर्थे । (१५) मदर्पणम् । (१६) मदाश्रयः | (१७) मद्गतेन । (१८) मद्भक्तः । (१९) मद्भताः । (२०) मद्भकिम् । (२१) मद्भुतेषु । (२२) मद्भावम् । (२३) मद्भावाय । (२४) सद्भावाः । (२५) मद्याजिनः । (२६) मद्याजी । (२७) मद्योगम् | (२८) मध्यपाश्रयः | (२९) मन्मनाः । – ( १ ९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'चित्त' (१-२), 'परम' (८-९), 'पर' (१५-१६), 'परायण' (४), 'पर' (१७) 'प्रसाद' (३) शब्दाः कमेण दृष्टव्याः] ( १० ) मयि संस्थिता मत्संस्था, ताम् मत्संस्थाम् । (११) मयि स्थितानि मत्स्थानि । ( १२ - २४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अनुग्रह', 'अर्थ' (१७-१८), 'अर्पण', 'आश्रय' (२), 'गत' (१), 'भक्त' (३-४), 'भक्ति' (४), 'भक्त' (५), 'भाव' (६-८), शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | ( २५-२६) मह्यम् (मत्कृते) यजतीति मयाजी; मह्यम् यजन्तीति मद्याजिनः । ( २७ ) मम योगः मद्योगः तम् मद्योगम् । ( २८ ) मम व्यपाश्रये ( स्थितः ) मध्यपाश्रयः । ( २९ ) मयि मनः यस्य सः मन्मनाः | 696 697 698 699 700 701. 702. 703 मत्कर्मन्- (१) सत्कर्मकृत; (२) मत्कर्मपरमः । - [विप्रहपद्धतिभ्यां 'कृ' (१९) 'परम' (७) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । मत्सर - विमत्सरः विगतः मत्सरः यस्मात् सः । मद - (१) दम्भमानमदान्विताः; (२) धनमानमदान्विताः- [विप्रइपद्धतिभ्या 'अन्वित' (३ - ४) शब्दौ दृष्टव्यौ ] | मद्भुत – मद्गतप्राणाः- [विग्रहपद्धत्यै 'प्राण' (५) शब्दो दृष्टव्यः ] | मधु - (१) मधुसूदन । (२) मधुसूदनः- (१-२ ) मधुदैत्यस्य सूदनः (संहर्ता) मधु- सूदनः; संबोधने विसर्गलोपः । मध्य - व्यक्तमध्यानि--मध्ये एव व्यक्तानि ये ते । मध्यस्थ – सुहृन्मित्रार्बुदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु - [विग्रहपद्धत्यै 'अरि' दृष्टव्यः] | (३) शब्दो मनसू - (१) अनुमिनाः । (२) प्रशान्तमनसम् । (३) प्रीतमनाः । (४) मन:- प्रसादः । (५) मनःप्राणेन्द्रियाः (६) मनःषष्ठानि । (७) मनोगतान् । (८) मन्मनाः । (९) सय्यर्पितमनोबुद्धिः । (१०) मय्यासकमनाः । (११) यतेन्द्रिय- मनोबुद्धिः । (१२) शरीखायानोभिः | - ( १ ) [ विग्रहपद्धत्यै 'अनुद्धिम' शब्दो ( २ ) प्रशान्तं मनः यस्य सः प्रशान्तमनाः तम् प्रशान्तमनसम् । ( ३-५ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'प्रीत', 'प्रसाद' (४), 'इन्द्रिय' (१३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] ( ६ ) मनः षष्ठं येषां मध्ये तानि मनःषष्ठानि; द्वितीयाः बहुवचनम् । ( ७-११ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'गत' (१०), 'मत्' (२९), 'अर्पित', 'आसक' (२), 'इन्द्रिय' (१४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] | ( १२ ) शरीरं वाकू मनश्च शरीखाजानांसि तैः शरीखानोभिः। दृष्टव्यः] 1 274 704. 705 706. 707. मन्त्र - मन्त्रहीनम् - मन्त्रेभ्यो हीनः ( रहितः) मन्त्रहीनः तम् । ममत्व - निर्ममः- ममत्वं निर्गतं यस्मात् (यस्य हृदयात्) सः । मयि (अस्मद् ) - (१) मय्यर्पितमनोबुद्धिः । (२) मध्यावेशितचेतसाम् । (३) मय्या सकमनाः । - ( १ ) (विग्रहपद्धये 'अर्पित' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) ( विग्रहपद्धत्ये 'आवेशित' शब्दो दृष्टव्यः) । ( ३ ) [ विग्रहपद्धये 'आसक्त' (२) शब्दो दृष्टव्यः] 708. मर्त्य - मर्त्यलोकम् - मर्त्यानां लोकः मर्त्यलोकः तम् । 709. मल - (१) अमलान् । (२) निर्मला । (३) निर्मलम् । (१) न मलः विद्यते येषु ते असलाः, तान् अमलान्। ( २-३) [विपद्धतिभ्यां 'निर्गत' (११-१२ ) शब्दौ दृष्टव्यौ] । Secondary Word-Units मनुष्य-मनुष्यलोके - मनुष्याणां लोकः ( यस्मिन् मनुष्याः वसन्ति सः लोकः) मनुष्य- लोकः तस्मिन् । J 710. महत् - (१) महद्ब्रह्म । (२) महयोनिः । (३) महर्षयः । ( ४ ) महर्षीणाम् । (५) महात्मनः । (६) महात्मन् । (७) महात्मा । (८) महात्मानः १ (९) महानुभावान् । (१०) महापाप्मा | (११) महाबाहुः । (१२) महाबाहो (१३) महाभूतानि । (१४) महायोगेश्वरः (१५) महारथः (१६) महारथाः । (१७) महाशङ्खम् । (१८) महाशनः । (१९) महेश्वरः । (२०) महेश्वासाः । -( १ ) [विग्रहपद्धत्यै ‘ब्रह्मन्’ (१३) शब्दो दृष्टव्यः] | ( २ ) महती योनिः मद्योनिः । (३-१३) [विग्रहृपद्धतिभ्यः 'ऋषि' (३-४), 'आत्मन्' (३३-३६) 'अनुभाव', 'पाप्मन', 'बाहु' (३-४), 'भूत' (२०) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्यः ] ( १४ ) मद्दान् योगेश्वरः (योगस्य, योगानां , ईश्वरः) महायोगेश्वरः । ( १५-१६ ) महान् रथः, यस्य सः महारथः, येषां ते महारथाः; (महारथः, अतिरथः इत्यादयो योधानां कक्षाः) । ( १७ ) महान् शङ्खः महाशङ्खः, तम् महाशङ्गम् ( १८-२० ) [विपद्धतिभ्यः 'अशन', 'ईश्वर' (५) 'इष्वास' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । वा, महर्षि-महर्षिसिद्धसङ्घाः- महषीणां (महान्तः ऋषयः महर्षयः, तेषां) सिद्धानां च 711 712 713. 714. सङ्गाः । मही - (१) महीकृते । (२) महीक्षिताम् । (३) महीपते । (१ - ३ ) [विपद्धतिभ्यः ‘कृते', 'क्षित्', 'पति' (४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । महेश्वर - (१) भूतमहेश्वरम् । (२) लोकमहेश्वरम् । (३) सर्वलोकमहेश्वरम् - ( १ ) [विग्रहपद्धये 'भूत' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) लोकानां महेश्वरम् (महान् ईश्वरः महेश्वरा, तम्) लोकमद्देश्वरम् । ( ३ ) सर्वलोकानां (सर्वेषां लोकानां) मद्दे- श्वरम् (महान् ईश्वरः महेश्वरः, तम्) सर्वलोकमहेश्वरम् । मा (Noun) - (१) माधव । (२) माधवः । – ( १-२ ) मा (लक्ष्मीः), तस्याः धवः पतिः (विष्णु:); संबोधने विसर्गलोपः । 715. माष - निमित्तमात्रम् - [विग्रहपद्धत्यै 'निमित्त' शब्दो दृष्टव्यः] । 275 716. 717 मान - (१) दम्भमानमदान्विताः । (२) धनमानमदान्विताः । (३) मानापमानयोः । (४) मानावमानयोः । (१४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अन्वित' (३-४) 'अपमान', 'अवमान' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | मानमोह - निर्मानमोहा:- [विग्रह पद्धत्यै 'निर्गत' (१३) शब्दो दृष्टव्यः] । मानस - (१) चलितमानसः । (२) नियतमानसः । (३) शोकसंविनमानसः ।- ( १ - २ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'चलित' 'नियत' (१) शब्दौ कमेण दृष्टच्यौ] | ( ३ ) शोकसंबिग्नं (शोकेन संविग्नं) मानसं यस्य सः शोकसंविनमानसः । मानित्व – अमानित्यम्-न मानित्यम् (मानित्वस्य अभावः) । 721. माम् मामुपाश्रिताः- [विग्रहपखल्यै 'उपाश्रित' शब्दो दृष्टव्यः] | माया- आत्ममायया - [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् (९) शब्दो दृष्टव्यः] । मास षण्मासाः - षट् मासाः । 720 722. 718, 719. 723. 724. Bhagavadgita Word-Index Pt. 11-A (a) माषा - मात्रीस्पर्शा:- मात्राणां (इन्द्रियाणा) स्पर्शाः (शब्दादिभिः संयोगाः), मात्राथ स्पर्शाच (शब्दादयो विषयाश्च ) वा । 728. 729. मित्र ~ ~ (१) मित्रद्रोहे । (२) मित्रारिपक्षयोः । (३) सुहृन्मित्रायुदासीनमध्यस्थद्वेष्य- बन्धुषु ।-~~[विग्रहृपद्धतिभ्यः 'द्रोह' (२), 'अर' (२-३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] 725. 726. मुक्त-मुक्तसज्ञः - मुक्तः सङ्गात् ( कर्मफलसङ्गात् ) यः सः । 727 मिथ्या - मिथ्याचार:- [विग्रहपद्धत्यै 'आचार' (२) शब्दो दृष्टव्यः] १ मुख - (१) विश्वतोमुखम् । (२) विश्वतोमुखः | - (१२) विश्वतः ( सर्वासु दिक्षु ) सुखानि यस्य सः विश्वतोमुखः; तम् विश्वतोमुखम् । मुख्य — योधमुख्यैः योधानां मुख्याः योषमुख्याः, तैः । मूंढ (१) अमूढाः । (२) मूढप्राहेण । (३) नूडयोनिषु । -( १ ) नमूढाः (विचक्षणाः पुरुषाः) । ( २ ) (विग्रहपदत्यै 'ग्राह' शब्दो दृष्टव्यः) । ( ३ ) मूढाः (बुद्धिवागिन्द्रि- यादिभिः रहिताः) योनयः मूडयोनयः, तासु । 730. 731. मूल ऊर्ध्वमूलम् (विग्रहपद्धत्यै 'ऊर्ध्व' शब्दो दृष्टव्यः) । 732. मृग - मृगेन्द्रः – [विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्र' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 733. मृत - (१) अमृतस्य । (२) अमृतम् । – ( १ २) न मृतम् अमृतम् (मोक्षः); तस्य अमृतस्य । मूर्ति – (१) अव्यक्तमूर्तिना । (२) विश्वमूर्ते । – ( १ ) [विग्रहपद्धत्ये 'अव्यक्त' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) विश्वमेव मूर्तिः यस्य सः विश्वमूर्तिः, विश्वमूर्ते इति संबोधने । 734. मृतत्व - अमृतत्वाय --मृतस्य भावः मृतत्वम् न मृतत्वम् अमृतत्वम् (मोक्षः), तस्मै | 735. मृत्युसंसार- (१) मृत्युसंसार वर्त्मनि। (२) मृत्युसंसारसागरात् । – ( १ ) मृत्युसंसारः (मृत्युयुक्तः संसारः) तस्य वर्त्म मृत्युसंसारवर्त्म, तस्मिन् मृत्युसंसारवर्त्मनि। ( २ ) मृत्युसंसार: ( मृत्युयुक्तः संसार: ) स एव सागरः ( दुस्तरत्वात् ), मृत्युसंसारसागर, तस्मात् मृत्युसंसारसागरात् । 276 736. 737. 738. 739. 740. 741. Secondary Word-Units मेधा - (१) अल्पमेधसाम् । (२) दुर्मेधाः |( १-२ ) [ विपद्धतिभ्यां 'अल्प', (२), 'दुष्ट' (४) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ] । मेध्य - अमेध्यम्-न मेध्यम् । (यजनविधी अनुपयुक्तम् ) | मोक्ष - (१) जरामरणमोक्षाय । (२) भूतप्रकृतिमोक्षम् । (३) मोक्षकालिभिः (४) मोक्षपरायणः । – (१४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'जरामरण', 'भूतप्रकृति', 'कासिन्' (२), 'परायण' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | मोघ - (१) मोधकर्माणः । (२) मोघज्ञानाः । (३) मोघाशाः (१-३) [विग्रह- पद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (३६), 'ज्ञान' (२०), 'आशा' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] मोह - (१) द्वन्द्वमोहेन । (२) प्रमादमोहौ । (३) मोहकलिलम् | - (१-३ ) [ विग्रह- पद्धतिभ्यः 'द्वन्द्व' (१), 'प्रसाद' (२), 'कलिल' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] मोहजाल मोहजालसमावृताः— मोहजालेन (मोहेन प्रसृतं जालम् मोहजालम् तेन) समावृताः (समन्तात् आवृताः) । य 742. यक्ष – ( १ ) गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसङ्घाः । (२) यक्षरक्षसाम् । (३) यक्षरक्षांसि | - ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'असुर' शब्दो दृष्टव्यः] | ( २ - ३ ) यक्षाः रक्षांसि च यक्षरक्षांसि तेषां यक्ष रक्षसाम् । 745. 746. 747 743. यज् – देवयजः - [विग्रहपद्धत्यै 'देव' (८) शब्दो दृष्टव्यः] । 744. यश – ( १ ) अधियज्ञः । (२) अयशस्वं । (३) जपयज्ञैः । (४) ज्ञानयज्ञः । (५) ज्ञान- यज्ञेन । (६) तपोयज्ञाः । (७) द्रव्ययशाः । (८) नामयज्ञैः । (९) यज्ञक्षपितकल्मषाः । ( १० ) यशतपसाम् । (११) यज्ञतपः क्रिया: । (१२) यज्ञदानतपःकर्म । (१३) यश- दानतपःक्रियाः । (१४) यज्ञभाविताः । (१५) यज्ञविदः । (१६) यज्ञार्थात् । (१७) योगयज्ञाः । (१८) सर्वयज्ञानाम् (१९) सहयज्ञाः । (२०) सहयज्ञैः । (२१) स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः - (१) [विग्रहपद्धयै 'अधि' (४) शब्दो दृष्टव्यः]। ( २ ) यशान् न करोति इति अयज्ञः तस्य अयज्ञस्य । ( ३-१४ ) [विपद्धतिभ्यः ‘अप’, ‘ज्ञान’ (१२–१३), 'तपस्' (२), 'द्रव्य' 'नाम', 'क्षपितकल्मष', 'तपस्' (३), क्रिया (४), 'कर्मन्' (३७), किया (५), 'भावित ' (२), शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( १५ ) यज्ञान् (यज्ञरहस्यम्) ये विदन्ति ते यज्ञविदः । ( १६ ) [ विग्रह- पद्धस्यै 'अर्थ' (१९) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( १७ ) योगः एव यशः, योगात्मकः यज्ञः वा, येषां ते योगयज्ञाः; ( १८) सर्वेयज्ञाः सर्वयज्ञाः तेषां सर्वयज्ञानाम् | ( १९ २० ) यज्ञैः सहिताः सहयज्ञाः, तैः सहयज्ञैः | ( २१ ) स्वाध्यायज्ञान (स्वाध्यायस्य, वेदस्य, ज्ञान) एव यशः येषां ते स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः । यशशिष्ट – यशशिष्टाशिनः-- [विग्रहपद्धत्ये 'अशिन्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] यशशिष्टामृत यज्ञशिष्टामृतभुजः – (विग्रहपद्धत्यै 'भुज्' शब्दः दृष्टव्यः) । यशाध्ययन-वेदयशाध्ययनैः– वेदाध्ययनैर्यशाध्ययनैश्च यज्ञाध्ययनमत्र यज्ञविज्ञानोप- लक्षणार्थमिति श्रीशङ्कराचार्याः । 277. Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) 748. यत / यम् - (१) यतचित्तस्य । (२) यतचित्तात्मा । (३) यतचित्तेन्द्रियक्रियः । (४) यत- चेतसाम् । (५) यतवाक्कायमानसः। (६) यतात्मवान् । (७) यतात्मा । (८) यतात्मानः । (९) यतेन्द्रियमनोबुद्धिः |~ (१४) [विग्रहपद्धतिभ्यः ‘चित्त' (३), 'आत्मन्’ (३७), ‘चित्तन्द्रियक्रिया’, ‘चेतस' (८), शब्दा: क्रमेण दृष्टव्याः ] | ( ५ ) यतानि वाकाय- मानसानि (बाकू च कायश्च मानसं च ) येन सः यतवाकायमानसः । ( ६-९) [विग्रह- पद्धतिभ्यः 'आत्मन्' (३८-४०), 'इन्द्रिय' (१४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । यति – अयतिः - यमान् आचरति इति यतिः, न यतिः, अयतिः । 749. 750. 751. 752. यथा - (१) यथाभागम् । (२) यथोक्तम् / – ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'भाग', 'उक्त' (१) शब्दौ क्रमेण दृष्टब्यो]। यथावत्- अयथावत्-न यथावत् (यादृशं किञ्चिद्वस्तु अस्ति तादृशं तस्य ज्ञान यथावत् ज्ञानम् ) | यद् – (१) यच्छ्रद्धः । (२) यत्प्रभावः । (३) यद्विकारि । - ( १ ) यस्मिन् अस्य श्रद्धा अस्ति सः यच्छ्रद्धः । ( २ ) [विग्रहपद्धत्ये 'प्रभाव' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | ( ३ ) यस्मात् अयं विकारः, ये विकाराः वा अस्मात् संभवन्ति, तत् यद्विकारि । यहच्छालाभ- यदृच्छालाभसंतुष्टः– यहच्छालाभेन ( यदृच्छया प्राप्तः लाभः यहच्छा- लाभः, तेन) संतुष्टः । 753. 754. यन्त्र - यन्त्रारूढानि-यन्त्राणि ( दारुमय पुरुषादीनि) आरूढानि (अधिष्ठितानि) इव । 755. यश - अयशः --न यशः अयशः (अपकीर्तिः) । 759. 760 756 याजिन्– (१) मद्याजिनः । (२) मद्याजी - (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'मस्' ( २५-२६) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] | 757- यात / या - यातयामम्-यातो यामी (महरो) यस्य (पाचनानन्तर) तत् । 758- याचा शरीरयात्रा -- शरीरस्य यात्रा (निर्वाहः) । ग्राम – यातयामम् – (विप्रहपद्धत्यै 'यात' शब्दो दृष्टव्यः) । युक्त – (१) अभ्यासयोगयुक्तेन । (२) अयुतस्य । (३) अयुक्तः । (४) नित्ययुक्तस्य । (५) नित्ययुक्तः । (६) नित्ययुक्ताः । (७) बुद्धियुक्तः । (८) बुद्धियुक्ताः । (९) युक्त चेतसः । (१०) युतचेष्टस्य (११) युक्तस्वप्नावबोधस्य (१२) युक्तात्मा (१३) युक्ताहार विहारस्य । (१४) योगयुक्तः । (१५) सततयुक्तानाम् । (१६) सततयुक्ताः।— ( १ ) (विपद्धये 'अभ्यासयोग' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २-३ ) न युक्तः भयुक्तः तस्य अयुक्तस्य । ( ४ – १० ) [विपद्धतिभ्यः 'नित्य' (६-८), 'बुद्धि' (१०-११), 'चेतस्' (९), 'चेष्टा' शब्दाः क्रमेण हृष्टव्याः] | ( ११ ) युक्ती स्वप्नावबोधौ [स्वप्नं, अवबोधः (जागरित) च] यस्य सः स्वभावबोधः तस्य युक्तस्वप्नावबोधस्य । ( १२ १३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'आत्मन्' (४१), 'आहारविहार' शब्दो कलेण दृष्टय]। ( १४ ) योगेन युक्तः योगयुक्तः । (१५-१६ ) सततं युक्ताः सततयुक्ताः; तेषां सततयुक्तानाम् । 761. युगसहस्र-युगसहस्रान्ताम् [विमद्दपत्ये 'अन्त' (१३) शब्दो दृष्टव्यः] 278. ड्रै 762. युद्ध - युद्धविशारदाः- युद्धे विशारदाः । 763. युध् (Verb) योद्धुकामान्– [विग्रहपद्धत्यै 'काम्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] 764, योग - (१) अनन्ययोगेन । (२) अभ्यासयोगेन । (३) अयोगतः । (४) आत्मयोगात् । (५) कर्मयोगम् । (६) कर्मयोगः । (७) कर्मयोगेन । (८) ज्ञानयोगेन । (९) बुद्धि- योगम् । (१०) बुद्धियोगात् । (११) भक्तियोगेन । (१२) मद्योगम् । (१३) योगक्षेमम् । (१४) योगधारणाम्। (१५ ) योगमलेन (१६) योगभ्रष्टः | (१७) योगयज्ञाः । (१८) योगयुक्तः । (१९) योगवित्तमाः । (२०) योगसंज्ञितम् । (२१) योगसन्न्यस्त- कर्माणम्। (२२) योगसंसिद्धः । (२३) योगसंसिद्धिम् । (२४) योगसेवया । (२५) योगस्थः । (२६) योगारूढस्य | (२७) योगारूढः । (२८) योगेश्वर । (२९) योगेश्वरः | (३०) योगेश्वरात् । (३१) साङ्ख्ययोगौ | – (१-२) [विग्रद्दपद्धतिभ्यां 'अनन्य', 'अभ्यास' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टी]। ( ३ ) न योगः अयोगः, तस्मात् अयोगतः (योगं बिना) । (४-१८) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'आत्मन्’ (१०), 'कर्मन्' (१५–१७), 'ज्ञान' (१४), 'बुद्धि' (१२–१३), ‘भक्ति' (२), 'मत्' (२७), 'क्षेम', 'धारणा', 'बल', 'भ्रष्ट', 'यश' (१७), 'युक्त' (१४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( १९ ) योगं ये विदन्ति ते योगविदः, तेषां तेषु वा, ये उत्तमाः ते योगवित्तमाः । (२०) योगशब्देन यत् संज्ञितम् तत् योगसंज्ञितम् | ( २१ ) योगेन सन्न्यस्तकर्मा ( सन्न्यस्त कर्म येन सः), योगसन्न्यस्तकर्मा, तम् योगसम्भ्यस्त- कर्माणम् । ( २२ ) योगेन संसिद्धः ( समन्तात, सिद्धः) योगसंसिद्धः । ( २३ ) (योगेन प्रापणीया संसिद्धिः) योगसंसिद्धिः, ताम् योगसंसिद्धिम् | (२४) [योगस्य सेवा (सेवनम्) ] योगसेवा, तया योगसेवया । ( २५) योगे स्थितः योगस्थः । (२६-३०) [विप्रहपद्धतिभ्यः 'आरूढ' (२-३), 'ईश्वर' (६-८) शब्दाः कमेण दृष्टव्याः ]। ( ३१ ) साधं च योगश्च साङ्ख्ययोगौ । Secondary Word-Units 765. योगक्षेम-निर्योगक्षेमः- [विग्रहपद्धत्यै 'निर्गत' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] । 766. योगमाया योगमायासमावृतः योगमायया (योगेन प्रवर्तिता माया योगमाया, तया) समावृतः ( समन्तात् आवृतः) । 767. 768. 769. 770 771. योगयुक्त-योगयुक्तात्मा - [वित्रहृपद्धत्ये 'आत्मन् (४२) शब्दो दृष्टव्यः]। योगेश्वर - महायोगेश्वरः- [विग्रहपद्धत्ये 'महत्' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] । योध- (१) योधमुख्यैः । (२) योधवीरान् ।- (१) (विग्रहपद्धत्यै 'मुख्य' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) योधेषु वीराः योधवीराः, तान् योधवीरान् । योधन- दुर्योधनः- [विमद्दपद्धये 'दुष्ट' (५) शब्दो दृष्टव्यः] | योनि - (१) एतबोननि । (२) दुःखयोनयः । ( ३ ) पापयोनयः । (४) मइयोनिः । (५) मूढयोनिषु । (६) सर्वयोनिषु । ( १ ) एताः योनयः येषां तानि एतद्योन नि । ( २-५ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'दुःख' (१०), 'पाप' (२), 'महत्' (२), 'मूढ' (३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (६) सर्वाः योनयः सर्वयोनयः, तालु सर्वयोनिषु । 279 Bhagavadgita Word-Index: Pt. II-A (a ) 772. 773. रजस्- शान्तरजसम् - शान्तः (प्रक्षीणः) रजः (मोद्दा दिक्लेशः ) यस्मात् तत् । 774. रजोगुण- रजोगुणसमुद्भवः- रजोगुणात् समुद्भवः यस्य सः । र रक्षस्- (१) यक्षरक्षसाम्। (२) यक्षरक्षांसि । - [विभहपद्धतिभ्यां 'यक्ष' (२ - ३ ) शब्दौ दृष्टव्यो]। 775. रण - रणसमुद्यमे - रणस्य (युद्धस्य) समुद्यमः रणसमुद्यमः; तस्मिन् । 776. रत - वेदवादरताः— वेदवादे [ वेदानां, वेदनिमित्तको वा, वादः वेदबादः (वेदवाक्यानां बर्थफल साधनप्रकाशकत्वमिति बादः) तस्मिन् ] रताः। 777. 778. रथ - (१) महारथः । (२) महारथाः; (३) रथोत्तमम् । (४) रथोपस्थे । – (१-४ ) [विप्रहपद्धतिभ्यः 'महत्' (१५-१६), 'उत्तम' (१०) 'उपस्थ' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 782. 783 रति — ( १ ) अरतिः । (२) आत्मरतिः | – ( १ ) न रतिः (रतेरभावः) । ( २ ) [विग्रह- पद्धत्ये 'आत्मन्' (११) शब्दो दृष्टव्यः] । 779. रस - (१) गतरसम् । (२) रसवर्जम् । (३) रसात्मकः - ( १ ) [विग्रहपद्धत्ये 'गत' (३) शब्दो दृष्टव्यः]। (२) (विषयेषु यो रागः सः) रसः तं वर्जयित्वा इति रसवर्जम् । ( ३ ) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मक' (२) शब्दो दृष्टव्यः] 780. रहित- समरहितम्-सज्ञात् रहितम् (फलासमं विना ) । 781. 785. 786. राग - (१) रागद्वेषौ । (२) रागात्मकम् । (३) वीतरागाः । -( १ - २ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'द्वेष', 'आत्मक' (३) शब्दो दृष्टन्यौ]। (३) बीतः रागः येषां ते वीतरागाः | रागद्वेष – (१) अरागद्वेषतः । (२) रागद्वेषवियुक्तः ।– ( १ ) (रागश्च द्वेषश्च रागद्वेषौ, ताभ्यां रागद्वेषतः), न रागद्वेषतः अरागद्वेषतः । ( २ ) रागद्वेषाभ्यां ( राग द्वेषश्च रागद्वेषौ, ताभ्यां ) वियुक्ताः रागद्वेषवियुक्ताः, तैः । रागभयक्रोध - (१) वीतरागभयोधः । (२) वीतरागमयक्रोधाः | - (१-२ ) वीताः रागभयकोषाः (रागः, भयं, क्रोधव, एतेषां समाहारः), यस्मात् सः वीतरागभयकोषः, येभ्यः ते वीतरागभयक्रोधाः । 784 राजू - (१) काशिराजः । (२) राजगुह्यम् । (३) राजर्षयः । (४) राजविद्या । (५) सिन्धुराजः / – ( १ - ३ ) [ विपद्धतिभ्यः 'काशि', 'गुह्य', 'ऋषि' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। ( ४ ) राज्ञां विद्या विधानां राजा चा, राजविद्या। (५ ) सिन्धु- • नामकदेशस्थः राजः सिन्धुराजः । राज्य – शैलोक्यराज्यस्य – (विग्रहपद्धत्यै 'त्रैलोक्य' शब्दो दृष्टव्यः) । राज्य सुख - राज्यसुखलोभेन– राज्यसुखस्य (राज्यस्य प्राप्त्या अनुभूयमानं सुखम् राज्यसुखम् तस्य) लोभः राज्यसुखलोभः, तेन । 280 Secondary Word-Units 787 788. रात्रि - रात्र्यागमे - [विग्रहपद्धत्ये 'आगम' (३) शब्दो दृष्टव्यः] राशि- तेजोराशिम् - [विग्रहपद्धत्यै 'तेजस्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] | 789. रुद्र – रुद्रादित्या:- [विग्रहपद्धत्यै 'आदित्य' (३) शब्दो दृष्टव्यः] 790. रुधिर - बधिरप्रदिग्धान्– [विग्रहपद्धत्यै 'प्रदिग्ध' शब्दो दृष्टव्यः] 791. रूक्ष– कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्ष विदाहिनः ।– ( विग्रहपद्धत्यै अत्युष्ण 792. 794. 795 796. 797. 798. 799. 800. 801. 6 793. रोमन् – (१) रोमहर्षणम् । (२) रोमहर्षः । (३) हृष्टरोमा । – ( १-२ ) रोग्णां हर्षः रोमहर्षः; तत् जायते अस्मादिति रोमहर्षणम् (रोमाञ्चकरम् ) । ( ३ ) इटानि ( पुलकितानि) रोमाणि यस्य सः हृष्टरोमा | 802. .803. , शब्दो हृष्टव्यः । रूप - (१) अचिन्त्यरूपम् । (२) अनन्तरूप ( ३ ) अनन्तरूपम् । (४) उग्ररूपः । (५) एवंरूपः । (६) कामरूपम् । (७) कामरूपेण । (८) विश्वरूप । (९) विश्व- रूपम् । – ( १ - ७ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अचिन्त्य', 'अनन्त' (२ - ३ ), 'उग्र' (२), एवम् (१), 'काम' (१२-१३) शब्दाः अनुक्रमेण दृष्टव्याः] | (८-९) विश्वं रूपं यस्य सः विश्वरूपः; संबोधने विसर्गलोपः तम् विश्वरूपम् । लघु - लप्वाशी- [विग्रहपद्धत्यै 'अशिन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । लभ्य - (१) दुर्लभतरम् | (२) सुलभः - ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'दुःख' (1) शब्दो दृष्टव्यः] | ( २ ) सुतरां यः लभ्यते सः सुलभः । लवण - कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्ण रूक्षविदाहिनः- (विग्रहपद्धत्ये 'अत्युष्ण' शब्दो दृष्टव्यः) । लाभ-लाभालाभौ– (विग्रहपद्धत्यै 'अलाभ' शब्दो दृष्टव्यः) । लुप्त - लुप्त पिण्डोदकक्रियाः- (विग्रहपद्धत्यै 'पिण्डोदकक्रिया' शब्दो दृष्टव्यः) । लोक – (१) जीवलोके । (२) तृलोके । (३) मनुष्यलोके । (४) मर्त्यलोकम् । (५) लोक- त्रयम् । (६) लोकत्रये । (७) लोकमहेश्वरम् । (८) लोकसंग्रहम् | (९) सुरेन्द्रलोकम् । (१०) स्वर्गलोकम् /- (१-७ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'जीव' (३), 'नृ', 'मनुष्य', ‘मर्त्य’, ‘त्रय' (१-२), ‘महेश्वर' (२) शब्दा: क्रमेण दृष्टव्याः ] | ( ८ ) लोकानां संग्रहः (भूतिः) लोकसंग्रहः, तम् लोकसंग्रहम् । ( ९ ) सुरेन्द्रस्य (सुराणां इन्द्रः सुरेन्द्रः, तस्य) लोकः सुरेन्द्रलोकः तम् सुरेन्द्रलोकम् । (१०) स्वर्ग एव लोकः स्वर्गलोकः, तम् स्वर्गलोकम् । लोकक्षय-लोकक्षयकृत् - [विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (२०) शब्दो दृष्टव्यः] | लोभ - (१) राज्यसुखलोभेन । (२) लोभोपहृतचेतसः । ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'राज्यसुख', 'उपद्दत' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । लोलुपव–अलोलुप्त्वम्-न. लोलुप्त्वम् (लोलुप्त्वस्य अभावः) । लोटाइमकाञ्चन – समलोष्टाश्मकाञ्चनः – समानि लोटाश्मकाशनानि (लोह:, अश्म काश्मनं न्च, एतेषां समाहारः ) यस्य ( दृष्टपा) सः | 281 व 804 वक्त्र (1) दीप्तहुताशवक्त्रम् | ( २ ) बहुवक्त्रनेत्रम् | – ( १-२ ) [ विपद्धति 'दीप्तहुताश', 'बहु' (४) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ] | 805. 806. 807. 808. Bhagavadgita Word Index Pt. II -A (a ) 816. 817. वक्षनयन–अनेकवक्त्रनयनम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अनेक' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । वध्य अवध्यः न वध्यः (वधाय अनर्हः) । चपुस्- सौम्यवपुः सौम्यं वपुः यस्य सः | वर - (१) अवरम् । (२) देववर । – ( १ ) न वरम् अवरम् । (२) [विग्रहपद्धत्यै देव' (११) शब्दो दृष्टव्यः] | 809. वर्ज-रसवर्जम् - [विग्रहपद्धये 'रस' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 810. 811. वर्जित - (१) कामसङ्कल्पवर्जिताः । (२) सङ्गवर्जितः (१) (विग्रहपद्धत्यै 'काम सङ्कल्प' शब्दो दृष्टव्यः) । ( 3 ) सङ्गः वर्जितः येन सः सङ्गवर्जितः । वर्ण – (१) अनेकवर्णम् । (२) आदित्यवर्णम् । (३) चातुर्वर्ण्यम् । (४) नानावर्णाकृतीनि । (५) वर्णसङ्करः (१-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अनेक' (४), 'आदित्य' (२) 'चतुस्' (४), 'आकृति' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | ( ५ ) वर्णानां सङ्करः वर्णसङ्करः । वर्णसङ्कर-वर्णसंकरकारकैः-- [विग्रहपद्धयै 'कृ' (२१) शब्दो दृष्टव्यः] । 813 वर्त्मन्- मृत्युसंसारवर्त्मनि- [विप्रहपद्धत्यै 'मृत्युसंसार' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 814, 812 बश - (1) अवशम्। (२) अवशः - ( १ २ ) न कस्यचित् वशः अवशः; तम् 815. अवशम् । बश्य- (१) आत्मवश्यैः । (२) वश्यात्मना । - (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'आत्मन्' ( १२, ४३) शब्दो क्रमेण दृष्टज्यो]। बाक् - शरीखाव्यानोभिः - [विग्रह पद्धत्ये 'मनस्' (१२) शब्दो दृष्टव्यः] । वाक्कायमानस – यतवाक्कायमानसः- [विप्रहपद्धत्यै 'यत' (५) शब्दो दृष्टव्यः] । वाय्यवाद – अवाच्यवादान्— न वाच्यवादाः (वाच्या वादाः) अवाच्यवादाः, तान् । वाणिज्य - कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम्- (विग्रहपद्धत्यै 'कृषि' शब्दो दृष्टव्यः) । वाद-प्रज्ञावादान् - [विमइपद्धये 'मशा' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 818. 819. 820. 821. वादिन्– ब्रह्मवादिनाम्- [विग्रहपद्धत्यै 'ब्रह्मन्' (७) शब्दो दृष्टव्यः] । 822. विकम्प अविकम्पेन-न विकम्पः (न्युतिः) यस्मात् भवति सः अविकम्पः, तेन । 823. विकार (1) निर्विकारः । (२) सविकारम् | – ( १ ) [ विमदपद्धत्यै 'निर्गत' (१५) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) विकारेण सहितम् सविकारम् । 824. विकारिन – यद्विकारि - [विप्रहपद्धत्यै 'यद्' (३) शब्दो दृष्टव्यः] | 825. विकार्य – अविकार्य:-न विकार्यः (विकारशीलः) । 826. विक्रम- अमितविक्रम - [विप्रहृपद्धत्ये 'अमित' शब्दो दृष्टव्यः]। 827. विगत – (1) विगत कल्मषः । (५) विभयोधः । (२) विगतज्वरः; (३) विगतभीः; (४) विगतस्पृह (५) विगुणः । (७) विचेतसः (4) विमत्सरः-- 282 828. बिजय – अनन्तविजयम् ।– [विग्रहपद्धत्यै 'अनन्त' (४) शब्दो दृष्टव्यः]। 829. विजित – (१) विजितात्मनाम् । (२) बिजितात्मा । (३) विजितेन्द्रियः |-- ( १ - ३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः ‘आत्मन्' (४४-४५), 'इन्द्रिय' (१५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 830. विज्ञान – (१) विज्ञानसहितम् । ( २ ) सविज्ञानम् | – ( १ ) विज्ञानेन सहितम् विज्ञान- सहितम् । ( २ ) विज्ञानेन सह सविज्ञानम् । 831. विशेय-अविज्ञेयम्-न विज्ञेयम् । (विज्ञान विषयो भवितुं अनईम् ) । विट् - ब्राह्मणक्षत्रियविशाम् – (विग्रहपद्धत्यै 'क्षत्रिय' शब्दो दृष्टव्यः)। वित्त - वित्तेशः - [विमद्दपद्धत्यै 'ईश' (६) शब्दो दृष्टव्यः] | 832. 833. Secondary Word-Units ( १ - ३ ) [विप्रहपद्धतिभ्यः 'कल्मष' (३), 'ज्वर', 'भी' (१) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। ( ४ ) विगता स्पृहा यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः विगतस्पृहः । (५-८) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'इच्छाभयक्रोध', 'गुण' (१३), 'चेतस्' (११), 'मत्सर' शब्दा: क्रमेण दृष्टव्याः] । 834. वित्तम-योगवित्तमाः- [विग्रहपद्धत्ये 'योग' (१९) शब्दो दृष्टव्यः] । 835. विदाहिन्– कटुम्ललवणारयुष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः – (विप्रहपद्धत्यै 'अत्युष्ण' शब्दो दृष्टव्यः) । 836. 837. 838. 839. 840. 841. विदित - विदितात्मनाम्- [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्’ (४६) शब्दो दृष्टव्यः] । बिंदू (To know ) - (१) अहोरात्रिविदः । (२) उत्तमविदाम् । (३) कृत्नवित् । (४) तत्त्व दित् । (५) तद्विदः (६) ब्रह्मवित्। (७) ब्रह्मविदः । (८) यज्ञविदः | ( १ ) योगवित्तमाः । (१०) वेदवित् । (११) वेदविदः । (१२) सर्वचित् । ( १-९ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अहोरात्रि', 'उत्तम', (३), 'कृत्स्न', 'तत्त्व' (३), ‘तद्’ (११), ‘ब्रह्मन्’ (८-९), 'यज्ञ' (१५), 'योग' (१९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। ( १० - ११ ) वेदं, वत्तांति वेदवित; तं विदन्तीति वेदविदः । ( १२ ) सर्व (सर्वस्य आत्मानं) वेतीति सर्वचित् । विद्या – (१) अध्यात्मविद्या । (२) विद्याः । (३) राजविद्या । – ( १ - ३ ) [विप्रद्द- पद्धतिभ्यः ‘अध्यात्न’ (३), 'त्रि' (६), ‘राज्' (४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | विद्याविनय – विद्या विनयसंप-विद्याविनयाभ्यां (विद्या च विनयश्व विद्याविनयौ, ताभ्यां) संपचः विद्याविनयसंपन्नः तस्मिन् । , विवस्-अविद्वांसः - न विद्वांसः (विद्याहीनाः) । ' विधा - (१) एवंविधः । (२) चतुर्विधम् । (३) चतुर्विधाः । (४) त्रिविधम् । (५) त्रिविधः । (६) त्रिविधा (७) द्विविधा । (८) नानाविधानि । (९) पृथग्विधम् । (१०) पृथग्विधान् । (११) पृथग्विधाः । (१२) बहुविधाः । – (१-१२ ) [विमइ- पद्धतिभ्यः 'एवम्' (२), 'चतुस्' (२-३), 'त्रि' (२-४), 'द्वि', 'नाना' (३), ‘पृभक्’ (१-३), 'बहु' (५) शब्दाः कमेण दृष्टव्याः] | 842. विधान - विधानोकाः- [विग्रहपद्धत्ये 'उक्त' (२) शब्दो दधन्मः] | 283 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) ..843. विधि - (१) विधिदृष्ट: । (२) विधिनम् । (३) शास्त्रविधिम् । ~~ (१ ) [विग्रहपद्धये 'दृष्ट' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) विधेः, विधिना चा, हीनम् (रहितम्) विधिहीनम् । (३) शास्त्रे यः उक्तः सः विधिः शास्त्रविधिः, तम् शास्त्रविधिम् । 844. विधिपूर्वक - अविधिपूर्वकम्-न विधिपूर्वकम् (यथाविधिः) । 845. विधेय-विधेयात्मा- [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् (४७) शब्दो दृष्टव्यः] । 846. बिनश्यत् - अविनश्यन्तम्-न विनश्यत् अविनश्यत् तम् अविदयन्तम् । 847 विनाशिन् – (१) अविनाशि । (२) अविनाशिनम् | – (१ - २ ) न विनाशिन् अविना- शिन्; सः अविनाशिः तम् अविनाशिनम् । 848. 849. 850. 851 852. 853. विभक्त–अविभक्तम्-न विभक्तम् (अखण्डम् ) | 854. विभाग - (१) गुणकर्मविभागयोः । (२) गुणकर्मविभागशः (१-२ ) [विग्रहपद्ध तिभ्यां 'कर्मन्' (२९-३०) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] | 855. विभूति - आत्मविभूतयः - [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] | विश्वम स्मृतिविभ्रमः – स्मृतॆः विश्रमः। विभ्रष्ट उभयविभ्रष्टः- [विग्रहपद्धत्यै 'उभय' शब्दो दृष्टव्यः] ' विश्वान्त–अनेकचित्तविभ्रान्ताः- [विग्रहपद्धत्यै 'अनेकचित्त' शब्दो दृष्टव्यः] । विमूढ - (१) विमूडभावः । (२) विमूढात्मा । ( ३ ) सर्वज्ञानविमूढान् । – ( १-२ [विग्रहपद्धतिभ्यां 'भाव' (९), 'आत्मन्' (४८) शब्दो क्रमेण दृष्टन्यौ] । ( ३ ) सर्वज्ञानेभ्यः (सर्वाणि ज्ञानानि सर्वज्ञानानि, तेभ्यः) विमूढाः सर्वज्ञानविमूढाः, तान् सर्वज्ञानविमूढान् । 856. 857 858. 859 विनिग्रह - आत्मविनिग्रहः - [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (१३) शब्दो दृष्टव्यः] । विनिर्मुक्त - जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः- [विग्रहपद्धत्यै 'जन्मबन्ध' शब्दो दृष्टव्यः] । विनिवृत्त - विनिवृत्तकामाः - [विग्रहपद्धत्यै 'काम' (१८) शब्दो दृष्टव्यः] । विपश्चित् अविपश्चितः -- न विपतिः । (अशानिनः) । विप्रतिपन - श्रुतिविप्रतिषा-श्रुतिभिः ( नानावादश्रवणेन) विप्रतिपना (विशेषेण भेदमस्ता ) । 860. 861. 862. 863. J विमूढात्मन्- अहङ्कारविमूढात्मा - [विग्रहपद्धये 'अहङ्कार' (२) शब्दो दृष्टव्यः]। विमोक्षण- शरीरविमोक्षणात्- शरीरस्य विमोक्षणम् शरीरविमोक्षणम् तस्मात् । विमोहित - अज्ञानबिमोहिताः- [विग्रहपद्धत्यै 'अज्ञान' (२) शब्दो दृष्टव्यः] वियुक्त - (१) कामक्रोधवियुक्तानाम् । (२) रागद्वेषवियुक्तः - (१-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'काम' (८), 'रागद्वेष' (२) शब्दों क्रमेण दृष्टव्यौ] । वियोग – दुःखसंयोगवियोगम् - [विग्रहपद्धत्यै ‘दुःख' (११) शब्दो दृष्टन्यः] | 865. विरहित - श्रद्धाविरहितम् - श्रद्धायाः विरहितः, श्रद्धाविरहितः तम् । 864. 866. विरूढमूल-सुविरूढमूलम् – सुतरा विरूदमूलः [विशेषेण रूढ (दृढीभूत) मूलं यस्य सः] सुविरूढमूलः तम् । 284 Secondary Word-Units 867. विवर्जित (१) कामरागविवर्जितम् । (२) सङ्गविवर्जितः । (३) सर्वेन्द्रियविवर्जितम् । ( १ ) (विप्रहपद्धत्यै 'कामराग' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) सङ्काः विवर्जिताः येन सः सङ्ग- विवर्जितः । ( ३ ) सर्वेन्द्रियाणि (सर्वाणि इन्द्रियाणि) विवर्जितानि येन् तत् सर्वेन्द्रिय विवर्जितम् (सर्वेषामिन्द्रियाणां यन विषयो भवति तथाविधम्) । 868. विवर्धन / वृध् + वि- आयुः सत्त्वबलारोग्य सुखप्रीतिविवर्धनाः- (विब्रहपद्धत्ये 'आयु: सत्त्व... प्रांति' शब्दो दृष्टव्यः) । 869. विविक्त - विवित्तसेवी - विवित (निर्जनं देशं) यः सेवते सः । 870. विविक्तदेश- विवि कदेशसेवित्वम् - विवित्तदेशस्य (विविक्तो देशः विवितदेशः तस्य) सेवित्वम् (सेविनः भावः) । 871. विशारद युद्धविशारदाः-- युद्धे विशारदाः (कुशलाः) । 872. विशाल- दीप्तविशाल्नेत्रम् – (चित्रहपद्धत्यै 'दप्ति' शब्दो दृष्टव्यः) । 873. विशुद्ध-विशुद्धात्मा- [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (४९) शब्दो दृष्टव्यः] 874. विशुद्धि- आत्मविशुद्धये - [विग्रहपद्धल्यै 'आत्मन्' (१५) शब्दो दृष्टव्यः] । 875. विश्व (१) विश्वमूर्ते । (२) विश्वरूप । (३) विश्वरूपम् । (४) विश्वेश्वर (१-४.). [विग्रहृपद्धतिभ्यः 'मूर्ति', (२), 'रूप' (८-९), 'ईश्वर' (९) शब्दाः कमेण दृष्टव्याः]। विश्वतः - (१) विश्वतोमुखम् । (२) विश्वतोमुखः । -( १-२ ) [विप्रहपद्धतिभ्यां 'मुस्ख'- ( १ - २) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 876. । 877. विषय (१) गुण्यविषयाः । (२) विषयमवालाः । (३) विषयेन्द्रियसंयोगात् ।- (१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'त्रैगुण्य' (१), 'मवाल', 'इन्द्रिय' (१६) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] 878. विस्मय - विस्मया विष्टः– (विग्रहपद्धये 'आविष्ट' शब्दो दृष्टव्यः) । 879 880. 881. 882. विहार-विहारशय्यासनभोजनेषु-(विग्रहपद्धत्यै 'आसन' शब्दो दृष्टव्यः) । वीत- (१) वीतरागमयक्रोधः । (२) वीतरागभयोधाः । (३) वीतरागाः । (१-३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'रागमयक्रोध' (१-२), 'राम' (३) शब्दः क्रमेण दृष्टव्याः] | वीर - (१) नरलोकवीराः । (२) योधवीरान् ।- (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'नरलोक', 'योध' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ]। 885 886. वीर्य - (१) अनन्तवीर्य । (२) अनन्तवीर्यम् । (१-२ ) [विमइपद्धतिभ्यां 'अनन्त' (५-६) शब्द कमेण दृष्टव्यौ] । 884. 883. बृक - चूकोदर:- [विग्रहपद्धत्यै 'उदर' (२) शब्दों दृष्टव्यः] | वृक्ष- सर्ववृक्षाणाम् सर्वेषां वृक्षाणाम् । -- वृद्ध-कुपवृद्धः - [विग्रहपद्धत्ये 'कुछ' (४) शब्दो दृष्टव्यः] | वेग -- (१) अम्बुवेगा: । (२) समृद्धवेगाः – (१) (विपद्धत्यै 'अम्बु' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) समृद्धः वेगः येषां ते समृद्धवेगाः । 285 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) 887. वेद (Noun) – (१) वेदवित् । (२) वेदविदः । (३) सर्ववेदेषु । (४) सामवेदः - ( १ - २ ) [विग्रहपद्धतिभ्याम् 'विद्' (१०-११) शब्दः क्रमेण दृष्टव्यं] । (३) सर्वे वेदेषु सर्ववेदेषु । ( ४ ) सामानि यस्मिन् वेदे सः सामवेदः । वेदवाद- वेदवादरताः- (विग्रहपद्धत्यै 'रत' शब्दो दृष्टव्यः) । वेदाध्ययन–वेदयशाध्ययनैः– (विग्रहपद्धत्यै 'यशाध्ययन' शब्दो दृष्टव्यः) । वेदान्त – वेदान्तकृत् - [विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (२२) शब्दो दृष्टव्यः] | वैर-निर्दे:- [विग्रहपद्धत्ये 'निर्गत' (१६) शब्दो दृष्टव्यः] । 892. वैरिन् – निल्यवैरिणा- [विग्रहपद्धस्यै 'नित्य' (९) शब्दो दृष्टव्यः] | 893. वैश्य – वैश्यकर्म – [विग्रह पद्धत्यै 'कर्मन्' (३८) शब्दो दृष्टव्यः ] | 894. व्यक्त (१) अव्यक्तम् । (२) अव्यक्तः । (३) अव्यक्ता । (४) अव्यक्तात् । (५) व्यक्त- मध्यानि - (१४ ) न व्यक्तः अव्यक्तः तम् अव्यक्तम् न व्यक्तम् अव्यक्तम् बा न व्यक्ता अव्यक्ता; 'अव्यक्तात्' इति पुंलिग नपुंसकलिंगयोः पञ्चम्याः एकवचनम् । (५) (विग्रहपद्धत्यै 'मध्य' शब्दो दृष्टव्यः) | 888. 889 890 891 895. व्यथा — गतव्यथः - [विग्रहपद्धत्यै 'गत' (४) शब्द दृष्टव्यः ] | 896. व्यपाश्रय - (१) अर्थव्यपाश्रयः । (२) सद्यपाश्रयः (१-२ ) [विमइपद्धतिभ्यां 'अर्थ' (४) 'मत्' (२८) शब्दो क्रमेण दृढव्यौ] | 897 व्यपेत - व्यपेतभी:- [विग्रहपद्धत्यै 'भी' (२) शब्दो दयः] | 898. 899. व्यभिचार – अव्यभिचारेण न व्यभिचारः अव्यभिचारः (व्यभिचारसय अभाव:), तेन | व्यभिचारिणी - (१) अव्यभिचारिणी । (२) अव्यभिचारिण्या | – ( १ २ ) या व्यमि चरति सा व्यभिचारिणी, न व्यभिचारिणी अव्यभिचारिणी; तथा अव्यभिचारिण्या 900 व्यय (1) अव्ययस्य । (२) अव्ययम् । (३) अव्ययः । (४) अम्ममाम् । (१४) न भवति व्ययो यस्य सः अव्ययः तम् अव्ययम्; तस्य अव्ययस्य; न व्ययो भवति यस्याः सा अव्यया, ताम् अव्ययाम् 901. व्यवसाय –व्यवसायात्मिका- [विग्रहपद्धये 'आत्मक' (४) शब्दो दृष्टव्यः] | 902. व्यवसायिन् अव्यवसायिनाम्-न व्यवसायिनः अव्यवसायिनः, तेषाम् । 903. व्यवस्थिति – (१) कार्याकार्यव्यवस्थितौ । (२) ज्ञानयोगव्यवस्थितिः । (१ - २ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अकार्य' (१), 'ज्ञानयोग' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 904. व्याघ्र – पुरुषव्याघ्र - [विग्रहपद्धत्यै 'पुरुष' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | 905. व्यातव्यात्ताननम् (विग्रहपद्धत्यै 'आनन' शब्दो दृष्टव्यः) । 906. व्यास–व्यासप्रसादात् - [विग्रहपद्धत्यै 'प्रसाद' (५) शब्दो दृष्टव्यः] । 907. व्रत -(१) अशुचित्रता: । (२) दृढव्रताः । (३) देवताः । (४) पितृमताः । (५) ब्रह्म- चारित्रते। (६) संशितव्रताः । ( १ ) न शुचीनि व्रतानि येषां ते अशुचित्रताः । ( २-५ ) [ विग्रद्दपद्धतिभ्यः 'दृढ' (२), 'देव' (१२), 'पितृ' 'ब्रह्मचारिन्' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ६ ) संशितानि (परिपूर्णानि) प्रतानि येषां ते संशितव्रताः । 286 908. शक्त / शक्-अशक्तः–न शक्तः । 910. 909. शङ्ख – महाशङ्खम् - [विप्रहपद्धत्यै 'महत्' (१७) शब्दो दृष्टव्यः] । शत - आशापाशशतैः- (विप्रहपद्धत्ये 'आशापाश' शब्दो दृष्टव्यः ) । शब्द -- (१) शब्दब्रह्म । (२) शब्दादीन् । (३) सच्छन्दः | - ( १-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'ब्रह्मन्' (१४), 'आदि' (१३) शब्द क्रमेण दृष्टव्यौ] ( ३ ) सत् इति 911. शब्दः सच्छब्दः । 912. 913. 914. शर- सशरम् - शरेण सहितम् । 915. 916. 917. 918 Secondary Word-Units 919. 920 921. 922. 923. 924. 925. 926. 927- AL शम–अशमः---न शमः (शमस्य अभावः) । शय्या -- बिहारशय्यासनभोजनेषु ~ (विग्रहपद्धत्यै 'आसन' शब्दो दृष्टव्यः] शरीर - ( १ ) शरीरयात्रा । (२) शरीखायानोभिः । (३) शरीरविमोक्षणात्। ( ४ ) शरीरस्थम् । (५) शरीरस्थः - (१-३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'यात्रा', 'मनस्' (१२), 'विमोक्षण' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ४-५ ) शरीरे स्थितः शरीरस्थः; तम् शरीरस्थम् । शरीरस्थ – अन्तः शरीरस्थम् [विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर्' (४) शब्दो दृष्टव्यः] | शशिन – (१) शशिसूर्यनेत्रम् | (२) शशिसूर्ययोः । - ( १ ) [विग्रहपद्धत्ये 'नेत्र' ( ३ ) शब्दो दृष्टव्यः] | ( २ ) शशी च सूर्यश्च शशिसूयौं, तयोः शशिसूर्ययोः । शस्त्र – (१) अशस्त्रम् | (२) असङ्गशस्त्रेण । (३) शस्त्रपाणयः । (४) शस्त्रभृताम् । (५) शस्त्रसंपाते । – ( १ ) न शस्त्र विद्यते यस्य हस्ते सः अशस्त्रः तम् अशस्त्रम् | ( २-४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'असन', 'पाणि', 'भृत्' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (५) शस्त्राणां संपातः (समन्तात् पतनम् ) शस्त्रसंपातः, तस्मिन् शस्त्रसंपाते । - शाखा - (१) अधःशाखम् । (२) बहुशाखाः |-- ( १-२ ) [विपद्धतिभ्यां 'अधस्', 'बहु' (६) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ] । शान्त -(१) अशान्तस्य । (२) शान्तरजसम् । – ( १ ) न विद्यते शान्तिः यस्य हृदये सः अशान्तः, तस्य अशान्तस्य । ( २ ) (विग्रहपद्धत्यै 'रजस्’ शब्दो दृष्टव्यः) । शाश्वत – अशाश्वतम्न शाश्वतम् । शाश्वतधर्म-शाश्वतधर्मगोप्ता – (विग्रहपद्धत्यै 'गोप्तृ' शब्दो दृष्टव्यः) । शास्त्र - शास्त्रविधिम् - [विग्रहपद्धत्यै 'विधि' (३) शब्दो दृष्टव्यः] | शास्त्रविधान शास्त्रविधानोक्तम्- [विग्रहपद्धत्यै 'उक्त' (३) शब्दो दृष्टव्यः] शास्त्रविहित - अशास्त्र विदितम् – न शास्त्रविहितम् (शास्त्रेण विहितम्) अशास्त्र- विहितम् तम् ।
शिरस्-कायशिरोमोवम् – (विग्रहपद्धत्यै 'काय' शब्दो दृष्टव्यः) । शीतोष्ण-शीतोष्णसुखदुःखेषु-शीतोष्णैः (शीताच उष्णाश्च (स्पर्शा:) शीतोष्णाः, तैः] (जन्यमानानि) सुखदुःखानि (सुखानि च दुःखानि च ) शीतोष्णसुखदुःखानि, तेषु । 287 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a) 928. शीतोष्णसुखदुःख - शीतोष्णसुखदुःखदाः- (विग्रहपद्धत्यै 'दा' शब्दो दृष्टव्यः) । 929. शुक्ल – शुक्लकृष्णे- [विग्रहपद्धत्यै 'कृष्ण' शब्दो दृष्टव्यः) । 930. शुचि - (१) अशुचिः । (२) अशुची | - ( १ २ ) न शुचिः अशुचिः (अपवित्रः); तस्मिन् अशुचा । 931.. 932 933. शुभाशुभ-(१) शुभाशुभपरित्यागी । (२) शुभाशुभफलैः |--(१-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'परित्यागिन्' (१), 'फल' (७) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो]। 934. शुश्रुषु-अशुश्रुषवे-न शुश्रुषुः अशुश्रुषुः तस्मै शेष - (१) अशेषतः अशेषतः, अशेषेण वा । 935. (२) अशेषेण - (१-२ ) न शेषः अवशिष्यते यथा तथा 936. शोकसंविझ- [विप्रहपद्धत्यै 'मानस' (३) शब्दों दृष्टव्यः ] | 937. शोच्य / शुच्– अशोच्यान्–न शोच्याः, (शोचितुमर्दाः), अशोच्याः, तान्। 938- शोषय / शुष- अशोष्यःन, शोष्यः (शोषणार्हः) । 939. 940 शुद्धि-आत्मशुद्धये - [विप्रहपद्धत्यै ‘आत्मन्’ (१६) शब्दो दृष्टव्यः] । शुभ - (१) अनुभात् । (२) अनुभान् । (३) शुभाशुभम् । – ( १ ) न शुभम् अशुभम् तस्मात् अशुभात् । ( २ ) न शुभाः अशुभाः, तान् अशुभान् । ( ३ ) (विपद्धत्ये 'अशुभ' शब्दो दृष्टव्यः) | 941. 942. 943. 944. 945 946 947 श्रडधत् (१) अश्रद्दधानः । (२) अश्रद्दधानाः | - ( १-२ ) न श्रद्धानः ( श्रद्धां यः न निवेशयति सः); अश्रद्दधानाः' इति प्रथमायाः बहुवचनम् । श्रद्धा (१) अश्रद्धया । (२) यच्छ्रदः । (३) श्रद्धाविरहितम् । -( 1 ) न श्रद्धा अश्रद्धा, तया अश्रद्धया । (२-३) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'यद्' (१), 'विरहित' शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ] | श्री - श्रीभगवान्– (विग्रहपद्धयै 'भगवत्' शब्दो दृष्टन्यः ) | श्रुति - (१) श्रुतिपरायणा । (२) श्रुतिविप्रतिपन्ना। 'विप्रतिपन्न' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । श्रुतिमत् सर्वतः श्रुतिमत्- सर्वतः ( सर्वासु दिक्षु ) श्रुतिमत् (श्रोत्रेन्द्रियं यस्यास्ति तादृशः] श्रेष्ठ (१) कुरुश्रेष्ठ । (२) भरतश्रेष्ठ | – ( १ २ ) [विपद्धतियां' (५), 'भरत' (२) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ]। श्रोत्र – श्रोत्रादीनि - [विग्रहपद्धत्यै 'आदि (१४) शब्दो दृष्टव्यः] । प [विग्रहपद्धयै 'परायण' (६), षट् षण्मासाः --षट् मासाः | - मनःषष्ठानि - [विपद्धत्यै 'मनस' (६) शब्दो दृष्टव्यः] | 288 स 948. सक्त - (१) असक्तम् । (२) असतः । ( १ - २ ) न सक्तः असतः; सम् असतम् । 949. सक्कि - असक्ति:-न सक्तिः । (अरागः ) | 950 सङ्कर - वर्णसङ्करः- [विग्रहपद्धत्यै 'वर्ण' (५) शब्दो दृष्टव्यः] | सङ्कल्प सङ्कल्पप्रभवान्- [विग्रहपद्धये 'प्रभव' (१) शब्दो दृष्टव्यः] सङ्ख्यान गुणसङ्ख्याने- [विग्रहपद्धत्यै 'गुण' (७) शब्दो दृष्टव्यः] । 951 952 953 954. 955. 956 957 958. 959. 960 Secondary Word-Units 961. - सङ्ग – (१) कर्मसझिनाम् | ( २ ) कर्मसहिषु । (३) कर्मसङ्गेन । (४) गतसशस्य | (५) गुणसङ्गः । (६) ज्ञानसज्ञेन । (७) मुक्तसङ्गः । (८) सङ्गरहितम् । (५) सङ्गवर्जितः । (१०) सङ्गविवर्जितः । (११) सुखसमेन। - (१-१०) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (१८-२०), 'गत' (५), 'गुण' (८), 'ज्ञान' (१५), 'मुक्त', 'रहित', 'बर्जित' (२), 'विवर्जित' (२) शब्दाः कमेण दृष्टव्याः ] | ( ११ ) सुखस्य सङ्गः सुखसङ्गः, तेन सुखसङ्गेन । सङ्क्रदोष – जितसहृदोषाः- [विग्रहपद्धये 'जित' (१) शब्दो दृष्टव्यः] | सग्रह – (१) कर्मसङ्ग्रहः । (२) लोकसङ्ग्रहम् ।– (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कर्मन्' (२२), 'लोक' (८) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो]। सङ्घ - (१) अवनिपालसः । (२) गन्धर्वक्षारसिद्धसङ्गाः । (३) भूतविशेषसद्वान् । (४) महर्षिसिद्धसङ्गाः । ( ५ ) सिद्धसङ्गाः । (६) सुरसङ्गाः (१४) [विग्रह- पद्धतिभ्यः 'अवनिपाल', 'असुर', 'भूतविशेष', 'महर्षि शब्दा: क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ५ ) सिद्धानां सङ्घाः सिद्धसङ्गाः । ( ६ ) सुराणां सताः सुरसाः । सतत – (१) सततयुक्तानाम् । ( २ ) सततयुक्ताः – ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'युक्त' (१५-१६) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] | - सत् (Adj.) – ( १ ) असतः | ( २ ) असत् । ( ३ ) सच्छन्द | ( ४ ) सदसत् । ( ५ ) सद्भावे । – ( १ - २ ) न सत् असत् (न विद्यमानम्); तस्य असतः । ( ३-५ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'शब्द' (३), 'असत्', 'भाव' (१०) शब्दाः कमेण दृष्टव्याः] । सत्कारमानपूजा– सत्कारमानपूजार्थम् - [विग्रहपद्धत्ये 'अर्थ' (२१) शब्दो दृष्टव्यः] । सत्कृत – ( १ ) असत्कृतम् | ( २ ) असत्कृतः । ( १ ) न सत्कृतम् असत्कृतम् [यस्य शिष्टेः सत्कारो (स्वीकारो) न भवति तत् ] | ( २ ) न सत्कृतः असत्कृतः (मानपूर्वकं न आह्वाहितः) | सत्तम- - (१) कुरुसत्तम । (२) भरतसत्तम । – (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कुष' (६), 'भरत' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 962. सत्य-असत्यम् – सत्यम (मिथ्या, अलीकम् वा ) । 963. सत्त्व - (१) नित्यसत्त्वस्थः । (२) सत्त्वसमाविष्टः । (३) सत्त्वसंशुद्धिः । (४) सत्त्वस्थाः । (५) सत्त्वानुरूपाः । -( १ ) [विग्रहपद्धत्ये 'नित्य' (१०) शब्दो दृष्टव्यः ] । सत्त्वेन समाविष्टः सत्त्वसमाविष्टः । ( ३ ) सत्त्वस्य संशुद्धिः सत्त्वसंशुद्धिः । सत्त्वे स्थिताः सत्त्वस्थाः । ( ५ ) (विपद्धत्यै 'अनुरूप' शब्दो दृष्टव्यः) । (२) (४) B.G.I. 19 289 Bhagavadgita Word Indess Pt. II -A (a) 964 965 966. सदसद्योनि सदसद्योनिजन्मसु - [विग्रहपद्धत्यै 'जन्म. (२) शब्दो दृष्टव्यः] । सद्ग्राह असद्ग्राहान्न सद्ग्राहाः (सत्यानुरूपाः ग्राहा:) असद्माद्दाः, तान् । सन्देह — गतसन्देहः - [विग्रहपद्धत्यै 'गत' (६) शब्दो दृष्टव्यः] | - 967 सन्निभ-कालानलसन्निभानि– (विग्रहपद्धत्यै 'कालानल' शब्दो दृष्टव्यः ) | 968. सन्न्यस्तकर्मन् योगसन्न्यस्तकर्माणम् – [विग्रहपद्धत्ये 'योग' (२१) शब्दो दृष्टव्यः] । 969. सन्न्यस्तसङ्कल्प — असन्न्यस्तसङ्कल्पः-सम्भ्यस्ताः सङ्कल्पाः येन सः सन्न्यस्तसङ्कल्पः 970 971. 972. 973 974. 975. 976. 977 978. 979. न सम्भ्यस्तसङ्कल्पः असन्न्यस्तसङ्कल्पः । सन्म्याल- कर्मसन्न्यासात्- [विग्रहृपद्धत्यै 'कर्मन्' (२४) शब्दो दृष्टव्यः] । सम्न्यासयोगयुक्त - सन्न्यासयोगयुक्तात्मा - [विग्रहपद्धयै 'आत्मन्' (५०) शब्दो दृष्टव्यः] । सम्म्यासिन्– ( १ ) नित्यसन्न्यासी । (२) सर्वसङ्कल्पसन्यासी | – (१) [विग्रहपद्धत्यै 'नित्य' (११) शब्दो दृष्टव्यः ] | ( २ ) सर्वसङ्कल्पाः ( सर्वे सङ्कल्पाः) सन्न्यस्ताः येन सः सर्वकल्पसन्न्यासी । सपत्न- असपत्नम्न सपत्नः बिद्यते यस्य तत् सपलम्, न सपत्नम् असपत्नम् । सम – ( १ ) त्वत्समः । (२) भीमार्जुनसमाः । (३) समचित्तत्वम् । (५) समदुःखसुखम् (६) समदुःखसुखः । (७) समबुद्धयः । (९) समलोष्टाइमकाञ्चनः । - (१९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'त्वत्' (२), 'अर्जुन' (२), 'चित्तत्व', 'दर्शिनू' (३), 'दु:खसुख' (१-२), 'बुद्धि' (१७-१८), 'लोटाइमकाखन' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ४ ) समदर्शिनः । (८) समबुद्धिः । समक्ष- तत्समक्षम् - [विग्रहपद्धत्यै 'तद्' (५) शब्दो दृष्टव्यः] | समदर्शन - सर्वत्र समदर्शन:- सर्वत्र (सर्वेषु माणिषु ) समदर्शनाः (समं दर्शनं येषां ते) । समन्वित - (१) धृत्युत्साहस मन्वितः; (२) भावसमन्विताः |– ( १-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'उत्साह', 'भाव' ( ४ ) शब्दो कमेण दृष्टव्यौ] । समर्थ – असमर्थः—न समर्थः । ( न शक्तः) । समाधि - (१) ब्रह्मकर्मसमाधिना | (२) समाधिस्थस्य | – ( १ ) (विग्रहपद्धयै 'ब्रह्मकर्म' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) समाधौ स्थितः समाधिस्थः तस्य समाधिस्थस्य । समान-साधर्म्यम् - [विप्रहपद्धत्यै 'धर्म' (१७) शब्दो दृष्टव्यः] | 981. समायुक्त – प्राणापानसमायुक्तः - [विग्रहपद्धत्यै 'प्राण' (३) शब्दो दृष्टव्यः] 982. समावृत (१) मोहजालसमावृताः । (२) योगमायासमावृतः । (१-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'मोहजाल', 'योगमाया' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो]। 980. 983. समाविष्टः सत्त्वसमाविष्टः- [विग्रहपद्धत्यै 'सत्त्व' (२) शब्दो दृष्टव्यः]। 984 समिति –समितिंजयः - [विप्रहपद्धयै 'जि (जय)' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 985. समुत्थित- इच्छाद्वेषसमुत्थेन – (विग्रहपद्धत्ये 'इच्छाद्वेष' शब्दो दृष्टव्यः) | 290 986. 987 988. 989. 990. 991 992. 993 994. 995. 996. 997 998. 999. 1000. 1001 1002. Secondary Word-Units समुद्भव - (१) अक्षरसमुद्भवम् । (२) कर्मसमुद्भवः । (३) तृष्णासङ्गसमुद्भवम् । (४) देहसमुद्भवान् । (५) रजोगुणसमुद्भवः -- (१-५) [विपद्धतिभ्यः 'अक्षर' (१), 'कर्मन्' (२१), 'तृष्णासङ्ग', 'देह' (५), 'रजोगुण' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । समुद्यम- रणसमुद्यमे - (विप्रहपद्धत्यै 'रण' शब्दो दृष्टव्यः) । समृद्ध–समृद्धवेगाः- [विप्रहपद्धत्यै 'वेग' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | संचय- अर्थसंचयान्- [विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (५) शब्दो दृष्टव्यः] | संहिम्नसंशय – ज्ञानसंछिन्नसंशयम् - [विप्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' (१६) शब्दो दृष्टव्यः] | संज्ञा - (१) अव्यक्तसंज्ञके । (२) संज्ञार्थम् । (३) सुखदुःखसंज्ञैः । – ( १-२ ) [विप्रह- पद्धतिभ्यां 'अव्यक्त' (३), अर्थ' (२०) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ ] | ( ३ ) सुखदुःखानि (अयं सुखम् अयं दुःखम् इति) इति संज्ञाः येषां तानि सुखदुःखसंज्ञानि, तैः सुखदुःखसंज्ञैः । 3 संशित – (१) अध्यात्मसंज्ञितम् । (२) कर्मसंज्ञितः । (३) योगसंज्ञितम् 1 – (१-३ ) [विमइपद्धतिभ्यः 'अध्यात्म' (४), 'कर्मन्' (२३), 'योग' (२०) शब्दाः क्रमेण दृव्याः] | संतुष्ट – यहच्छालाभसंतुटः– (विग्रहपद्धत्यै 'यहच्छालाभ' शब्दो दृष्टव्यः) । संपन्न - विद्याविनयसंपन्ने (विग्रहपद्धत्ये 'विद्याविनय' शब्दो दृष्टव्यः) । संपात - शस्त्रसंपाते- [विग्रहपद्धत्यै 'शस्त्र' (५) शब्द दृष्टव्यः] । संप्लुतोदक– सर्वतः संप्छुतोदके सर्वतः ( सर्वासु दिक्षु) संत (अपरिच्छिन्नं ) उदक यस्मिन् सः सर्वतः संप्लतोदकः (समुद्रः, महाहदः वा), तस्मिन् । संभव – (१) अन्नसंभवः । (२) तेजॉशसंभवम् । (३) प्रकृतिसंभवान् । (४) प्रकृति- संभवाः 1–( १-४ ) [विप्रहपद्धतिभ्यः 'अन्न', 'तेजोश', 'प्रकृति' ( ३-४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । संभावित – आत्मसंभाविताः । - [विग्रहपदत्यै 'आत्मन्' (१७) शब्दो दृष्टव्यः] | संभूत – (१) अज्ञानसंभूतम् । (२) अपरस्परसंभूतम् । (१ - २ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अज्ञान' (३), 'अपर' शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यो]। संमूढ – (१) असंमूढः । (२) गुणसंमूढाः । – ( १ ) न संमूढः । (न विवेकशून्यो भूतः) । ( २ ) [ विग्रहपद्धयै 'गुण' (९) शब्दो दृष्टव्यः] | संमूढचेतस्- धर्मसंमूढचेताः- [विग्रहपद्धत्यै 'धर्म' (१०) शब्दो दृष्टव्यः]। संमोह - (१) अज्ञानसंमोहः । (२) असंमोहः - ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अज्ञान' ( ४ ) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) न संमोहः । ( न विवेकशून्यता) । संयत–संयतेन्द्रियः- [विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय' (१७) शब्दो दृष्टव्यः] 1003. 1004: संयतात्मन् असंयतात्मनान संयतात्मा [संयतः आत्मा ( हृदयं) येन सः] असंयतात्मा, तेन । 1005. संयम संयमामिषु - [विप्रहपद्धत्ये 'अभि' (६) शब्दो दृष्टव्यः] । 291 Bhagavadgita Word-Index Pt. II -A (a ) 1006. संयुक्त- दम्भाहकारसंयुक्ताः- [विग्रहपद्धत्ये 'अहङ्कार' (३) शब्दो दृष्टव्यः] 1007. संयोग – (१) कर्मफलसंयोगम् । (२) क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् । (३) दुःखसंयोग वियोगम् । (४) बुद्धिसंयोगम् । (५) विषयेन्द्रियसंयोगात् । -(१-५) [विप्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मफल' (४), 'क्षेत्र' (३), 'दुःख' (११), 'बुद्धि' (१४), 'इन्द्रिय' (१६) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | 1008- संशय - (१) असंशयम् । (२) असंशयः । (३) छिन्नसंशयः । (४) संशयात्मनः । (५) संशयात्मा । -( १ ) संशयाय अवकाशः यस्मिन्, न विद्यते तादृक् असंशयम् । ( २ ) न संशयः असंशयः (संशयस्य अभावः) । ( ३-५) [विपद्धतिभ्यः 'छिन (२) 'आत्मन्' (५१-५२ ) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 1009. संशित – संशितव्रताः - [विग्रहपद्धत्यै 'व्रत' (६) शब्दो दृष्टव्यः] | 1010. संशुद्ध- संशुद्ध किल्बिष:- [विग्रहपद्धत्यै 'किल्बिष' (१) शब्दों दृष्टव्यः] 1011. 1012. 1013. 1014 1015. 1016. संशुद्धि – (१) भावसंशुद्धिः । (२) सत्त्वसंशुद्धिः (१-२ ) [विञद्दपद्धतिभ्यां 'भाव' (५), 'सत्त्व ' (३) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ] संसद् - जनसंसदि- [विग्रहपद्धत्ये 'जन' (१) शब्दो दृष्टव्यः] | संसिद्ध - (१) अनेकजन्मसंसिद्धः । (२) योगसंसिद्धः |– ( १-२ ) [विप्रहपद्धतिभ्यां ‘अनेकजन्म', 'योग' (२२) शब्दौ कमेण दृष्टव्यो] । संसिद्धि योगसंसिद्धिम् - [विग्रहपद्धत्यै 'योग' (२३) शब्दो दृष्टव्यः] संस्थापन - धर्मसंस्थापनार्थाय - [विग्रहपद्धत्यै 'धर्म' (११) शब्दो दृष्टव्यः] । संस्थित - (१) आत्मसंस्थम् । (२) मत्संस्थाम् | – (१ - २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् ' (१८), 'मत्' (१०) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौः] | 1017. संस्पर्श - (१) ब्रह्मसंस्पर्शम् । (२) संस्पर्शजा । -( १ - २ ) [विप्रहपद्धतिभ्यां ‘ब्रह्मन्’ (१०), 'जात' (११) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यो]। 1018. सर्ग - भूतसगौं- [विग्रहपद्धत्यै 'भूत' (१५) शब्दो दृष्टव्यः] । । 1019. सर्व – (१) सर्वकर्मणाम् । (२) सर्वकर्माणि । (३) सर्वकामेभ्यः । (४) सर्वकिल्बिषैः । (५) सर्वक्षेत्रेषु । (६) सर्वगतम् । (७) सर्वगतः । (८) सर्वगुह्यतमम् । (९) सर्व- दुर्गाणि । (१०) सर्वदुःखानाम् । (११) सर्वदेहिनाम् । (१२) सर्वद्वाराणि । (१३) सर्वद्वारेषु । (१४) सर्वधर्मान् । (१५) सर्वपापेभ्यः | (१६) सर्वपापैः । (१७) सर्व- भावेन । (१८) सर्वभूतानाम् । (१९) सर्वभूतानि | (२०) सर्वभूतेषु । (२१) सर्वभूत् । (२२) सर्वयज्ञानाम् । (२३) सर्वयोनिषु । (२४) सर्ववित् । (२५) सर्ववृक्षाणाम् । (२६) सर्ववेदेषु । (२७) सर्वहरः | (२८) सर्वारम्भाः । (२९) सर्वार्थान् । (३०) सर्वाश्चर्यमयम् । (१ - २६ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (३९-४०), 'काम' (१९), ‘किल्बिष' (२), 'क्षेत्र' (७), 'गत' (११-१२), 'गुह्यतम', 'दुर्ग', 'दुःख' (१५), 'दॆहिन्', 'द्वार' (३-४), 'धर्म' (१६), 'पाप' (४-५), 'भाव' (११), 'भूत' (२१ - २३), 'भृत्' (६), 'यज्ञ' (१८), 'योनि' (६), 'विद्' (१२), 'वृक्ष', 'वेद' 292 Secondary Word-Units 1020. (३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] (२७) सर्वान् हरतीति सर्वहर ( २८ ३० ) [विपद्धतिभ्यां 'आरम्भ' (२), 'अर्थ' (२२) 'आश्चर्य' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | सर्वकर्मफल सर्वकर्मफलत्यागम्- [विग्रहपद्धत्यै 'त्याग' (३) शब्दो दृष्टव्यः] सर्वगत – नित्यसर्बगत स्थाणुः - [वित्रहपद्धत्यै 'नित्य' (१२) शब्दो दृष्टव्यः] । सर्वज्ञान - सर्वज्ञान विमूढान्- [विग्रहपद्धत्यै 'विमूढ' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 1023. सर्वतः - (१) सर्वतः पाणिपादम् । (२) सर्वतः श्रुतिमत् । (३) सर्वतः संप्लुतोदके । (४) सर्वतोऽक्षिरोमुखम् । (५) सर्वतोऽनन्तरूपम् । (६) सर्वतोदीप्तिमन्तम् । — ( १ ६ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'पाणिपाद', 'श्रुतिमत्', 'संप्लुतोदक', 'अक्षिशिरोमुख', 'अनन्तरूप', 'दीप्तिमत्' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | 1021. 1022- 1024. 1025. 1026. 1033. 1034 1035. सर्वत्र - (१) सर्वत्रगम् | (२) सर्वत्रगः । (३) सर्वत्रसमदर्शनः |~(१-३) [विग्रह- पद्धतिभ्यः 'गत' (१३ १४), 'समदर्शन' शब्दा: क्रमेण दृष्टव्याः] | सर्वपरिग्रह -स्यक्तसर्वपरिग्रहः सर्वभूत- (१) सर्वभूतस्थम् | - [विग्रहपद्धत्यै 'व्यक्त' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । S (२) सर्वभूतस्थितम् । (३) सर्वभूतहिते । ( १ ) सर्वभूतेषु (सर्वेषु भूतेषु) स्थितः सर्वभूतस्थः तम् सर्वभूतस्थम् (२) सर्वभूतेषु (सर्वेषु भूतेषु) स्थितः सर्वभूतस्थितः तम् सर्वभूतस्थितम् । (३) सर्वभूतानां (सर्वेषां भूतानां) द्वितम् सर्वभूतहितम्, तस्मिन् सर्वभूतहिते। 1027. 1028. 1029. सर्वलोक–सर्वलोकमहेश्वरम् - [विग्रहृपद्धये 'महेश्वर' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 1030. सर्वसङ्कल्प सर्वसङ्कल्पसन्न्यासी - [विग्रहपद्धत्यै 'सन्न्यासिन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 1031. सर्वारम्भ सर्वारम्भपरित्यागी- [विग्रहपद्धत्ये 'परित्यागिन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | 1032. सवेंन्द्रिय -- (१) सर्वेन्द्रियगुणाभासम् । (२) सर्वेन्द्रियविवर्जितम् । (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'गुणाभास', 'विवर्जित' (३) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] | 1036. 1037. सर्वभूतात्मभूत – सर्वभूतात्मभूतात्मा- [विमद्दपद्धत्ये 'आत्मन्' (५३) शब्दो दृष्टव्यः] | सर्वभूताशय – सर्वभूताशयस्थितः– सर्वभूताशये [सर्वभूतानां (सर्वेषां भूतानां) आशये (अन्तर्हृदि)] स्थितः । सव्य - सव्यसाचिन्- यः सव्येन (वामेन) इस्तेन अपि साची करोति (गांडिवं) सः | सइ - (१) सहयज्ञाः । (२) सहयज्ञैः |- [[विग्रहपद्धतिभ्यां 'यज्ञ' (१९-२०) शब्दौ दृष्टव्यौः] । सहस्र - (१) सहस्रकृत्व: । (२) सहस्रबाहो । (३) सूर्यसहस्रस्य | - (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कृत्व', 'बाहु' (५) शब्दी दृष्टयो]। ( ३ ) सूर्याणां सहस्रम् सूर्यसहस्रम् तस्य सूर्यसहस्रस्य | सहस्रयुग- सहस्त्रयुगपर्यन्तम्-~-1(विग्रहपद्धत्यै ‘पर्यन्त' शब्दो दृष्टव्यः) । सहित – (१) विज्ञानसहितम् । (२) सगद्गदम् । (३) सचेताः । (४) सचराचरम् | (५) सदोषम् । (६) सविकारम् । (७) सविज्ञानम्। (८) सशरम् (९) सहजम् । 293 1038 1039 1040. सागर - मृत्युसंसारसागरात्- [विग्रहपद्धत्यै 'मृत्युसंसार' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | साचिन् – सव्यसाचिन् [विग्रहपद्धस्यै 'सव्य' शब्दो दृष्टव्यः] । साविक - सात्त्विक प्रियाः- [विग्रहपद्धत्यै 'प्रिय' (७) शब्दो दृष्टव्यः] । 1041. साधु साधुभावे - [विप्रहपद्धत्यै 'भाव' (१२) शब्दो दृष्टव्यः ] | 1042. सामन्- (१) बृहत्साम । (२) सामवेदः - ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'बृहत्', 'वेद' (४) शब्दी क्रमेण दृष्टव्यो] | Bhagavadgitā Word Index Pt. II -A (a ) (१०) सहयज्ञाः । (११) सहयज्ञैः । (१२) साधिभूताधिदेवम् । (१३) साधियशम् ; (१४) साहङ्कारेण -- ( १–१४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'विज्ञान' (१), 'गद्गद', 'चेतस्' (१२), 'अचर' (३), 'दोष' (२), 'विकार' (२), 'विज्ञान' (२), 'शर', 'जात' (१२), 'यज्ञ' (१९-२०), 'अधिदैव', 'अधियज्ञ', 'अहङ्कार' (५) शब्दाः कमेण दृष्टब्याः] । 1043 सांय-सांख्ययोगौ - [विग्रहृपद्धत्यै 'योग' (३१) शब्दो दृष्टव्यः] । 1044 1045. 1050. 1051. 1052. सिद्ध - (१) गन्धर्वयादिसा: (२) महर्षिसिद्धसङ्गाः; (३) सिद्धसङ्गाः- ( १ - ३ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'असुर', 'महर्षि', 'सह' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । सिद्धि - ( १ ) असिद्धौ । (२) नैष्कर्म्यासिद्धिम् । (३) सिद्धयसिद्धयोः । – ( १ ) न सिद्धिः असिद्धिः, तस्याम् असिद्धौ | (२-३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'नैष्कर्म्य', ' 'असिद्धि' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] | 1046. सिन्धु - सिन्धुराजः - [विग्रहपद्धत्यै 'राज्' (५) शब्दो दृष्टव्यः] । 1047. सिंह- सिंहनादम् (विप्रपद्धस्ये 'नाद' शब्दो दृष्टव्यः) । 1048. सुकृत-सुकृतदुष्कृते- (विप्रहपद्धत्ये 'दुष्कृत' शब्दो दृष्टव्यः) । 1049 सुख - (१) अन्तः सुखः । (२) असुखम् । (३) सुखदुःखानाम् । (४) सुखदुःखे । (५) सुखसज्ञेन । (६) सुसुखम् । – ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर्' (५) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) सुखं न विद्यते यस्मिन् सः असुखः, तम् असुखम् । ( ३-५ ) [चित्रहपद्धतिभ्यः 'दुःख' (१६-१७), 'सम' (११) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (६) सुतरां सुखम् सुसुखम् । सुखदुःख – (१) शीतोष्ण सुखदुःखेषु । (२) सुखदुःखसंज्ञैः (१-२ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यां 'शीतोष्ण', 'संज्ञा' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । सुघोष - सुघोषमणिपुष्पकौ– (विप्रहपद्धत्ये 'मणिपुष्पक' शब्दो दृष्टव्यः) । सुतराम्- (१) सुदुराचारः । (२) सुदुदर्शम् । (३) सुदुर्लभ: । (४) सुदुष्करम् । (५) सुनिश्चितम् । (६) सुलभः । (७) सुविरूढमूलम् । (८) सुसुखम् । (९) स्वल्पम् - ( १ ९ ) [विप्रहपद्धतिभ्यदु 'राचार', 'दुर्दर्श', 'दुर्लभ', 'दुष्कर', 'निश्चित, 'लभ्य' (२), 'विरूढमूल', 'सुख' (६), 'अल्प' (३), शब्दाः कमेण दृष्टव्याः ] । सुर- (१) मुरगणाः । (२) सुरसा:- (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'गण' (३), 'सङ्घ' (६) शब्दो क्रमेण दृष्टब्यौ]। 1053. 1054. सुरेन्द्र – सुरेन्द्रलोकम् - [विग्रहपद्धत्यै 'लोक' (९) शब्दों दृष्टम्मः] । 294 Secondary Word-Units सुष्टु - (१) सुकृतस्य | (२) सुकृतम् । (३) सुकृतिनः । (४) स्वनुष्ठितात् । (१-४) [विग्रद्दपद्धतिभ्यः 'कृ' (२२-२३), 'कृतिन्' (२), 'अनुष्ठित' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। सुहृत् - सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु । - [विग्रहपद्धत्यै 'अरि' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 1055 1056 1057 सूत - सूतपुत्रः -- [विग्रहपद्धत्यै 'पुत्र' (५) शब्दो दृष्टव्यः] | सुबिन्- दीर्घसूत्री – (विग्रहपद्धत्यै 'दीर्घ' शब्दो दृष्टव्यः)। 1058. 1059. 1060. 1061 1062. 1063 सूदन - (१) अरिसूदन । (२) मधुसूदन । (३) मधुसूदनः || -[विग्रहृपद्धतिभ्यः 'अरि (१) 'मधु' (१-२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | सूर्य – ( १ ) शशिसूर्यनेत्रम् ; (२) शशिसूर्ययोः; (३) सूर्यसहस्रस्य -- ( १-३ ) [विग्रह- पद्धतिभ्यः 'शशिन्' (१-२), 'सहस्त्र' (३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | सृष्टान–असृष्टानम्-न सृष्टान्नः (अनं सृष्टं भवति यस्मिन् तत् ) असृष्टालः तम् । सेवा–योगसेवया- [विग्रहपद्धत्यै 'योग' ( २४ ) शब्दो दृष्टव्यः] | सेवित्व - विवि कदेश सेवित्वम् – (विग्रहपद्धत्यै 'विविचदेश' शब्दो दृष्टव्यः) । 1064, सेविन्- विविक्त सेवी - (विग्रहपद्धत्यै 'विविक्त' शब्दो दृष्टव्यः) । 1065. सोम- सोमपा:- [विग्रहपद्धये 'पा (पिब्) (२) शब्दो दृष्टव्यः ] | 1066. सौग्य - सौम्यवपुः-- (विग्रहपद्धत्यै 'वपुस्' शब्दो दृष्टव्यः) । 1067. स्त्री- कुलस्त्रियः- [विग्रहपद्धत्यै 'कुल' (४) शब्दो दृष्टव्यः] | 1068. स्थाणु - नित्यसर्वगतस्थाणुः - [विग्रहपद्धत्यै 'नित्य' (१२) शब्दो दृष्टव्यः] । 1069. स्थावर - स्थावरजंगमम् (विप्रहपद्धत्यं 'जङ्गम' शब्दो दृष्टव्यः) | 1070. स्थित - (1) अन्तःस्थानि । (२) आकाशस्थितः । (३) आत्मभावस्थः । (४) एकस्थम् । (५) कमलासनस्थम् । (६) कूटस्थम् । (७) कूटस्थः । (८) जघन्य- गुणवृत्तस्थाः । (९) जघन्यगुणवृत्तिस्थाः । (१०) दूरस्थम् । (११) नित्यसत्त्वस्वः । (१२) निवातस्थः । (१३) प्रकृतिस्थः । (१४) प्रकृतिस्थानि । (१५) भूतस्यः | (१६) मत्स्थानि । (१७) योगस्थः । (१८) शरीरस्थम् । (१९) शरीरस्थः | (२०) सभ्वस्थाः । (२१) समाधिस्थस्य । (२२) सर्वभूतस्थम् । (२३) सर्वभूतस्थितम् । (२४) सर्वभूताशयस्थितः । (२५) स्थितः । (२६) स्थितप्रज्ञस्य | (२७) स्थित प्रज्ञः । (२८) स्वस्थः । (२९) हृत्स्थम् । – (१-२७) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अन्तर्' (६), 'आकाश', 'आत्मभाव', 'एक' (२), 'कमलासन', 'कूट' (१-२) 'जघन्यगुणवृत्त', 'जधन्यगुणवृत्ति', 'दूर', 'नित्य' (१०), 'निवात', 'प्रकृति' (५-६), 'भूत' (१६), ‘मत्’ (११), ‘योग’ (२५), 'शरीर' (४-५), 'सत्त्व' (४), ‘समाधि' (२), ‘सर्व- भूत' ( १ - २ ), 'सर्वभूताशय', 'धी', 'प्रज्ञा' (२-३) एते शब्दाः कमेण दृष्टव्याः] । (२८) स्वस्मिन् (आत्मनि) स्थितः स्वस्थः । (२९) हृदि स्थितम् हृत्स्थम् । 1071. स्थिर - (१) अस्थिरम् | (२) स्थिरबुद्धिः । (३) स्थिरमतिः - (१) न स्थिरम् अस्थिरम् (चलम्) । (२-३) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'बुद्धि' (१९), 'मति' (२) शब्दौ क्रमेण यौ]। 295 Bhagavadgita Word-Index Pt. II -A (a) 1072 स्पर्श - (१) बाह्यस्पर्शेषु । (२) मात्रासः । - ( १-२ ) (विप्रहपद्धतिभ्यां 'माझ', ‘मात्रा' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ) । 1073. स्पृश्- नमःस्पृशम् - (विग्रहपद्धये 'नभस्' शब्दो दृष्टव्यः) । 1074. स्पृहा (१) निःस्पृहः । (२) विगतहः (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'निर्गत' (१८), 'विगत' (४) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 1075 1076. 1077 1078 स्मृति – (१) स्मृतिभ्रंशात् । (२) स्मृतिविभ्रमः | - (१-२ ) (विग्रहपद्धतिभ्यां 'अंश', 'विभ्रम' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो ) । ख - (१) स्वकर्मणा । (२) स्वचक्षुषा । (३) स्वजनम् । (४) स्वतेजसा । (५) स्व- धर्मम् । (६) स्वधर्मः । (७) स्वधर्मे । (८) स्वमान्धवान् | (९) स्वभावः । (१०) स्वस्थः । —( १–१० ) [विपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (४१), 'चक्षुस्' (३), 'जन' (४), 'तेजस्' (२), 'धर्म' (१८-२०), 'बान्धव', 'भाव' (१३), "स्थित ' (२८) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | खकर्म–स्वकर्मनिरतः- [विग्रहपद्धत्यै 'निरत' शब्दो दृष्टव्यः] | स्वप्नशील – अतिस्वमशीलस्य - [विग्रहपद्धत्यै 'अति' (२) शब्दो दृष्टव्यः] 1079. स्वप्नावबोध - युक्तस्वप्नावबोधस्य - [विग्रहपद्धत्ये 'युक्त' (११) शब्दो दृष्टव्यः] | स्वभाव – (१) कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः । (२) स्वभावजम् । (३) स्वभावजा । (४) स्वभावजेन । (५) स्वभावनियतम् । (६) स्वभावप्रभवैः ।– (१-६) [विप्रपद्ध- तिभ्यः 'उपद्दत' (२), 'जात' (१३-१५), 'नियत' (४), 'प्रभव' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 1080. 1081. स्वर् –स्वर्गतिम् - [विमइपद्धस्यै 'गति' (४) शब्दो दृष्टव्यः]। 1082. स्वर्ग - (१) स्वर्गद्वारम् । (२) स्वर्गपराः । (३) स्वर्गलोकम् / – (१-३) [विग्रह- पद्धतिभ्यः 'द्वार' (५), 'पर' (१८), 'लोक' (१०) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | 1083 स्वर्ग्य-अस्वर्ग्यम् - न स्वर्ग्यम् । ( न स्वर्गलोकप्राप्तिकरम् ) । 1084. 1085 स्वाध्याय – स्वाध्या याभ्यसनम् (विग्रहपद्धयै 'अभ्यसन' शब्दो दृष्टव्यः) | स्वाध्यायज्ञान - स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः -- [विग्रहपद्धत्यै 'यज्ञ' (२१) शब्दो दृष्टव्यः] द्व 1086. इन् - (१) अहत्वा । (२) कुलघ्नानाम् । (३) दुःखदा । (१) न हत्वा अदृत्वा । ( २-३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कुल' (२), 'दुःख' (१२) शब्दो क्रमेण दृष्टयौ ] | 1087. हर - सर्वहरः - [विग्रहपद्धत्यै 'सर्व' (२७) शब्दो दृष्टव्यः] । 1088. इर्ष – (१) रोमहर्षः । (२) इर्षांमर्षमयोद्वेगः - (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'रोमन्' (२), 'अमर्ष' शब्दी कमेण दृष्टव्यो]। 1089 इर्षशोक - हर्षशोकान्वितः- [विग्रहपद्धत्ये 'अन्वित' (५) शब्दी दृष्टव्यः] 1090. हर्षण - रोमहर्षणम् - [विग्रहपद्धत्ये 'रोमन्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 1091 इस्त- चक्रहस्तम्-- (विप्रहपद्धत्यै 'चक्र' शब्दो दृष्टव्यः) । 296 Secondary Word-Units 1092. हित - (१) अहिताः । (२) प्रियहितम् । (३) सर्वभूतहिते । (४) हितकाम्यया |--- (१) [हितं (परहितं) ये कुर्वन्ति, इच्छन्ति वा, ते हिताः] न हिताः अहिताः । (२४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'प्रिय' (६), 'सर्वभूत' (३), 'काम्या' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 1093. द्दिम - हिमालयः- [विग्रहपद्धत्यै 'आलय' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 1094. 1095 1096. 1097 1098. 1099. हिंसा - (१) अहिंसा । (२) हिंसात्मक : – (१) न हिंसा (हिंसाया: अभावः) । (२) [विग्रहपद्धत्यै ‘आत्मक’ (५) शब्दो दृष्टव्यः ] | ह्रींन – (१) मन्त्रहीनम् । (२) विधिनम् |– ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'मन्त्र', 'विधि' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । हृत – हृतज्ञानाः – [विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' (२१) शब्दो दृष्टव्यः]। हृदय - हृदयदौर्बल्यम् – (विग्रहपद्धत्यै 'दौर्बल्य' शब्दो दृष्टव्यः)। हृद् - (१) हृत्स्थम् । (२) हृद्देशे | – (१२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'स्थित' (२९), 'देश' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] हृषीक – (१) हृषीकेश । (२) हृषीकेशम् । (३) हृषीकेशः | – ( १ - ३ ) [ विग्रहपद्ध- तिभ्यः 'ईश' (७-९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | 1100. हृष्ट- हृष्टरोमा- [विग्रहपदत्यै 'रोमन्' (३) शब्दो दृष्टव्यः] 1101. हेतु - (१) कर्मफलहेतुः । (२) फलहेतवः (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कर्मफल' (५), 'फल' (५) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यो] । 1102. हैतुक - (१) अहेतुकम् । (२) कामर्हेतुकम् – (१) ( न कश्चिदपि हेतुर्यस्मिन्विद्यते तत् हेतुकम् ) न हैतुकम् अद्वैतुकम् । (२) [विग्रहपद्धत्यै 'काम' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] Sub Section (b ) - Kāśmir Recension N.B.- The previous words to which references have been made in this sub-section are those occurring in itself. अ 1. अति – (१) अतिजागरतः । (२) अत्यद्भुतम् । (३) अत्यन्तम् । (४) अत्यशतः | – (१) अतिशयेन यो जागतिं स अतिजागरत् ( 2 अतिजाग्रत्), तस्य अतिजागरतः ( ? अतिजामतः) । (२) अतिशयेन अद्भुतम् अत्यद्भुतम् । (३) अन्तमतिक्रम्य यतिष्ठति तदत्यन्तम् । (४) अतिशयेन यो अश्नाति स अत्यशत् ( 2 अत्यनत् ), तस्य अस्यशतः (? अत्यश्नतः) । 2. अतिक्रम – अतिक्रमनाशः – अतिक्रमस्य नाशः । 3. अद्भुत - अत्यद्भुतम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अति' (२) शब्दो दृष्टव्यः] 4. अध्यात्मज्ञान–अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् अध्यात्मज्ञाने (आत्मविषयकं ज्ञानं अध्यात्मज्ञानम्, तस्मिन्) निष्ठा अध्यात्मज्ञाननिष्ठा, तस्याः भावः । अध्यात्मविद्या - अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः - अध्यात्मविद्यया (आत्मनि तात्पर्य यस्याः विद्यायाः सा अध्यात्मविद्या तया) (अध्यात्मविद्या परिशीलनेन) विनिवृत्तकामाः (विनिवृताः कामाः येषां ते) । 5. 297 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. +25. 26. 27. 28. 29. 30. Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (b) अनेक – अनेकचित्तः- अनेकेषु (न एकमनेकम् तस्य बहूनि अनेकानि, तेषु ) चित्तं यस्य सः । अन्त – अत्यन्तम् - [विग्रहपद्धत्यै 'अति' (३) शब्दों दृष्टव्यः ] | अन्तर-- निरन्तरा - निर्गतमन्तरं यस्याः सा । अन्तरात्मन्- उपहतान्तरात्मा - उपहृतः अन्तरात्मा ( योऽन्तईदये तिष्ठति स आत्मा) यस्य सः । अन्न - अमृष्ठानम् - अमृष्ट (न मृष्टं) अनं यस्मिन्सः अमृष्टानः तम् । अन्य – त्वदन्यः -- त्वत् (तुभ्यं ) अन्यः | अप्रतिम अप्रतिम प्रभावः - अप्रतिमः (न प्रतिमा विद्यते यस्य सः) प्रभावो यस्य सः । अभिभव – विषादमोहाभिभवात् - विषादमोहस्य (विषादेन जनितः मोहः विषादमोहः, तस्य ) अभिभवः विषादमोहाभिभवः तस्मात् । अभिमान – अभिमानात्मा - अभिमानः आत्मा यस्य सः । अभिलक्षित - अनभिलक्षितः न अभिलक्षितः । अमृष्ट – अमृष्टानम् - ( विग्रहपद्धत्यै 'अन्न' शब्दो दृष्टव्यः ) | अम्बर- दिव्यमालाम्बरधरम् - दिव्यानि मालाम्बराणि (मालाः अम्बराणि च ) येन धृतानि स दिव्यमालाम्बरधरः तम् । अर्थ- गुणार्थे—गुणेभ्यः इदं इति । अवमान – मानावमानयोः– मानश्च अवमानश्च मानावमानौ, तयोः । अवेश्य – अनवेक्ष्यन अवेक्ष्य । अव्यक्त-व्यक्ताव्यक्तः - व्यक्तथ अव्यक्तथ | अशत् (? अश्नत् ) - अत्यशतः -- | -[विग्रहपद्धत्ये 'अति' (४) शब्दो दृष्टव्यः] | "} असग्राह-असद्ग्राहाश्रिताः – असद्ग्राहान् [ ( न सत् असत् तस्य बहुवः असन्तः) असन्तः प्राहाः असद्ग्राहाः, तानू] ये आश्रिताः ते । अस्मद्- See मत्. आ आवयास- परस्पराख्यातम्-परम्परया आख्यातम् । आचार - किमाचारः - किं (कीदृशः) आचारोऽस्य । आत्मक-पर्युत्थानात्मकम् - पर्युत्थानमात्मा यस्य तत् । आत्मन्- (१) अभिमानात्मा । (२) आत्मसिद्धये । (३) किमारमा । (४) परात्मसु । (५) मोहात्मा /- ( १ ) (विग्रहपद्धत्यै 'अभिमान' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) आत्मनः सिद्धिः आत्मसिद्धिः, तस्यै आत्मसिद्धये । ( ३ ) किम् (वस्तु) आत्मा अस्य भवति इति किमात्मा । ( ४ ) परेषामात्मानः परात्मानः तेषु परात्मसु । ( ५ ) मोह एव, मोहाभिभूतः वा, आत्मा यस्य सः मोहात्मा | आदिमत् – अनादिमान्–न आदिमत् अनादिमत् । अनादिमानिति पुंलिङ्गस्यैकवचनम् । आश्रित - (१) असद्माहाश्रिताः । (२) मदाश्रितः - ( १ ) (विपद्धत्यै 'असद्प्राइ' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) मत् (माम् ) आश्रितः मदाश्रितः । 298 Secondary Word-Units 31. आसक्तचेतस्– सर्वत्रासक्तचेतसाम् सर्वत्र आसक्तचेतसः (आसतानि चेतांसि येषां ते) सर्वत्रास ऋचेतसः, तेषाम् । 32. इच्छमान / इच्छु– अनिच्छमानः—न इच्छमानः । 33. इच्छा — विगतेच्छाभयद्वेषः– विगतानि इच्छा भयं द्वेषश्च यस्मात् (यस्य हृदयात्) सः । इष्वास — महेष्वासः - महान् इष्वासः [ इषवः अस्यन्ते अनेन इति (धनुर्धारी योधः) ] । 34. ई ईसु-जन्मकर्म फलेप्सवः – जन्मकर्मफलानो [जन्मकर्मणां (जन्मकारकाणि कर्माणि जन्म- कर्माणि, तेषां) फलानि जन्मकर्मफलानि, तेषा] ईप्सा येषां ते । 35. 36. ईश्वर – (१) परमेश्वरम् । (२) महायोगीश्वरः। (३) योगीश्वरः । (४) सर्वेश्वरः। — ( १ ) परमः ईश्वरः परमेश्वरः तम् परमेश्वरम् । (२) महायोगीनां (मद्दान्तः योगिनः महायोगिनः, तेषाम् ) ईश्वरः महायोगीश्वरः; महान् योगीश्वरः ( योगिनां ईश्वरः) महायोगीश्वरः इति वा । ( ३ ) योगिनां ईश्वरः योगीश्वरः; संबोधने विसर्ग- लोपः । ( ४ ) सर्वेषां ईश्वरः सर्वेश्वरः । 37. उत्तम-अनुत्तमम्-न उत्तमः अनुत्तमः, तम् । 38. उदय- परधर्मोदयात् -- परधर्मस्य (परेषां धर्मः परधर्म: तस्य) उदयः परधर्मोदयः, तस्मात् । 39. उपमान-कर्मोपमानम् कर्मणामुपमानम् । 40. उपहृत - उपहतान्तरात्मा--(विप्रहपद्धत्ये 'अन्तरात्मन् शब्दो दृष्टव्यः) । 41. ऋषि - महर्षयः-महान्तो ऋषयः । 42. J ऐ पेश्वर्य-भोगेश्वर्यगती: (? भोगेश्वर्यगतिः or भोगेश्वर्यगती) - भोगश्व ऐश्वर्यं च यस्यां सा गतिः; भोगगतिः ऐश्वर्यगतिश्च वा, भोगैश्वर्यगती । 43. कर – रविकराः - खेः कराः ( रश्मयः) । 44. कर्मन् – (१) कर्मोपमानम् । (२) गुणकर्मविभागतः । (३) पापकर्मभिः । (४) स्वकर्मणि । - ( १ ) (चिमहपद्धत्यै 'उपमान' शब्दो दृष्टव्यः) । (२) गुणविभागः कर्मविभागश्च ( गुणपरत्वेन विभागः, कर्मपरत्वेन विभागच) गुणकर्मविभागौ, तयोः गुणकर्मविभागतः । ( ३ ) पापानि कर्माणि ये कुर्वन्ति ते पापकर्माणः, तैः पापकर्मभिः । ( ४ ) स्वस्य कर्म स्वकर्म, तस्मिन् स्वकर्मणि । 45. कर्मबन्ध-कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः कर्मणां बन्धाः कर्मबन्धाः, तेभ्यो विनिर्मुक्ताः । 46. कलुष– कलुषक्षुद्रः- कलुषःच असौ क्षुद्र 299 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (b) 47. काम - (१) कामक्रोधमयः । (२) कामकोधविमुक्तानाम् / - ( १ ) कामश्व असौ क्रोधव कामक्रोधौ, तन्मयः कामक्रोधमयः । (२) कामक्रोधाभ्यां (कामच असौ क्रोधश्च- कामक्रोधौ ताभ्यां) ये विमुक्ताः ते कामक्रोधविमुक्ताः तेषाम् कामक्रोध- विमुक्तानाम् । 48. किम् - (१) किमाचारः । (२) किमात्मा । – (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'आचार', 'आत्मन्' (३) शब्दो कमेण दृष्टव्यो]। 49. किञ्चित्क- अकिञ्चित्कम्-न किञ्चित्कम् (किञ्चित् करोतीति) । 50. किल्बिष- सर्वकिल्विषैः सर्वैः किल्विषैः । 51. 52. कुरु-कुरुनन्दन - कुरूणां नन्दनः कुरुनन्दनः; संबोधने विसर्गलोपः । कृ - (१) दुष्करम् । (२) वेदकृत् । - ( १ ) दुःखेन यत्क्रियते तदुष्करम् । (२) वेदाः अनेन कृता इति वेदकृत् । 53. कृत्स्नवित्-अकृत्स्नवित – ( कृत्स्नं वेत्तीति कृत्स्नवित् ), न कृत्स्नवित, अकृत्स्नवित् । 54. कृपा – कृपागृहीतः -- कृपया गृहीतः (अभिभूतः) । 55. क्रियाविशेष – क्रिया विशेषबहुलाः– क्रियाविशेषाणि [क्रियाणां विशेषाणि (विशिष्टाः क्रियाः)] बहुलानि ये करणशीला: (तत् करणे रताः) ते । 56. क्रोध - (१) कामक्रोधमयः । (२) कामक्रोधविमुक्तानाम्। (३) हर्षमन्युभयकोषैः।— ( १ - २ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'काम' (१-२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । ( ३ ) हर्षच मन्युश्च भयं च क्रोधश्च एतेषां समाहारः हर्षमन्युमयक्रोधाः, 57. क्लेश-क्लेशबहुलम् - बहुलो क्लेशो भवति यत्करणात्तत् । 58. क्षेत्र—-क्षेत्रशम्-क्षेत्रं जानातीति क्षेत्रशः, तम्। 59. क्षुद्र - कलुषक्षुद्रः (विग्रहपद्धत्यै 'कळुष' शब्दो दृष्टव्यः) । ग 60. गति – भोगेश्वर्यगती:- (विग्रह पद्धत्यै 'ऐश्वर्य' शब्दो दृष्टव्यः) | 61. गाव सर्वगात्राणि-सर्वाणि गात्राणि ।। 62. 63. 64 गुण (१) गुणकर्मविभागतः । (२) गुणायें | - (१ - २ ) (२), 'अर्थ' शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ]। गृहीत — कृपागृहीतः - (विग्रहपद्धयै 'कृपा' शब्दो दृष्टब्यः)। ग्राम - भूतप्रामम् - भूतानां ग्रामः भूतप्रामः तम् । च [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कर्मन्’ 65. चल-अचल:-न चलः । 66. चित्त - अनेक चित्तः- (विग्रहपद्धत्यै 'अनेक' शब्दो दृष्टव्यः) | 67. चिन्त्यकर्मन्-अचिन्त्यकर्मा-न चिन्त्यकर्मा (चिन्त्यं चिन्तनयोग्यं कर्म यस्य सः) । 68. चिन्त्यरूप – अचिन्त्यरूपम्-न चिन्त्यरूपः (चिन्त्यं चिन्तनयोग्यं रूपं यस्य सः ) अचिन्त्यरूपः, तम् । 300 Secondary Word-Units 69. चेतन-अचेतनम्न चेतनं विद्यते यस्मिन् सोऽवेतनः तम् । 70. छिद्र - छिद्रप्रेक्षी-छिद्राणां प्रेक्षणे यस्य (सततं ) दृष्टिः सः | 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 79 80. 81. 82. जनस्वजनान्स्वान् जनान् । जन्म- पुनर्जन्म – पुनः यज्जन्म भवति तत् । जम्मकर्मफल - जन्मकर्मफलेप्सवः (विप्रहपद्धत्यै 'इप्स' शब्दो दृष्टव्यः) । जागरत् ( जाग्रत् ) - अतिजागरतः - [विपद्धयै 'अति' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] | जात / जन् (जा) संसर्गजाः - संसर्गाज्जाताः । 78. ज्ञान 83. 84. 85. जि (जयू ) - धनञ्जय – धनं जित्वा यो तस्य मध्येऽतिष्ठत् सः धनञ्जयः; संबोधने विसर्गलोपः। श- (१) अज्ञः । (२) क्षेत्रज्ञम् | - (१) न ज्ञः । ( न जानातीति) । (२) (विग्रहपद्धत्ये 'क्षेत्र' शब्दो दृष्टव्यः) । ज्ञाननिर्धीतकल्मषाः -- ज्ञानेन निर्घोतकल्मषाः येषां ते) । (निःशेषेण घौतानि कल्मषानि तन्त्र - सुखतन्त्रः – सुखेन तन्त्रं प्रसार्य य आस्ते, सुखेन तन्त्रं प्रसार्यते येन वा सः । तृदुस्तरः दुःखेन यः तीर्यते सः । तेजस्यत्तेजसा - - वत्, (तव) तेजः त्वत्तेजः, तेन । त्यागिन् – (१) शुभाशुभफलत्यागी । (२) सर्वारम्भफलत्यागी -- - (१) शुभाशुभ फलानि शुभफलानि ( शुभानि फलानि) अशुभफलानि ( अनुभानि फलानि ) च यस्त्यजति सः शुभाशुभफलत्यागी । (२) सर्वारम्भफलानि [ सर्वारम्भानां (सर्वेषां आरम्भाणां) फलानि] यो त्यजति स सर्वारम्भफलल्यागी । - चय–लोकत्रये - लयाणां लोकानां समाहारः लोकत्रयम्, तस्मिन् । त्वच्छरीर-त्वच्छरीरम विष्टाः त्वत् (तब) शरीरे ये प्रविष्ठाः ते । त्वत् (युष्मद् ) - (१) त्वत्तेजसा । (२) त्वदन्यः | ( १-२ ) ( विग्रहपद्धतिभ्यां 'तेजस्', 'अन्य' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौं) । 86. दिव्य-दिव्यमालाम्बरधरम् (विग्रहपद्धयै 'अम्बर' शब्दो दृष्टव्यः) । दीर्घ-दीर्घसूत्रः- दीर्घ सूत्रं यस्य सः | 87. 88. दुःख - (१) दुष्करम् । (२) दुस्तरः - (१-२ ) [विग्रहपद्धतियां (१), 'तू' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] | 89. दुःखसुखस्वप्न - समदुःखसुखस्वनः समाः दुःखस्यमाः (दुःखानां स्वप्नाः), सुखस्वप्नाः (सुखानां स्वप्नाः) च यस्य सः । 90. दुस्त्यज- सुदुस्त्यजान्– मुटु दुःखेन ये व्यज्यन्ते ते सुदुस्तयजाः, तान् । 301 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (b) 91. द्वेष – (१) रागद्वेष विमुक्तैः। (२) विगतेच्छाभयद्वेषः ।– (१) रागात् द्वेषाच्च ये विमुक्ताः ते रागद्वेषविमुक्ताः, तैः रागद्वेषविमुक्तैः । (२) (विप्रहपद्धत्यै 'इच्छा' शब्दो दृष्टव्यः) । 92. 93. 94. 95. 96. न 97. न* - (१) अकिञ्चित्कम् । (२) अकृत्स्नवित् । (३) अचलः । (४) अचिन्त्यकर्मा । (५) अचिन्त्यरूपम् । (६) अचेतनम् । (७) अशः । (८) अनुवम् । (९) अनभिलक्षितः । (१०) अनवेक्ष्य । (११) अनादिमान् । (१२) अनिच्छमानः । (१३) अनुत्तमम् । (१४) अयतः । (१५) अव्ययम् । (१६) अशुभासु । (१७) अशेषाणि । (१८) अस ह्यम् । (१९) असंशयम् । (२०) अहेतुकम् । नन्दन – कुरुनन्दन -- ( विग्रहपद्धत्ये 'कु' शब्दो दृष्टव्यः) । नाना-नानारूपैः-नाना (विविधैः) रूपैः । 98 99, 100. धन-धनञ्जय – (विप्रहपद्धत्यै 'जि ( जय्)' शब्दो दृष्टव्यः) । धर्म - स्वधर्मे – स्वस्य (स्वकीयः) धर्मः स्वधर्मः, तस्मिन् । धी- स्थिरर्धीः- स्थिरा धीः यस्य सः । - धृ - दिव्यमालाम्बरधरम् - (विग्रहपद्धत्यै 'अम्बर' शब्दो हटव्यः) । ध्रुव अध्रुवम्-न ध्रुवम् । नानायुद्ध - नानायुद्धविशारदाः -- नानायुद्धेषु [नाना (विविधानि) युद्धानि नानायुद्धानि तेषु] ये विशारदाः (निष्णाताः) ते । 101. नाश- अतिक्रमनाशः - (विप्रहपद्धत्यै 'अतिक्रम' शब्दो दृष्टव्यः) | 102 नियत - नियतमानसः - नियतं मानसं येन, यस्य वा, सः । 103. 104. निराशी-निराशीर्बन्धना:-नैराश्यानि (निर्गता आशा येभ्यः तानि) बन्धनानि येषां ते । निर्गत - (१) निरन्तरा । (२) निर्मलत्वात् (१) (विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर' शब्दो दृष्टव्यः) । निर्गतः मलः यस्मात् तभिर्मलम्, तत्त्वं निर्मलत्वम् तस्मानिर्मलत्वात् । 105. निर्धीतकल्मष - ज्ञाननिर्घोतकल्मषाः – (विग्रहपद्धये 'ज्ञान' शब्दो दृष्टव्यः) | निश्चित – विनिश्चितम् - विशेषण निश्चितम् । 106. 107. निष्ठत्व - अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् (विग्रहपद्धत्यै 'अभ्यात्मज्ञान' शब्दो दृष्टव्यः) । 108 प पर - ( १ ) परात्मसु । (२) वेदवादपराः ।– (१) [विग्रहपद्धत्यै ‘आत्मन्' (४) शब्दो दृष्टभ्यः] (२) वेदवादे (वेदसम्बन्धिनः बादः बेदवादः तस्मिन्) पराः (ऐकान्तिकस्वेन रताः) वेदवादपराः । 109. परधर्म - परधर्मोदयात् (विग्रहपद्धत्यै 'उदय' शब्दो दृष्टव्यः) | 110. परम- परमेश्वरम् - [विग्रहपद्धत्ये 'ईश्वर' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 111. परम्परा – परम्पराख्यातम् (विप्रहपद्धल्यै 'आख्यात' शब्दो दृष्टव्यः) । For the dissolution of the compounds see the respective other words comprised therein. 302 Secondary Word-Units पर्युत्थान--पर्युत्थानात्मकम् – (विग्रहपद्धत्यै 'आत्मक’ शब्दो दृष्टभ्यः) । पाणिपादान्त सर्वतः पाणिपादान्तम् सर्वतः पाणिपादान्तम् [पाणिपादौ (पाणी व पादौ च)] अन्ते यस्य तत् ] | 114. पाप - पापकर्मभिः -- [विग्रहृपद्धत्यै 'कर्मन्’ (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 115. पिशाच- भूतप्रेत पिशाचान्-भूतानि प्रेताः पिशाचाथ, एतेषां समाहारः भूतप्रेत- पिशाचाः, तान् । पुनर् - पुनर्जन्म - ( विग्रहपद्धत्यै 'जन्म' शब्दो दृष्टव्यः) । 112. 113. 116. 117. प्रकृति - भूतप्रकृतिम् --भूतानां प्रकृतिः भूतप्रकृतिः, ताम् । 118. प्रशा-(१) स्थिरप्रज्ञस्य | (२) स्थिरमशः (१-२ ) स्थिरा प्रज्ञा यस्य सः स्थिर- प्रशः तस्य स्थिरमज्ञस्य । 119. 120. 121. 122. 123 124. 125. 126. 127. 131. प्रभाव - अप्रतिभप्रभावः (विग्रहपद्धत्यै 'अप्रतिम' शब्दो दृष्टव्यः) | प्रविष्ट - खच्छरीरप्रविष्टा:-~~ (विग्रहपद्धत्यै 'त्वच्छरीर' शब्दो दृष्टव्यः) । प्रवृत्ति - रजःप्रवृत्तः --रजसः प्रवृत्तिः ( उद्भवः) यस्य सः । प्रेक्षिन्-छिद्रप्रेक्षी- (विप्रहपद्धत्यै 'छिद्र' शब्दो दृष्टव्यः ) | प्रेत- भूतमेत पिशाचान्-(विग्रहपद्धत्यै 'पिशाच' शब्दो दृष्टव्यः) । 132. 133 श्र बन्धन – निराशीर्बन्धना:- (विग्रहपद्धयै 'निराशी' शब्दो दृष्टव्यः) । बहुल - (१) क्रियाविशेषबहुलाः । (२) क्लेशबहुलम् /- (१-२ ) (विप्रहपद्धतिभ्यां 'क्रियाविशेष', 'क्लेश' शब्दों क्रमेण दृष्टव्यौ) | बान्धव - सबान्धवान् बान्धवैः सहिताः सबान्धवाः, तान् । ब्रह्मन्– ब्रह्मसंयोगम् ब्रह्मणः ब्रह्मणा वा, संयोगः ब्रह्मसंयोगः, तम् । 128. 129. भगवत्-श्रीभगवान् 130. भ भक्त - मद्भक्तः यत् (मम) भक्तः । श्रीयुक्तः, श्रीमान् वा, भगवान् | भय - (१) विगतेच्छाभयद्वेषः । (२) हर्षमन्युभयोधैः । – (१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'इच्छा', 'ष' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] | भूत - (१) भूतप्रामम् । (२) भूतप्रकृतिम् । (३) भूतप्रेतपिशाचान् । (४) सर्वभूतेषु - ( १ - ३ ) (विग्रहपद्धतिभ्यः 'ग्राम', 'प्रकृति' 'पिशाच' शब्दा: क्रमेण दृष्टन्या)। ( ४ ) सर्वाणि भूतानि सर्वभूतानि, तेषु सर्वभूतेषु । भोग-भोगेश्वर्यगती:-(विग्रहपद्धत्यै 'ऐश्वर्य' शब्दो दृष्टव्यः) | म मत् (अस्मद् ) – ( १ ) मदाश्रितः । (२) मद्भक्तः । (३) मद्यपाश्रयाः । -( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'आश्रित' (२), 'भक्त' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] | ( ३ ) मत् (मम) व्यपायो यैर्गृहीतस्ते । 303 Bhagavadgita Word Index Pt. 11 - A (B) 134. मन्यु – हर्षमन्युभयकोषैः- [विग्रहपद्धत्ये 'क्रोध' (३) शब्दो दृष्टव्यः] | 135. मलत्व-निर्मलत्वात् - [विग्रहपद्धत्यै 'निर्गत' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | 136. 137. महर्षि - महर्षिसङ्काः- महर्षीणां सङ्घाः । 138. महायोगिन् – महायोगीश्वरः- [विग्रहपद्धये 'ईश्वर' (२) शब्दो दृष्ट॑व्यः] 139. मद्दत् - (१) महर्षयः । (२) महाराज | (३) महेष्वासः (१) (विपद्धये 'ऋषि' शब्दो दृष्टव्यः) । (२) महाराजन् महाराज ( ३ ) (विमदपद्धत्यै 'इष्वास' शब्दो दृष्टव्यः) । 140. 141. मान - मानावमानयोः– (विप्रहपद्धत्यै 'अवमान शब्दो दृष्टव्यः) । मानस - नियतमानसः -- (विग्रहपद्धत्ये 'नियत' शब्दो दृष्टव्यः) | माला - दिव्यमालाम्बरधरम् (विप्रहपद्धत्यै 'अम्बर' शब्दो दृष्टव्यः) । 143. मुद्दुस् मुहुर्मुहुः --मुहुः मुहुः ( पुनः पुनः) । 142. - 144. मोद-मोहात्मा - [विग्रहृपद्धत्यै 'आत्मन् (५) शब्दो दृष्टव्यः ] | य महाविभूति – सर्वमहाविभूते- सर्वेषां (विभूतीन) महाविभूति (महती विभूतिः) सर्वमहाविभूतिः; सर्वमहाविभूते इति संबोधनम् । 145 यत / यम्-अयतः - न यतः । 146. युष्मद्-See त्वत्, 147. योग- योगसेवनात्-योगस्य सेवनात् । 148. योगिन्– योगीश्वर- [विग्रहपद्धत्यै 'ईश्वर' (३) शब्दो दृष्टव्यः) । 149. योध- वीरयोधान्-वीराः योधाः वीरयोधाः, तान् । 152. 153. र 150. रजस्- रजःप्रवृत्तः- (विग्रहपद्धत्ये 'प्रवृत्ति' शब्दो दृष्टव्यः) | 151. रति - विरक्ताः-विगता रतिः येषां ते 154. 155 रवि - रविकरा:- (विप्रहपद्धत्यै 'कर' शब्दो दृष्टव्यः) । राग - रागद्वेषविमुक्तै:- [विग्रहपद्धत्यै 'द्वेष' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । राजन् - महाराज - [विग्रहपद्धत्ये 'महत्' (२) शब्दो दृटव्यः ] | रूप – (१) नानारूपैः । (२) विश्वरूप । – ( १ ) ( विग्रहपद्धत्यै 'नाना' शब्दो दृष्टभ्यः) । ( २ ) विश्वमेव रूपं यस्य सः विश्वरूपः; संबोधने विसर्गलोपः । 156. लोक - लोकश्रये -- (विप्रपद्धये 'श्रय' शब्दो दृष्टव्यः ) | व 157. विगत - (१) विगतेच्छाभयद्वेषः । (२) विरक्ताः । (३) विसंज्ञः | -( १-२ ) (विग्रह- पद्धतिभ्यां 'इच्छा', 'रति' शब्दी क्रमेण दृष्टव्यौ) । (३) विगता संज्ञा (संवेदनबुद्धिः) यस्य सः विसंज्ञः । 304 158. 159. 160. विभाग - गुणकर्मविभागतः - [विग्रह 'कर्मन् (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 161. V विमुक्त / वि + मुच् (मुच) – (१) कामक्रोधविमुक्तानाम् । (२) रागद्वेषविमुक्तैः ।— (विग्रहपद्धतिभ्यां 'काम' (२), 'द्वेष' (१) शब्दों कमेण दृष्टव्यौ] । 162. विशारद - नानायुद्धविशारदाः – (विप्रहृपद्धत्यै 'नानायुद्ध' शब्दो दृष्टव्यः] । 163. विशेष - (१) विनिश्चितम् । (२) विहृताः । – ( १ ) ( विग्रहपद्धत्यै 'निश्चित' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) विशेषेण हृताः विहृताः । 164. 165. 166. 167 168. 169. 170. 171. 172 173. 174. 175 176. Secondary Word-Units विनिर्मुक – (१) कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः । (२) कामक्रोधविमुक्तानाम् /- ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कर्मबन्ध', 'काम' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो]। विनिवृत्तकाम- अध्यात्मविद्या विनिवृत्तकामाः- (विग्रहपद्धयै 'अध्यात्मविद्या' शब्दो दृष्टव्यः) । 177 178. विश्व - विश्वरूप - [विग्रहपद्धस्यै 'रूप' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | विषादमोह – विषादमोहाभिभवात् – (विग्रहपद्धत्यै 'अभिभव' शब्दो दृष्टव्यः) । वीर - वीरयोधान्– (विग्रहपद्धत्ये 'योध' शब्दो दृष्टव्यः) । वेद (Noun) - वेदकृत् - [विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (२) शब्दो दृष्टव्यः ] । वेदवाद - वेदवादपरा:- [विग्रहपद्धयै 'पर' (२) शब्दो दृष्टव्यः] | व्यक्त — व्यक्ताव्यक्तः- [विग्रहपद्धये 'अव्यक्त' शब्दो दृटव्यः ] | व्यपाश्रयः – मद्वयपाश्रयाः - [विग्रहपद्धत्यै 'मत्' (३) शब्दो दृष्टव्यः] व्यय – अव्ययम् — न व्ययो भवति यस्य सः अव्ययः; तत् अव्ययम् । पुंल्लिङ्गे द्वितीयाया एकवचनमपि अव्ययमेव । व्रत - सिद्धताः- सिद्धानां (कृपा संपादितुं) ये व्रतानि आचरन्ति ते । श शुभ-अशुभासु-न शुभा अशुभा, तालु। शुभाशुभफल – शुभाशुभ फलत्यागी- [विग्रहपद्धत्ये 'त्यागिन्' ( १ ) शब्दो दृष्टव्यः ] | शेष-अशेषाणि -न शेषो यस्मादवशिष्यते तदशेषम् तस्य बहूनि अशेषाणि । श्री - श्रीभगवान् (विग्रहपद्धत्यै 'भगवत्' शब्दो दृष्टव्यः) । सङ्घ - महर्षिसाः- (विग्रहपद्धत्यै 'महर्षि' शब्दो दृष्टव्यः ) | संज्ञा — विसंज्ञः --- [विग्रहपद्धत्यै 'बिगत' (३) शब्दो दृष्टव्यः] | 179. सभ – समदुःखसुखस्वप्नः- (विग्रहपद्धत्यै 'दुःखसुखस्वप्न' शब्दो दृष्टव्यः) । 180. समागम तस्मिन् । सर्वक्षत्रसमागमे - सर्वक्षत्राणां (सर्वेषां क्षत्राणां) समागमः सर्वक्षन्त्रसमागमः 181. समुद्भव – स्तम्भहर्षस मुद्भवः स्तम्भवासी हर्षश्वस्तम्भहर्षो; एतयोर्यस्य समुद्भवः ( उत्पत्तिः) सः । B. G. 1. 20 305 Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (b) 182. संयोग - ब्रह्मसंयोगम् (विग्रहपद्धत्यै 'ब्रह्मन्' शब्दो दृष्टव्यः) । 183. संशय-असंशयम् न विद्यते संशयो यस्मिंस्तत् । संसर्ग - संसर्गजाः – (विप्रहपद्धत्यै 'जात' शब्दो दृष्टव्यः] । 184. 185. सर्व – ( १ ) सर्वकिल्विषैः । (२) सर्वगात्राणि । (३) सर्वभूतेषु | ( ४ ) सर्वमहाविभूते । (५) सर्वेश्वरः / – (१ - ५ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'किल्मिष', 'गात्र', 'भूत' (४), 'महाविभूति', 'ईश्वर' (४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | 186. सर्वशष-सर्वक्षत्रसमागमे (विग्रहपद्धत्ये 'समागम' शब्दो दृष्टव्यः) । 187. सर्वतः - सर्वतः पाणिपादान्तम्- (विग्रहपद्धत्यै 'पाणिपादान्त' शब्दो दृष्टव्यः) | 188. सर्वत्र सर्वत्रासक्तचेतसाम्- ( विग्रहपद्धत्ये 'आसक्तचेतस्' शब्दो दृष्टव्यः) । 189. सर्वांरम्भफल सर्वारम्भफलत्यागी - [विग्रहपद्धत्यै 'त्यागिन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । सहित सबान्धवान्– (विग्रह पद्धये 'बान्धव' शब्दो दृष्टव्यः) । सहा - असह्यम्-न सह्यम् (सहनयोग्यम्) | 190. 191. 194. 192. सिद्ध-सिद्धव्रताः – (विग्रहपद्धत्यै 'व्रत' शब्दो दृष्टव्यः) । 193. सिद्धि - भात्मसिद्धये - [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । सुख – सुखतन्त्रः - ( विग्रहपद्धत्यै 'तन्त्र' शब्दो दृष्टव्यः ) | सुण्ठु - सुदुस्त्यजान्– (विग्रहपद्धत्यै 'दुस्त्यज' शब्दो दृष्टव्यः) । 196. सूष - दीर्घसूत्रः Srkris (सम्भाषणम्) (विप्रहपद्धत्यै 'दीर्घ' शब्दो दृष्टव्यः) । 197 सेवन-योगसेवनात्- (विप्रहपद्धत्यै 'योग' शब्दो दृष्टव्यः) | 198. स्तम्भ - स्तम्भहर्षसमुद्भवः - (विग्रहपद्धत्यै 'समुद्भव' शब्दो दृष्टव्यः) । 195. 199. स्थिर – (१) स्थिरधीः । (२) स्थिरमशस्य | (३) स्थिरमशः १ – ( १ - ३ ) [विग्रह पद्धतिभ्यः 'धी', 'प्रज्ञा' (१-२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। 200. स्व (१) स्वकर्मणि । (२) स्वजनान् । (३) स्वधर्मे | - (१३) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (४), 'जन', 'धर्म' शब्दा: क्रमेण दृष्टव्याः]। 201. 202. 203. हृ हत - विहताः- [विग्रहपद्धत्यै 'विशेष' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । हर्ष - (१) स्तम्भहर्षसमुद्भवः । (२) हर्षमन्युभयोधैः । --(१-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां ‘समुद्भव', 'क्रोध' (३) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ] | हेतुक-अहेतुकम्-न हेतुकम् ( हेतुना कृतम् ) | 306 If the Index of the Secondary Word-Units in Section A is examined a little closely it will be apparent that amongst those units also there is a large number of compound words. These must also, for the sake of completeness of the Index, be dissolved and their component parts separated and arranged alphabetically. It is therefore proposed to do so in this section and to give along with them the secondary and primary units from which they are obtained. The method by which the com pounds have been dissolved has not been stated in this section but it can be readily ascertained on making a reference to the secondary units in Section A. 1. 2. 3. SECTION B TERTIARY WÓRD UNITS 4. 5. Sub-section (a)-Vulgate Variants अ अक्ष- अक्षिशिरोमुख— सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् । अग्नि - ज्ञानाशि- ज्ञानानिदग्धकर्माणम् । अति ( १ ) अतिमानिता । (२) अतीत । (३) अयुष्ण - (१) नातिमानिता । ( २ ) गुणातीत; द्वन्द्वातीत । ( ३ ) कट्टुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्ष विदाहिनः । अद्भुत – अद्भुतदर्शन- अनेकाद्भुतदर्शनम् । अधि – (१) अधिदैव । (२) अधिप । (३) अधिभूत । (४) अधियज्ञ | ( ५ ) अध्यात्म | - ( १ ) साधिभूताघिदैवम् | ( २ ) जनाधिपाः; नराधिपम् । ( ३ ) साधिभूताधिदेवम् । ( ४ ) साधियज्ञम् । ( ५ ) अध्यात्मचेतसा, अध्यात्मनित्याः; अध्यात्मविद्या; अध्यात्म- संज्ञितम् । 6. अध्ययन - ( १ ) यशाध्ययन । (२) वेदाध्ययन | ( १- २ ) वेदयज्ञाध्ययनैः । 7. अध्यात्म-अध्यात्मज्ञान-अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम् । 8. अनन्त – अनन्तरूप-सर्वतोऽनन्तरूपम् । 9. अनल – (१) कालानल । (२) दीप्तानलार्क | - ( १ ) कालानलसभिभानि । ( २ ) दीप्ता- नलार्कद्युतिम् । 10. अनेक – (१) अनेकचित्त । ( 3 ) अनेकजन्म | – ( १ ) अनेकचित्तविभ्रान्ताः । ( २ ) अनेकजन्मसंसिद्धः । 11. १ अन्त - ( १ ) अनन्त । (२) आदिमध्यान्त । (३) वेदान्त | - ( १ ) अनन्तबाहुम्; अनन्तरूप; अनन्तरूपम् ; अनन्तविजयम्; अनन्तवीर्यः अनन्तवीर्यम् । ( २ ) अनादि- मध्यान्तम् । ( ३ ) वेदान्तकृत् । 12. अंन्तर – ( १ ) अनन्तर । (२) देहान्तर । ( १ ) तदनन्तरम् | ( २ ) देहान्तरप्राप्तिः | 13. अन्तर्- अन्तरात्मन्-प्रव्यथितान्तरात्मा । 307 14. 15. 16. 17 18. 19. 20. 21. 22. Bhagavad gitā Word-Index Pt. II-B (a ) 29. 30. 31. 32. अन्नसृष्टान–असृष्टानम् । अन्य - (१) अनन्य । (२) अन्यगामिन् । (३) अन्यचेतस् । (४) अन्यदेवता । (५) अन्य - भाकू । (६) अन्यमनस् । – ( १ ) अनन्ययोगेन । ( २ ) नान्यगा मिना । ( ३ ) अनन्य चेताः । ( ४ ) अन्यदेवताभक्ताः । (५) अनन्यभाक् | ( ६ ) अनन्यमनसः । अभ्यास अभ्यासयोग- अभ्यासयोगयुक्तेन । अमृत-यज्ञशिष्टामृत-यज्ञशिष्टामृतभुजः । 23. अवनि- भवनिपाल – अवनिपालसः । 24. अवबोध-स्वप्नावबोध - युक्त स्वप्नावबोधस्य | 33. 34. 35. अम्बर - दिव्य माल्याम्बर-दिव्यमाल्याम्बरधरम् । अंश – तेजोश - तेजोंशसम्भवम् । अयन - परायण-कामक्रोधपरायणाः; तत्परायणाः प्राणायामपरायणाः; मत्परायणः; मोक्षपरायणः श्रुतिपरायणाः । अर्क- दीप्तानलार्क- दीप्तानलार्कद्युतिम् । अर्थ - (१) तत्त्वज्ञानार्थ । (२) तत्त्वार्थ | - ( १ ) तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् | ( २ ) अतत्त्वार्थवत् । 25. अशुभ – शुभाशुभ- शुभाशुभपरित्यागी; शुभाशुभफलैः । 26. अश्मन्- लोष्टाश्मकाञ्चन–समलोष्टाइमकाञ्चनः । 27. अश्रु - अश्रुपूर्ण अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम् । 28. असत् – सदसद्योनि- सदसद्योनिजन्मसु । असु —— गतासु–अगता सून् । अख्- इष्वास- परमेष्वासः; महेष्वासाः । अस्मद् (१) अहङ्कारः । (२) अहंवादिन । ( १ ) अनहङ्कारः; अहङ्कारविमूढात्मा; दम्भाहङ्कारसंयुक्ताः; निरहङ्कारः; साहङ्कारेण । ( २ ) अनहंवादी । अइन्- अहोरात्र - अहोरात्रिविदः । आ आकाक्षिन्– फलाक्षिन्– अफलाकाङ्क्षिभिः । आचार-दुराचार सुदुराचारः । आत्मन् – (१) अध्यात्म । (२) अन्तरात्मन् । (३) आत्मभाव । (४) आत्मभूत | (५) आत्मसंस्तुति । (६) कृतात्मन् । (७) विमूढात्मन् । (८) संयतात्मन् ।- ( १ ) अध्यात्मचेतसा; अध्यात्मनित्याः अध्यात्मविद्या; अध्यात्मसंज्ञितम् । (२) प्रव्यथितान्तरात्मा ( ३ ) आत्मभावस्थः । (४) सर्वभूतात्मभूतात्मा । (५) तुल्य निन्दात्मसंस्तुतिः । ( ६ ) अकृतात्मानः । (७) अहङ्कारविमूढात्मा (८) असंयतात्मना । 36. आत्मबुद्धि – आत्मबुद्धिप्रसाद-आत्मबुद्धिप्रसादजम् । 308 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. Tertiary Word-Units भात्मभूत - सर्वभूतात्मभूत- सर्वभूतात्मभूतात्मा । - आत्मसंयम - आत्मसंयमयोग-आत्मसंयमयोगाझी | आत्मसंस्तुति - निन्दात्मसंस्तुति — तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः । आदि- आदिमध्यान्त- भनादिमध्यान्तम् । आभरण-दिव्याभरण-अनेकदिव्याभरणम् | आभास – गुणाभास - सर्वेन्द्रियगुणाभासम् । आमय – दुःखशोकामय–दुःखशोकामयप्रदाः । 44. आयाम प्राणायाम प्राणायामपरायणाः । 45. आयुध-उद्यतायुध- दिव्यानेकोद्यतायुधम् । 46. 47. 48. 49. 50. 51. आयुस - आयुः सत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति । – आयुः सत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिषिवर्धनाः । सर्वारम्भ सर्वारम्भपरित्यागी । आरम्भ आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति । – आयुः सत्त्व बलारोग्य सुखमीतिविवर्धनाः । आरोग्य आर्य - आर्यजुष्ट-अनार्यजुष्ट । आवृत्ति – पुनरावृत्ति-अपुनरावृत्तिम् । आशय सर्वभूताशय – सर्वभूताशयस्थितः । - 52. आशा-आशापाश आशापाशशतैः । आसन–कमलासन - कमलासनस्थम् । आहार-आहारविहार—युक्ताहार विहारस्य । 53. 54. इ इच्छा - (१) इच्छाद्वेष | (२) इच्छाभयकोष | - ( १ ) इच्छा द्वेषसमुत्थेन । ( २ ) विगतेच्छाभयक्रोधः | 55. 56. इन्द्र- सुरेन्द्र- सुरेन्द्रलोकम् । 57. इन्द्रिय - (१) चित्तेन्द्रियक्रिय । (२) सर्वेन्द्रिय । ( १ ) यतचित्तेन्द्रिय क्रियः । ( २ ) सर्वेन्द्रियगुणाभासम्; सर्वेन्द्रियविवर्जितम् । 58. इषु इष्वास-परमेष्वासः; महेष्वासाः | 59. इष्ट अनिष्ट-इष्टानिष्टोपपत्तिषु । ई 60. ईत - अतीत-गुणांतीतः; द्वन्द्वातीतः । 61. ईश्वर – ( १ ) मद्देश्वर । (२) योगेश्वर । – (१) भूतमहेश्वरम्; लोकमहेश्वरम्; सर्वलोक- महेश्वरम् । (२) महायोगेश्वरः । 62. उदक - (१) पिण्डोदक किया । (२) सप्लुतोदक । – ( १ ) छप्तपिण्डोदकक्रिया: । (२) सर्वतःसंप्लुतोदके । 309 63. उदर - बाहूदरवक्तूनेत्र-- अनेक बाहूदरवक्तूनेत्रम् । 64. उद्भव- उद्भवकर - भूतभावोद्भवकरः । उद्यत - उद्यतायुध- दिव्याने कोद्यतायुधम् । उद्विग्न अनुद्विम– अनुद्विग्नमनाः । उद्वेग-उद्वेगकर–अनुद्वेगकरम् । 65. 66. 67. 68. उपभोग-कामोपभोग कामोपभोगपरमाः । 69. 70. Bhagavadgita Word-Index Pt. II-B (a) 74. 75. 76. 77. उष्ण - ( १ ) अत्युष्ण । (२) शीतोष्ण | - ( १ ) कट्टुमललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः । ( २ ) शीतोष्णसुखदुःखेषु । प 71. एक - ( १ ) अनेक । ( २ ) एकथा | - ( १ ) अनेकदिव्याभरणम् अनेकबाहूदरवक्तूनेत्रम्; अनेकदक्कुनयनम्; अनेकवर्णम् अनेकान्द्रुतदर्शनम् दिव्यानेकोद्यतायुधम् | ( २ ) अनेकधा । 78. 79. ऋषि - महर्षि - महर्षिसिद्धसङ्घाः । क 72. कमल – (१) कमलपत्र | (२) कमलासन / ( १ ) कमलपत्राक्ष | ( २ ) कमला- सनस्थम् । 73. कर्मन् – (१) कर्मकृत् । (२) कर्मफल । (३) कृत्स्नकर्म । (४) दग्धकर्मन् । (५) नैष्कर्म्य | (६) ब्रह्मकर्मन् । (७) मत्कर्मन् । (८) सन्यस्तकर्मन् – ( १ ) अकर्मकृत् । (२) कर्मफलल्यागः; कर्मफलत्यागी; कर्मफलप्रेण्ड; कर्मफलसंयोगम् ; कर्मफलहेतुः; कर्म- फलासङ्गम्। ( ३ ) कृत्स्नकर्मकृत् । ( ४ ) ज्ञानादिग्धकर्माणम् | ( ५ ) नैष्कर्म्य- सिद्धिम् । ( ६ ) ब्रह्मकर्मसमाधिना (७) मत्कर्मकृत्; मत्कर्मपरमः । ( ८ ) योग सन्न्यस्तकर्माणम् | 43 कर्मफल- जन्मकर्मफल- जन्मकर्मफलप्रदाम् । कल्मष - (१) क्षपितकल्मष (२) निर्धूतकल्मष / – ( १ ) यशक्षपितकल्मषाः । ( २ ) ज्ञाननिर्घृतकल्मषाः । काञ्चन- लोटाइमकाञ्चन- समलोष्टा इमकाञ्चनः । काम - (१) कामभोग | ( २ ) कामराग। (३) कामसङ्कल्प ( ४ ) कामोपभोग - ( १ ) कामभोगार्थम् । ( २ ) कामरागविवर्जितम्। ( ३ ) कामसङ्कल्पवर्जिताः । ( ४ ) कामोपभोगपरमाः । कामराग-कामरागबलकामरागबलान्विताः । काय - (१) कायक्लेश । (२) वाकायमानस | - ( १ ) कायक्लेशभयात् | ( २ ) यत- बाकायमानसः । 310 80. 81. 82. 83. 84. 86. 85. कृ – (१) अहङ्कार । (२) उद्भवकर । (३) उद्वेगकर । (४) कर्मकृत् । (५) दुष्कर ( १ ) अनहङ्कारः; अहङ्कारविमूढात्मा; दम्भाहकारसंयुक्ताः, निरहङ्कारः; साहङ्कारेण । ( २ ) भूतभावोद्भवकरः । ( ३ ) अनुद्वेगकरम् । (४) अकर्मकृत् । (५) सुदुष्करम् । कृत (Past participal ) – (१) कृतबुद्धिय । (२) कृतात्मन् | – ( १ ) अकृतबुद्धि- यात् । (२) अकृतात्मानः । 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100 101. Tertiary Word-Units कार्पण्य-कार्पण्यदोष-कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः । कार्य – अकार्य-कार्याकार्यव्यवस्थितौ; कार्याकार्ये । 1 काल - (१) कालानल । (२) देशकाल - ( १ ) कालानलसतिभानि । ( २ ) अदेशकाले । कीर्ति-अकीर्ति-अकीर्तिकरम् । 102. कुल- (१) कुलक्षय | (२) कुलधर्म | – ( १ ) कुलक्षयकृतम्। (२) उत्सन्नकुल- धर्माणाम् । कृत (Noun) – (१) दुष्कृत । (२) सुकृत | – ( १-२ ) सुकृतदुष्कृते । कृत्स्न – (१) कृत्स्नकर्म । (२) कृत्स्नवित् । - ( १ ) कृत्स्नकर्मकृत् । ( २ ) अकृत्स्नविदः । क्रिया -- (१) क्रियाविशेष | (२) चित्तेन्द्रिय किय। (३) पिण्डोदक क्रिया | - ( १ ) किया विशेषबहुलाम् । ( २ ) यतचित्तेन्द्रिय क्रियः । ( ३ ) लुप्तपिण्डोदकक्रियाः । क्रोध - (१) इच्छाभयकोष । (२) रागभयकोष | – ( १ ) विगतेच्छाभयकोषः । ( २ ) वीतरागभयक्रोधः; वीतरागभयक्रोधाः । क्लेश - कायक्लेश – कायक्लेशभयात् । क्षपित क्षपितकल्मष-यज्ञक्षपितकल्मषाः । क्षय - (१) कुलक्षय | (२) लोकक्षय | – ( १ ) कुलक्षयकृतम् | ( २ ) लोकक्षयकृत् । क्षर - अक्षर – अक्षरसमुद्भवम् एकाक्षरम् । क्षेत्र - क्षेत्रज्ञ— क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोः; क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् । क्षेम-योगक्षेम - निर्योगक्षेमः ।. ग गत – (१) गतासु । (२) मगत । (३) सर्वगत | – ( १ ) अगतासून् । ( ३ ) नित्यसर्वगतस्थाणुः | २ ) महतमाणाः । गन्ध - दिव्यगन्ध- दिव्यगन्धानुलेपनम् । गामिन्– अन्यगामिन्– नान्यगामिना । गुण - (१) गुणाभास | (२) वैगुण्य । (३) रजोगुण । -( १ ) सर्वेन्द्रियगुणाभासम् । ( २ ) त्रैगुण्यविषयाः; निस्त्रैगुण्यः । ( ३ ) रजोगुणसमुद्भवः । गो- (१) गोचर । (२) गोमुख । (३) गोरक्ष्य । -- ( १ ) इन्द्रियगोचराः । ( २ ) पण- वानकगोमुखाः । ( ३ ) कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् । प्राद—सद्भाह–असद्भाहान् । 311 103. 104. 105. 106. 1- 107. चित्त - ( १ ) अनेक चित्त । (२) चित्तेन्द्रियक्रिय | - ( १ ) अनेक चित्तविभ्रान्ताः । ( २ ) यतचित्तेन्द्रियक्रियः | Bhagavad gitā Word Index Pt..II-B (a ) 108. चिन्त्य - अचिन्त्य – अचिन्त्यरूपम् । 109. 111. च चर-अचर - चराचरम्; चराचरस्य; सचराचरम् । चर्- गोचर - इन्द्रियगोचराः । चर्या - ब्रह्मचारिन् ब्रह्मचारित्रते । चल–अचल-अचलप्रतिष्ठम् । 112. 113. 114. १ 110. जधन्यगुण – (१) जघन्यगुणवृत्त । (२) जघन्यगुणवृत्ति – ( १ ) जघन्यगुणवृत्तस्थाः । ( २ ) जघन्यगुणवृत्तिस्थाः । 115. 116. 117. 118. चेतसू – (१) अन्यचेतस् । (२) संमूढचेतस् । ( १ ) अनन्यचेताः । ( २ ) धर्म- संमूढचेताः । जन्म - (१) अनेकजन्म । (२) जन्मकर्मफल । (३) जन्मबन्ध । (४) जन्ममृत्युजरा - ( १ ) अनेकजन्मसंसिद्धः । ( २ ) जन्मकर्मफलप्रदाम् । ( ३ ) जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः | ."( ( ४ ) जन्ममृत्युजरादुःखैः । जन्ममृन्युजराव्याधिदुःख जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष - जन्ममृत्युजराव्याधि- दुःखदोषानुदर्शनम् । जय - अजय-जयाजयौ । जरा - (१) जन्ममृत्युजरा। (२) जरामरण – ( १ ) जन्ममृत्यु दुःखैः । ( २ ) जरामरणमोक्षाय | जाल - मोहजाल – मोहजालसमावृताः । जुष्ट - आर्यजुष्ट – अनार्यजुष्टम् । ज्ञा–क्षेत्र श– क्षेत्रक्षेत्रशयोः; क्षेत्र क्षेत्रज्ञसंयोगात् । ज्ञान – (१) अज्ञान | ( २ ) अध्यात्मज्ञान । (३) ज्ञानयोग । (४) ज्ञानविज्ञान | ( ५ ) ज्ञानविज्ञानतृप्त । (६) ज्ञानामि । (७) सर्वज्ञान | (८) स्वाध्यायज्ञान । -(१) अज्ञानजम्; अज्ञान विमो हिताः; अज्ञानसम्भूतम् अज्ञानसम्मोहः । ( २ ) अध्यात्मज्ञान- नित्यत्वम् । ( ३ ) ज्ञानयोगव्यवस्थितिः । ( ४ ) ज्ञानविज्ञाननाशनम्। ( ५ ) ज्ञान- विज्ञानतृप्तात्मा । ( ६ ) ज्ञानाग्निदग्धकर्माणम् | ( ७) सर्वज्ञानविमूढान्। (८) स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः । 119. तद्-तद्भाव तद्भावभावितः । सव-तत्त्वार्थ-अतत्वार्थवत् । 120. त 312 Tertiary Word-Units 121. तत्वज्ञान-तत्त्वज्ञानार्थ- तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् । 122. तृप्त - ज्ञानविज्ञानतृप्त - ज्ञानविज्ञानतृप्तात्मा । 123. तृष्णा- तृष्णासङ्ग-तृष्णासङ्गसमुद्भवम् । 124. तेजस्— तेजोंश—तेजोशसम्भवम् । 125 त्रि – (१) त्रैगुण्य | (२) त्रैलोक्य | - ( १ ) त्रैगुण्यविषयाः; त्रिगुण्यः | ( २ ) त्रैलोक्यराज्यस्य | द 126. दग्ध - दग्धकर्मन्- ज्ञानाग्निदग्धकर्माणम् । 127. दंष्ट्रा- बहुदंष्ट्रा-बहुदंष्ट्राकरालम् । 128. दर्शन – (१) अद्भुतदर्शन | (२) समदर्शन | – ( १ ) अनेकाद्भुतदर्शनम् । ( २ ) सर्वत्र- समदर्शनः । 129. दिव्य – (१) दिव्यगन्ध । (२) दिव्यमाल्याम्बर। (३) दिव्याभरण | – ( १ ) दिव्य- गन्धानुलेपनम् । ( २ ) दिव्यमाल्याम्बरधरम् । ( ३ ) अनेकदिव्याभरणम् | 130. 131. 132. 133. 138. 139. दीप्त - (१) दीप्तहुताश | ( २ ) दीप्तानलार्क । – ( १ ) दीप्तहुताशवम् । ( २ ) दीप्ता- नलार्कयुतिम् । दुषित – दौर्बल्यम्- हृदयदौर्बल्यम् । 134. दुःखशोक – दुःखशोकामय - दुःखशोकामयप्रदाः । 135. दृश् - दुर्दर्श – सुदुर्दर्शम् । 136. दृष्ट-दृष्टपूर्व–अदृष्टपूर्वम् अदृष्टपूर्वाणि । 137. 140. 141. दुष्ट – (१) दुराचार । (२) दुष्कृत - ( १ ) सुदुराचारः । ( २ ) सुकृतदुष्कृते । दुःख - (१) दुर्दर्श । (२) दुर्लभ । (३) दुष्कर । (४) दुःखसुख । (५) सुखदुःख - ( १ ) सुदुर्दर्शम् । ( २ ) सुदुर्लभः । ( ३ ) सुदुष्करम् । ( ४ ) समदुःखसुखम् ; समदुःखसुखः । ( ५ ) शीतोष्णसुखदुःखेषु, सुखदुःखसंज्ञैः । देव - अधिदैव-साधिभूताधिदेवम् । देवता – अन्यदेवता -अन्यदेवताभक्ताः । देश – (१) देशकाल । (२) विवित्तदेश | ( १ ) अदेशकाले । ( २ ) विवितदेश- सेवित्वम् । देह- देहान्तर-देहान्तरमाप्तिः । दोष – (१) कार्पण्यदोष । (२) जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष (३) सहदोष | - ( १ ) कार्पण्यदोषोपहृतस्वभावः । (२) जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् । (३) जित- सहदोषाः । 142. द्वन्द्व - द्वन्द्वमोह- द्वन्द्वमोहविनिर्मुक्ताः । 143. द्विधा - द्विधाभाव - छिन्नद्वैधाः । 313 Bhagavad gitā Word-Index Pt. II-B (a) 144. द्वेष - (१) इच्छाद्वेष | (२) रागद्वेष | - ( १ ) इच्छाद्वेषसमुत्थेन । ( २ ) अरागद्वेषतः; रागद्वेषवियुक्तैः । 145. धर्म – ( १ ) अधर्म । (२) कुलधर्म । (३) शाश्वतधर्म | – ( १ ) अधर्माभिभवात् । ( २ ) उत्सन्नकुलधर्माणाम् । ( ३ ) शाश्वतधर्मगोप्ता | 146. धा - एकधा-अनेकधा 147. ध्यान - ध्यानयोग — ध्यानयोगपरः । 148. न न* - Nos. of the Secondary Word Units having this as one of its componant parts : - 2, 3, 5, 11, 12, 13, 14, 16, 26, 36, 38, 39, 44,50,66, 74, 75, 76, 90, 105, 114, 115, 116, 119, 120, 124, 125, 126, 128. 149. नयन – वक्त्रनयन - अनेकवक्त्रनयनम् । नर-नरलोक-नरलोकवीराः । 150. 151. नाना नानाशस्त्र नानाशस्त्रमहरणाः । 152. निन्दा - (१) निन्दात्मसंस्तुति | ( २ ) निन्दास्तुति | – ( १ ) तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः । ( २ ) तुल्यनिन्दास्तुतिः । 153. निर्गत नैष्कर्म्य –नैष्कर्म्यसिद्धिम् । 154. निर्धूत - निर्धूतकल्मष-ज्ञाननिर्धूतकल्मषाः । 155. मेष- बाहूदरवक्त्रनेत्र - अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रम् । प 156. पण कमलपत्र कमलपत्राक्ष | 157. पर - (१) अपर। ( २ ) परायण । - ( १ ) अपरस्सरसम्भूतम् । (२) कामक्रोध- परायणाः; तत्परायणाः प्राणायामपरायणाः; मत्परायणः मोक्षपरायणः; श्रुति परायणाः । 158. परिग्रह - सर्वपरिग्रह तसर्वपरिग्रहः । 159. पा (रक्ष) - अधिप- जनाधिपाः; नराधिपम् । 160: पाणि - पाणिपाद-सर्वतः पाणिपादम्। 161. पाद - पाणिपाद - सर्वतः पाणिपादम्। 162. पालू-अवनिपाल – अवनिपालसः ।
- For the resson why the other particulars have not been given in the case of this
tertiary word-unit see the foot-note under the same unit in the previous section at p. 261 aupra. 314 Tertiary Word-Units 163. पाश - आशापाश-आशापाशशतैः । 164. पिण्ड - पिण्डोदक क्रिया - लुप्तपिण्डोदकक्रियाः । 165. पुनर्— पुनरावृत्ति- अपुनरावृत्तिम् । 166. 167. पूजा - सत्कारमानपूजा – सत्कारमानपूजार्थम् । पूर्ण - अश्रुपूर्ण -- अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम् । 168. पूर्व – दृष्टपूर्व–अदृष्टपूर्वम् अदृष्टपूर्वाणि । 169. पूर्वक - विधिपूर्वक-अविधिपूर्वकम् | पृथक्-पृथग्भाव-भूतपृथग्भावम् । प्रकृति - भूतप्रकृति-भूतप्रकृतिमोक्षम् । प्रतिमा – अप्रतिम अप्रतिमप्रभावः । 170. 171. 172. 173. 174. प्राण-प्राणायाम प्राणायामपरायणाः । 175. प्रिय – अप्रिय — तुल्यप्रियाप्रियः । 176. प्रीति - आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति प्रेप्सु - फलप्सु–अफलप्रेप्सुना । 177. प्रसाय् -- आत्मबुद्धिप्रसाद — आत्मबुद्धिप्रसादजम् । 178. फल - (१) कर्मफल । ( २ ) फलप्रेप्सु । (३) फलाकाङ्क्षिन् । (४) सर्वकर्मफल - ( १ ) कर्मफलत्यागः, कर्मफलल्यागी; कर्मफलप्रेप्सः, कर्मफलसंयोगम् ; कर्मफलहेतुः; कर्मफलासङ्गम् । ( २ ) अफलसुना । ( ३ ) अफलाकाङ्क्षभिः । ( ४ ) सर्वकर्म फलत्यागम् । 185. 186. 179. बन्ध - जन्मबन्ध – जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः । 180. व - बल –– (१) आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति । (२) कामरागबल । (३) दौर्बल्यम्। ( १ ) आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखमीतिविवर्धनाः । ( २ ) कामरागवलान्विताः । (३) हृदयदौर्बल्यम् । 181. बहु — बहुदंष्ट्रा-बहुदंष्ट्राकरालम् । 182. बाहु-चाहूदरवक्त्रनेत्र - अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रम् । बुद्धित्व-कृतबुद्धित्व-अकृतबुद्धित्वात् । 183. 184. आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखमीतिविवर्धनाः । भजू - अन्यभाक् – अनन्यभाक् । ब्रह्मन् – (१) ब्रह्मकर्मन् | (२) ब्रह्मचारिन् । (३) ब्रह्मभवन | (४) ब्रह्मभुवन | (५) ब्रह्मसूत्र | –– ( १ ) ब्रह्मकर्मसमाधिना | ( २ ) ब्रह्मचारित्रते। ( ३ ) आब्रह्म- भवनात् । (४) आब्रह्मभुवनात् । (५) ब्रह्मसूत्रपदैः । ब्रह्मयोग - ब्रह्मयोगयुक्त ब्रह्मयोगयुक्ताष्मा भ 315 Bhagavadgitā Word Index Pt. II-B (a ) 187. भय - (१) अभय (२) इच्छाभयक्रोध | (३) रागभयक्रोध | - ( १ ) भयाभये | ( २ ) विगतेच्छाभयक्रोधः । ( ३ ) वीतरागमयक्रोधः; वीतरागमयकोधाः । 188. 189. 190. 191. 192. 193 194. 195. 196. 197. 198. भवन ब्रह्मभवन आब्रह्मभवनात् । भाव – (१) आत्मभाव | (२) तद्भाव । (३) द्विधाभाव । ( ४ ) पृथग्भाव । (५) भूतभाव । (६) स्वभाव । ( १ ) आत्मभावस्थः । ( २ ) तद्भावभावितः । (३) छिन्नद्वेषाः । ( ४ ) भूतपृथग्भावम् । (५) भूतभावोद्भवकरः । ( ६ ) कार्पण्य- दोषोपहृतस्वभावः; स्वभावजम् ; स्वभावजा; स्वभावजेन; स्वभावनियतम् ; स्वभावप्रभवैः । भुवन - ब्रह्मभुवन—आब्रह्मभुवनात् । भूत - ( १ ) अधिभूत । (२) आत्मभूत । (३) भूतप्रकृति । (६) सर्वभूत। -( १ ) साधिभूताधिदैवम् । १ विशेष (३) भूतप्रकृतिमोक्षम्। ( ४ ) भूतभावोद्भवकरः । ( ६ ) सर्वभूतस्थम्; सर्वभूतस्थितम् सर्वभूतहिते ।
भोग-कामभोग– कामभोगार्थम् । म मस् (मदर्थम्, मयि ) – (१) मरकर्मन् । (२) महत – ( १ ) मत्कर्मकृत् ; मत्कर्म- परमः । ( २ ) मद्गतमाणाः । (४) भूतभाव । (५) भूता ( २ ) सर्वभूतात्मभूतात्मा - (५) भूतविशेषसान् । मध्य - ( १ ) आदिमध्यान्त । (२) मध्यस्थ | - ( १ ) अनादिमध्यान्तम् । ( २ ) सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु । मनस्– अन्यमनस् अनन्यमनसः । मरण - जरामरण-जरामरणमोक्षाय महत् – ( १ ) महर्षि । (२) महेश्वर । -( १ ) महर्षिसिद्धसङ्गाः । ( २ ) भूतमहेश्वरम; लोकमहेश्वरम् सर्वलोकमहेश्वरम् । मान - ( 1 ) मानमोह । (२) सत्कारमानपूजा |– ( १ ) निर्मानमोहाः । ( २ ) सत्कार- मानपूजार्थम् । 199. मानस - वाक्कायमानस-यतवाक्कायमानसः । मानिता – अतिमानिता नातिमानिता । 200. 201. माया - योगमाया– योगमायासमावृतः । 202. माल्य - दिव्यमाल्याम्बर- दिव्यमाल्याम्बरधरम् । 203. मित- अमित- अमितविक्रमः । 204. मुख - (१) अक्षिशिरोमुख | ( २ ) गोमुख । – ( १ ) सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् । ( १ ) पणवानकगोमुखाः | 205. मूल – विरूढमूल सुविरूढमूलम् । 316 Tertiary Word-Units 206. मृत्यु – (१) जन्ममृत्युजरा। (२) मृत्युसंसार | - ( १ ) जन्ममृत्युजरादुःखैः ( २ ) मृत्युसंसारवर्त्मनि; मृत्युसंसारसागरात् । 207. मोह - (१) द्वन्द्वमोह । (२) मानमोह। (३) मोहजाल | – (१ ) द्वन्द्वमोहनिर्मुक्ताः । ( २ ) निर्मानमोहाः । ( ३ ) मोहजालसमावृताः । 208. 209. यशशिष्ट – यज्ञशिष्टामृत-यज्ञशिष्टामृतभुजः । 210. यहच्छा यहच्छालाभ- यहच्छालाभसंतुष्टः । 211. 212. 213. यश – (१) अधियज्ञ । (२) यज्ञशिष्ट । (३) यज्ञाध्ययन | – ( १ ) साधियज्ञम् । ( २ ) यज्ञशिष्टाशिनः । ( ३ ) वेदयज्ञाध्ययनैः । युक्त – ( १ ) ब्रह्मयोगयुक्त । (२) योगयुक्त | ( ३ ) सन्न्यासयोगयुक्त | – ( १ ) ब्रह्मयोग- युक्तात्मा । ( २ ) योगयुक्तात्मा । ( ३ ) सन्न्यासयोगयुक्तात्मा । 221. 222. युग – (१) युगसहस्र । ( २ ) सहस्रयुग | – ( १ ) युगसहस्रान्ताम् । ( २ ) सहस्र- युगपर्यन्तम् । योग - (१) अभ्यासयोग | (२) आत्मसंयमयोग । (३) ज्ञानयोग । (४) ध्यानयोग । (५) योगक्षेम । (६) योगमाया। (७) योगयुक्त | (८) योगेश्वर । – ( १ ) अभ्यास- योगयुक्तेन । ( २ ) आत्मसंयमयोगामौ । ( ३ ) ज्ञानयोगव्यवस्थितिः । ( ४ ) ध्यान- योगपरः । ( ५ ) निर्योगक्षेमः । ( ६ ) योगमायासमावृतः । (७) योगयुक्तात्मा । ( ८ ) महायोगेश्वरः । योनि–सदसद्योनि-सदसद्योनिजन्मसु । र 214. 215. रक्षण गोरक्ष्य-कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् । 216. रजस्- रजोगुण – रजोगुण समुद्भवः । 217. राग – (१) कामराग। (२) रागद्वेष । (३) रागभयकोष । – ( १ ) कामराग विवर्जितम् । ( २ ) अरागद्वेषतः; रागद्वेषवियुक्तैः । ( ३ ) वीतरागभयक्रोधः; वीतरागभयक्क्रोधाः । राज्य – राज्यसुख–राज्यसुखलोभेन । 218. 219. रात्रि - अहोरात्र - अहोरात्रिविदः । 220. रूप -- अनन्तरूप-सर्वतोऽनन्तरूपम् । लक्ष्- दुर्लभ–सुदुर्लभः । लाभ - (१) अलाभ । (२) यदृच्छालाभ | – ( १ ) लाभालाभौ | ( २ ) यहच्छालाभ- संतुष्ट | 223. लोक - (१) त्रैलोक्य । (२) नरलोक । (३) लोकक्षय | ( ४ ) सर्वलोक । ( १ ) त्रैलोक्य राज्यस्य | ( २ ) नरलोकवीराः । (३) लोकशयकृत् । ( ४ ) सर्वलोक- मद्देश्वरम् । 317 224. व 225. वक्त्र – (१) बाहूदरवक्त्रनेत्र | ( २ ) वक्त्रनयन | – ( १ ) अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रम् । ( २ ) अनेकषक्त्रनयनम् । 226. वर्ण – वर्णसङ्कर-वर्णसङ्करकारकैः । Bhagavadgita Word-Index Pt. II-B (a) लोट-लोटाइमकाञ्चन–समलोष्टाइमकाञ्चनः । 227. वाक् वाकायमानस-यतवाकायमानसः । 228. वाच्य वाच्यवाद – अवाच्यवादान् । 229. वाद - (१) वाच्यवाद । (२) वेदवाद । – ( १ ) अवाच्यवादान् | ( २ ) वेदवादरताः । बादिन्- अहंवादिन् अनहंवादी । 230. 231. 242. 243. 232. विद्- कृत्स्नविद् — अकृत्स्नविदः । 233. विद्या विद्याविनय — विद्याविनयसंपने | 234 विधान-शास्त्रविधान शास्त्रविधानोकम् । 235. विधि - विधिपूर्वक - अविधिपूर्वकम् | 236. विनय - विद्याविनय-विद्याविनयसंपन्ने । 237. विमूढ - विमूढात्मन्– अहङ्कारविमूढात्मा । 238 विरुद्ध अविरुद्ध-धर्माविरुद्धः । 239. विरुद्ध विरूढमूल–सुविरूढमूलम् । 244. 245. 246. 247. विज्ञान - (१) ज्ञानविज्ञान | (२) ज्ञानविज्ञानतृप्त । -( १ ) ज्ञानविज्ञाननाशनम् । ( २ ) ज्ञान विज्ञानतृप्तात्मा | 240. विविक - विविक्त देश-विविक्त देशसे वित्वम् । 241. विशेष - (१) क्रियाविशेष | (२) भूतविशेष | - ( १ ) क्रियाविशेषबहुलाम्। (२) भूत विशेषसङ्गान् । विहार - आहारविहार- युक्ताहारविहारस्य । विह्नित - शास्त्रविहित - अशास्त्रविद्दितम् । वृत्त - जघन्यगुणवृत्त-जघन्यगुणवृत्तस्थाः । वृत्ति – जघन्य गुणवृत्ति – जघन्यगुणवृत्तिस्थाः । वेद (Noun) – (१) वेदवाद । (२) वेदाध्ययन । (३) वेदान्त । -( १ ) वेदवादरताः । ( २ ) वेदयशाध्ययनैः । ( ३ ) वेदान्तकृत् । व्यक्त - अव्यक्त अव्यक्तनिधनानि; अव्यक्तमूर्तिना; अव्यक्तसंज्ञके; अव्यक्तादीनि; अव्यक्तासक्तचेतसाम् । 248. व्यय अव्यय अव्ययात्मा 249. शरीर- शरीरस्थ - अन्तः शरीरस्थम् । 318 250. 251. 252. 258. 259. 260. Tertiary Word-Units 253. शिरस-अक्षिशिरोमुख — सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् । 254. शिष्ट – यज्ञशिष्ट यज्ञशिष्टाशिनः । 255. शीस-शीतोष्ण-शीतोष्णसुखदुःखेषु । 256. शीतोष्ण-शीतोष्ण सुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःखदाः । 257. शील-स्वप्नशील – अतिस्वनशीलस्य । शस्त्र - नानाशस्त्र--नानाशस्त्र प्रहरणाः । शाश्वत - शाश्वतधर्म शाश्वतधर्मगोप्ता । शास्त्र - (१) शास्त्रविधान | (२) शास्त्रविहित । ( १ ) शास्त्रविधानोक्तम् । (२) अशास्त्रविहितम् । 269. 270. 271. शुचि - अशुचि-अशुचिताः । शुभ - (१) अशुभ | (२) शुभाशुभ | – ( १ ) शुभाशुभम् । ( २ ) शुभाशुभपरित्यागी; शुभाशुभफलैः । शोक – (१) शोकसंविन्न । (२) हर्षशोक |~-( १ ) शोकसंविनमानसः | ( २ ) इर्ष- शोकान्वितः । स 261. सक्त - असक ( १ ) असतबुद्धिः ( २ ) असतात्मा । 262. सङ्कर-वर्णसङ्कर-वर्णसङ्करकारकैः । 263. सङ्कल्प – (१) कामसङ्कल्प | ( २ ) सन्न्यस्तसङ्कल्प (३) सर्वसङ्कल्प - ( १ ) काम- सङ्कल्पवर्जिताः । ( २ ) असन्न्यस्तसङ्कल्पः । ( ३ ) सर्वसङ्कल्पसन्न्यासी | 264. 265 सत् (Adj.) - (१) असत् । (२) सदसयोनि । (३) सङ्क्राह| – ( १ ) सदसत् । (३) सदसद्योनिजन्मसु । ( ३ ) असद्भाहान् । सत्कार – सत्कारमानपूजा- सत्कारमानपूजार्थम् । 266. 267. 268. सङ्ग – (१) असङ्ग । (२) तृष्णासङ्ग (३) सङ्गदोष -( १ ) असशस्त्रेण । (२) तृष्णासङ्घसमुद्भवम् । (३) जितसङ्गदोषाः | सव - आयुःसत्त्व बलारोग्य सुखप्रीति । - आयुः सत्त्वबला रोग्य सुखप्रीतिविवर्धनाः । सन्म्यस्त – (१) सन्न्यस्तकर्मन् । (२) सन्न्यस्तसङ्कल्प ( १ ) योगसन्न्यस्तकर्माणम् । ( २ ) असन्न्यस्तसङ्कल्पः । सम्म्यासयोग — सन्न्यासयोगयुक्त – सन्न्यासयोगयुक्तात्मा । सम-समदर्शन- सर्वत्र समदर्शनः । संद्धिन — संछिन्नसंशय - ज्ञानसंछिन्नसंशयम् । संप्लुत-संतोदक सर्वतः संप्लुतोदके। संमूढ–संमूढचेतस्- धर्मसंमूढचेताः । 272. 273. 274. संयत - संयतात्मन् असंयतात्मना । 319 275. संविन-शोकसंविन 276. संशय – संछिनसंशय 277. 278. 279. 280. 281. 282. 283. 284. 285. 286. Bhagavad gitā Word Index Pt. II-B (a ) शोकसंविनमानसः | – ज्ञानसंछिन्नसंशयम् । संसार - मृत्युसंसार मृत्यु संसारवर्त्मनि; मृत्युसंसारसागरात् । संस्तुति - आत्मसंस्तुति- तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः । सर्व – (१) सर्वगत | (२) सर्वज्ञान । (३) सर्वपरिग्रह । (४) सर्वभूत। (५) सर्वलोक | (६) सर्वसङ्कल्प । (७) सर्वारम्भ | (८) सर्वेन्द्रिय | – ( १ ) नित्यसर्वगतस्थाणुः । ( २ ) सर्वज्ञानविमूढान् । ( ३ ) व्यक्त सर्वपरिग्रहः । ( ४ ) सर्वभूतस्थम् सर्वभूत- स्थितम् ; सर्वभूतहिते। (५) सर्वलोकमहेश्वरम् । (६) सर्वसङ्कल्पसन्न्यासी । (७) सर्वारम्भपरित्यागी । (८) सर्वेन्द्रियगुणाभासम्; सर्वेन्द्रिय विवर्जितम् । सर्वकर्म–सर्वकर्मफल-सर्वकर्मफलत्यागम् । 292. सर्वभूत - (१) सर्वभूतात्मभूत | (२) सर्वभूताशय /- (१) सर्वभूतामभूतात्मा । ( २ ) सर्वभूताशयस्थितः । 293. सहस्र (१) युगसहस्र । (२) सहस्रयुग । - ( १ ) युगसहस्त्रान्ताम् । ( २ ) सहस्र- युगपर्यन्तम् । सिद्धि — असिद्धि–सिद्धयसिद्धयोः । 287. सुष्टु सुकृत-सुकृतदुष्कृते । 288. सूब- ब्रह्मसूत्र - ब्रह्मसूत्रपदैः । सुख - (१) आयुः सत्त्वबलारोग्य सुखप्रीति । (२) दुःखसुख । (३) राज्यसुख । ( ४ ) सुखदुःख । ( १ ) आयुःसत्त्वबलारोग्य सुखप्रीतिविवर्धनाः । ( २ ) समदुःखसुखम्; समदुःखसुखः । ( ३ ) राज्यसुखलोभेन । ( ४ ) शीतोष्णसुखदुःखेषुः सुखदुःखसंज्ञैः । सुखदुःख-शीतोष्ण सुखदुःख - शीतोष्ण सुखदुःखदाः । सुर-सुरेन्द्र सुरेन्द्रलोकम् । 289. सृष्ट-सृष्टान-असृष्टान्नम् । 290. स्तुति - निन्दास्तुति--तुल्यनिन्दास्तुतिः । 291. स्थित – (१) मध्यस्थ | (२) शरीरस्थ । (१) सुहृन्मित्रायुदासीनमध्यस्थद्वेषष्य- बन्धुषु । (२) अन्तःशरीरस्थम् । स्व – (१) स्वकर्म । (२) स्वभाव | – ( १ ) स्वकर्मनिरतः । ( २ ) कार्पण्यदोषोपहृत- स्वभावः; स्वभावजम् ; स्वभावजा; स्वभावजेन; स्वभावनियतम् स्वभावप्रभवैः । स्वप्न – (१) स्वमशील । (२) स्वप्नावबोध | – ( १ ) अतिस्वनशीलस्य | ( २ ) युक्त- स्वप्नावबोधस्य । स्वाध्याय – स्वाध्यायज्ञान – स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः । हृ 294. 295. हर्ष - हर्षशोक - हर्षशोकान्वितः । 296. हुताश - दीप्तहुताश - दीप्तहुताशवक्त्रम् । 320 1. Tertiary Word-Units Sub-section (b)- Kasmir Recension अध्यात्म – (१) अध्यात्मज्ञान' । (२) अध्यात्मविद्या । ( १ ) अध्यात्मज्ञाननिष्ठस्थम् । ( २ ) अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः । 2. अन्त – पाणिपादान्त– सर्वतः पाणिपादान्तम् । 3. श्र 4. अन्तर्—अन्तरात्मन् - उपहृतान्तरात्मा अशुभ – शुभाशुभफल – शुभाशुभफलत्यागी । असत्-असद्वाह-असङ्क्राहाश्रिताः । 6. अस् — इष्वास—महेष्वासः । 5. आ 7. आत्मन्–अन्तरात्मन् उपहृतान्तरात्मा । 8. आशा-निराशी:- निराशीबन्धनाः । 9. आसक्त – आसक्तचेतस्—सर्वनासक्तचेतसाम् । 10. इषु –इष्वास-महेष्वासः । 11. ऋषि - महर्षि - महर्षिसङ्गाः । एक–अनेक अनेकचित्तः । 12. ऋ प 13. कर्मन् - (१) कर्मबन्ध (२) चिन्त्यकर्मन् 1 - (१) कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः । (२) अचिन्त्यकर्मा । 14. 15. कल्मष - निर्धीतकल्मष-ज्ञाननिघतकल्मषाः । काम – विनिवृत्त काम-अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः । 16. किञ्चित् – किञ्चित्क । –अकिञ्चित्कम् । 17. कृ - किचित्क- अकिञ्चित्कम् । 18. कृत – हेतुक - अहेतुकम् । 19. कृत्स्न— कृत्स्नवित्- अकृत्स्नवित् । 20. क्रिया - क्रियाविशेष- क्रियाविशेषबहुलाः । 21. क्षेत्र - सर्वक्षत्र – सर्वक्षत्रसमागमे । 1. The dissolution of these compounds will be found in smaller brackets inside that of the primary words, of which they respectively form parts, given in the Index of the secondary units. B.G.I. 21 321 Bhagavad gita Ward Index Pt. II-B (b) 22. ग्राह- असद्वाह-असद्भाहाश्रिताः । 23. 24. ग चेतस्- आसक्तचेतस्- सर्वत्रासक्तचेतसाम् । चिन्त्य -- (१) चिन्त्यकर्मन् । (२) चिन्त्यरूप - ( १ ) अचिन्थ्यकर्मा । ( १ ) अचिन्त्य रूपम् । ज 25. जन्मकर्म-जन्मकर्मफल जन्मकर्मफलेप्सवः । 26. ज्ञान - अध्यात्मज्ञान - अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् । 27. त्यज्दुस्त्यज-सुदुस्त्यजान् । 28. त्वत् ( युष्मद् ) - त्वच्छरीर त त्वच्छरीरप्रविष्टाः । 29. दुःख-दुस्त्यज-मुदुस्त्यजम् । 30. दुःखसुख - (१) दुःखसुखख । (२) दुस्त्यज । – ( १ ) समदुःखसुखस्वप्नः । ( २ ) सुदुस्त्यजान् । ध 31. धर्म-परधर्म परधर्मोदयात् । न 32. न-- (१) अनेक । (२) अप्रतिम । (३) अमृष्ट । (४) अव्यक्त । -( १ ) अनेकचित्तः । ( २ ) अप्रतिमप्रभावः । ( ३ ) अमृष्टान्नम्। (४) व्यक्तान्यक्तः । 33. नाना नानायुद्ध - नानायुद्धविशारदाः । 34. निर्गत- निराशीः- निराशीर्बन्धनाः । 35. निघत - निर्धीतकल्मष - ज्ञाननिधतक हमषाः । प 36. पर - परधर्म - परधर्मेंदयात् । 37. पाणिपादौ - पाणिपादान्त सर्वतः पाणिपादान्तम् । 38. प्रतिमा - अप्रतिम अप्रतिमप्रभावः । 39. फल - (१) जन्मकर्मफल (२) शुभाशुभफल । (३) सर्वारम्भफल / – ( १ ) जन्मकर्म, फलेप्सवः । ( २ ) शुभाशुभफलत्यागी । ( ३ ) सर्वारम्भफलत्यागी । घ 40. बन्ध – कर्मबन्ध – कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः । 322 Tertiary Word-Units म 41. महत् – (१) महर्षि । (२) महायोगिन् । (३) महाविभूति | – ( १ ) महर्षिसङ्गाः | ( २ ) महायोगीश्वरः । ( ३ ) सर्वमहाविभूते । 42. 43. 44. 45. 46. मृष्ट – अमृष्ट-अमृष्टान्नम्। मोह - विषादमोह - विषादमोहाभिभवात् । य युद्ध – नानायुद्ध - नानायुद्धविशारदाः । युष्मद् – See त्वत् । योगिन - महायोगिन् – महायोगीश्वरः । 47. 48. वाद - वेदवाद – वेदवादपराः | 50. 49. विद् (To know) — कृत्स्नवित्— अकृत्स्नचित् । विद्या -- अध्यात्मविद्या-अध्यात्मविद्या विनिवृत्तकामाः । विनिवृत्त - विनिवृत्तकाम-अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः । 52. विभूति – महाविभूति - सर्वमहाविभूते । 51. 53. विषाद् - विषादमोह-विषादमोहाभिभवात् । 54. विशेष – क्रियाविशेष— क्रियाविशेषबहुलाः 55. वेद (Noun) - वेदवाद - वेदवादपराः | 56. व्यक्त-अव्यक्त-व्यक्ताव्यक्तः । रूप- चिन्त्यरूप-अचिन्त्यरूपम् । व श 57. शरीर-त्वच्छरीर त्वच्छरीरप्रविष्टाः । शुभ – शुभाशुभफल – शुभाशुभफलत्यागी। 58. स सर्व – सर्वक्षत्र–सर्वक्षत्रसमागमे । सर्वारम्भ – सर्वारम्भफल- सर्वारम्भफलस्यागी । 59. 60. 61. स्वप्नदुःखसुखस्वप्न समदुःखसुखस्वप्नः । द्ध 62. हेतु – हेतुकम्-अहेतुकम् । 323 SECTION C QUATERNARY WORD-UNITS Amongst the Tertiary Word-Units contained in the preceding section there are again some which are compound words. The component parts thereof being separated as shown in the last column of Section A, the following Quaternary Word-Units are obtained. As against each of them have been given in order the particular Tertiary Word-Unit or Units from which they are obtained and also the corresponding Secondary and Primary Word-Units. 1. 2. Sub-section (a) – Vulgate with variants. अ अधि–अध्यात्म – अध्यात्मज्ञान-- अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम् । अन्त – अनन्त – अनन्तरूप - सर्वतोऽनन्तरूपम् । आ 3. आत्मन् (१) अध्यात्म । (२) आत्मबुद्धि । (३) आत्मभूत । (४) आत्मसंयम | (५) आत्मसंस्तुति । (१) अध्यात्मशान। (२) आत्मबुद्धिप्रसाद । (३) सर्वभूतात्म- भूत । (४) आत्मसंयमयोग (५) निन्दात्मसंस्तुति । (१) अध्यात्मज्ञान- नित्यत्वम् । ( २ ) आत्मबुद्धिप्रसादजम् । ( ३ ) सर्वभूतात्मभूतात्मा । ( ४ ) खात्म संयमयोगामौ । ( ५ ) तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः । 4. उष्ण-शीतोष्ण-शीतोष्णसुखदुःख - शीतोष्णसुखदुःखदा । । 5. एक अनेक (१) अनेकचित्त । (२) अनेकजन्म ( ( १ ) अनेकचित्तविभ्रान्ताः । ( २ ) अनेकजन्मसंसिद्धः । क 6. कर्मन् – (१) कर्मफल । (२) सर्वकर्म | – ( १ ) जन्मकर्मफल | ( २ ) सर्वकर्मफल - ( १ ) जन्मकर्मफलप्रदाम् । ( २ ) सर्वकर्मफलत्यागम् | 7. काम-कामराग--कामरागबल-कामरागबलान्विताः । 9. ग 8. गुण - जघन्यगुण – ( १ ) जघन्यगुणवृत्त । (२) जघन्यगुणवृत्ति । – ( १ ) जघन्यगुण- वृत्तस्थाः । ( २ ) जघन्यगुणवृत्तिस्थाः । ज जघन्य जघन्यगुण ( १ ) अधन्यगुणवृत्त । (२) जघन्यगुणवृत्ति | - ( १ ) जघन्यगुण- वृत्तस्थाः । ( २ ) जघन्यगुणवृत्तिस्थाः । 324 10. 11. 12. 13. तत्व - तत्त्वज्ञान - तत्त्वज्ञानार्थ-तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् । द् 14. दुःख – (१) जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख । (२) दुःखशोक । (३) सुखदुःख – ( १ ) जन्ममृत्यु - जराव्याधिदुःखदोष | ( २ ) दुःखशोकामय। ( ३ ) शीतोष्णसुखदुःख – (१) जन्ममृत्यु जराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् । ( २ ) दुःखशौकामयप्रदाः । ( ३ ) शीतोष्ण- । सुखदुःखदाः । 15. द्वि-द्विधा - द्विधाभाव - छिन्नद्वैधाः । 16. Quaternary Word-Units जन्म-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख– जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष –जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख- दोषानुदर्शनम् । 18. अरा- जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख ---जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष- जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख- दोषानुदर्शनम् । शाम - तत्त्वज्ञान-तत्त्वज्ञानार्थ-तत्वज्ञानार्थदर्शनम् । 19. 20. घा (Adv. ) – द्विधा - द्विधाभाव 17. न – ( १ ) अनन्त । (२) अनेक । (३) अशुभ । (४) असत् । - ( १ ) अनन्तरूप | ( २ ) अनेक चित्त; अनेकजन्म ( ३ ) शुभाशुभ | ( ४ ) सदसयोनि । – (१) सर्वतॊऽनन्तरूपम् । ( २ ) अनेकचित्तविभ्रान्ता; अनेकजन्मसंसिद्धः । ( ३ ) शुभाशुभ- परित्यागी; शुभाशुभफलैः । ( ४ ) सदसद्यो निजन्मसु । ध - छिन्नद्वैधाः । फ -कर्मफल- जन्मकर्मफल जन्मकर्मफलप्रदाम् । ब बुद्धि – आत्मबुद्धि– आत्मबुद्धिप्रसाद- आत्मबुद्धिप्रसादजम् । ब्रह्मन् – ब्रह्मयोग — ब्रह्मयोगयुक्त – ब्रह्मयोगयुक्तात्मा । भ 21. भूत – (१) आत्मभूत। (२) सर्वभूत। -( १ ) सर्वभूतात्मभूत | ( २ ) सर्वभूतात्मभूत; सर्वभूताशय । – ( १ ) सर्वभूतात्मभूतात्मा । ( २ ) सर्वभूतात्मभूतात्मा; सर्व- भूताशयस्थितः । म 22. मृत्यु - जन्ममृत्युजरान्याधिदुःख–जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष- जन्ममृत्युजरान्याधिदुःख- दोषानुवर्शनम् । 325 23. 24. 25. Bhagavad gitā Word-Index Pt. II-C: (b) य यश – यशशिष्ट – यज्ञशिष्टामृत – यज्ञशिष्टामृतभुजः । योग ( १ ) ब्रह्मयोग । (२) सन्न्यासयोग / – ( १ ) ब्रह्मयोगयुक्त | ( २ ) सन्न्यासयोग- युक्त - ( १ ) ब्रह्मयोगयुक्तात्मा । ( २ ) सन्न्यासयोगयुक्तात्मा । 29. 30. राग - कामराग-कामरागबल-कामरागबलान्विताः । 26. व्याधि - जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख- जन्ममृत्युञ्जरान्याधिदुःखदोष – जन्ममृत्युजराव्याधि- दुःखदोषानुदर्शनम् ।
व 27. शिष्ट - यशशिष्ट- यज्ञशिष्टामृत-यज्ञशिष्टामृतभुजः । 28. शीत- शीतोष्ण-शीतोष्ण सुखदुःख-शीतोष्ण सुखदुःखदाः । शुभ – अशुभ शुभाशुभ – शुभाशुभपरित्यागी; शुभाशुभफलैः । शोक - दुःखशोक–दुःखशोकामय–दुःखशोकामयप्रदाः । स 31. सत् (Adj.) असत् सदसद्योनि–सदसद्योनिजन्मसु । 32. 33. सन्न्यास – सन्न्यासयोग- सन्न्यासयोगयुक्त- सन्न्यासयोगयुक्तात्मा । संयम आत्मसंयम-आत्मसंयमयोग-आत्मसंयमयोगाभौ । संस्तुति - आत्मसंस्तुति - निन्दात्मसंस्तुतिः - तुल्य निन्दात्मसंस्तुतिः । 35. सर्व – (१) सर्वकर्म 34. 1 ( २ ) सर्वभूत – ( १ ) सर्वकर्मफल (२) सर्वभूतात्मभूत सर्वभूताशय / – ( १ ) सर्वकर्मफलत्यागम् | ( २ ) सर्वभूतात्मभूतात्मा; सर्वभूता- शयस्थितः । 36. सुखसुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःख– शीतोष्णसुखदुःखदाः । Sub-section (b) – Kasmir Recension अ 1. अधि - अध्यात्म-अध्यात्मज्ञान अध्यात्मविद्या - अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् अध्यात्मविद्या विनिवृत्तकामाः |
आ 2. आत्मन्- अध्यात्म-अध्यात्मशान अध्यात्मविद्या - अभ्यात्मशाननिष्ठत्वम् अध्यात्म- विद्याविनिवृत्तकामाः । 326 ६ 3. 4. 5. 6. दुःख – दुःखसुख-दुःखसुखस्वप्न- समदुःखसुखस्वप्नः । न 7. न – ( १ ) अशुभ | ( २ ) असत् । – ( १ ) शुभाशुभफल ( २ ) असद्भाह । - ( १ ) शुभाशुभफलत्यागीं । ( २ ) असाहाश्रिताः | प पाणि – पाणिपादौ - पाणिपादान्तम् सर्वतः पाणिपादान्तम् । 8. Common Word-Units आरम्भ – सर्वारम्भ - सर्वारम्भफल – सर्वारम्भफलत्यागी। कर्मन्– जन्मकर्म - - जन्मकर्मफल- जन्मकर्मफलेप्सवः । जन्म-जन्मकर्म- जन्मकर्मफल जन्मकर्मफलेप्सवः । 9. श शुभ अशुभ – शुभाशुभफल – शुभाशुभफलत्यागी । स 10. सत्-असत्-असद्वाह-असद्वाहाश्रिताः । 11. सर्व –सर्वारम्भ - सर्वारम्भफल सर्वारम्भफलत्यागी । सुखदुःखसुख दुःखसुखस्वप्न - समदुःख सुखस्वप्नः । 12. 1. अभि 2. अति SECTION D WORD-UNITS COMMON TO ALL OR ANY TWo OF THE PRECEDING SECTIONS OF THIS PART 3. अद्भुत 4. अधि 5. अध्यात्म .6. अनन्त -7. अनेक Sub-Section (a)-Vulgate with Variants 8. अन्त 9. 10. 11. 12. अन्य 13. 14. 15. अंश (4) 7 (B) 2 (C) – 18 3 23 28 33 35 50 4 5 7 8 10 1 - 327 अन्तर अन्तर् अन अभ्यास अमृत 53 54 56 57 58 86 91 94 11 12 13 14 15 16 17 19 2 16. 17. अर्थ 18. अशुभ 120 19. असत् 126 20. असु 129 21. अस् 134 22. अस्मद् 135 23. अन् 137 अयन 30. आयुस् 31. आरम्भ 32. आवृत्ति 33. आशा 34. आसन 35. आहार 36. इन्द्र 37. इन्द्रिय 38. इष्ट Bhagavadgitā Word-Index Pt. II-D ( 4 ) 39. ईत 40. ईश्वर 24. आकाङ्क्षिन् 141 33 25. आचार 147 34 26. आत्मन् 149-50 35 27. आत्मसंस्तुति 155 39 28. आदि 156 40 29. आमय 162 43 164 46 167 47 176 50 178 52 186 53 188 इ 194 41. उदर 42. उद्भव 43. उद्वेग 44. उष्ण 95 98 आ. 195 196 ई 199 202 20 22 25 28 29 30 31 32 213 215 218 54 56 57 59 60 61 63 64 67 69 ।।। 47. कर्मन् 48. 49. कल्मष 50. काम 51. 52. काय 3 53. कार्य - - 45. ऋऋषि - 46. एक कर्मफल कामराग 54. काल 55. कीर्ति 56. कुल 57. कृ 58. कृत (N) 59. कृत्स्न 60. किया 61. क्रोध 62. क्षय 63. क्षर 64. क्षेत्र 65. क्षेम 66. गत 67. गुण 68. ग्राह 69. चर 70. चर्या 71. चल 4 72. चित्त 328 ऋ 233 ए 234 क 250 251 254. 257 259 266 270 271 276 279 286 287 294 301 303 308 310 313 315 ग 318 326 339 70 . 71 73 74 75 77 78 79 81 82 83 84 85 87 88 89 90 93 94 95 96 97 100 102 345 103 346 105 347 106 352 107 I 5 • 1.1" 7 8 73. चिन्त्य 74. चेतस् 75. जन्म 76. जय 77. जरा 78. ज्ञान 79. तत्त्व 80. तृप्त 81. तेजस् 82. त्रि 83. दंष्ट्रा 84 दर्शन 85. दिव्य 86. दीप्त 87. दुष्ट 88. दुःख 89. दृष्ट 90. देव 91. देवता 92. देश 93. देव 94. दोष 98. 99. नर- 355 357 100. 371 377 - ध 97. धर्म 489 • 390 त 397 411 413 420 द 428 429 436 442 453 132 455 133 460 136 462 137 463 138 464 139 466 140 470 141 95. द्वन्द्व 478 142 96. द्वेष 484 144 499 503 नाना 508 ▼ Common Word-Units 101. निर्गत 102. नेत्र 108 109 111 113 114 118 120 122 124 125 127 128 129 130 145 148 150 151 10 - 11 12 13 - - - - - 117. प्रीति 14 118 प्रेप्सु - प 549 552 557 566 571 580 585 588 589 112. पृथक् 590 113. प्रकृति 595 114. प्रसाद 621 103. पत्र 104. पर 105, परिग्रह 106. पाणि 107. पाद 108. पुनर् 109. पूजा 110. पूर्व 111. पूर्वक - 115. प्राण 624 116. प्रिय 630 632 633 119. 120. बन्ध 121. 122. बहु 123. बाहु 646 -124. बुद्धि 650 125. ब्रह्मन् 654 126. भय 17 127. भाव 128. भूत 129. भोग 528 543 329 फ 635 638 641 642 भ 663 669 679 687 155 155 156 157 158 160 161 165 166 168 169 170 171 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 184 187 189 191 192 18 19 20 ।।३। 21 म 130. मत् 695 131. मध्य 701 132. मनस 703 133. मद्दत् 710 134. मान 717 135. मानस 719 136. माया 722 137. मुख 727 138. मूल 731 139. मृत्यु 140. मोह Bhagavad gitā Word Index Pt. II-D (a ) 157 विदू (v) 837 158. विद्या 838 843 859 869 879 887 894 900 143. युक्त 144. योग 145. योनि - 740 151. लोक 141. यज्ञ 744 208 142. यज्ञशिष्ट 745 209 760 211 •764 771 146. रजस् 772 147 राग 781 193 194 195 197 · 198 216 217 148. राज्य 785 218 149. रात्रि 787 219 150 रूप 792 220 व 804 199 201 204 205 206 22 207 152. 816. 153. वाक् 154. वाद 820 213 214 क 799 223 HMM 225 227 229 155. वादिन् 821 230 156. विज्ञान 830. 231 23 ।।। - - 25 159. विधि 160. विमूढ 161. विविक्त 24 172. शीत 162. विहार 163. वेद 164. व्यक्त 165. व्यय 330 166. शरीर 167. शस्त्र 168. शाश्वत 169. शास्त्र 170. शिरस् 171. शिष्ट श 915 918 921 923 926 173. शीतोष्ण 927 174. शुचि 930 1.75 शुभ 932 176. शोक - 182. संयत स 177. सत् 958 178. सत्त्व 963 179. सन्न्यास 970 180. सम 181. संमूढ 1000 1003 183. संयम 1005 184. संशय 1008 185. सर्व 1019 186. सर्वभूत 1026 232 233 235 237 240 242 246 4 247 248 249 250 251 252 253 254 27 255 28 256 258 259 260 265 267 - 974 270 273 274 276 279 281 29 30 31 32 33 35 187. सहस्र 1035 282 188. सिद्धि 1045 283 189. सुख 1049 284 190. सुखदुःख 1050 285 191. सुर 1053 286 192. सुण्ड 1055 287 अन्त (6) 7 भारमन् 28 41 44 47 52 72 78 85 88 1. 2. 3. ऋषि 4. कर्मन् 5. काम 6. कृ 7. जन्म 8. ज्ञान 9. त्वत् 10. दुःख 11. धर्म 12. न Common Word-Units 93 97 - 26 28 193. स्थित 1070 194. 1076 36 195. स्वाध्याय 1084 Sub-section (b)– Kāśmir Recension (b) 2 (6) 7 11 13 15 17 29 31 32 - 2 4 - 196. हर्ष 1088 - - 18. रूप 5 13. नाना 14. निर्गत 15. पर 16. महत् 17. योगिन् 19. विशेष 20. वेद (N) 21. व्यक्त 331 6 22. शुभ - 23. सर्व 7 24. सुख 99 104 108 136 148 155 163 167 169 173 185 194 291 292 294 295 33 34 36 41 46 47 54 55 56 58 59 ।।। 1 9 11 12 PART III CONSOLIDATED INDEX OF THE PRIMARY AND SUBSIDIARY WORD-UNITS. The word units arranged alphabetically in the various sections and sub-sections of Part II are the basic forms of the words which when inflected go to make up the Primary Compound Word-Units occurring in the first two sections of Part I. In order to show which of them are common to the Primary Simple Word-Units occurring in the same sections of the same Part and which not, it was necessary first to reduce the latter to their basic forms. When this was done it was found that there were some of them which were common to several of the Primary Simple Word-Units and that some of them were not easy to be detected owing to their position in the serial order being far removed from the larger number of units derived from the same basic forms. In order that the reader may get a collective idea of all of them from one place, they have been collected together and mentioned together with their common basic forms in an alphabetical order in this Part with the initial letter P intended to distinguish them from the Secondary, Tertiary or Quaternary Word-Units, which being basic forms only have been mentioned by their serial numbers preceded by the letter S, T or Q, as the case may be. It must be borne in mind that although the number of any of the Secondary, Tertiary or Quaternary Word-Units may be one only, it does not mean that such a unit occurs in only one Primary Compound Word-Unit. There may be several in which it may be occurring. In how many of them it occurs will have to be ascertained by the reader by a reference to the particular section or sub-section of Part II. As in the previous Parts, the common basic forms peculiar to the variants in the Käśmir Recension have been given in a separate subsequent section. Abbreviations:-Adj. = Adjective; Adv. = Adverb; N. Noun; P. = Primary Word-Unit; Q. = Quaternary Word-Unit; S. = Secondary Word- Unit; T. Tertiary Word-Unit; V.-Verb. Section A-Vulgate with Variants अ 1. अखिल – P. आखेलम्. 2. 3. 4. अघ - P. अभि – P. अभिः, अनौ. - S.7.- T.2. अग्र– P. अग्रे. - S. 8. अघम् - S. 9. 5. अङ्ग - P. अज्ञानि. - S. 10. 332 6. अणु – P. अणीयांसम्; अणोः. अतस् - P. अतः; अतःपरम्. अति + ई – P. अत्येति. अति+तृ - P. अतितरन्ति अति+रिच्— P. अतिरिच्यते. अति+नृत्– P. अतिवर्तते. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. .32. Common Basic Forms 36. 37 अत्र - P. अत्र. अथ - P. अथ. अथो – P. अथो. अदस्– P. अमी; असौ. अद्भुत - P. अद्भुतम् - S.23. T.4. अद्य -- P. अद्य. अधम – P. अघमाम्. - S. 25. अधस् - P. अघ. - S. 27. अधि+ई- P. अध्येष्यते. अधिक – P. अधिकतर; अधिकम्; अधिकः, अधिकार - P. अधिकारः अधि+ गम् (गच्छ ) – P. अधिगच्छति अधिष्ठान - P. अधिष्ठानम्. अधि+स्था - P. अधिष्ठाय अध्यक्ष - P. अध्यक्षेण अनल-- P. अनलः; अनलेन. - T. 9. अनु+इन्छ– P. अन्विच्छ. अनुचिन्तयत् / अनु+चिन्त्- P. अनु- चिन्तयन्, अनु+दृश् (पश्य्) - P. अनुपश्यति अनु- पश्यन्ति; अनुपश्यामि अनुमपन / अनु+प्र+पत्- P. अनुप्रपना अनुबन्ध - P. अनुबन्धम् अनुबन्धे.- S.45. 33. अनुमन्तृ / अनु+मन्- P. अनुमन्ता. 34. अनु + ज्– P, अनुरज्यते. 35. अनु + वृत् - P. अनुवर्तते; अनुवर्तन्ते; अनुवर्तयति. अनु+विधा - P. अनुविधीयते. अनुशास्तृ/ अनु + शास- P. अनुशासि तारम्, 38. 333 39. 40. 41. 42. 43. अन्त – P. अन्तवत् अन्तवन्तः, अन्तम् अन्तः, अन्ते. - S. 53. - T. 11.- Q.2. 44. अन्तर - P. अन्तरम्; अन्तरे.- S.54 - T. 12. 45. 46. 47. अनु + शुच – P. अनुशोचन्ति; अनुशो- चितुम; अन्वशोच:. अनु+श्रु - P. अनुशुश्रुम. अनुसन्तत / अनु+सद् — P. अनुसन्ततानि. अनु+स्था – P. अनुतिष्ठन्ति अनु+स्मृ - P. अनुस्मर, अनुस्मरन्; अनु- स्मरेत्. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. अन्तिक - P. अन्तिके. अन्न - P. अन्नम् अन्नात्. - S. 57.- T. 14. अन्य – P. अन्यया; अन्यम्; अन्यः; अन्यानि; अन्यान्; अन्याम्; अन्ये; अन्येभ्यः - S. 58. -T. 15. अपि – P. अपि - S. 70. अपोहन - P. अपोइनम्. 56. अप् - P. आपः. 57. अभिजन:- P. अभिजनवान्, 58. अभि+जन्– P. अभिजायते. 59. 60. अन्यन्न – P. अन्यत्र. अन्यथा - P. अन्यथा. अन्वित / अनु + इ - P. अन्विताः - S.64.. अप+नुद्— P. अपनुद्यात्. अपान - P. अपानम् अपाने. - S. 68. अपावृत / अप+आ+वृत् - P. अपावृतम्. अभिजात / अभि+जन्– P. अभिजातः. अभि+ज्ञा – P. अभिजानन्ति अभि जानाति 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. Bhagavadgtta Word Index Pt. III - A अभितस् – P. अभितः अभि +धा – P. अभिषास्यति; अभिधीयते. अभि + नन्दू - P. अभिनन्दति, अभिप्रवृत्त / अभि+प्र+वृत्- P. अभि प्रवृत्तः. अभि+भू – P. अभिभवति, अभिभूय. अभिमान – P. अभिमानः अभिमुख- P. अभिमुखाः अभि + रक्ष – P. अभिरक्षन्तु. अभि+रम् - P. अभिरतः अभि+वि+ज्वल - P. अभिविज्वलन्ति. अभि+सं+धा-P. अभिसंधाय. अभिहित / अभि +धा - P. अभिहिता. अभ्यधिक - P. अभ्यधिकः. अभ्यर्च् / अभि + अर्च- P. अभ्यर्च्य. V - अभ्यसूयक / अभि + असूय् - P. अभ्य- सूयकाः. अभ्यसूय् / अभि + असूय् – P. अभ्य सूयति. अभ्यसूयत् / अभि+असूय्-अभ्यसूयन्तः अभि + हन्- P. अभ्यहन्यन्त. अभ्यास - P. अभ्यासात्; अभ्यासे; अभ्यासेन. - S. 86.-T. 16. अभ्युत्थान/ अभि+उत्+स्था - P. अभ्यु स्थानम्- अमुत्र -P. अमुत्र. अम्भस – P. अम्भसा; अम्भसि अंश - P. अंशः - S. 95. - T. 18. अंशुमत् – P. अंशुमान्. अर्च- P. अर्चितुम्. अर्जुन - P. अर्जुन, अर्जुनम्, अर्जुनः S.97. 87. अर्थ – P. अर्थ:; अर्थे. - S. 98.-T.22. अर्पण – P. अर्पणम्.-S. 102. अर्थमन् – P. अर्थमा 334 88. 89 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100 101 102. 103. 104 105 106. 107. 108. 109. 110. 111. अर्ह – P. अ. - S. 104. अई - P. अईति; अर्हसि. अलस- P. अलसः अल्प - P. अल्पम्, अव+ गम् (गच्छ् ) - P. अवगच्छ. अव+ज्ञा-P. अवजानन्ति. अवज्ञात / अव+ज्ञा-P. अवज्ञातम्. अव + शिष्– P, अवशिष्यते. अव+स्तम्भु - P. अवष्टभ्य अब+सद् – P. अवसादयेत्. भवतिष्ठति; अवस्था (तिष्ठ् ) - P. अवतिष्ठते. अवस्थित / अव+स्था ( तिष्ठ् ) - P. अव- स्थितम् अवस्थितः; अवस्थितान्; अवस्थिताः - S. 111. अवाप् अव + आप् - P. अवाप्तुम् ; अवाप्नोति; अवाप्य; अवाप्यते; अवाप्स्यथ; अवाप्स्यसि. अवाप्तव्य / अव+आप् - P. अवाप्तव्यम्. अवेक्ष / अव + ईक्ष - P. अवेक्षे; अवेक्ष्य. अश्नत् अश - P. अनन्. - S. 121. अश – P. अश्नन्ति; अन्नामि; अश्नासि; अश्नुते. अश्व - P. अश्वानाम्. अश्वत्थ – P. अश्वत्थम् अश्वत्थः. अश्वत्थामन्– P. अश्वत्थामा. अश्विन् - P. अश्विनौ असित - p. असितः 112. अल – P. असि; अस्ति; अस्तु; अस्मि; 131. आसम्; स्यात् स्याम; स्याम् स्युः - S. 134. अस्मदीय – P. अस्मदीयैः, 113. 114. 115. 116. 117. 118 119. 120. 121. 122. 123. 124. 125. 126. Common Basic Forms अस्मद् - P. अस्माकम् अस्मान्; अस्माभिः अहम् आवयोः नः मत्तः; मन्मया; मम; मया; मयि माम्: मे; वयम् ; वः. - S. 135- T. 31, 193. अहङ्कार - P. अहङ्कारम् अहङ्कारः; अहङ्कारात्.-S. 136. अद्दन् - P. अहः - S. 137. - T. 32. अद्दो – P. अहो. अह् – See ब्रू infra. आ आकाश - P. आकाशम् - S. 142. आख्यात आ+ख्या - P. आख्यातम्. आ+ख्या - P. आख्याहि. आ+ गम् (गच्छ्र ) – P. आगच्छेत् आगत / आ + गम् (गच्छ्र ) – P. आगताः - S. 145. आचरत् / आ+चर्- P. आचरतः; आचरन्. आ+चर्— P. आचरति. आचार - P. आचारः - S. 147.- 128. 129. भाग्य - P. आठ्यः. 130. आततायिन् - P. आततायिनः आज्य- P. आज्यम्. 132. 133. 134. 135. 136. 137 138. 139. 140. 335 141. 142. 143. 144. 145. 149. T. 34. 127. आचार्य – P. आचार्य: आचार्यम्; 150. 151. आचार्यान्; आचार्याः-s. 148. आत्मन्- P. आत्मना; आत्मनि; आत्मनः; आत्मा; आत्मानम् ; आत्मवन्तम् आत्मवान्. - S. 150. -T. 35-Q. 3. आत्यन्तिक - P. आत्यन्तिकम् आ+दा-- P. आदते. आदर्श – P. आदर्श: आदि - P. आदिम् आदिः; आदी. - S. 156.-T. 40. आदित्य -P. नाम; आदित्यान्. – S. 157.
- आदित्या-
आद्य — P. आद्यम्. आ+धा - P. आधस्त्व; आघाय. आधिपत्य - P. आधिपत्यम्. आपन्न / आ+पत् - P. आपनम् ; आपनाः. आ+पूर्— P. आपूर्य, आपूर्यमाणम्. आप् - P. आप्तुम् आप्नुयाम्; आप्नु- चन्ति; आप्नोति. 146. 147. आर्जव – P. आर्जवम्: 148. आर्त – P. आर्त आयुध – P. आयुधानाम्. - T. 45. आ+रम् – P. आरमते; आरभ्यते. आरम्भ - P. आरम्भः - S. 167- T. 47. आरुरुक्षु - P. आरुरुक्षोः. आवर्तिन् - P. आवर्तिनः - S. 173. आ + विश — P. आविश्य; आवेश्य. आविष्ट/आ+ विश्- P. आविष्टम्; आविष्ट: --S. 175. आ+वृ - P. आवृत्य; आश्रियते. 152. 153. आवृत / आ + वृ— P. आवृतम् ; आवृतः; आवृता; आवृताः 159. 160. Bhagavadgita Word Index Pt. III - A इतर- P. इतरा इतस् – P. इतः. इति – P. इति इदम् - P. अनयोः अनेन अयम्; अस्मात्; अस्मिन्; अस्य; अस्याम्; इदम्; इमम् ; इमानि; इमान्; इमाम इमा; इमे; इमौ; इयम्, 154. 155. आवृत - P. आवर्तते. 156. आशय – P. आशयातू. - T. 51. आशु - P. आशु. 157. 158. आवृत्ति — P. आवृत्तिम् - S. 176.- 178. T.50. 179 180. 181. 161. 162. आवर्य - P. आश्चर्यवत् आश्चर्याणि.- + S.180. आ+धि - P. आश्रयेत् ; आश्रित्य आश्रित / आश्रि - P. आश्रितम्, आश्रितः; आश्रिताः -S. 182. आ+श्वास - P. आश्वासयामास. आसन – P. आसनम् आसने. - S. 186.-T. 53. आ+सद् – P. आसाद्य. 163. 164. आसीन - P. आसीनम् आसीनः.. 165. आसुर — P. आसुरम् आसुरः आसुराः आसुरी; आसुरीषु आसुरीम् - S. 187 166. आसु — P, आसीत; आस्ते, 167 आस्तिक्य- P. आस्तिक्यम्. 168. 169 आ+स्था (तिष्ठ) - P. आतिष्ठ, आस्थाय. आस्थित / आ+स्था (तिष्ठ) - P. आस्थितः; आस्थिताः. 170 आहव - P. आइवे. 171. आहार - P. आहारः; आहारा:- S. 188.-T. 54. 172. आहो- P. आहो. इ 173. इक्ष्वाकु - P. इक्ष्वाकवे. 174. इड्ग् – P. इङ्गते. 175. इच्छत् / इश - P. इच्छन्तः - S. 190. 176. इच्छा – P. इच्छा. - T. 55. 177. इज्या – P. इज्यया. - S. 193. 336 182. 183. 184. 185 186 187. 188. 189. 196. इदानीम् - P. इदानीम् इन्द्रिय – P. इन्द्रियस्य; इन्द्रियाणाम्; इन्द्रियाणि इन्द्रियेभ्यः; इन्द्रियैः- S. 195.-T. 57. 197 198. इन्धन - P. एधांसि. इव - P. इव. इश ( इच्छु ) - P. इच्छ; इच्छति; इच्छसि; इच्छामि. इषु - P. इषुभिः - T. 58- इष्ट / इश – P. इष्टम्; इष्टः; इष्टान्; इष्टाः - S. 196. - T. 59. 190. ई- P. एति; एष्यति; एष्यसि. 191. ईक्ष – P. ईक्षते. 192. ईडय / ईड् – P. ईड्यम्. 193. ईदृश - P. ईदृक; ईदृशम्, 194. 195 इद्द - P. इद्द. ईश – P. ईशम्, - S. 201. ईश्वर – P. ईश्वरम्; ईश्वरः. - S.202.- T. 61. ईह् - P. ईइते; ईहन्ते. उ उक्त / वच- P. उक्तम्; उक्तः; उताः. -S.203. उक्तत्वा / वच् – See वच् 199 200. 201. 202. उच्छिष्ट – P. उच्छिष्टम् 203. उच्छोषण / उद्+शुष् - P. उच्छोषणम्. 204. उत - P. उत. 205. उग्र-P. उप्रम्; उग्राः; उप्रै:- S.204. 225. उच्च - P. उच्चैः 226. उच्चैःश्रवस् – P. उच्चैःश्रवसम्. Common Basic Forms उत्क्रामत् उद्+काम्- P. उल्का- मन्तम्. 206. 207. उत्क्राम् / उद्+काम् – P. उत्क्रामति. उत्तम - P. उत्तमम्; उत्तमः- S. 206. उत्तिष्ठ / उद्+स्था - P. उत्तिष्ठ 209. उत्थित / उद्+स्था- उत्थिता. 208. 210. उत्सी/ उद्सीद् - P. उत्साद्यन्ते; उत्सिदेयुः, 211. उत्सृज् / उद्+सृज् – P. उत्सृजामि; उत्सृज्य. 212. उदार-P. उदाराः 213. 215. 216. 217. 218. 219. उदासीन – P. उदासीनवत् उदासीनः -S. 214. 214. उदाहृत उद्+आ+हृ- P. उदाहृतम्; उदाहृतः. उद्+आ+६ - P. उदाहृत्य. उद्+दिश-P. उद्दिश्य उद्देश – P. उद्देशतः, उद्+हृ- P. उद्धरेत्. उद्भव-P. उद्भवः - S. 215. - T. 64. 220. 221. उद्+यम् - P. उद्यम्य. 222. 223. उद्यत - P. उद्यताः. - T. 65. उद्+विज्- P. उद्विजते; उद्विजेत्.. उन्मिषत् / उद्+ मिष्– P. उन्मिषन्. 224. उप+जन् (जा) - P. उपजायते; उप- जायन्ते. B, G, I. 22 + 227. 228. 229. 230. 231. 232. 233. 234. 235. 236. 237. 238. 239 240. 337 241. 242. 243. 250. 251. उप+जुद्द् – P. उपजुहृति. उप + दिश् - P. उपदेश्यन्ति. उपहष्ट-P. उपद्रष्टा. उप+ --P. उपधारय. उप+पद्-P. उपपद्यते. उपपन / उप + पद्-P. उपपणम्. उपमा-P. उपमा. - S. 222. उप+या - P. उपयान्ति. उपरत/उप+रम्. - P. उपरतम्. उप + रम् - P. उपरमते; उपरमेत्. उप+लम् - P. उपलभ्यते, उपाय- P. उपायतः. उप+आ+विश – P. उपाविशत् उपाश्रित / उप + आ + - P. उपा- श्रिताः - S. 226. उप+आ+ श्रि - P. उपाश्रित्य. 244. 245. उपास् / उप + आस् - P. उपासते. 246. उपेत / उप + ई-P. उपेतः; उपेताः. 247. उप+ई - P. उपेत्य; उपति; उपेष्यसि. 248. उभ – P. उभयोः; उभे; उभौ. 249. उप + लिप्– P. उपलिप्यते. उप + विश-P. उपविश्य उप+सम् + गम् - P. उपसंगम्य. उप + सेव् - P. उपसेवते. उप+हृन्-P. उपन्याम्. उरग – P. उगान्, उल्ब-P. उल्बेन. उशनस्- P. उशना. 252. ऊर्जित ऊर्ज- P. ऊर्जितम्. ऊर्ध्व - P. ऊर्ध्वम्. 5. 230. 253. 254. ऋकू — P. ऋक्, - Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A 255. ऋछु - P. ऋऋच्छति. 256. ऋत - P. ऋतम्. 257. ऋतु - P. ऋऋतूनाम्. 258. ॠते – P. ऋते. 259. 260. ऋद्ध - P. ऋद्धम्. ऋषि - P. ऋषयः ऋषिभिः ऋषीन्. 280. -S. 233. - T. 70. प 281. 282. 283. 284. एकम्; एक:; एका; एकेन; एके.-S. 234. -T. 71. -Q. 5. 261. एक - P. एकया; एकस्मिन् एकत्व – P. एकत्वम् ; एकत्वेन. 262. 263. एकाकिन् -P. एकाकी. 264. एतद् - P. एतत् एतयोः एतस्य एतानि; एतान् ; एताम्; एते; एतेन; एतेषाम् एतैः; एनम्; एनाम् J एभिः एभ्यः एषः एषा; एषाम्.- S. 236. 265. 266. एव - P. एव. 267 एवम्-P. एवम्. S. 237. पे ऐकान्तिक - P. ऐकान्तिकस्य. एतावत् - P. एतावत्, 268. 269. ऐरावत - P. ऐरावतम्, 270. पेश्वर - P. ऐश्वरम्. ओ 271. 272. ओषधि- धी-P. ओषधीः. '273. ओम् — ओम्.-S. 240, औ 274. औषध -- P. औषधम्. ओजस्- P. ओजसा. - S. 239, 276. कतरतू - P. कतरत् 277. कथम् – P. कथम्. 278. कथयत् / कथ् - P. कथयतः; कथयन्तः कथ् – P. कथय कथयिष्यन्ति कथ- 279. यिष्यामि. क 275. कश्चित् - P. कवित 285 286. 287. 288. 289. 290 291. 292. 293. 294. 295. 296. कदांचन - P. कदाचन. कदाचित् - P. कदाचित् कन्दर्प -- P. कन्दर्पः, कपिल – P. कपिलः करण - P. करणम्. करुण- P. करुणः. कर्ण - P. कर्णम् कर्णः. कर्तव्य / 1 / कृ - P. कर्तव्यम्; कर्तव्यानि, कर्तृ - P. कर्ता ; कर्तारम्. - S. 247. कर्तृत्व- P. कर्तृत्वम् - S. 248. कर्मन् – P. कर्म, कर्मणः; कर्मणा कर्मणाम्, कर्मणि, कर्मभिः; कर्मसु कर्माणि -S. 250. - T. 72. -Q. 6. कर्मिन्—P. कर्मिभ्यः कर्षयत् / कर्ष - P. कर्षयन्तः कलयत् / कल- P. कल्यताम्. कलेवर - P. कलेवरम्. कल्प् – P. कल्पते. कवि – P. कवयः कविम् कविः; कवीनाम्. 297 298- 299. कश्मल - P. कश्मलम्. 300. काङ्क्षत् / काङ्क्ष – P. काङ्क्षन्तः. 301. काङ्क्षित / काङ्क्ष – P. काङ्क्षितम्. 302 काङ्क्ष - P. काङ्क्षति; काङ्क्ष.. 303. काम - P कामम् कामः कामात्; 338 कश्चन - P. कश्चन. कश्चित् - P. कश्चित्. 2 306. का मान्; कामाः; -T.77.-Q.7. 304. काम्य / काम् - P. कायानाम् 305 307 308. Common Basic Forms 309. कामैः-
- .-S.257.
काय - P. कायम्; कायेन. - S.266 - T. 79. कारण - P. कारणम् ; कारणानि - S.268. कारयत् / कृ - P. कारयन्. कार्य – P. कार्यम्; कार्ये. S. 270. -T. 81. काल – P. कालम् ; कालः काले; कालेन; कालेषु - S.271. T.82 310. काव्य- P. काइयः. 311. किचन - P. किञ्चन. 312. किञ्चित् - P. किञ्चित्
313. किम् – P. कम कस्मात् कस्यचित; कः; का; काम्; किम् ; के, केचित्; केन; केषु; कैः- S. 274. 314. किरीटिन्– P. किरीटी; किरीटिनम्. 315. किल्बिषम् - P. किल्बिषम् - S. 275. 316. कीर्तयत् / कीर्त. - कीर्तयन्तः. 317. कीर्ति - P. कीर्तिम्: कीर्तिः - S.276. -T. 83. 318. कुतस्– P. कुतः 319. कुन्तिभोज - P. कुन्तिभोजः 320. कुब ( N . ) – P. कुरून्. - S. 278. 321. कुर्वत् / कृ – P. कुर्वन् 322. कुल- P. कुलस्य; कुलम् ; कुले. कार्यते; क्रुष; कुस्ते; कुरुष्व, कुर्यात् ; कुर्याम्; कुर्वन्ति; कुर्वाणः; कृत्वा; क्रियते; क्रियन्ते; चिकीर्षुः -s. 286.-T. 85. 326. कृत ( N . ) – P. कृतम्; कृतेन - S. 287. -T. 87. कृत्स्न – P. कृत्स्नवत् 327. 328. 329. 330. 331. 332. 333 334. 335. 336. 337. 338. 339. 340. 341. 342. 343. 344. 345. 346. -S. 279. -T. 84. 323. कुशल – P. कुशले. - S. 283. 324. कूर्म - P. कूर्मः. 347. 325. कृ – P. करिष्यति करिष्यसि करिष्ये; 348. करोति, करोमि; करोषि; कर्तुम् ; 339 कृत्स्नवित्; कृत्स्नस्य. - S. 294. T. 88. कृपण - P. कृपणाः कृप - P. कृपः. कृपा - P. कृपया. लृष् – P. कर्षति कृष्ण- P. कृष्ण; कृष्णम् ; कृष्ण: ; कृष्णात्. केवल – P. केवलम् केवलैः. केशव - P. केशव ; केशवस्य. - S. 299 कौन्तेय — P. कौन्तेय; कौन्तेयः. कौमार - P. कौमारम्. कौशल – P. कौशलम्. ऋतु - P. क्रतुः क्रियमाण / कु - P. क्रियमाणानि. किया - P. क्रियाभिः -S. 301. -T. 89. क्रूर – P. क्रूरान् क्रोध - P. कोधम् क्रोधः; कोधात. - S. 303. -T. 90. क्लिदू - P. क्लेदयन्ति क्लेश – P. क्लेशः - T. 91. क्लैब्य – P. लैव्यम्. क्वचित् – P. क्वचित् क्षण - P. क्षणम्. क्षत्रिय - P. क्षत्रियस्य; क्षत्रियाः -S. 306. Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A 373. 374. 375. क्षय - P. क्षयम्; क्षयाय-S. 308. 376. -T.93. 377. क्षर - P. क्षरम; क्षरः -S. 310. 378 -T. 94. 354. क्षात्र - P. क्षात्रम्. 355: क्षान्ति - P. क्षान्तिः 349. क्षमा – P. क्षमा. 350. क्षमिन्- P. क्षमी. 351. क्षम् - P. क्षामये. 352. 353. 356. क्षिप् - P. क्षिपामि. 357. क्षिप्रम् - P. क्षिप्रभू. 358. क्षीण - P. क्षीणे. - S. 312. 359. क्षुद्र - P. क्षुद्रम्. 360. क्षेत्र - P. क्षेत्रम्. - S. 313. - T. 95. क्षेत्रिन्- P. क्षेत्री. 361. 362 क्षेम – P. क्षेमतरम्. -S. 315. -T. 96. ख 363. ख-P. खम् खे. 364. गच्छत् / गम् (गच्छू) - P. गच्छन्. 365. गत / गम् (गच्छू) — P. गतः गताः. 366. -S. 318.- T. 97. गति - P. गतिम् गतिः; गती.- S-320. 367. गदिन्- P. गदिनम् 368. गन्ध - P. गन्धः, गन्धान्. - T. 98. 369. गन्धर्व - P. गन्धर्वाणाम् - S. 323. 370. गम् (गच्छ्) - P. गच्छ; गच्छति; 371. गर्म - P. गर्भम्, गर्भः, 372. गहन- P. गहना. 379 380. 381. 340 382. 383. 384 385 386. 387. 388. 389 390 391- 392. 393 394. 395 गच्छन्ति; गत्वा; गन्तव्यम्; गमः; 396. गम्यते. 397. 398. 299. गाण्डिव – P. गाण्डिवम्. गात्र - P. गात्राणि. गायत्री - P. गायत्री. गिर्- P. गिराम्. गीत - P. गीतम्. गुण - P. गुणान् गुणा गुणेभ्यः गुणेषु गुणैः; गुणतः - S. 326- T.100. - Q. 8. गुरु ( Adj. ) — P. गरीयसे; गरीयः; गरीयान्; गुरुणा. गुरु ( N . ) – P. गुरुः; गुरून्. - S.329. गुह्य — P. गुह्यतमम् गुह्यतरम् गुह्यम्, गुह्यात्; गुह्यानाम्. S. 330. गृण - P. गुणन्ति. गृह् - P. गृह्णाति; गृहित्वा; गृझते. गृहत् - P. गृह्णन्, गेह-P. गेहे. गो- P. गवि; गाम्.-T. 101. गोविन्द — P. गोविन्द; गोविन्दम्- प्रसू - P. प्रसमानः; प्रसिष्णु. ग्लानि - P. ग्लानिः, घ घोर - P. घोरम्; घोरे. घोष - P. घोषः प्रत्/ इन्- P. व्रतः घ्राण - P. प्राणम्. च- P. 7. चक्र - P. चक्रम् - S. 342. चकिन्– P. चक्रिणम्. चक्षुस-P. चक्षुः - S. 343. चञ्चल - P. चञ्चलम्. चञ्चलत्व - P. चञ्चलत्वात्. 400. 401. 402. चमू – P. चमूम्. चतुस् - P. चत्वारः - S. 344. चन्द्रमस् - P. चन्द्रमसि. Common Basic Forms 428. चर - P. चरम्. - S.345.- T.103. 403. 404. 405. 406. 407. 408. .409. चाप - P. चापम्. 410. चित्त - P. चित्तम्.-S. 348. -T. 107. चरतू / चर् - P. चरताम्, चरन्. चर्- P. चरति; चरन्ति. चल– P. चलमू. - S. 347, चल – P. चलति. चान्द्रमस - P. चान्द्रमसम् 411. चित्ररथ - P. चित्ररथः. 412. चिन्तयत् / चिन्त्- P. चिन्तयतः, 413. चिन्ता – P. चिन्ताम्. 414. चिन्त् – P. चिन्तयेत्. 415 चिन्त्य / चिन्त्- P. चिन्त्यः -S. 355. -T. 108. 416. चिर - P. चिरात्; चिरेण. - S.356. 417. चूर्णित / चूर्ण - P. चूर्णितः 418. चेकितान – P. चेकितानः 419. चेतना – P. चेतना. 420. चेतस् - P. चेतसा. - S. 357. -T. 109. 421. चेत् - P. चेतू. 422. चेष्टा - P. चेष्टा:. - S. 358. 423. चेष्ट्र - P. चेष्टते. 424. च्यु - P. व्यवन्ति. 425. छन्दसु– P. छन्दसाम्; छन्दांसि; छन्दोभिः. 426. छलमत् / छट्– P. छलयताम्. 427. छिदू – P. हित्वा छिन्दन्ति छेत्तुम्. 341 429. 430. 431 432. 433. 434. 435 436. 437 438. 439. 440. 441 442. 443. 444. छेतृ / छिद्- P. छेत्ता. ज जगत् – P. जगतः जगत् -S.365. जन - P. जनः; जनानाम् ; जनाः. - S. 369. जन् (जा) - P. जनयेत् ; जायते; जायन्ते. जन्तु - P. जन्तवः जन्म - P. जन्म जन्मनाम् जन्मनि जन्मानि. - S. 371. - T. 111. Q.10. जय - P. जयः -S. 377 -T. 113. जयद्रथ - P. जयद्रथम् जयद्रथः. जरा-P. जरा. - T. 114. Q.11. जागु – P. जागर्ति; जाग्रति जात / जन् (जा) - P. जातस्य; जाताः -S. 380. 451 452. जातु - P. जालु. जानत् / ज्ञा-- P. जानन् - S. 382. जाह्नवी - P. जाह्नवी. जि (जय) - P. जयेम जयेयुः; जिला. जिगीषत् / जि ( जय्) - P. जिगीषताम्. जिघ्रत् / घ्रा - P. जिघन्. 445. जिज्ञासु - P. जिज्ञासु 446 जित/ जि (जय्) – जितः 447. जीर्ण - P. जीर्णानि जीबू - P. जिजीविषामः; जीवति. 448. 449. जीवन - P. जीवनम्. 450. जीवित – P. जीवितेन. - S. 386. जुष् - P. जोषयेत्, शा - P. जानाति जाने ज्ञातुम् ज्ञात्वा; ज्ञास्यसि. - T. 117. 453. ज्ञातव्य / शा - P. ज्ञातव्यम्. 454. ज्ञात / ज्ञा-P. ज्ञातेन. 455. ज्ञान - P. ज्ञानवताम्; ज्ञानवान् ; 456, ज्ञानस्य; ज्ञानम् ज्ञानात ज्ञाना- नाम ; ज्ञाने; ज्ञानेन. - S. 390. - T. 118. - Q.12. शानिन्- P. ज्ञानिनः; ज्ञानिभ्यः; ज्ञानी. ज्ञेय - P. ज्ञेयम्; ज्ञेयः 457. 458. ज्योतिस - P. ज्योतिषाम् ज्योतिः 478. -S. 395. 479. 459 उचलतू / ज्वल्- P. ज्वलद्भिः. 480 460. ज्वलन – P. ज्वलनम्. 481. 482. 483. 484. 485. 486. 487. 488. 489 490. Bhagavad gitā Word Index Pt. III-A 472. 473 झ 461 सष - P. झषाणाम्. 462 तव / तन्- P. ततम्. 463. ततस - P. ततः. 464. 469. 470 471.
तत्त्व – P. तत्त्वतः; तत्त्वम्; तत्वेन. -S. 397 -T. 120-Q.13. 465. तंत्र - P. तत्र. 466. तथा - P. तथा. - S.400. 467 तदा - P. तदा. 468. तदू — P. तत्; तद्वत् तम्; तया; तयोः; तस्मात् ; तस्मिन् ; तस्य; तस्याम्; तस्याः; तानि; तान्; तासाम्; ताम्; ते; तेन; तेषाम् तेषु; तैः; तौ सः; सा. S. 401. - T. 119. तनु - P. तनुम्. तपत् / तप्- P. तपन्तम्. तपस् - P. तपसा; तपसि; तपः; तपःसु तपोभिः- S. 404. 474. 475 342 476. 477. 491. 492. 493. 494. 495. 496. 497 498 तपस्विन् - P. तपस्विभ्यः, तपस्विसु. तप् - P. तपस्यसि तपामि तप्यन्ते. -S. 406. तप्त / तप् - P. तप्तम्- तमस् – P तमसा; तमसि तमसः; तमः . - S. 407. तात - P. तात. तामस - P. तामसम्; तामसः; तामसा; तामसी.-S. 408. तावत् - P. तावान्. तितिक्ष --- P. तितिक्षस्व. तिठ् See स्था. तिष्ठत् / स्था (तिष्ठ् ) - P. तिष्ठन्तम्. तु - P. तु. तुमुल– P. तुमुलः. तुल्य – P. तुल्यः - S. 410. तुष्ट / तुष्- P. तुष्टः तुष्टि - P. तुष्टिः तुष् - P. तुष्यति; तुष्यन्ति. तूष्णीम् - P. तूष्णींम्. तृप्ति - P. तृप्तिः तेजस् - P. तेजः, तेजोभिः; तेजोमयम्- -S. 413.-T. 124. तेजस्विन् — P. तेजस्विनाम्. तोय — P, तोयम्, त्यजत् / त्यज् - P. त्यजन्, त्यज्-P. त्यक्तुम्; त्यक्त्वा; त्यजति; त्यजेत्, त्याग - P. त्यागस्य त्यागम; त्यागः; त्यागात् ; त्यागे. - S. 416. त्यागिन् – P. त्यागी. - S. 417. त्याज्य / त्यज्- P. त्याज्यम्. त्रय – P. त्रयम्. - S. 418. 199 ना - P. त्रायते. 500 त्रि - P. त्रिभिः; Common Basic Forms त्रिषुः S.420. - T. 125. 501 त्वग् - P. स्व. 502. स्वरमाण / त्वर् - P. स्वरमाणाः 503. दक्ष- P. दक्षः, 504. दण्ड - P. दण्डः. 505. दत्त / दा - P. दत्तम् दत्तान्. दमयत् / दम् - P. दमयताम्. 506. 507 508. त्रीन्.- दम - P. दमः. दम्भ - P. दम्भः; दम्भेन. - S. 426. 509. दया - P. दया. 510. दर्प - P. दर्पम्, दर्पः, 511. दर्शित / दृश् (पश्यू) - P. दर्शितम्. 512 दश - P. दश. 513. दह् - P. दहति. 514. दा - P. ददामि ददासि दास्यन्ते; दास्यामि दीयते. - S. 432. 515. दाक्ष्य - P. दाक्ष्यम्. 516. दातव्य / दा - P. दातव्यम्. 517 दान — P. दानम् दाने दानेन, दानेषु, दानेः. - S. 433. दानव - P. दानवाः. 518. 519. दिक्- P. दिशः. 520. दिव्य — P. दिव्यम्; दिव्यान्; दिव्या नाम; दिव्यानि; दिव्याः; दिव्यौ.- S. 436-T. 129. 521. दीप - P. दीप:- S. 440. 522. दीप्त/ दीप्— P. दीप्तमू. - S. 442. -T. 130. 523. दीप्तिमत् — P. दीसिमन्तम्- S. 445. 524. दुष्ट- P. दुष्टासु. - S.453.-T.132. 525. दुःख — P. दुःखतरम् दुःखम् दुःखेन; दुःखेषु. - S. 455. - T. 133 - Q.14. 526. दूर - P. दूरेण. 528 527. ढ - P. दृढम् ; दृढेन. - S. 458. दृश (पश्य् ) – P. अपश्यत् दर्शय; दर्शयामास; दृष्ट्वा; दृक्ष्यसि; द्रष्टुम् पश्य पश्यति पश्यन्ति; पश्यामि पश्येत्. - S. 459. - T. 135. दृष्ट / दृश् (पश्य् ) – P. दृष्ट:- S. 460. 529 -T. 136. 530. 531. 532. 533. 534. 535. 536. 537. 538. 539. 540. 541. 542. 543. 544. 545. 546. 343 दृष्टवत् / दृश् (पश्यू) - P. दृष्टवान्. दृष्टि - P. दृष्टिम्. देव - P. देव; देवम् ; देवान्; देवा- नाम: देवाः. - S.462.- T.137- देवता – P. देवताः - S. 463. -T. 138. देवदत्त - P. देवदत्तम्. देवल – P. देवलः. देश - P. देशे - S. 464. - T. 139, देद्द - P. देहम्, देहवद्भिः देहाः; देई; - S. 466.-T. 140. देहिन्— P. देहिनम् देहिनः; देहि- नाम; देही. - S. 469. दैल्य - P. यानाम्. दैव - P. दैवम् ; देवः; देवी; दैवीम्. + दोष- P. दोषवत् ; दोषम् ; दोषेण दोषै:- S. 470. - T. 141. धूत - P. द्यूतम्. बी - P. दिवि - S. 473. द्रव्य -- P. द्रव्यमयात्. - S. 474. द्रष्टृ - P. द्रष्टा 3 - P. प्रवन्ति. 547: 548. 549. द्रौपदेय - P. द्रौपदेयाः 550 द्वन्द्व - P. द्वन्द्वः; द्वन्द्वैः - S. 478.- T. 142. Bhagavad gita Word-Index Pt. III-A 573. 574 575. 576 551. द्वार - P. द्वारम्.-S. 480. 552. द्वि- P. द्रौ. - S. 481. Q. 15. 553. द्विषत् / द्विष - P. द्विषतः. 554. द्विष्- P. द्वेष्टि 555. 557. 558. द्रुपद - P. द्रुपदः - S. 475. द्रोण – P. द्रोणम्; द्रोण:.-S. 476. द्वेष- P. द्वेष:- S. 484. - T. 144. 556. द्वेष्य / द्विष्- P. द्वेष्यः. S. 486. 564. 565 566 567 568 569 570. 571 572. S. 489.-T. 145. 559. धर्म्य – P. धर्म्यम् 560 धा (V. ) - P. दधामि. 561. धातृ - P. धाता; घातारम्. धामन्- P. धाम. 562. ध धन - P. धनम्, धनानि. - S. 487. धर्म - P. धर्मस्य; धर्मम् ; धर्मे - धर्म्यात्.-5.490. धार्तराष्ट्र - P. धार्तराष्ट्रस्य धार्तराष्ट्रा- णाम्; धार्तराष्ट्रान्. धिष्ठित /धि ( 2 अधि) + स्था - P. घिष्ठितम्. धीमत् - P. घीमता; धीमताम्. धीर- P. धीरम्; धीरः.. धूम - P. धूमः; धूमेन. - P. धारयते; धास्यामि धार्यते. - S.494. धृतराष्ट्र - P. धृतराष्ट्रस्य धृतराष्ट्रः धृति - P. धृतिम् धृतिः धृतेः धृत्या.
- S. 495. धृष्टकेतु - P. धृष्टकेतुः 577. 578. 344 580. 581 582. 583 584. न 579. न - P. न. - S. 499 -T. 148. 585. 586. 587. 588 589. 590. 591 592 593 594. 595 596. 597. 598. धृष्टद्युम्र – P. धृष्टद्युन्नः. धेनु - P. धेनूनाम्, श्मा - P. दध्मुः; दध्मौ. ध्यान – P. ध्यानम्; ध्यानात्; ध्यानेन. -T. 147. ध्यायत् / घ्या - P. ध्यायतः; घ्यायन्तः, ध्रुव - P. ध्रुवम् ध्रुवः ध्रुवा -3. 498. -Q.17. नकुल - P. नकुलः. नक्षत्र - P. नक्षत्राणाम् नदी - P. नदीनाम्. नभस् - P. नभः. S. 501. नमस् (V. ) – P. नमस्यन्तः, नमस्यन्ति; नमेरन्, नमस् (N. ) - P. नमः . - S. 502. नर - P. नरः; नराणाम्; नरैः -S. 503.- T. 150. नरक - P. नरकस्य; नरकाय; नरके, नव (= नूतन ) - P, नवानि, नश् - P. नश्यति; नाशयामि. नश्यत् / नशू - P. नश्यत्सु. नष्ट / नश – P. नटः; नष्टान्; नष्टे.- S. 506. नाग- P. नागानाम् नायक – P. नायकाः नारद-P. नारदा. नारी - P. नारीणाम्. नाव - P. नावम्. नाश – P. नाशाय. - S. 511. नाशन - P. नाशनम् - S. 512.
Common Basic Forms 627. 628. 599. नाशित / नश - P. नाशितम्. 600. नि (नयू) - - P. नयेत्. 601. नि+ गम् (गच्छु) - P. निगच्छति. 602 निगृहीत / नि+गृह् - P. निगृहीतानि. 603. नि+गृह् – P. निगृह्णामि . 604. निग्रह - P. निग्रहम्; निग्रहः - S. 517. 605. नित्य – P. नित्यशः; नित्यस्य; नित्यम्; नित्यः - S. 518. 606. निधन – P. निधनम् - S. 521. 607. निधान – P. निधानम्. 608. निन्दत / निन्दु - P. निन्दन्तः. 609. निबद्ध / नि+बन्धु - निबद्धः 610. नि+बन्धु – P. निबध्नन्ति निबध्नाति; निवध्यते. 611. निबन्ध – P. निबन्धाय. 612. नि+बुध् – P. निबोध 613. निमित्त – P. निमित्तानि - S. 524. 617. नियम - P. नियमम्. 618. नि+यम् – P. नियम्य. 619. नि+युज – P. नियोक्ष्यति; नियोजयसि 620. नियोजित / नि+युज - P. नियोजितः 621. निरीक्ष / नि+ईझ - P. निरीक्षे. - S. 527. 622. निरुद्ध / नि+बधु - P. निरुद्धम् 623. नि+६धू – P. निरुद्धध 624. निर्देश – P. निर्देश: 629. 630. 625. निर्वेद - P. निर्वेदम्. 626. 631. 632. 633. 634. 635. 636. 637. 638. 614. निमिषत् / नि+मिष् - निमिषन्, 643. 615. नियत (Adv. ) – P. नियतम्. 616. नियत (Adj. ) - P. नियनस्य; नियताः 644. - S.525. 645. 646. 647. 648. 649. 650. 639. 640 641. 642. 651 652 653. 654 निवृत् ( वर्त) - P. निवर्तते; निवर्तन्ति; 655. निवर्तन्ते; निवर्तितुम्. 656. 345 नि+वस - P. निवसिष्यसि. निवास - P.. निवासः - S. 535. नि+विश- P. निवेशय निवृत्त / नि+नृत् - P. निवृत्तानि, निवृत्ति – P. निवृत्तिम् निशा - P. निशा. निश्चय - P. निश्चयम्; निश्चयेन. - S. 536. निश्चर् (निस + चर् ) – P. निश्वरति.. निश्चल - P. निवला. निश्चल (निस + चल् ) – P. निश्चलति. निश्चि (निस + चि) - निश्चित्य निश्चित / निस+चि - P. निश्चितम् निश्चिताः - S. 537. निष्ठा – P. निष्ठा. निहृत / नि+छ्न् - P. निहताः, नि+हुन् - P. निहत्य. नीति – P. नीतिः. नु- P. सु." नृ- P. नृषु. S.542. नैष्कर्म्य – P. नैष्कर्म्यम्. - S. 544. नैष्कृतिक- P. नैष्कृतिकः . नैष्टिक - P. नेष्टिकी नो- P. नो. न्याय्य - P. न्याय्यम्. भ्यास -P. न्यासम्. प पक्षिन्- P. पक्षिणाम. पच्- P. पचन्ति; पचामि. पञ्च- P. पञ्च; पञ्चमम्. पण्डित - P. पण्डितम् ; पण्डिताः. पतन - P. पतङ्गाः. पत्- P. पतन्ति. 657 658. 659 660. 661. 662. 663. 664 665 666. 667. 668. Rhagavadgita Word-Index Pt. III-A पत्र - P. पत्रम्. - S. 549-156. 683 परि+अब+स्था (तिष्ठ् ) - P. पर्यव पथिन् - P. पथि. 669. 670. 671. 672. पद - P. पदम् - S. 550. पर - P. परतरम् परतः परम् परया; परस्य; परः; परा; पराणि परामू -S. 552. -T. 157. परम - P. परमम् परमः परमाम् - S. 553. परस्तात् - P. परस्तात्. परस्परम् - P. परस्परम्. परि+क्लिष्ट / परि+क्लिष्- P. परिक्लिष्टम् परिकीर्तित / परि+कीर्त - P. परि- कीर्तितः. परिग्रह - P. परिग्रहम्. S. 557. -T. 158. परि+चक्ष- P. परिचक्षते. परिचिन्तयत् / परि + चिन्तु - P. परि- चिन्तयन्. परिज्ञातृ - P. परिज्ञाता. परिणाम- P. परिणामे. परि + स्यज्– P. परित्यज्य. परित्याग - P. परित्यागः, 673. परित्राण - P. परित्राणाय. 674. परि+दह् - P. परिदाते. 675. परिदेवना – P. परिदेवना. 676 परिपन्थिन् - P. परिपन्थिनी. 677 परिप्रश्न --P. परिप्रश्नेन. 678 परिमार्गितव्य / परि+मार्ग - P. परि- मार्गितव्यम्. 679. परि+शुष्– P. परिशुष्यति. 680. परि+सं+आप् - P. परिसमाप्यते. 681. पर्जन्य - P. पर्जन्यः पर्जन्यात्. 682. पर्ण-P. पर्णानि 684 685. 686. 687. 688. 689 690 346 691. 692. 693. 694. 695 696. 697 698. 699. 700. 701. 702 703. 704. 705 तिष्ठते. परि+उप+आस् - P. पर्युपासते. पर्युषित - P. पर्युषितम्. पवत् / पू- P. पवताम्. " पवन - P. पवनः, पवित्र – P. पवित्रम्. पठ्यू – See दृश्. पश्यत् / दृश् (पझ्य् ) – P. पश्यतः; पश्यन्. पाञ्चजन्य - P. पाञ्चजन्यम्. पाण्डव- P. पाण्डव, पाण्डवः; पाण्ड- वानाम् ; पाण्डवाः - S. 568. पातक - P. पातकम्. पात्र - P. पात्रे. - S. 570. पाप - P. (Mas.) पापा:; पापेभ्य:; पापेषु.- (Neu.) पापम् ; पापात् ; पापेन. - S. 573. पाप्मन् – P. पाप्मानम्. S. 574. पायष्य - P. पारुष्यम्. पार्थ – P. पार्थ पार्थस्य पार्थ, पार्थाय. पावक - P. पावकः. पावन - P. पावनानि. पितामह - P. पितामहः पितामहान्; पितामहाः. पितृ-P. पितरः; पिता; पितॄणाम्; पितॄन् - S. 576. पीडा - P. पीड्या. पुण्य - P. पुण्यम् पुण्यः पुण्याः; पुण्ये. - S. 577. पुत्र - P. पुत्रस्य पुत्रान्; पुत्राः -S. 578. 706. 707. 708. 709. पुरस्तात - P. पुरस्तात्. पुनर्— P. 162. पुंस् - P. पुमान् पुंसः पुर - P. पुरे. पुन:.-S. 710. पुरा - P. पुरा. 711. पुराण – P. पुराणम् पुराणः पुराणी. पुरातन - P. पुरातनः 712. 713. Common Basic Forms 580.-T. 733. 734. पुरुष- P. पुरुषस्य पुरुषम्, पुरुषः, पुरुषाः; पुरुषौ पुरुष:- S. 583. 714. पुरोधस् — P. पुरोधसाम्. 715. पुष् - P. पुष्णामि. 716. पुष्कल-- P. पुष्कलाभिः. पुष्प-P. पुष्पम्. पुष्पित / पुष्प- P. पुष्पिताम्. पूज्य / पूज् - P. पूज्य:. 717. 718 719. 720. पूर्ति - P. पूति 746 721. पूर्व – P. पूर्वतरम् ; पूर्वम् पूर्वे पूर्वैः 747. -S. 588.- T.168. 722. पृच्छ - P. पृच्छामि 723. पृथक् - P. पृथक्. -S. - T. 170. 726. पृष्ट - P. पृष्टतः 727. पौण्ड्र - P. पौण्ड्रम्. 728. पौत्र - P. पौत्रान् ; पात्राः 729. पौरुष - P. पौरुषम्. 730. 590. प्रकाश - P. प्रकाशम् प्रकाशः S. 594. 731. मकाशक- P. प्रकाशकम्. 732. म+काश- P. प्रकाशयति.. 735. 736. 737 738. 739. L 740. 741. 742. 743 724. पृथक्त्व - P. पृथक्त्वेन. 751 725. पृथिवी - P. पृथिवीम् पृथिव्याम्. 752. - S.592. 744. 745. 748 749 750 मकीर्ति – P. प्रकीर्त्या. प्रकृति – P. प्रकृतिम्; प्रकृतिः प्रकृतेः; प्रकृत्या. - S. 595. - T. 171. 347 प्रजन - P. प्रजनः. मजा - P. प्रजाः. प्रजापति - P. प्रजापतिः. प्र+शा (V. ) – P. मजानाति ; प्रजानामि. प्रज्ञा ( N. ) - P. प्रज्ञा प्रशाम्.- S. 597. प्रणय - P. प्रणयेन. प्रणव- P. प्रणवः प्रणिधा / प्र+नि+धा - P. मणिधाय. प्रणिपात - P. प्रणिपातेन. प्र+तप्— P. प्रतपन्ति. प्रताप-P. प्रतापवान्, प्रति - P. प्रति. प्रतिज्ञा ( v. ) - P. प्रतिजानीहि, प्रतिजाने. प्रति+पद्– P. प्रतिपद्यते. प्रति+युष्– P. प्रतियोग्स्यामि. प्रतिष्ठा - P. प्रतिष्ठा. - S. 599. प्रति + स्थाप् - P. प्रतिष्ठाप्य. प्रतिष्ठित / प्रति+स्था प्रतिष्ठितम् प्रतिष्ठिता. 753. 754. 755. 756. 757. 758- 759. म+ध्मा-P. प्रदध्मतुः 760. म+नम्- P. प्रणम्य. (तिष्ठ) - P. प्रत्यवाय - P. प्रत्यवायः. प्रथित / मथु - P. प्रथितः प्रदिष्ट, म+दिश – P. प्रदिष्टम्. मदीप्त / म+दीप्— P. मदीप्तम्. N प्र+दुष- P. प्रदुष्यन्ति. प्रद्विषत् / प्र+द्विष्ष--P. प्रद्विषन्तः 761. 762- मनष्ठ / म+नश - P. प्रनष्टः 789. 763. म+पद् - P. प्रपद्यते; प्रपद्यन्ते प्रपद्ये; 790. प्रपद्येत. 791. 792. 793 794 795. 796 797. 798 799 800 801 802. 765. 766. 764. प्रपन्न / प्र+पद्- P. प्रपन्नम्. 767 768. Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A प्र + नश् - P. प्रणश्यति प्रणश्यन्ति; 787. प्रणश्यामि. 788. 769. 770. प्र + (दृश) पश्य्- P. प्रपश्य; प्रपश्यामि प्रपद्यत् / म+ ( दृश् ) पश्य्- P. प्रपश्यद्भिः प्रपितामह - P. प्रपितामहः प्रभव ( N . ) – P. प्रभवम् ; प्रभवः- S. 605. प्र + (भू ) भव् – P. प्रभवति, प्रभवन्ति प्रभविष्णु / प्र + ( भू ) भव् - P. प्रभ- विष्णु, 771. प्रभा-P. प्रभा. 772. प्र+भाष-P. प्रभाषेत. 773. मंभु - P. मभुः; प्रभो, 774. प्रमाण-P. प्रमाणम्. 775, मानि - P. प्रमाथि प्रमाथीनि. 776. प्रमाद - P. प्रमादः प्रमादात्, प्रमादे. -S.607. 777. प्रमुख – P. प्रमुखे. - S608. 778. प्र+मुच ( मुञ्च ) - P. प्रमुच्यते. 779. म + (दा) - P. प्रयच्छति. 780. प्रयत्न - P. प्रयत्नातू, 781. मन्या - P. मयाति. 782 प्रयात / प्र+या-प्रयाताः. 783. प्रयुक्त / प्र+युज्-P. प्रयुक्तः. 784. प्र+युज – P. प्रयुज्यते. 785. मलपत्/ म+लप्– P. मलपन् 786. मलय --- P. प्रलयम् मलय मलये.- S. 612. 803. 804 805. 806. 807. 808. 348 प्रक्ली – P. प्रलीयते; प्रलीयन्ते. मलीन / म+ली - P. प्रलीनः म+वच्– P. प्रवक्ष्यामि प्रवक्ष्ये. प्रवदत् / प्र +षद् - P. प्रवदताम्. म+वद् - P. प्रवदन्ति. म+त् ( वर्त) - P. प्रवर्तते; प्रवर्तन्ते. प्रवर्तित / प्र + वृत् ( बर्त् ) - P. प्रव- र्तितम्. प्रविभक्त / म + वि + भज् - P. प्रवि- भक्तम् ; प्रविभक्तानि, प्र+वि+ली- P. प्रविलीयते. म+विश् - P. प्रविशन्ति; प्रवेष्टुम्. प्रवृत्त / म+युत् (वर्त ) P. प्रवृत्तः; प्रवृत्ते. प्रवृत्ति - P. प्रवृत्तिम प्रवृत्तिः - S. 615. प्रवृद्ध / म+ध (वर्ध) - P. मयुद्ध प्रवृद्धे. - S. 616.. मव्यथित / म+व्यथ् – P. प्रन्यथितम् ; प्रव्यथिताः - S. 617. प्रशस्त / प्र+शंस - P. प्रशस्ते. मशस्य – P. श्रेयः; श्रेयान् ; श्रेष्ठः- S. 944. For श्रेयस् as a noun see that word itself. प्रशान्त - P. प्रशान्तस्य. - S. 618. प्रसक्त/ म+सञ्ज - P. प्रसक्ताः -s. 619. प्रसन्न - P. प्रसज्ञेन. प्रसन्न / प्र+सद्- P. प्रसवेन. - S. 620. प्रसभम्-P. प्रसभम्. प्र+सद् - P. प्रसाद प्रसीव. 809. 815. 816. प्रसाद – P. प्रसादम्; प्रसादे -S. 832. 833 621. - T. 173. प्र+सिधू - P. प्रसिद्धयेत्. 810. 811 प्र+सू – P. मसविष्यध्वम्. 812 प्रसृत / प्र+सु - P. प्रसृता; प्रसृताः, 813. मद्दसत्/ प्र+हस्-P. प्रहसन्. 814. प्र+हा- P. प्रजहाति प्रजहि; प्रहा Common Basic Forms स्यसि. म+हृष् - P. प्रहृष्यति; प्रहृष्येत्. मह्लाद - P. प्रह्लादः. प्राकृत - P. प्राकृतः. 817. 818. प्राक् - P. प्राकृ. 819. प्राञ्जलि - P. प्राञ्जलयः. 820. प्राण - P. प्राणम् ; प्राणान् प्राणे; G प्राणेषु. - S. 624. T. 174. 821. प्राणिन् – P. प्राणिनाम्. 822. प्राधान्य - P. प्राधान्यतः. 823. प्राप्त / प्र+आप् - P. प्राप्तः 824 प्राप् ( प्र+आप् ) – P. प्राप्नुयात् ; प्राप्नुवन्ति; प्राप्य; प्राप्यते; प्राप्स्यसि; माप्स्यसे; प्राप्स्ये. -S. 626. 825. प्रारम् (म+आरम्) - P. प्रारभते. प्रार्थ – प्रार्थयन्ते. 826. 827 माहू ( प्र + अह् or ब्रू) - P. माह; प्राहुः. 828. प्रिय - P. प्रियतरः प्रियम्; प्रियः; प्रियायाः; प्रियाः - S. 630. - T. 175. 829. प्रीति - P. प्रीतिः - S. 632. -T. 176. 830. मीयमाण- P. प्रीयमाणाय. 831 मे ( प्र + ई ) – P. प्रेत्य 834. 835 836. 837 838. 839. 840. 841. 349 842- 843. 844. 845. 846. 847. 848. 849. 850. 851. 852. 853. 854. मेत - P. प्रेतान्. प्रोक्त / प्र + वच् - P. प्रोतम् ; प्रोक्तः; प्रोता; प्रोतानि. प्रोफवत् - P. प्रोक्तवान्. प्रोच (म+चच ) - P. मोच्यते. मोच्यमान / प्र+वच् - P. मोच्यमानम्. प्रोत / म+वें- P. प्रोतम्, फल – P. फलम् फलानि फले; फलेषु. -S. 635.-T. 178.-Q. 18. व बत - P. बत. बद्ध / बन्ध – P. बद्धाः. बन्ध - P. बन्धम; बन्धात्.-S. 638. -T. 179. बन्धू - P. बध्नाति; बध्यते. बन्धु — P. बन्धुः; बन्धून्. – S.640. बल - P. बलम् बलवताम् बलवत्; बलवान्; बलात्. - S. 641.- T. 180. बहिस् - P. बहिः. बहु - P. बहवः; बहुना बहूनाम् ; बहूनि; बहून्. - S.642. T.181. बाल-- P. बालाः. बाह्य - P. बाह्यान्.-S. 648. बीज- P. बीजम्. - S. 649. बुद्धि-P. बुद्धया बुद्धिमताम्, बुद्धि- मान्; बुद्धिम् ; बुद्धिः; बुद्धेः; बुद्धौ; बुद्धया - S. 650.-Q.19. बुध - P. बुधः; बुधाः. बुधू - P. बुध्वा. बृहस्पति - P. बृहस्पतिम्. बोद्धव्य / बुध ( बोध) - P. बोद्धव्यम्. Bhagavad gita Word Index Pt. III-A 874. 855. बोधयत् / बुध् ( बोध) - P. बोधयन्तः. 856. ब्रह्मन् (Neu. ) - P. ब्रह्म; ब्रह्मणः; ब्रह्मणा; ब्रह्मणि. - S. 654 T. 184. Q.20. 857. ब्रह्मन् ( Mas. ) – P. ब्रह्माणम्.- S.654.-T. 184. 858. ब्राह्मण - P. ब्राह्मणस्य; ब्राह्मणाः; ब्राह्मणे. - S.659. 859. ब्राह्मी - P. ब्राह्मी 860. ब्रू (Irregular) or अह् - P. आत्य; आह आहुः. 861. ब्रू (Regular) - P. ब्रवीमि; ब्रवीषि; ब्रूहीं. भ 862- भक्त - P. भक्तः भक्ताः . - S. 660. 863. भक्ति – P. भक्तिमान्; भक्तिम्; भक्तिः, भक्त्या - S. 661. 864. भगवत् - P. भगवन्. S. 662. 865. भजतू / भज् - P. भजताम्. 866. भज – P. भजति भजते; भजन्ति; भजन्ते; भजख; भजामि. - T. 186. 867. अब्रवीत् ; भय - P, भयम्; भयात; भयेन. - S. 663. - T. 187. 868. 869. भव - P. भवः, 870. भवत् — P. भवतः भवन्तम् भवन्तः भवान्. 871. भयानक - P. भयानकानि. - S. 666. भविष्यत् / भू (भव् ) - P. भविष्यतामः भविष्याणि. 872. भस्मसात् - P. भस्मसात् 873: भारत - P. भारत. 350 875. 876. 877. 878. 879. 880. 881 882. 883. 884. 885. 887. 888 889. 890. भाव - P. भावम् भावः भावाः; भाषेषु. - S. 669-T. 189. भावना - P. भावना. भावयत् / भू. ( भव् ) – P. भावयन्तः. - S.671. भीष्म - P. भीष्णम्, भीष्मः - 8.676. भुञ्जत् / भुज् - P. भुञ्जानम्. भुज- P. भुत्तवा; भुङ्क्ते; भुङ्क्ष्व; भुजते; भुञ्जीय; भोक्तम्; भोक्ष्यसे. -S. 678. .886. भू. ( भव् ) – P. अभवत् अभविता; अभूव; भव; भवति; भवन्ति, भवामि भविता; भविष्यति; भविष्यन्ति; भविष्यामः; भवेत् ; भावयत; भाव- 891 892. भाष् - P. अभाषत; भाषसे. भाषा - P. भाषा. " भासू ( N . ) – P. भास:; भाः. भारवत् / भास (V.) - P. भास्वता. भिन / भिद् - P. भिना. भीत / भी - P. भीतम् ; भीतानि; भीताः - S. 674. यन्तु; भूत्वा; भूः. भू ( N. ) – P. भुवि. भूत - P. भूतम् भूतानाम्; भूतानि; भूतेषु. - S. 679 -T. 191. -Q.21. भूति – P. भूतिः भूमि - P. भूमिः; भूमौ भूयस् – P. भूयः मू - P. बिभर्ति 893. भृगु - P. मृगुः 894. भेद - P. भेदम् - S. 685, 895. भेरि - P. भेर्यः. 896. 897. 898 899 900. 901. 906. 907 908. 909 910. 902. 903. भ्रातृ - P. भ्रातॄन्, 904. भ्रामयत् / भ्रम्-भ्रामयन्, 905. भ्रू – P. भ्रुवोः. म मकर- P. मकरः. मत - P. मतम् मतः, मताः मताः; मते. - S. 693. Common Basic Forms मैश्य – P. भैक्ष्यम्. भोक्तृ – P. भोक्ता; भोक्तारम्. भोक्तृत्व - P. भोक्तृत्वे. 924. भोग – P. भोगान्; भोगाः; भोगे:- 925. S. 687. -T. 192. 915 916 भोगिन् – P. भोगी. भोजन – P. भोजनम् - S. 688. भ्रम् - P. भ्रमति मति – P. मतिः. - S. 694. मंद-मदम्. - S. 698. मध्य – P. मध्यम मध्ये. - S. 701 -T. 194. मनस् - P. मनसः मनसा, मनः - S. 703. -T. 195. 911. 912. मनीषिन् – P. मनीषिणः मनीषिणाम् 913. मनु - P. मनवः मनवे मनुः 914. मनुष्य – P. मनुष्याणाम; मनुष्या; मनुष्येषु. S. 704. मनोरथ – P. मनोरथम्. मन् – P. मत्वा मन्यते; मन्यन्ते; मन्यसै; मन्ये; मन्येत; मन्स्यन्ते. 917 918. 919 920. 921. मरीचि – P. मर्राचिः मन्तव्य / मन्- P. मन्तव्यः. मन्त्र -- P. मन्त्रः-S. 705. मन्द-P. मन्दान् मरण - P. मरणातू. - T. 196. 922. 923. 926 927 928. 929. 930. 931. 932. 933 934. 935. 936. 937 938 939 940 941. 942. 943. 944. 945 946 351 मदतू - P. मरुतः; मस्ताम्. मर्त्य - P. मर्त्येषु. - S. 708. मल - P. मलेन. - S. 709. महत् - P. महतः महता; महति; महतीम्; महत्; महान् -S. 710. - T. 197. महिमान – P. महिमानम्. मही - P. महीम्. - S. 712. मा ( Adv. ) - P. मा. मातुल— P. मातुलान्; मातुला. मातृ - P. माता. मानव - P. मानवः मानवाः मानस - P. मानसम् मानसाः -S. 719. - T. 199. मानुष- P. मानुषम् मानुषीम्, मानुषे मामक =P. मामकम्; मामकाः; मामिकाम्, माया - P. मायया; माया मायाम् - S. 722. -T. 201 मारत - P. मारुतः मार्गशीर्ष – P. मार्गशीर्षः, मार्दव - P. मार्दवम्. मास - P. मासानाम् – S. 723. माहात्म्य - P. माहात्म्यम्. मित्र - P. मित्रे. - S. 724. मिथ्या - P. मिथ्या - S. 725. मिश्र - P. मिश्रम्. मुक्त / मुन ( मुञ्च ) - P. मुक्तस्य; मुक्तम्; मुक्तः, -S.726. मुच् ( मुञ्च ) – P. मुक्त्वा मुच्यन्ते; मोक्षयिष्यामि; मोक्ष्यसे. मुख - P. मुखम् मुखानि, मुखे. -S. 727. -T. 204. 947. मुख्य- P. मुख्यम्.- S. 728. 948. मुद् ( मोदू ) - P. मोदिष्ये. 949 मुनि - P. सुनयः; मुनिः मुनीनाम् ; ६ मुनेः. 950. मुमुक्षु - P. मुमुक्षुभिः. 951. मुहुस् - P. मुहुर्मुहुः 952. मुहू - P. मुह्यति; मुह्यन्ति मोहयसि. 953 954 955. 956. 957 958 959. 960 Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A 965 966. 967 968 969 970 मृP. म्रियते मृग - P. मृगाणाम्. S. 732. मृत / मृ-P. मृतस्य; मृतम् -S. 961. मेधा - P. मेधा.-S. 736. 962 मेधाविन्- P. मेधावी. 963 मेय- P. मेरा. 964. मैत्र – P. मैत्रः. मूढ – P. मूढः मूढाः-S. 729. 977 मूर्ति – P. मूर्तयः - S. 730- मूर्धन्– P. मूर्ध्नि 978 मूल - P. मूलानि. - S. 731. T. 979. 205. 733. मृत्यु - P. मृत्युम् मृत्युः -T. 206985 Q. 22. 974. 975. 740.-T. 207. मोहन / मुद्द् - P. मोहनम्. मोहित / मुहू मोहिनी - P. मोहिनीम्, 976. 971. मौन - P. मौनम्, 972. मौनिन् - P. मौनी. मोक्ष - P. मोक्षम् - S. 738. मोघम् - P. मोघम्.-S. 739. 988. मोह - P. मोहम्; मोहः; मोहात्. S. 989. य 973 यजत् / यज़ - P. यजन्तः. 980 981 982- 983. 984. 990. 991. - P. मोहितम्; मोहिताः 992. 352 986. 987 994 995. 996 997 यजुस्- P. यजुः. यज् – P. इज्यते; इष्टवा; यक्ष्ये; यजन्ति; यजन्ते. S. 743. यज्ञ - P. यज्ञम् यज्ञः यज्ञातू; यशा- नाम: यज्ञाय; यज्ञाः; यज्ञे; यज्ञेन; यज्ञेषु यज्ञैः - S. 744. T. 208. - Q.23. यतत् / यत् - P. यततः; यतता; यत- ताम्; यतन्तः. यतमान / यत् - P. यतमानः. यति - P. यतयः; यतीनाम्. - S.749. यतस् – यतः. यत् - P. यतति; यतते; यतन्ति यत्र - P. यत्र. यथा - P. यथा - S. 750. यथावत् - P. यथावत् - S. 751. यदा - P. यदा. यदि - P. यदि. यद्- P. यत् यद्वत् यम् यया; यस्मात् ; यस्मिन् ; यस्य यस्याम्; य; या; यान्; याभिः; याम्; याः; ये; येन; येषाम्. - S. 752. यहच्छा - P. यदृच्छया. - T. 210. यम - P. यमः. यश- P. यशः. - S. 755. यष्टव्य / यज्ञ - P. यष्टव्यम्. या (V. ) – P. याति; यान्ति, यास्यसि. 993 यादव - P. यादव. यादसू — P. यादसाम्. यादृक् – P. याकू. यावत् (Adv. ) - P. यावत. यावत् (Adj. ) – P. यावान्. Common Basic Forms 998. युक्त / युज् - P. युक्ततमः युक्ततमाः; युक्तः युक्ते; युक्तै:.-S. 760.- 1020. T. 211. 999 युग – P. युगे. S. 212. 1000. युगपत् - P. युगपत् 1001. युज् - P. युक्त्वा युज्यते युज्यस्व; युञ्जीत; युञ्ज्यात्, 1002. युद्धत् / युज् - P. युञ्जतः, युञ्जन्. 1003. युद्ध - P. युद्धम् युद्धात्; युद्धाय; युद्धे.-S. 762. 1004. युधामन्यु - P. युधामन्यु. 1005. युधिष्ठिर - P. युधिष्ठिरः 1006. युध् ( N. ) - P. युधि 1007. युध ( v ) P. युध्य योत्स्ये. - S. 763. युध्यस्व; 1008. युयुत्सु / युध् - P. युयुत्सवः युयुत्सुम्.
1009. युयुधान - P. युयुधानः 1010. युष्मद् - P. तव त्वत्तः त्वम् त्वया त्वयि; स्वा; त्वाम्. 1011. येनकेन – P. येनकेन चित्. 1012. योक्तव्य / युज् - P. योक्तव्यः. 1013. योग- P. योगस्य योगम् योगः; योगात; योगाय; योगे; योगेन; योगः - S. 764-T. 213 - Q. 24. 1014. योगिन् — P. योगिनम्; योगिनः योगिनाम् ; योगिन्; योगी. 1015. योत्स्यमान / युध् - P. योत्स्थमानान्. 1016. योद्धव्य / युध् - P. योद्धव्यम्. 1017.. योध- P. योधाः - S. 769. 1018 . योनि – P. योनिम्; योनिषु योनिः - S. 771. - T. 214. 1019, यौवन - P. यौवनम्. B, G, I, 23 र रक्षस् - P. रक्षांसि - S. 772. 1021. रजस्– P. रजसः; रजसि; रजः- S. 773. - T. 216. 1022. 1023. 1024. रथ - P. रथम्. - S. 778. रम् - P. रमते; रमन्ति. रवि - P. रविः. 1025 1026. 1027. रस - P. रसः - S. 779. 1028. रसन - P. रसनम्. 1029. रस्य- P. रस्याः, 1030. रहस्- P. रहसि. 1031 रहस्य – P. रहस्यम्, राक्षसी - P. राक्षसीम् रागिन् - P. रागी. राजन् - P. राजन्: राजा. राजस - P. राजसस्य; राजसः; राजसाः; राजसी. राज्य- P. राज्यम्; S. 785. 1037. रात्रि - P. रात्रिम्; रात्रिः - S.787. -T. 219. राधन- P. राधनम्. राम - P. रामः. रिपु - P. रिपुः. 1032. 1033. 1034. 1035. 1036. 1038 1039. 1040. 353 1041. 1042 1043. रण - P. रणात्; रणे. - S. 775. रत / रम्- P. रताः. - S. 776. राजसम्; राज्येन. - रुद्र - P. चंद्राणाम्; कद्रान्.-S.789. रुध - P. रुध्वा. रूप – P. रूपस्य रूपम् रूपाणि रूपेण. - S. 792. - T. 220. 1044. लब्ध / लम् - P. लब्धम्; लब्धा. Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A 1045. लभ् — P. लब्ध्वा; लभते; लभन्ते; 1068 वसु - P. वसवः बसूनाम् ; वसून्. लभस्व; लभे; लभेत्. - T. 221. 1069 वस्- P. उषित्वा. 1046 लभ्य / लम् - P. लभ्यः - S. 795 1047 लाघव - P. लाघवम्. 1048. लाभ - P. 1070 1071 लाभम्. - S. 797- 1072. 1073. T. 222. 1549. लिङ्ग - P. लि. 1050. लिप् - P. लिप्यते; लिम्पन्ति 1051. लिहू - P. लेलिसे. 1052. लोक - P. लोकस्य लोकम् लोकः; लोकात्; लोकान्; लोका; लोके; लोकेषु. - S. 799.-T. 223. 1053. लोभ-P. लोभः - S. 801. व 1054 वक्त्र - P. वक्त्राणि - S. 804 T. 225. 1061 वर-P. वर.-S. 808. 1062. वरुण-P. वरुणः 1063. वर्तमान / 1 / वृत् ( वर्त) - P. वर्तमानः; वर्तमानानि. 1074. 1075 1064. वर्त्म - P. वर्त्म - S. 813. 1065. वर्ष - P. वर्षम् 1066. वश - P. वशम्; वशात्; वशे - S. 814. 1067. वशिन्– P. वशी. 354 बद्द् - P. वहामि. वहि- P. वहिः, वा-P. वा. वाकू- P. वाक् वाङ्मयम्; वाचम्. - S. 816.-T. 227. 1055. वचन - P. वचनम् 1056. वचस-P. वचः. 1082. वासुदेव - P. वासुदेवस्य वासुदेवः, 1057. बच् - P. उत्त्त्वा उभ्यते; उवाच 1083. वि+कम्प् - P. विकम्पिसुम्.- वक्तुम् वक्ष्यामि वाक्य - P. बाक्यम्; वाक्येन. वाद - P. T. 229. 1076. वादिन् - P वादिनः- S. 821 - S.822. 1058. बज्र-P. वत्रम्. 1084. विकर्ण - P. विकर्णः. 1059. वंदन - P. वदनैः 1085 1060. वद् - P. वद, वदति, वदन्ति, वदसि, 1086. वदिष्यन्ति. 1087 1088 वादः. - S. 820 - 1089. 1090. 1077 1078. 1079 वासव - P. वासवः 1080. वासस् - P. वासः; वासांसि. 1081. वासुकि — P. वासुकिः T. 230. वायु - P. वायुः; वायोः. वार्ष्णेय - P. वार्ष्णेय, विकर्मन्- P. विकर्मणः विकार - P. विकारान्. S. 823. विक्रान्त/वि+क्रम् - P. विक्रान्तः विगत / वि+गम्-P. विगतः - S. 827. विचक्षण-P. विचक्षणाः. वि+चलू- P. विचालयेत्; विचा- ल्यते. 1091. विजय - P. विजयम्; विजयः- S. 828. 1092. विजानत् / वि+ज्ञा - P. विजानतः; विजानीतः. 1093 1094- 1095 Common Basic Forms वि+ज्ञा - P. विजानीयाम्, विज्ञातुम्; विज्ञाय. वितत/वि+तन् - P. वितताः विद् ( To know ) - P. विदित्वा; विदुः; विद्धि; विद्मः; विद्यात् ; वेत्ति; वेत्थ; वेद, वेदितुम्. - S. 837.- T. 232. 1096. षिद् (To be ) - P. विद्यते. 1097 विद्या - P. विद्यानाम् विद्याम् - S. 838.-T. 233. वि+द-P. व्यदारयत्. 1098. 1099. विद्वस -- P. विद्वान्. - S. 840. 1100. वि +धा - P. विदधामि विधीयते. वि + नदु – P. विनद्य. 1101. 1102. वि + ना - P. विनय सि; विनश्यति. 1103. विनश्यत् / वि+नश - P. विनश्यत्सु.- S.846. 1104. बिना - P. विना. 1105. विनाश- P. विनाशम् विनाशः विनाशाय 1106. विनियत / वि + नि+यम् - P. विनि- यतम्. 1107 वि+नि+यम्-P. विनियम्य. 1108 वि+नि+वृत् ( वर्त ) – P. विनि- चर्तन्ते. 1109 विनिश्चित / वि+निस+चि - P. विनि- वितैः. 1114. 1115. 1116. 1117. 1118. 1119. 1120. 1121. 1122. 1123. 1124. 1125. 1126. 1110. विन्दू-P, विन्दति; विन्दते; विन्दामि. 1111. वि+परि+वृत् (वर्त) - P. विपरिवर्तते 1112. विपरीत /वि+परि + ई - P. विपरीतम्; विपरीतानि, विपरीतान्. 1113. विपश्चित् - P. विपश्चितः - S. 851. 355 1127. 1128. विभक्त / वि+भज् - P. विभक्तेषु. - S. 853. 1135. 1136. 1137. विभावसु - P. विभावसौ. विभु - P. विभुम्, विभुः विभूति - P. विभूतिभिः; विभूतिमत्; विभूतिम्; विभूती; विभूतीनाम्; विभूते:- S. 855. विभक्तम्: विमुक्त / वि + मुच् ( मुन्च ) - P. विमुक्तः, विमुक्ताः. वि+मुच् ( मुञ्च ) - P. विमुच्य; विमुञ्चति; विमोक्ष्यसे. वि+मुद्द् – P. विमुह्यति; विमोहयति. विमूढ - P. विमूढः, विमूढाः- S. 859. -T. 237. वि+मृश् - P. विमृश्य. विमोक्ष- P. विमोक्षाय. 1129. विशाल — P. विशालम्. 1130. वि+शिष्- P. विशिष्यते. 1131. 1132. 1133. 1134. विराट-P. विराटः, विलन / बि+लग्– P. विलनाः. विवस्वत्- P. विवस्वतः; विवस्वते; विवस्वान्. विविध - P. विविधाः; विविधैः. विवृद्ध/वि+वृष (वर्ध) - P. विवृद्धमः विवृद्धे. विशिष्ट / वि+शिष् - P. विशिष्टाः. विशुद्ध - P. विशुद्धथा. - S. 873. विशु - P. विशते; विशन्ति विश्व - P. विश्वस्य; विश्वम्. - S.875. विश्वे ( - देवाः) - P. विश्वे ( देवाः). विष - P. विषम् विषम- P. विषमे. Bhagavadgitā Word-Index Pt. III-A 1138. विषय - P. विषयान् C S. 877. विषया:.- 1163. वेद्य/बिंदू ( To know ) - P. वेद्यम्; वेद्यः. वेपथु - P. वेपथुः. चेपमान / वेप्- P. वेपमानः. वैनतेय. - P. चैनतेयः. वैराग्य - P. वैराग्यम्; वैराग्येण 1139. विषाद - P. विषादम्. 1140. विषादिन् - P. विषादी. 1141 विषीदत्/वि+सिद्धू - P. विषीदन्तम् 1143. 1144. विसर्ग- 1142. विष्ठित / विस्था - P. विष्ठितम्. विष्णु - P. विष्णु, विष्णो. विसर्गः. -P. 1145. विसृजत् / वि+सृज् - P. विसृजन्. 1146. वि+सृज् - P. विसृजामि; विसृज्य. 1147 वि+स्तम्भ- P. विष्टभ्य विस्तरस्य; 1148. विस्तर - P. विस्तरशः; विस्तरः, विस्तरेण 1149. विस्तार - P. विस्तारम्. 1150. विस्मय - P. विस्मयः, - S. 878. 1151. विस्मित/वि+स्मि - P. विस्मिताः. 1152 वि+हा-P. विहाय 1153. विहित/वि+धा - P. विहितान्; विहिताः - T. 243. 1154. चीझ (बि+ईश्)–P. वीक्षन्ते. 1155. वीर्यवत् - P. वीर्यवान्. - S. 882. बृजिन - P. बृजिनम्. 1156 1157. वृत् ( वर्त) – P. वर्ते; वर्तेत; वर्तेय; वर्तेयम्. 1158. दृष्णि – P. वृष्णीनाम्. 1159. बेग - P. वेगम्.-S. 886. 1160 वेतृ/विद् ( To know ) - P. वेत्ता. 1161. वेद्र ( N.) - P. वेदानाम्; वेदाः; वेदेषु, वेदे; वेदैः. - S. 887.- T. 246. 1162 वेदितव्य / विद् ( To know ) - P. वेदितव्यम्. 1164. 1165 1166. 1167 1168. 1169. 1170- 1171. 1172. व्यक्ति – P. व्यक्तयः; व्यक्तिम्. व्यतीत /वि+अति + ई - P. तानि. 1173 व्यतितृ (वि+अति + तू) - P. व्यति तरिष्यतिः 1174. 1175. 1176. 1177 वैरिन् - P. वैरिणम्.-S. 892. वैश्य – P. वैश्या:. - S. 893. वैश्वानर - P. वैश्वानरः 1178 1179. 1180. 1181. 1182. 1183. 1184. 1185. व्यती- व्यथा- P. व्यथा. व्यथू - P. व्यथन्ति; व्यथिष्ठाः. व्यथयन्ति व्यनुनादयत् / वि + अनु + नद्- P. व्यनुनादयन्. व्यपाधि / वि + अप + आ+त्रि --P. व्यपाश्रित्य. व्यवसाय - P. व्यवसायः - S. 901. व्यवसित /वि+अब+सो - P. व्यव- सितः, व्यवसिताः. व्यवस्थित / वि + अवस्था - P. व्यव स्थितान् ; व्यवस्थिती. व्याप् (वि+आप् ) - P. व्याप्य. व्याप्त/वि+आप्– P. व्याप्तम्. व्यामिश्र - P. व्यामिश्रण. व्यास - P. व्यासः - S906. व्याहरत्/वि+आ+६ - P. व्याहरन्. 1186. व्युदस् (वि+उद्+अस्) - P. व्युदस्य. 1187 व्यूढ / न्यूह्— P. व्यूढम् व्यूढाम्. 356 1188. प्रज् - P. प्रज; व्रजेत. 1189. शक् – P. शक्नोति; शक्नोमि; शक्नोषि; शक्यसे. Common Basic Forms 1190. शक्य / शक् – P. शक्यम् शक्यः. शङ्कर- P. शङ्कररा 1191 1192 शङ्ख - P. शङ्खम् शङ्काः; शङ्खान्; शङ्खौ. - S.909. 1193. शठ - P. शठः. 1194. शत - P. शतश:.-S. 910. 1195. शत्रु – P. शत्रुवत् शत्रुम्; शत्रुः शत्रून्; शत्रौ. 1196. शत्रुत्व – P. शत्रुत्वे. 1197. शनैस – P. शनैः 1198. 1207. 1208. शब्द - P. शब्द. - S. 911. 1210. 1211. 1212. 1213. 1199. 1200. शंस - P. शंससि.. 1201. शरण- P. शरणम्. 1202. शरीर - P. शरीरम्; शरीराणि शरीरे, -S. 915. -T. 249. 1203. शरीरिन् - P. शरीरिणः. 1204. शर्मन् – P. शर्म 1205. शशाङ्क - P. शशाङ्क: 1206. शशिन्– P. शशी. - S. 917. शम - P. शमम्; शमः, - S. 912. · 1209 शाखा - P. शाखा:. - S.919. शान्त - P. शान्तः - S. 920. शान्ति– P. शान्तिम् शान्ति. शारीर- P. शारीरम्. शाश्वत - P. शाश्वतस्य शाश्वतः; शाश्वताः; शश्वत्- P. शश्वत्, शस्त्र - P. शस्त्राणि - S. 918. - T. 250. 1214. 1215. 1222. 1223 1216. शिखण्डिन्- P. शिखण्डी. 1217. शिख रिन् - P. शिखरिणाम्. 1218. शिरस - P. शिरसा. -S. 926. -T. 253. 1219. शिष्य – P. शिष्यः; शिष्येण. 1220. शुरू - P. शुक्ल - S. 929. 1221. शुचि - P. शुचिः शुचीनाम् शुचौ. - S. 930. - T. 258. शाश्वते. - S. 921 - T. 251. शासु - P. शाधि शास्त्र - P. 252. 1231. 1232. 1233. शास्त्रम् - S. 923. - T. 1224. शुष्-P. शोषयति. 1225. शुद्र – P. शुद्रस्य शद्राणाम् ; शुद्राः 1226. 'शर - P. शूराः 1227. ध्रु - P. अश्रीषम् शृणु; शृणुयात; शृणोति; श्रुत्वा; श्रोष्यसि 1234. 1235 1228. शृण्वत्/श्रु - P. शण्वतः शृण्वन्. 1229. शैब्य – P. शेव्यः. 1230. शोक – P. शोकम् - T. 260.- Q.30. शौच - P. शौचम्. शौर्य - P. शौर्यम्. श्याल - P. झ्यालाः. शाश्वतम् शाश्वतीः; 1236. 357 शुच – P. शुचः शोचति शोचितुम्, शुभ - P. शुभान् शुभाः - S. 932. - T. 259. - Q.29. श्रदधत् / श्रद् - P. श्रद्धानाः श्रद्धा - P. श्रद्धया श्रद्धा; श्रद्धामयः; श्रद्धाम्. श्रद्धावन्तः श्रद्धावान् - S. 940. श्रित/त्रि — P. श्रिताः Bhagavad gita Word-Index Pt. III-A 1237. श्री — P. श्रीमत् श्रीमताम: श्रीः 1261. -S. 941. 1238. श्रुत / ध्रु – P. श्रुतस्य श्रुतम् श्रुतौ 1239. श्रुतवत्- P. श्रुतवान् 1262 1240. श्रेयस् (N. ) – P. श्रेयः. For श्रेयस् as an adj. see प्रशस्य, 1241. श्रोतव्य / श्रु - P. श्रोतव्यस्य. 1242. श्रोत्र – P. श्रोत्रम्. - S. 945. 1243 श्वन्– P. शुनि. 1244. श्वपाक - P.. श्वपाके. 1245. श्वसत् / श्वस् - P. श्वसन्. 1246. श्वसुर - P. श्वसुरान् श्वसुराः 1247. श्वेत – P. श्वेतः स 1248. सत/ सज्ज - P. सफा: - S. 948 1249. सखि - P. सखा सख्युः. 1250. सङ्कर- P. सङ्करस्य सङ्करः-5.950- - T. 262. 1251 सङ्घय - P. सङ्ख्थे, 1252. सन - P. सहम्, सनः सङ्गात्.-S. 953. - T. 264. सक्तम्, सक्तः; -T. 261. सखीन् सखे; 1253 सङ्ग्रह - P. सप्रदेण. - S. 955. 1254 सङ्ग्राम- P. सग्रामम्. 1255 संज्ञात - P. सङ्घातः 1256. सज्ज - P. सञ्जते; सज्जन्ते; सञ्जयति. 1257 सञ्जनयत् / सम्+जन् (जा) - P. सञ्ज- नयन्. 1263. 1264. 358 1269. 1270. 1271. 1272. 1273. 1274. 1275. 1276. 1277. 1258 सजय - P. सञ्जय सञ्जयः. 1278 1259 सञ्जन् [ सम् + जन्, (जा) ] - P. 1279. सजायते. 1280. 1260. सतत - P. सततम् - S. 957. सत् / अस् ( To be ) – P. सत्; सतः, सति; सन्. सत् (Adj. used as a noun ) - P. सन्तः - S. 958-T. 265. -Q.31. 267. 1265. सदू - P. सीदन्ति, सौदमानम्. 1266. सदा- P. सदा. 1267 1268. सल्य – P. सत्यम्. - S. 962. सत्त्व - P. सत्त्ववताम्; सत्वम् ; सत्त्वात् सत्त्वे. 5.963-T. सदृश - P. सदृशम् सदृशः; सदृशी. सनातन - P. सनातनम् सनातनः सनातनाः संतुष्ट - P. संतुष्ट:. संतृ (सम् +तृ ) - P. सन्तरिष्यसि संदश ( सम् + दश ) - P. सन्दश्यन्ते. सन्नियम् (सम्+नि+यम्) - P. संनियम्य. सन्निविष्ट/सम् + नि + विश्- P. सन्निविष्टः. सन्न्यसन / सम् + न्यसू- P. सन्न्य- सनात्, सन्न्यस् (सम्+न्यस्) — P. सन्न्यस्य. सन्न्यास - P. सन्न्यासस्य; सन्न्या- सम्; सन्न्यासः; सन्न्यासेन. -S. 970. - Q.32. सन्न्यासिन्- P. सन्न्यासिनाम् ; सन्यासी - S. 972. सपन – P. सपत्नान् - S. 973. सप्त - P. सप्त. सम - P. समम् समः समे; समो. S. 974.-T. 270. Common Basic Forms 1281. 1282. समता - P. समता. 1283. समतीत / सम्+अति + ई - P. समती- समग्र - P. समग्रम् समझान्. 1289. 1290. 1291 1.292. 1293. 1294. 1295 तानि. सम्+अति+ई - P. समतीत्य. 1284. 1285. समत्व - P. समत्वम्. 1286. सम्+अधि+गम् (गच्छ) – P. समधि- गच्छति. 1287. समन्त - P. समन्ततः समन्तात् 1288. समवस्थित / सम् + अब + स्था— P. समवस्थितम्. समवेत - P. समवेतान्; समवेताः. सम्पत् (N.) - P. सम्पत्; सम्पदम्. सम्+पत् (v. ) – P. सम्पद्यते. सम्पश्यत् / सम् + दृश् (पश्य् ) - P. सम्पश्यन्. सम्मकीर्तित / सम् + प्र + कर्त– P. सम्प्रकीर्तितः सम्प्रतिष्ठा - P. सम्प्रतिष्ठा. सम्प्रवृत्त / सम्+म+वृत् ( वर्त, ) - P. सम्मवृत्तानि. सम्पेक्ष ( सम् + + ईक्ष) - P. सम्प्रेक्ष्य. 1296. 1297 सम्बन्धिन् - P. सम्बन्धिनः 1298. 1299. 1300. 1301. सम्भव - P. सम्भव:- S. 997. सम्भव् [सम्+भू (भव)] - P. सम्भ- वन्ति सम्भवामि, सम्भावित / सम् + भू ( भव् ) – P. सम्भावितस्य. - S. 998. सम्मोह - P. सम्मोहम्, सम्मोहः सम्मोहात्. - S. 1002. 1302. संयमत् / सम्+यम् - P. संयमताम्. 1303. संयमिन्– P. संयमी. 1304. सम्+यम् - P. संयभ्य. 1305. समू+या - P. संयाति. संवाद - P. संवादम्. 1306. 1307 1308. 1309. 1310. 1311. 1312. 1313. 1314. 1315. 1316. 1317. 1318. 1319. 1320. 1321. 1322. 1323. संवृत्त / सम्+वृत् (वर्त) - P. संवृत्त: संशय-P. संशयस्य, संशयम्; संशयः. - S. 1008. - T. 276. संश्रित / सम्+त्रि - P. संश्रिताः संसार - P. संसारेषु. - T. 277. संसिद्धि – P. संसिद्धिम् संसिद्धी - S. 1014. 359 सम्+स्तम्भु - P. संस्तभ्य सम्यक् – P. सम्यक्. समा ( N. ) – P. समाः. समागत /सम्+आ+गम् (गछ्र) - P. समागताः. सम्+आ+चर् - P. समाचर. समाचरत् / सम्+आ+चर्-P. समा चरन्. सम् + आ + घा- P. समाधातुम्; समाधाय. समाधि - P. समाधी. सम्+आप् - P. समाप्नोषि. समारम्भ- P. समारम्भाः. समास - P. समासतः; समासेन. समाद्दित / सम् + आ + धा - P. समाहितः, समू+आ+इ - P. समाहर्तुम् समिद्ध/सम् + इन्ध – P. समिद्धः. समक्ष (समू+ ईक्ष) - P. समीक्ष्य. 1324. 1325. 1326. 1327. 1328. 1329. समुपस्थित सम् + उप + स्था- P. समुपस्थितम्. समुद्र - P. समुद्रम्. समुद्धर्तृ – P. समुद्धर्ता. Bhagavad gita Word Index Pt. III-A समुपाश्रित समू+उप + आ + श्रि - P. 1353. सौख्य (Neu. ) - P. सांख्यम्) समुपाश्रितः सांख्ये; सांख्येन; सांख्ये:-S. 1043. 1330. 1331 समृद्ध-P. समृद्धम्. 1354. 1332. सरस्- P. सरसाम्. 1333. सर्ग --P. सर्गः; सर्गाणामः सर्गे.- 1355. S. 1018. 1356. 1357 1334. सर्प - P. सर्पाणाम्. 1335. सर्व -- P. सर्वः सर्वतः; सर्वशः; सर्वस्य सर्वम् सर्वाः सर्वेषुः; '; 3 सर्वः सर्वाणि सर्वान्; सर्वेभ्यः सर्वेषाम्; 1019. - T. i सर्वे सर्वैः. - S. 279;- Q.35. 1336. सर्वत्र – P. सर्वत्र - S. 1024. 1337. सर्वथा – P. सर्वथा. 1338. सह-P. सह. 1339. सहदेव – P. सहदेवः, 1340. सहसा - P. सहसा. 1341. सहस्र - P. सहस्रशः; सहस्रेषु. - S. 1035.-T. 282. 1342. सड्- P. सोढुम्. 1343. साक्षात्- P. साक्षात्, 1344. साक्षिन्- P. साक्षी. 1345. सागर- P. सागरः. - S. 1038. 1346. सात्त्विक - P. सात्त्विकम् सात्त्विकः; सात्त्विकाः; सात्त्विकी - S. 1040. 1347. सात्यकि- P. सात्यकिः. 1348. साधु - P. साधुषु साधुः; साधूनाम् - S.1041. 1349. साध्य साध्याः 1350 सामन्- P. साम; साम्राम्. 1351 सामर्थ्य – P. सामर्थ्यम्. 1352. सामासिक- P. सामासिकस्य सांख्य (Mas. ) – P. सांख्यानाम्. सिद्ध - P. सिद्धा, सिद्धानाम्. - S. 1044. 1367 1368. 1369 1370. 1371. 1372. सिद्धि - P. सिद्धये; सिद्धिम् सिद्धिः सिद्धी - S. 1045. - T. 283. सुख - P. सुखस्य सुखम् सुखानि; सुखे; सुखेन; सुखेषु. S. 1049- T. 284.-Q.36. सुखिन्– P. सुखिनः, सुखी. सुर- P. सुराणाम्.- S. 1053. - T. 286. सुहृत्- P. सुहृत् सुहृदम् सुहृदः. 1358. 1359 -1360. 1361. 1362. सूक्ष्मत्व - P. सूक्ष्मत्वात्. सूत्र - P. सूत्रे. - T. 288. 1363. 1364. सूर्य – P. सूर्य. - S. 1060. 1365. सृज् – P. सृजति सृजामि, सृष्ट्वा. सति - P. सती. 1366. - S.1056. सू - P. सूयते. सृथ्म् - P. सृष्टम्. - T. 289. सेना - P. सेनयोः, सेनानी - P. सेनानीनाम्. सेव् - P. सेवते. सेवा - P. सेवया - S. 1062. सैन्य - P. सैन्यस्य. सोम- P. सोम: - S. 1065. 1373. 1374. सौक्ष्म्य - P. सौक्ष्म्यात्. सौभद्र - P. सौभद्रः सौमदत्ति – P. सौमदत्तिः, 1377. सौम्य - P. सौम्यम् -S. 1066. 1375. 1376. 360 1432. हिंसा - P. हिंसाम्. - S. 1094. 1433. हु - P. जुहोति; जुह्वति. 1434. हुत/हु - P. हुतम्. 1435 हृ- P. हरति हरन्ति, हियते. 1436 हृदय- P. हृदयानि - S. 1097. 1437. 1438. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10- 11. 12. 13. 14. 15. Bhagavad gita Word Index Pt. III-B 16. हृदू] (N. ) - P. हृदि. - S. 1098. हृद्य / हृद् (v.) – P. हृद्याः, अत्र -- P. अत्र, अथ – P. अथ.. अदस् – P. अमी. अद्भुत – P. अद्भुतम् S. 3. अद्भुतानि अधि+ गम् (गच्छ ) – P. अधिगच्छति. अध्यवसाय - P. अध्यवसायः अनु+गमू (गच्छ ) - P. अनुगम्यते, अनुत् ( वर्त. ) – P. अनुवर्तन्ति, अनु वर्तेरन्. Section B- Kāsmir Recension अनुशोचत् / अनु+शुच्––8. अनुशोचन्. अन्त - P. अन्तम्. - S. 7. - T. 2. अन्तक– P. अन्तकस्य अन्य - P. अन्यः. - S. 11. अपि- P. अपि. अभितस्– P. अभितः अभि +धा – P. अभिधास्ये. अभिप्रपत्र / अभि+म+पद्- P. अभि- प्रपन्चान्, 17. अभि+भाष – P. अभिभाषसे. 18. अर्च- P. अर्ध्य 1439. 1440. 1441. 1442. हेतु – P. हेतवः हेतुना हेतुमद्भिः; हेतुः; हेतोः- S. 1101. 362 1443. ही - P. ह्रीः. 19. 20. 21. 22. 23. हृषित / हृष्- P. हृषितः. हृष्- P. हृष्यति; हृष्यामि . हे - P. हे. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. अर्जुन – P, अर्जुन, अर्जुनः अब+ गम् (गच्छ् ) – P. अवगच्छेः. अस् ( To be ) – P. असि; अस्ति; अस्तु; अस्मि. अस्मद् - P. अहम् नः मम माम् अहङ्कार- P. अहङ्कारः आ आ+ क्रम् – P. आक्रम्य. आ+चक्ष– P. आचक्ष्व. आत्मन् – P. आत्मनि; आत्मनः - S.28. -T. 7.-Q. 2. आरभत् / आ+रभ-P. आरभतः. आ+रभ् – P. आरभते. आ+विश्—P. आवेशयितुम्. आवृत/ आवृत् ( वर्त) - P. आवृतः आसीन / आस-- P. आसीनः आस्था - P. आस्थाय आस्थित / आस्था - P. आस्थितम् ; आस्थितः इति – P. इति. इतः परम् - P. इतः परम्. 37. 38. 39. 40. 41. 36. इदम् – P. अनयोः अयम् अस्य इदम् 59 इमम् इमानि इमान् इमे; 60 61. 62. 63. कृ - P. करोति. - S. 52. 64. कृत्त / कृत् - P. कृत्ताः. 42. 43. 44. 45. 47. 48. ईदृक्-P. ईदृक्. उ उक्त / वच- P. उक्तः उत्तम – P. उत्तमम्. - S. 37. उत्सृज् (उद्+सृज् ) – P. उस्सृज्य. उपद्रव - P. उपद्रवः 46. उपास् (उप+आस् ) – P. उपासते. 49. 50. 51. 52. एषाम्. इन्द्रिय – P. इन्द्रियैः इव - P. इष. इष (इच्छु) – P. इच्छामि. इह - P. इद्द. 57. 58. ऋ ऋद्धि – P. ऋद्धे. ऋषि – P. ऋषय:- S. 41. T. 11. एक - P. एकः . - T. 12. एतद्- P. एतत् एषः. एव-P. एव. Common Basic Forms एवम्- P. एवम्. ऐ ऐरावण- P. ऐरावणम्. 53. 54. 55. कर्तृ - P. कर्ता. 56. कथम् – P. कथम्. 65. 66. 67. कश्चित् - P. कश्चित् काम - P. कामः; कामान् - S. 47. -T. 15. 68. 69. 71. 72. क्रूर - P. क्रूराः क्षेत्र - P. क्षेत्रम्. - S. 58. ग 70. गत / गम् (गच्छ ) – P. गतम् गतः; गताः, गम् (गच्छ) – P. गच्छ; गच्छति. गा - P. गीयते. 73. 74. 75. किञ्चित् - P. किश्चित् किम् – P. कः; किम्. किंवा – P. किंवा. कीर्त – P. कीर्तयिष्ये. 76. 77. 78. 79. कृष्ण- P. कृष्ण, केशव - P. केशव. कौन्तेय – P. कौन्तेय, 363 गुण – P. गुणानाम्-S. 62. गुझ - P. गुह्यतरम्. घ घोर - P. घोरः. घ च- P. च. चर् - P. चरामि. चल — P. चलम्. - S. 65. च्यु - P. व्यवति. 80. कर्मन् - P. कर्म; कर्माणि -S. 44. 81. -T. 13.-Q. 4. 82. 83. ज्ञान - P. ज्ञानम्. - S. 78. - T. 22. ज्ञेय ज्ञा-P. ज्ञेयम्. 84. 85. ज्वल् – P. ज्वलन्ति. जगत् - P. जगतः. जन् ( जा ) - P. जावते; जायेते. जयद्रथ - P. जयद्रथः त 86. ततस् - P. ततः. - 87. तथा हि - P. तथा हि 88. 89. 90. Bhagavadgita Word-Index Pt. III-B 91. 92. 93. तदा - P. तदा. तदात्व - P. तदात्वे. तद् - P. तत् तस्य; तानि; ताः; तु – P. तु. तुष्टि - P. तुष्टि. तेजस — P. तेजसः - S. 81. 94. त्याग - P. त्यागे, 95. त्यागिन् – P. त्यागी. - S. 82. 96. दा - P. ददाति. 97. दिव्य - P. दिव्यानि. - S. 86. 98. दृश् ( पश्य् ) – P. दृश्यते; पश्यति. 99. देव - P. देव. 100. देहिन्― P. देहिनः देहिनाम्, 101. घातृ – P. धाता. 102. धार्तराष्ट्र - P. धार्तराष्ट्राः. 105. नायक – P. नायकान्, 106. नित्य - P. नित्यम्, 107 निधन - P. निधनम्. निरय - P. निरये. 108. 109. निवृत् ( वर्त) - P. निवर्तते, निवर्त्य. 110. नि+छन् - P. निहृत्य, 111. नु-P.नु. 112. नूनम् - P. नूनम्. 113 114. 115. 116. 132. न 133 103. न - P. न. - S. 97. T. 27 - 0.7. 134. 104. नमू-P, नमेयुः, 117 118. 119. 120. 121. 122. 123. 124. 125. 126. 127. .128. 129 130. 131 364 138. 139. 140. 141. पड़ - P. पके. पच- P. पञ्च. पथिन्– P. पथि पर - P. पर. - S.108. -T. 31. परतस्- P. परतः परम - P. परमम् - S. 110. परिमाण - P. परिमाणम्. पाञ्चाल - P. पाञ्चाला. पाण्डव- P. पाण्डव. पापिन्– P. पापिभ्यः. पार्थ – P. पार्थ. पुनर्- P. पुन: -S. 116. पुरुष – P. पुरुषम् पुरुषैः. पूर्व - P. पूर्वाणि पूर्वाः. 135. प्र+हृष्- P. प्रहृष्ये. 136. प्राप् (प्र+आप्) - P. प्राप्नोति 137 प्रिय - P. प्रियस्य. पृच्छत् (पृच्छू) - P. पृच्छतः. प्रकृति – P. प्रकृतिम् - S. 117. म+चर् - P. प्रचरन्ति मज्ञा - P. प्रज्ञावान्. - S. 118. प्रतिष्ठित / प्रति + स्था (तिष्ठ् ) - P. प्रतिष्ठितम् ममूढ – P. प्रमूढः. प्र+वृत् ( चर्तु) - P. प्रवर्ते. प्रशस्य - P. श्रेयः फल – P. फलेषु. - T. 35. य बन्धु – P. बन्धून्.. बल- P. बलस्य बुद्धि – P. बुद्धिमत् 142. ब्रह्मन् - P. 127. 143. भय – P. भयम्.-S. 130. 144. भव ( N.) – P. भवः. 145. भविष्यत् / भू ( भव्) - P. भविष्यन्ति. 146. भाग - P. भागशः. 147. भ्रू (भव्) – P. भवति; भवेत्. ब्रह्मणः; म Common Basic Forms ब्रह्मणा. - S. 148. 149. 150. 151, मनुष्य-P. मनुष्याणाम् 152. महत् - P. महतू. - S. 136.-T.37. 153. मानुष्य - P. मानुष्येण. 154. मामकी - P. मामकीम्. 155 मार्ग - P. मार्गम् 156. मुख— P. मुखम् 160 161. मत ( P. P. ) – P. मतः; मता. मति - मतिः. मनसू - P. मनसा. 157. मुहुस-P. मुहुः.-S. 143. 158. मोह- P. मोहस्य. - S. 144. 159. मोहयत् / मुद्द् (मोह्) - 167 168 169. य यतस् - P. यतः.. यत्र – P. यंत्र. 162. यद् - P. यत् यस्य यः ये. 163. युध्- P. योद्धुम् ) --P. मोहयन्. 164. युष्मद् - P. तव; त्वम्; त्वा. 165. योग - P. योगम्. - S. 147. 166. योगिन् – P. योगिनः; 148. - T. 40. योध- P. योधाः - S. 149, योध्यमान युध् - P. योग्यमानाः. यौधिष्ठिर - P. यौधिष्ठिराः, 170. 171. 172. 173. 174 175. 176 177 178. 179. 180 365 रात्रि – P. रात्रिः लभ् – P. लभन्ते, लिप्- P. लिप्समानः लीन / ली– P. लीनः व वक्त्र - P. वक्त्रम्. बच् - P. उच्यते; उवाच. योगी. - S. 193. वश-P. वशम्. वस – P. वसते. वा - P. वा. विदु ( To be ) - P. विद्यते. विदु ( To Know ) - P. विद्यात्; वेदितुम्. - T. 43. विधातृ - P. विधाता. विनष्ट / वि+नश् - P. विनष्टान् 181 182. 183. बिना - P. विना. 184. विनाश - P. विनाशम्, 185. विभु - P. विभुः, विभो 186. विभूति – P. विभुती:- T. 46. 187 विभ्रान्त/वि+भ्रम् - P. विभ्रान्तः चि+मुच (मुञ्च ) – P. विमुच्यते - S. 188. 161. 189. विविध – P. विविधैः 190. वि+वृष् (वर्ध) - P. विवर्धते. 191. विश्– P. विशन्ति 192. विश्व - P. विश्वस्य; विश्वम्. - S. 164. विष्णु - P. विष्णोः 194. वीर्य – P. वीर्यवान् 195. वृत् ( वर्तु ) – P. वर्तन्ते 196. वृध] ( वर्ष ) – P. वर्धन्ते. 197 वेष्टित / वेष्ट - P. वेष्टितम्. 198. वै- P. वै. 199 200. 201. 202. वज़ - P. व्रजेत्, 207 208. Bhagavad gita Word Index Pt. III-B 219. 220. 221. 222. श शक्- P. शक्ष्यसि. शक्य / शक् – P. शक्यम्. शत्रु - P. शत्रु: 203. 204. 205. शित-- P. शितेन. 223. 206. शुभ - P. शुभाः - S. 173. - T. 224. 225. शल्य – P. शल्यः. शल- P. शस्त्रेः. 51. - Q.9. शोक - P. शोकम्. श्रेयस - See प्रशस्य, स सक. / सञ्ज – P. सक्ताः. 209. 210. सञ्ज - P. सअन्ति. 229. 211. सत्, (Adj. used as a noun ) - 230. 231. 232 233. P. सताम्. 212. सत् / अस्- P. सन्. - Q.10. सत्त्व - P. सत्येन. 213. 214 सद्- P. सीदमानम्; सीदमानः 215. समवेक्ष (सम् + अब + ईश ) - I समवेक्ष्य. 226. 227. 228 366 समाधि (सम् + आ + त्रि) - P. समाश्रित्य. समुपास् [सम्+उपास् (उप+आस्)] - समुपासते. संपश्यत् / सम्+दृश ( पश्य ) - P. संप- श्यद्भिः; संपश्यन्, सर्व – P. सर्वस्य; सर्वे, सर्वैः सर्वम्.- S. 185.-T. 11. सह-P. सह. - S. 190. सिद्ध - P. सिद्धान्.-S. 192. सिद्धि - P. सिद्धये. - S. 193. SCENTRA सूक्ष्म - P. सूक्ष्म स्था (तिष्ठ् ) - P. तिष्ठति स्थित /स्था (तिष्ठ् ) – P. स्थितः; स्थिताः. स्पृशत् / स्पृश - P. स्पृशन्तः. W स्मरत् / स्मृ— P. स्मरन्तः. स्मृ - P. स्मरन्ति. स्मृत / स्मृ - P. स्मृतम्. स्वयम् - P. स्वयम्. 234. 235. 216. समवस्थित / समू+अब+स्था (ति३ ) - 236. P. समवस्थितान्. 217. सम - P. समा. - S. 179. 218. समारम्भ - P. समारम्भाः. 237. 238. हृष्- P. हृष्यति. द्द हुन् - P. हन्यते. हर्ष - P. हर्षम्. - S. 202. हुत/ हु - P. हुतम्. हृत् - P. हृदि. (New Delhi, LIBRARY . LIST OF PUBLICATIONS 1. 2. of Rao Bahadur P. C. Divanji, M.A., LL.M. (a) Books Name of the Book Guide to the Bombay Pre- Travels sidency excluding Sindh. Charitable and Religious Law Trusts Act. 1920. Tasgaon, Dist. Satara, 1920. Jalgaon, Dist. E. Khandesh, 1923. 3. Siddhäntabindu (Text Advaita Vedanta Sanskrit & Baroda, 1933. with notes, translation, English introduction etc.; G. O. Series No. 64). 4. Prasthanabheda (Text with notes, translation, intro- duction etc.) 5. Vaisali-ni Vanitā. 6. Raśmikalapa, Part I. Subject 7. Bombay Agricultural Debtors' Relief Act, 1939. 8. Indian Political Riddle. Sanskrit religio- philosophical literature gene- Language Indian Constitu- tion 9. Critical Word-Index to the Bhagavadgita with an phy introduction. English rally. Social Drama ba- Gujarati sed on historical & sociological facts. Collection of papers on Guja- rati literature, Indian culture etc., Law Sanskrit & Jalgaon, Dist. Gujarati E. Khandesh, 1935. 33 Place and Year of publication English 13 Ahmedabad, 1938. Bombay, 1940. N. M. Tripathi & Co., Bombay, 1942. New Book Com- pany, Bombay, 1942. Indian Philoso- Sanskrit & Bombay, 1945. English Title 1. Judicial Administra- tion in Ancient India. 2. Law of Evidence in Ancient India. 3. Madhusudana swati: His Life and Works. 4. Reply to Criticisms. 5. Krsna-kutuhala Nāṭaka. 6. Date and Place of Origin of the Yoga- väsiṣṭha. Sara- Indology 7. Nagara Apabhramsa and Nagari Script. 8. Influence of the Ve- dänta Philosophy on Gujarati Literature. 9. Samuccayavāda; Its Origin and Develop- ment. 10. Can God be Seen? 11. Practical side of the Advaita Doctrine. 12. Problem of Freedom in Indian Philosophy. 13. Yogaväsiştha and Bha- gavadgitā. List of Publications (b) Papers 16. Ms. No. 623 Vishramli at the B. O. R. I., Poona. 17. Problems of Pañca- dasi. Subject Language When & how published Ancient English Indian Law 18. Yogavāsistha on the Means of Proof. " " 13 23 33 23 14. Source of Legal Obli- gation (Hindu Law). 15. Further Light on the Indology Date of the Yoga- vāsiştha. "1 Law 32 33
- 35
22 35 29 21 2
22 21 " Indian Review, 1915. 1920. Annals of the B. O. R. Institute, Poona, 1926. 13 23 13 29 33 1928. 1931. Oriental Conference, Baroda, and Calcutta Law Journal, 1933. Annals of the B. O. R. Institute, Poona, 1933. K. B. Pathak Comm. Volume, 1934. Indian Philosophical Congress, Poona, 1934. Indian Philosophical Congress, Waltair, 1934. Review of Philosophy and Religion, 1934. Oriental Conference, Mysore, 1935. Indian Congress, Delhi, 1936. Indian Philosophical Philosophical Congress, Nagpur, 1937. Poona Orientalist, 1938. New Indian Antiquary, 1938. Annals of the B. O. R. Institute, 1938. Ross Comm. Volume, 1938-39. श्र Title 19. Lankavatārasūtra on Non-vegetarian Diet. 20. Text of the Laghuyo- gavāṣiṣṭha. 21. Resurrection of the Jain Bhandars, Patan. 22. Historical Value of Paurāņic Works. 23. Asparsa Yoga of Gau- dapada and Sankara's Jñanavāda. 24. Madhusudanānanda. 25. Ancient Indian His- and Research tory Work. tory the P. C. Divanji. Period. 29. Probable Dates of Two Pre-historic Subject Language 13 "> 31 35 26. Ms. No. 8771 at the Indology S. P. P. Library, Srinagar. 27. Yogavāsiştha on the Origin of Philosophy. Indian 28. Materials for the His- of Gujarat of Pre-Valabhi 35 " 33 Tirthankaras. 30. Three Gujarati-Legal History Documents of the Moghul Period. 31. Origin of the Bhaga- Indology vata and Jaina Reli- gions. 32. Codification of Hindu Law Law. 33. Puruşartha, Daiva and Philosophy Niyati. 34. Brahma-Akasa Equa- in general Vedānta tion. 1) 39 33 11 39 33 23 35 31 11 " }} When & how published Indian Philosophical Congress, Allahabad, 1938 and Annals of B. O. R. Institute, Poona, 1940. New Indian Antiquary, 1939. New Indian Antiquary. 1939. Journal, Gujarat Re- search Society, Bhagawan- lal Indraji Comm. Vo- lume, Bombay, 1939. Poona Orientalist, 1940. New Indian Antiquary, 1940. Oriental Conference, Tirupati, and New Indian Antiquary, 1940. Bharatiya Vidyā, 1940. Poona Orientalist, 1941. Kane Comm. Volume, 1941. Mahavir Jaina Vidyalaya Silver Jubilee Volume, 1942. Journal, Gujarat Research Society, 1942. Annals, B. O. R. Insti- tute, Silver Jubilee Volu- me, 1943, Journal, Bombay Law Reporter, 1943. Oriental Benares, 1944. Conference, Poona Orientalist, 1945, List of Publications
The number of Gujarati papers read before the Gujarati Sahitya Parisad and Sahitya Sabhas at several towns in Gujarat or contributed to literary journals like the Samalocak ', && Vasant', ‘‘ Bhagyodaya ", • Kaumudi , ‘‘Sahitya', Forbes.Sabha Quarterly etc. is so large that those on Gujarati literature and Indian culture alone made up a volume of 450 pages and printed copies of a number of those on Religion and Philosophy and Travels, lying preserved for being reprinted in a book from at a convenient time, are likely to make up another similar volume.