शान्तिकमलाकरः/प्रथमः भागः

शान्तिकमलाकरः प्रथमः भागः [[लेखकः :|]]

द्वितीयः भागः →

ओं श्री गणेशायनमः
ओं श्री गुरुभ्योनमः
शांति कमलकरो पूर्व पीठिकायं
अन्यत्र उद्धृत सर्वशान्ति कर्मोपयोगि स्वस्ति वाचनादि विषयाः ।

---

तत्रादौ श्रीगुरु प्रार्थनादिकम्
गुरुः ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः गुरुर्देवो महेश्वरः
      गुरुस्साक्षात्पर ब्रह्म तस्मै श्री गुरवेनमः ।।

तत्रदौ देवता प्रार्धनादिकम्‌
   श्लो ।। वागीशाद्या स्सुमनसः सर्वार्धाना मुपक्रमे ।
     यं नत्वा कृत कृत्या स्युःतं नमामि गजाननम्‌ ।। 1
चंद्रमा इवराजंतं द्विजराजं कलानिधिम् ।
वंदे वांछित लाभाय सुब्रह्मण्यं महागुरुम् ।। 2
तत्वज्ञानफले ग्रहि र्झमतर व्यामोह मुष्टिंधयः ।
निश्शेष व्यसनोदरंभरि रफु प्राग्भार कूलंकषः ।
लुंटाको मद मत्सरादि वितते स्तापत्रया रुंतुदः ।
पाद स्स्या दमितंपचः करुणया भद्रंकर श्शांकरः ।। 3
अचतुर्वदनो ब्रह्मा द्विबाहु रपरो हरिः ।
अफाल लोचन श्शंभु र्भगवान् बादरायणः ।। 4
कश्यपो त्रिर्भरद्वाजो वश्वमित्रो थ गौतमः ।
जमदग्नि र्वसिष्ठश्च सप्तैते तु महार्षयः ।। 5
मन्वाद्याः स्मृतिकर्तरः कर्म ब्रह्म प्रबोधकाः ।
आप स्तंबादि मुनयः सर्वे धर्मैक तत्पराः ।। 6
वंदनीया द्विजातीनां कृतज्ञा पूर्वकं सदा ।
श्रेयसे भूयने स्माभिः पाथिरिताहि दयाळवः ।। 7
एत त्वार्थिव देहः प्रादूर भूद्येन भगवता गुरुणा ।
संतु नमांसि सहस्रं तस्मै सर्वज्ञ मूर्तये पित्रे ।। 8
तनु रिद मभिवृद्धिंसमवाप्या सै सर्व देवता शक्त्या ।
देव्या यया विकलया मात्रे तस्यै नमोस्तु भगवत्यै ।। 9
एतन्मुद्रण कार्ये पैदिक सद्विप्र बृंद तोषार्थम् ।
तेषा माशीर्यादै स्सफलो स्तु कृत प्रयत्नो यम् ।। 10
गुणदोषा बाधो गृह्ण न्निंदुक्ष्वेळा विवेश्वरः ।
शिरसा श्लाघते पूर्वं परं कंठे नियच्छति ।। 11
विज्ञप्यंते हि विद्वांसः पंडिता गुण मंडिताः ।
संग्रहे स्मि न्ग्रंथजाते दयां कुर्वंतु सादरम् ।। 12

---

श्री गुरुभ्योनमः
शांति कमलाकर पूर्व पीठिकायं
स्वस्तिवाचन प्रयोगः

---

हरिः ओं
श्लो ।। शुक्लांबरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् ।
प्रसन्नवदनं ध्याये त्सर्व विघ्नोप शांतये ।। 1
तदेव लग्नं सुदिनं तदेव ताराबलं चंद्रबलं तदेव ।
विद्याबलं दैवबलं तदेव लक्ष्मीपते तेऽघ्रिं युगं स्मरामि ।। 2
सुमुहूर्तमस्तु, सुप्रतिष्ठितमस्तु ।
देवीं वाच मजनयंत देवा स्तां विश्वरूपाः पशवो वदंति ।
सानोमन्द्रेष मूर्जं दुहाना धेनुर्वा गस्या नुप सुष्टु तैतु ।।
सुमुहूर्तमस्तु । सुप्रतिष्ठितमस्तु ।
श्लो ।। कल्याणाद्भुत गात्राय कामितार्थ प्रदायिनेः ।
श्रीमद्वेंकट नाथाय श्रीनिवासाय मंगळम् ।।
यत्र योगीश्वरः कृष्णो यत्र पार्थो धनुर्धरः ।
तत्र श्री र्विजयो भूति र्थ्रुवानीति र्मति र्मम ।।
स्मृते सकल कल्याण भाजनं यत्र जायते ।
पुरुषस्त मजं नित्यं व्रजामि शरणं हपिम् ।।
सर्वदा सर्वकीर्येषु नास्ति तेषा ममंरळम् ।
येषां हृदिस्थो भगवान् मंगळायतनं हरिः ।।
लाभ स्ते षां जय स्तेषां कुत स्तेषां पराभवः ।
येषा मिन्दीवर श्यामो हृतयस्थो जनार्दनः ।।
आपदा मपहर्तारं दातारं सर्व संपदाम् ।
लोकाभिरामं श्रीरामं भूयो भूयो नमाम्यहम् ।।
सर्वमंगळ मांगल्ये शिवे सर्वार्थ साधिके ।
शरण्ये त्र्यबके देवि नारायणि नमो स्तुते ।।
श्री लक्ष्मी नारायणाभ्यां नमः श्री अरुंधती वसिष्ठाभ्यां नमः
श्री उमा महेश्वराभ्यां नमः श्री सीता रामाभ्यां नमः
श्री वाणी हिरण्य गर्भाभ्यां नमः श्री माता पितृभ्यां नमः
श्री शची पुरंदराभ्यं नमः श्री आचार्येभ्यो नमः
श्री गुरुभ्यो नमः सर्वेभ्यो ब्राह्मणेभ्यो महाजनेभ्योनमः ।
भू तो च्चा ट न म्
श्लो ।। उत्तिष्ठंतु भूत पिशाचाः एते भूमिभारकाः ।
एतेषा मविरोधेन ब्रह्मकर्म समारभे ।।

प्राणानायम्य ।। ओं भूः ओं भुवः ओग् सुवः ओं महः ओं जनः ओं तपः ओग् सत्यं
ओं तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो योनः प्रचदयात् ओमपोज्योती रसो अमृतं ब्रह्म भूर्भुवस्सुवरों।।
मम उपात्त समस्त दुरिदक्षयद्वातरा श्री परमेश्वर मुद्दिश्य श्री परमेश्वर प्रीत्यर्धं ।
शुभे शोभने मुहूर्ते अद्यब्रह्मणः द्वितीय परार्थे श्वेतवराहकल्पे वैवस्वत मस्वन्तरे कलियुगे प्रथमपादे जंबूद्वीपे भरतवर्षे भरतखंडे मेरोः दक्षिणदिग्भागे, कृष्णा गोदावर्योः मध्यप्रदेशे शोभनगृहे समस्त देवता ब्राह्मण हरिहर सन्निधौ अस्मिन् वर्तमाने व्याहारीक चांद्रमानेन ......... संवत्सरे ......... अयने ......... ऋता ......... मासे ......... पक्षे ......... तिथौ ......... वानरे शुभ नक्षत्र शुभयोग शुभकरण एवं गुण विशेषण विशिष्ठायां शुभतिथौ, श्रीमान् ......... गोत्रः ......... नामधेयः ......... श्रीमतः ......... गोत्रस्य ......... नामधेयस्य ......... मम उपात्त समस्त दुरित क्षय द्वारा श्री रपमेश्वर मुद्दिश्य श्रीपरमेश्वर प्रीत्यर्थं, प्रारीप्सितस्य कर्मणः अंगत्वेन शुध्यर्थं वृद्ध्यर्धं, शांत्यर्धं, अभ्युदयार्थंच महाजनै स्सह आदौ स्वस्ति पुण्याहवाचनं करिष्ये, तदादौ निर्विघ्नेन परिसमाप्त्यर्थं ।

श्री म हा ग ण ति पू जां क रि ष्ये
त दं ग क ल शा रा ध नं च क रि ष्ये
ओं गणानां त्वा गणपतिग् हवामहे कविं कवीना वुपम श्र्शस्तमम् । ज्येष्ठराजं ब्रह्मणां ब्रग्मणस्पत आन शृणव न्नू तिभिस्सीद सादनम् ।।
शान्ति कमलाकरमु
सांगं सायुधं सवाहनं सशक्तिकं पत्नीपुत्र परिवार समेतं सुमुखं श्री महागणपति मानाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
ओं अनु नीते पुनरस्मासु चक्षुः पुनः प्राणमिहनो धेहिभोगम् ।
     ज्योक्पश्येम सूर्य मुच्चरंत ममकुले मृडयान स्स्वस्ति ।।
ओं अमृतं वै प्राणा अमृत मापः प्राणानेव यथा स्थानमुप ह्वयते ।। स्थिरोभव, वरदोभव, सुप्रसन्नोभव, स्थिरासनं कुरु ।
श्लो ।। शुक्लांबरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुप्भुजम् ।
प्रसन्न वदनं ध्याये त्सर्व विघ्नोप शामतये ।।
श्री महागणाधिपतये नमः थ्यायामीत्यादिकं यथाविभवम्, यथावि स्तरं यथावकाशं षोडशोपचार पूजां कृत्वा ।
श्लो ।। सुमुखश्चैकदंतश्च कपिलो गजकर्णकः ।
लंबोदरश्च विकटो विघ्नराजो गणाधिपः ।।
धूमकेतु र्गणाध्यक्षः फालचंद्रो गजानः ।
वक्रतुंड श्शूर्पकर्णो हेरंय स्स्कंद पूर्यजः ।।
षेडशै तानि नामानि यः पठेच्छृणुयादपि ।
विद्यारंभे विवाहेच प्रवेशे नीर्दमेतथा ।।
संग्रामे सर्वकार्येषु विघ्न स्तस्य न जायते । ।
श्री महागणैधिपतयो नमः सुवर्णः दिव्य मंत्र पुष्पं समर्प यामि, आत्म प्रदक्षिण नमस्काराम्
समर्पयामि ।
श्लो ।। वक्रतुंड महाकाय कोटिसूर्य समप्रभ ।
अविघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा ।।
मंत्रहीनं क्रियारहीनं भक्तंहीनं गणाधिप ।
यत्पूजितं मयादेव परिपूर्णं तदस्तुते ।।
अनया ध्यानावाहनादि षोडशोपचर पूजया भगवन् सर्वात्मकः श्री महागणाधिपतिः सुप्रतः सुप्रसन्नोः वरदोभवतु ।
उत्तरे शूभकर्मण्य विघ्नमस्तु । श्री महागणपति प्रसादं शिरसा गृह्णामि ।
समाप्ता श्री विघ्वेश्वर पूजा

ओं त त्स त् ।

• • • • • • • • • • 
                    

ओं इमंमे वरुणशृधीहव मद्याच मृडय त्वामवस्युः
राचके तत्वायामि ब्रह्मणावंदमान स्तदाशास्थॆ
यजमानो हविर्फिः अहेडमानो वरुणह
भोध्युरशग् समान आयुः प्रमोषीः ।।
ओं भूः वरुण मावाहयामि
ओं भुवः वरुण मावाहयामि
ओगं सुवः वरुण मावाहयामि
ओं भूर्भुवस्सुवः वरुण मानाहयामि वरुणायमनः
ध्याना वाहनादि षोडशोपचारपूजां नमर्पयामि
अनया वरुण पूजया वरुणः प्रीयताम् ।।
श्लो ।। सर्वेषु कालेषु समस्तदेशे ष्वशेष कार्यषु तथेश्वरेशअवरः ।
सर्वस्वरूपी भगवा ननादि र्ममास्तु मांगल्य विवृद्धये हरिः ।।
पवित्रपाणिः प्राणानायय्य, एवं ......... तिथौ । अस्माकं सकुटु म्बानां ऐश्वर्याभिवृद्ध्यर्थं, समस्त मगळा वाप्त्यर्धं, शान्तिकर्म करिष्यमाणः । तस्मिन् शांति कर्मणि आदित्यादीनां नवानां ग्रहाणां येये ग्रहाः शुभ स्थानेषु स्थिताः तेषांग्रहाणां अत्यंताति शय शुभ फल प्रदातृत्व सिद्ध्यर्धं । आदित्यादि नवग्रह देवता उद्धिश्य आदित्यादि नवग्रह देवता प्रीत्यर्धं नवग्रह मखाख्यं कर्म करिष्य मामः तदादौ शुद्द्यर्धं वृद्ध्यर्धं अभ्युदयार्धंच महाजनै स्सहस्वस्ति पुण्यहवाचनं करुष्ये । ओं पुण्याहं दीर्घ मायुरस्तु, शिवा आपः संतु । सौमनस्य वस्तु । अक्षतं चारिष्टं चास्तु ।
ओं अर्चत प्रार्चत प्रिय मेधासो अर्चत ।
     अर्चंतु पुत्रका उत पुरं न धृष्ण्वर्चत ।।
ओं गंधद्वरां धुराधर्षां नित्य पुष्टां करीषिणीम् ।
     ईश्वरीग् सर्वभूतानां तामिहोपह्वये श्रियम् ।।
     गंधाः पांतु । सौमंगल्यं चास्तु ।
ओं अयनेते परायणे दूर्वारोहंतु पुष्पिणीः ।
     ह्रदाश्च पुंडरीकाणि समुद्रस्य गृहा इमे ।। ऋ । 8-7-30 ।
अक्षताः पांतु । आयुष्यमस्तु । पुष्पाणि पांतु । सौमंग्य चास्तु । तांबूलानि पांतु, ऐश्वर्यमस्तु ।
दक्षिणाः पांतु, बहुदेयं चास्तु । स्वश्रेयस मस्तु । प्रजापतिः प्रियताम्। शांतिरस्तु । यं कृत्वा सर्ववेदयज्ञ क्रिया करण कर्मरंभा श्सुभा श्योभनाः प्रवर्तन्ते तमहा मोंकार मादिं कृत्य भवद्भिरनुज्ञातः पुण्यं पुण्याहं वाचयिष्ये । वाच्यताम् (प्रति वचनं)
ओं भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः भद्रं पश्येमाक्षभुर्य जत्राः ।
     स्थिरै रंगै स्तुष्टु वाग्ं सस्तनूभिः । व्यशेम देव हित यदायुः ।।
ओं द्रविणोदा द्रविणसस्तुरस्य द्रविणोदा स्सनरस्य प्रियंसत्
     द्रवनणोदा वीरवती विषंनो द्रविणोदा रासते दीर्घ मायः ।।
ऋ । 1-7-4 ।
     सविता पश्चातात्सविता पुरस्ता त्पपितोत्तारात् सविता धरात्तात् ।
     सवितान स्सुवतु सर्वतातिं नवेतानो रासतां दीर्घमायुः ।।
ऋ । 7-8-11 ।
     नवो नवोभवति जायमानोह्नां केतु रुष सामेत्यग्रे ।
     भागं देवेभ्यो विदाधा त्याय स्र्पचन्द्रमै स्तिरति दीर्ध मायुः ।।
     आप उंदंतु जीवने दीर्घायुत्वाय वर्चसे ।।
ओं यस्त्वा हृदा कीरिणा मन्यमानो--- मर्त्यं मर्त्यो जोहवीमि ।
     जातवोदो यशो अस्मासु धेहि प्रजाभिरग्ने अमृतत्वमश्याम् ।।
     यस्मैत्वग्ं सुकृते जातवेद उलोक मग्ने कृणव स्स्योनम् ।
     अश्विनग्ं सपुत्रिणं वीरवंतं गोमंतग् रयिंनशतेस्वस्ति ।।
     संत्वा सिंचामि यजुषा प्रजामायुर्धनंच ।।
दक्षिण कलशमादाय । प्राक्कलशे किंचि त्किंचि दुदकं निवयति । दीर्घमायुरस्तु । म नस्समाधीयतां । (प्र) समाहित मससः स्मः । प्रसीदंतुभवंतः (प्र) प्रसन्नाः स्मः । शान्तिरस्तु । पुष्टि पस्तु । आयुष्यमस्तु । आरोग्य मस्तु । स्वस्ति शिवं कर्मास्तु । कर्म समृद्धिरस्तु । पुत्र समृद्धिरस्तु । वेद समृद्धिरस्तु । शास्त्र समृद्धिरस्तु । धन धान्य समृद्धिरस्तु । इष्ट नंपदस्तु । ईशान्यां बहिर्‌देशे, अरिष्ट निरसनमस्तु । इति कलशयो रीशान्यदेशे उदकं सिंचेत् । यत्पापं तत्र्पतिहतमस्तु । यच्छ्रेय स्त दस्तु । शुक्रांगारक बुध बृहस्पति शनैश्चर राहुकेतु सोम सहित आदित्य पुरोगाः सर्वे ग्रहाः प्रीयन्ताम् । तिथि करण मुहूर्त जन्म नक्षत्र दिग्देवताः प्रीयन्ताम् । नैर्ऋत्यां दिशि शाम्यंतु घोराणि । शाम्यंतु पापानि । शाम्यंतु ईतयः । इति उदकं शिंचेत् । प्रधम कलशे शुभानिवर्दंतां । शिवा ऋतव स्संतु । शिवा ओषधय स्संतु । शिवा वनस्पतय स्संतु । अहोरात्रे शिवे स्याताम् । उत्तरे शुभ कर्मण्य विघ्नमस्तु । उत्तरोत्तर महारहाभिवृद्धि रस्तु । उत्तरोत्तरा श्शुभाः क्रिया स्संपद्यन्ताम् । अग्नि पुरोगाः विश्वोदेवाः प्रियन्ताम् । महेश्वरी पुरोगाः मातरः प्रियंताम् । ऐंद्र पुरोगाः मरुद्गणाः प्रियन्तम् । वसिष्ठ पुरोगाः ऋषिगणाः प्रियंताम्, श्री विष्णु पुरोगा स्सर्वेदेवाः प्रियंताम् । आदित्य पुरोगा स्सर्वे ग्रहाः प्रियंताम् । ऋषय श्छडाग्स्याचार्याः वेदाः यज्ञाः दक्षिणाश्च प्रियंताम् । ब्रह्मच ब्राह्मणाश्च प्रियंताम् । ब्रह्म विष्णु महेश्वराश्च प्रियंताम् । श्रद्धा मेधे प्रियेताम् । प्रियतां भगवान्नागायणः । प्रियतां भगवान् पर्जन्यः । प्रियतां भगवान् स्वामी महासेनः । प्रियतां भगवान् पितामहाः । सत्या एता आशिषः संतु । पुण्याह काला वाच्यंताम् । (करिष्यमाणे कर्मणि यादेवतास्ताः प्रियन्ताम् ।) इतिसिंचेत् ।
ओं उद्गातेव शकुने सामगायसि ब्रह्मपुत्र इव सवनेषु शंसनि ।
     वृषेव वाजी शिसुमती रपीत्या सर्वतो नश्शकुने भद्रमावद विश्वतो नश्शकुने पुण्यमावद ।।
     आवदं स्त्वं शकुने भद्रमावद तूष्णीमासीन स्सुमतिं चिकिद्धिनः ।
     यदुत्पतन्वदसि कर्करि र्यधा बृहद्वदेमनि दधे सुवीराः ।।
ऋ । ऽ-8-1ऽ,13 । ।।
याज्यया यजति प्रत्तिर्त्वयाज्या पुण्यैवलक्ष्मीः पुण्यामेव तल्लक्ष्मीं संभावयति पुण्यां लक्ष्मीं संस्कुरुते (ऐतरेयब्रा)
ओं यत्पुण्यं नक्षत्रम् । तद्बट्कुर्वीतो पव्युषम् । यदावै सूर्य उदेति । अथ नक्षत्रं नैति । यावति तत्र सूर्योगच्चेत् । यत्र जघन्यं पश्येत् । तावति कुर्यीत यत्कारी स्यात् । पुण्याह एव कुरुते ।।
ओं यत्पुण्यं नक्षत्रम् । तद्बट्कुर्वीतो वव्युषम् । यदावै सूर्य उदेति । अथ नक्षत्रं नैति । यावति तत्र सूर्योगच्छेत् । यत्र जघन्यं पश्येत् । तावति कुर्वीत यत्कारी स्यात् । पुण्याह एव कुरुते ।।
ओं तानि वाएतानि यम नक्षत्राणि । यान्येव देव नक्षत्राणि ।
     तोषु कुर्वीत यत्कारी स्यात् । पुण्याह एव कुरुते ।।
इति नमस्तुर्यात् । ततः ओं पुण्याहं भवंतो ब्रुवंतु (प) ओं पुण्याहं । इत्येवं त्रिः वदेत् । ओं स्वस्तये वायुमुप ब्रहमहै सोमंस्वस्ति भुवनस्ययन्पतिः ।।
     बृहस्पतिं सर्वगणं स्वस्तेये स्वस्तय आदित्यासो भवंतुनः ।।
आदित्य उदयवीय स्स्वस्त्या प्रियंते पथ्यं स्वस्ति मभ्यु द्यंति स्वस्त्यै वेदः प्रियंते स्वस्त्युद्यंति स्वस्त्यिद्यंति ।।
ओं स्वस्तयनं तार्क्ष्य मरिष्टनेवमिं महाद्भूतं वा यसं तेवतानां । असुरघ्न मुंद्र सखं समत्सु बृहद्यशो नाव मिवापु हेम ।।
अंहो मुच मांगिर संगयंच स्वस्त्यात्रेयं मनसाच तार्क्ष्यम् । प्रयतपाणि श्शरणं प्रपद्ये स्वस्ति संबाधेष्वभयं नो अस्तु ।।
स्वस्तिन इंद्रो वृद्ध श्रवाः स्वस्तिनः पूषा विश्ववेदाः ।
स्वस्तिनस्तार्क्ष्यो अरिष्ट नेमुः स्वस्तिनो बृहस्पतिर्दधातु ।।
ओं अष्टौ देवा वसव स्सोम्यासः । चतस्रो देवीरजरा श्रविष्ठाः । ते यज्ञं पांतु रजनः परस्तात् । संवत्सरीण ममृतग्ग्ं स्वस्ति इत्यभ्युदयं प्रार्धयमानः, मह्यं सह कुटुंबाय अयुष्मते स्वस्ति भवंतो बृवंतु, (प्रति) आयुष्मते स्वस्ति, एवं त्रिः; ओं स्वस्ति भवंतो बृवंतु । (प्र) ओं स्वस्ति । एवं त्रिः ।
ओं ऋद्ध्याम स्तोमं सनु याम वाय मानोमंत्रं सरते होपयातम् । यशोनु पक्वं मधु गोष्वंतरा भूतांशो अश्विनोः काममप्राः ।। सर्वामृद्धि मृध्नुयामिति तं वै तेयसैव पुरस्ता त्पर्यभव च्छंदोभि र्मध्यक्षरै पुररिष्टा द्गायत्रा स्सर्वतो द्वादशाहु परिभूय सर्वामृद्धि मृध्नो त्सर्वामृद्धि मृथ्नोतिय एवं वेद ।।
ओं ऋद्ध्यास्म हव्यै र्नमसेप सद्य । मित्रं देवं मित्रधेयं नो अस्तु । अनूराधान् हविषा वर्थयंतः शतं जीवेम शरद स्सवीराः ।।
ओं त्रीणं त्रीणिवै देवाना मृद्धासि । त्रीणि छंदाग्ंसिसि । त्रीणि सवनानि । त्रय इमे लोकाः । ऋद्ध्यामेव तद्वीर्य एषु लोकेषु प्रति तिष्ठति ।।
वाम दक्षिण हस्ताभ्यां दक्षिणोत्तर कलशौयुगपद्गृहीत्वा, प्राक्कलशे :--स्वस्ति पुण्याह समृद्धिस्तु, वर्ष शत संपूर्णमस्तु ......... गोत्राभि वृद्धिरस्तु, शान्तिः पुष्टिः तुष्टिश्चास्तु । पुनरसि गो ब्राह्मणेभ्य श्शुभं भवतु । सर्वसंपदस्तु, भगवान् मास्तोष्पतिः प्रीयता मिति भवंतो बृवंतु । (प्र) भगवन्
वास्तोष्पतिः प्रीयताम् इति संचेत् ।
ओं शुचीवे हव्या मरुत श्मुचीना । शुचिग्ं हिनो म्यध्यरग्ं शुचिभ्यः । ऋतेन सत्यमृत साप
आयन् श्चुचि जन्मान श्शुचयः पावकाः ।। अग्नि श्मुचि व्रत तम श्मुचि र्विप्रः शुचिः कपिः । शुची रोचत अहुतः ।।
ओं उदग्ने शुचयस्तव शुक्राभ्राजन्त ईरते । तव ज्यातीग्ं ष्यर्चयः ।।
ओं एतो न्विंद्रं स्तवाम शुद्धं शुद्धेन साम्ना ।
शुद्धॆरुक्थैर्वा वृद्धांसं शुद्ध आशीर्वान्ममत्तु ।।
इंद्र शुद्धोन आगहि शुद्ध शुद्धा भिरू तिभिः ।
शुद्धो रयिं निधारय श्शुद्धोम मद्धि सोम्यः । ।
इंद्र शुद्धोहिनोरयिं शुद्धो रत्नानि दाशुषे ।
शुद्धो वृत्राणि जिघ्नसे शुद्धो वाजं सिषाससि ।।
6 ।6 ।31 । (ऋ ।वर्द)
ओं ब्राह्मणे ,्वमृतग्ं हितम् । येन देवाः पवित्रेण । आत्मानं पुनते सदा । तेन सहस्रधारेण । पावमान्यः पुनंतुमा । प्राजापत्यं पवित्रम् । शतोद्यामग्ं हिरण्मयम् । तेन ब्रह्म विदो वयम् । पूतं ब्रह्म पुनीमहे । इन्द्र स्सुनीती सहमा पुनातु । सोम स्सत्या वरुण स्समीच्या । यमोराजा प्रमृणाभिः पुनातुमा । जातवेदा मोर्जयंत्या पुमातु ।।
इति प्राक्कलशोदकेन आत्मानं मार्णयेत् ।
प्रात्यं दिशिदेवा ऋत्विजो मार्जयंताम् ।
दक्षिणायां दिशि मासाः पितरो मार्जयंताम् ।
प्रतीच्यां दिशि गृहाः पशवो मार्जयंताम् ।
इदीच्यां दिश्याप ओषधयो वसस्पतयो मार्जयंताम् ।
ऊर्ध्वायां दिशि यज्ञपति र्मार्जयंताम् ।।
इति दिशो मार्जयोत् ।
एतेभ्यो ब्राह्मणेभ्यो नाना गोत्रेभ्यो नाना नामभ्यः श्री लक्ष्मि नारायणोमामहेश्वरादित्यादि नवग्रह स्वरूपेभ्यः पुण्यवाचन जप कर्तृभ्यः स्वस्तिण्याह वाचन मंत्र जप दक्षिणां मानसो स्वाहा परिमित हिरण्यं संप्रददे नमम ।।
ओं वास्तोष्पते प्रतिजानी ह्यस्मान् त्स्ववेशो अनमीवोभवानः । यत्वे महे प्रदि तस्नो जषस्वशं नोधि द्विपदो शं चतुष्पदे ।। वास्तो ष्पते शग्मया सग्ं सदाते सक्षीमहिरण्मया गातुमत्या । आवः क्षेम उपयोगे वरं नोयूयं पात स्स्वस्तिभि स्सदानः ।। अमी वहा वास्तोष्पते । विश्वरूराण्याविशन् । त्सखासुशेव एधिनः ।
शूभग्ं शुभम् ।।
ओं स्वस्त्ययनं तार्क्ष्य मरिष्ट नेमिं महाद्भूतं वाय सं देवतानाम् । असुरघ्न मिंद्र सखं समत्तसु बृहद्यशो नाव मिवारु हेम ।। अंहोमपच मांगिन संगयंच स्वस्त्य त्रेयं मनसा च दार्क्ष्यम् ।। प्रयत पाणि श्मरणं प्रपद्ये स्वस्ति संबाधेष्वभयं नो अस्तु ।। शुभग्ं शुभम् ।।
शान्ता पृथिवी शिव मंतरिक्षं द्यौर्नो देव्य भयंनो अस्तु । शिवादिशः प्रदिश उद्दिशोन आपो विश्वतः परि पांतु ।। सर्वत श्शास्ति श्शान्ति श्शान्तिः हरिः ओं तत्सत्, इति पुण्याहमाचनं समाप्तम् ।

न व ग्र ह म खः

आचम्य ......... दर्भेष्वासीनो धर्भान् धारयमाणः पवित्रपाणिः पत्न्यासह प्राणानायम्य संकल्पं करोति । परिषवनुज्ञें गृहीत्वा । कृच्छ्र प्रायश्चित्तंच कृत्वा । प्रारीप्सित कर्मणः शान्ति समये । येये ग्रहाः अरिष्ट ......... प्रदादृत्व सिद्ध्यर्थं अपमृत्यु परिहार द्वारा आयुष्याभु वृद्ध्यर्थं आपमृत्यु परिहार द्वारा आयुष्याभि वृद्ध्यर्थं, आदित्यादि नवग्रह देवता उद्द्यिश्य आदित्यादि नवग्रह देवता प्रीत्यर्थ्यं, नवग्रह मखाख्यं करिष्येः तदंग स्धंडिलोल्लेखनादि करिष्येः परिस्तरणांत कृत्वा, ईशान्य दिग्भागे ग्रहाराधनं कुर्यात् । मध्ये वर्तुलमंडल मादित्याय । ईशान्यां बाणाकारं बुधाय, उत्तरे दिर्घ चतुरश्रं बृहस्पतये, प्राक्वंचकोणं शुक्राय, पश्चिमे धनुरागारं शनैश्चराय, नैर्रुत्यां शूर्पाकारं रैहवे, वायव्यां ध्वजाकारं केतवे ।
अर्कसमिधामादित्याय, पालाशं सोमाय, खादिरी मंगारकाय, अपामार्गं बुधाय, अश्वत्धं बृहस्पतये, औदुम्बरं शुक्राय, शमीं शनैश्चराय, राहवे दूर्वाः केतवे कुशाः,

सूर्यस्य - रवि ग्रहमु
आकृष्णे नेत्यस्य मंत्रस्य, हिरण्य स्तूपऋषिः, सविता देवता त्रिष्टुप् छंदः, सूर्यग्रह देवता मुद्धिश्य ......... प्रीत्यर्थं, सूर्य ग्रह प्रसाद सिद्ध्यर्धे अधिदेवता प्रत्यधि देवता सहित सूर्यग्रहाराधने विनियोगः ।
करस्यासः : --- हृदयादिस्यासः ; ----
अकृष्णेन अंगष्ठाभ्यं नमः हृदयाय सनमः
रजसा तर्जनीभ्यां नमः शिरसे स्वाहा
निवेशयन् मध्यमाभ्यां नमः शिखायै वौषट्
अमृतं मर्तंच अमानिकाभ्यां नमः कवचाय हुं
हिरण्ययेन सवितारथेन कनिष्ठिकाभ्यां नमः नेत्रत्रयायवौषट्
आदेवोयाति भूवमानि पश्यन् करतल करपृष्ठाभ्यां नमः अस्त्राय फट्
एवं करन्यासः हृदयादिन्यासः, भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्बंधऋ ।

ध्यानम् : ----
वेदी मध्ये ललित कमले कर्णिकायां रथस्थ स्सप्ताश्वोर्कोsरुण रुचिवपुः सप्तरज्जुर्व्विबाहुः । गोत्रे रम्ये बहुविधगुणे काश्यपाख्ये प्रमातः कालिगाख्ये विषयजनितः प्राङ्मुखः पद्महस्तः । पद्मासनः पद्मकरोद्विबाहुः पद्मद्युतिः सप्ततुरंगवाहः । दिवाकरो लोक गुपुः किरीटी मयि प्रसादं विदधातु देवः ।।

मंत्र : -----
आकृष्णेन रजसा वर्तमानो निवेशय न्नमृतं मर्तंच ।
हिरण्ययेन सविता रथेना देवोयाति भुवनानि पश्यन् ।।
ओं भूर्भुवस्सुवः । सूर्य ग्रहेहा गच्छ । सूर्य ग्रहं रक्त वर्णं, रक्त माल्यांबरधरं, रक्त छत्र ध्वज
रथ पताकादि शोभितं, दिव्यरथसमारूदं, मेरुं प्रदक्षिणी कुर्वाणं, प्राङ्मुखं, पद्मासवस्थं, द्विभु़जं, सप्ताश्वं, सप्तरज्जुं, कळिंग देशाधिपतिं, काश्यपसगोत्रं, प्रभव संवत्सर माघ शुद्ध सप्तम्यां विशाखानक्षत्रे जातं, सिंहराश्यधिपतिं, भानुवासर प्रयुक्तं, किरीटिनं, साखासीनं, पत्नीपुत्र परिवार समेतं, ग्रहमंडले गोधूम धान्यस्योपरि सूर्यग्रह मावाहायामि स्थापयामि पूजयामि ।।

अधिदेवत :---
अग्निं दूतं वृणीमहे होतारं विश्ववेदसम् । अस्ययज्ञेस्य सुक्रतुम् ।। सूर्य ग्रहाधि देवता मग्नं सांगं सायुधं सवाहनं शक्ति पत्नी पुत्र परिवारसमेतं सूर्य ग्रहस्य दक्षिणतः अग्निमाहयामि ।।

प्रत्यधिवत :----
कद्रुद्राय प्रचेतसे मीढुष्टमाय तव्यसे वोचेम शंतमग्ं हृदे ।। सूर्यग्रह प्रत्यधिदेवतां, रुद्रं सांगं सायुधं सवाहनं शक्ति पत्नी पुत्र परिवारसमेतं सूर्यग्रहस्य उत्तरतः रुद्र मावायामि स्थापयामि पूजयामि ।।

चंद्रस्य -- चंद्र ग्रहमु
आप्याय स्वेत्यस्य मंत्रस्य । गौतमऋषिः । सोमोदेवता । गायत्रीच्छंदः । अधिदेवता सहित चंद्रग्रह प्रसाद सिद्ध्यर्थे चंद्र ग्रहाराधने विनियोगः ।
करन्यालः :--- हृदयादिन्यासः :---
ओं आप्यायस्व अंगुष्ठाभ्यां नमः हृदयाय नमः
समेतुते तर्जनीभ्यां नमः शिरसे स्वाहा
विश्वतः मध्यमाभ्यां नमः शिखायै वौषट्
सोमवृष्णियम् अनामुकाभ्यां नमः कवचाय हुं
भवावाजस्य कनिष्ठिकाभ्यां नमः नेत्रत्रयायवौषट्
संगथे करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः अस्त्राय षट्
एवं करन्यासः, हृदयादिन्यासः, भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्बंधः ।
ध्यानम् :---
श्लो।। अग्नेय भागे प्ररधो दशाश्वश्चात्रेयजो यामुन देश जश्च । प्रत्यङ्मुखस्थः चतुरश्र पीठे गदाधरांगो हिमवत्स्वभावः ।। श्वेतांबरः श्वेतवपुः किरीटी श्वेतद्युति र्दंडधरो द्विबाहुः । चंद्रो2मृतात्म वपदः किरीटी श्रेयांसि मह्यं विदधातु देवः ।।

मंत्रः :---
आप्यायस्व समेतुते विश्वतः सोम वृष्टियम् । भवा वाजन्य संगधे ।। ओं भूर्भुवस्सुवः । चंद्रग्रहेहागच्छ । चंद्र ग्रहं, श्वेत वर्णं, श्वेत गंधं, श्वेत पुष्पं, श्वेत माल्यांबरधरं, श्वेतच्छत्र ध्वज रथ पताकादि शोभितं, दिव्यरथ समारूढं, मोरुं प्रदक्षीणी कुर्याणं, दशाश्वरथ वाहानं, प्रत्यङ्मखं, द्विभूजं, दंडधरं, यामुन देशाधिपतिं, आत्रेयस गोत्रं, नंदन संवत्सर कार्तिक शुद्ध चतुर्दश्यां कृत्तिका नक्षत्रे जातं, कर्कटक राश्यधिपतिं, इंदुमासर प्रयुक्तं किरीटिनं, सुखासीनं, पत्नी पुत्र परिवार समेतं ग्रहमंडले प्रविष्ट मस्मिन्नधिकरणे सूर्यग्रह स्याग्नेय दिग्भागे समचतुरश्रमंडले तंडुलाधान्यस्योपरि
भगवंतं चंद्रग्रह मावाहयामि स्थापयामु पूजयामि ।

अधिदेवता :-----
अप्सुमे सोमो अब्र वी दंत विश्वावि भेषजा ।
अग्निंच विश्व शंभुव मापश्च विश्व भेषजीः ।।
चंद्र ग्रहाधिदेवताः अपस्सांगाः सायुधाः सवाहनाः शक्ति पति पुत्र परिवार समेताः चंद्रग्रहस्य
दक्षिणतः अपः आवाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।।

प्रत्यधिदेवता :---
गौरी मिमाय सलिलानि तक्षत्येकपदी द्विपदी साचतुष्पदी ।
अष्टापदी नमपदी बभूवुषी सहास्राक्षरा परमेव्योमन् ।।
चंद्रग्रह प्रत्यधिदेवतां गौरीं सांगां सायधां सवाहनां शक्ति पुत्र पति परिवार समेतां चंद्रग्रह स्योत्तरतः गौरी मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।।

अंगारकस्य - कुजग्रहमु
अग्निर्यूर्धे त्यस्य मंत्रस्य । विरूप ऋषिः । अंगारक ग्रहदेवता । गायत्रीच्छंदः । अधिदेवता प्रत्यधिदेवता सहित अंगारक ग्रह प्रसाद सिद्ध्यर्थं अंगारक ग्रहाराधने विनियोगः ।।
करन्यानः :---- हृदयादिन्यासः :----
अग्निर्मूर्था अंगुष्ठाभ्यां नमः हृदयाय नमः
दिवः ककुत् तर्जनीभ्यां नमः शिखायै वौषट्
अयं अनामिकाभ्यां नमः कवचाय हुं
अपाग्ं रेताग्ंसि कनिष्ठिकाभ्यां नमः नेत्रत्रयायवौषट्
जिन्वति करतल करपृष्ठाभ्यां नमः अस्त्राय षट्
एवं करन्यासः, हृदयादिन्यासः, भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्बंधः ।

ध्यानम् :----
श्लो।। याम्येगदा शक्ति धरस्त्रि शूली वरप्रदो याम्यमुखोऽतिरक्तिः ।
कुब स्त्ववंती विषय स्त्रकोण स्तस्मिन् भरद्वाज कुले प्रसूतः ।।
रक्तांजरो रक्तवपुः किरीटी चतुर्भुजो मेषगमो गदानृती ।
धरासुत श्मक्तिधरस्त्रशूली सदा मम स्याद्वरदः प्रशान्तः ।।

मंत्रः :----
ओं अग्निरूर्धा दिवः ककुत्पतिः पृथिव्या अयम् ।
अपाग्ं रेताग्ंसि जिन्वति ।।
ओं भूर्भुवस्सुवः । अंगारक ग्रहेहागच्छ ।
अंगारक ग्रहेहागच्छ । अंगारक घ ग्रहं, रक्त वर्णं, रक्त पुष्पं, रक्त माल्यांबरधरं, रक्तछत्र ध्वज रथ पताकादि शोभितं, दिव्यरथ समारूढं, मेरुं प्रदक्षिण कुर्याणं, मेष वाहनं, दक्षिणाभि मुखं,
चतुर्भुजं, गदा शूल शक्तिधरं, अवंती देशाधिपतिं, भारद्वाजस गोत्रं, अक्षय संवत्सर भाद्रपद शुक्ल द्वितीयायां पूर्व फल्गुनी नक्षत्र जातं, मेष वृश्चिक राश्यधिपतिं, भौमनासर प्रयुक्तं, किरीटिनं, किरीटिनं, सुखासीनं, पत्नी पत्र परिवार समेतं, ग्रहमंडले प्रविष्टमस्मिन्नधिकरणे सूर्य ग्रहस्य दक्षिण दिग्भागे त्रिकोणाकार मंडले आढक धान्यस्योपरि अंगारक ग्रहमावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।।

अधिदेवत :----
ओं स्योना पृथिवि भवा नृक्षरा निवेशनी ।
यच्छानः शर्म सप्रथाः ।।
अंकारक ग्रहाधिदेवतां पृथिवीं, सांगां सायुधां सवाहनां पति शक्ति पुत्र परिवार समेतां अंगारक ग्रहस्य दक्षिणः पृथिवी मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।।

प्रत्यधिदेवता :---
ओं क्षेत्रस्य पतिनावयुग्ं हितेनेव जयामसि ।
गामश्वं पोषयित्वा सवो मृडाती दृशे ।।
अंगारक प्रत्यधिदेवतां क्षेत्रपालकं सांगं सायधं सवाहनं शक्त पत्नी पुत्र समेतां अंगारक ग्रहस्योत्तरतः क्षेत्रपालक मावाहयामु स्थापयामु पूजयामि ।।

बुधस्य - बुध ग्रहमु
उद्बुध्यस्वेत्यस्य मंत्रस्य । मधुश्चंदऋषिः (केचित् सौम्य इति पठन्ति) बुधग्रहो देवता । त्रिष्टुप् छंदः । यजमानस्याधि देवता प्रत्यधि देवता सहित बुधग्रह सिद्ध्यर्थे बुधग्रहाराधने विनियोगः ।।

मंत्रः :---
कपन्यासः :--- हृदयादिन्यासः :----
उद्बुध्य स्वाग्ने अंगुष्ठाभ्यां नमः हृदयाय नमः
प्रति जागृह्येनं तर्जनीभ्यां नमः शिरसे स्याहा
इष्टापू र्तेसग्ं सृजेथाम् मध्यमाभ्यां नमः शिखायै वौषट्
अयंच अनामिकाभ्यां नमः शकवचाय हुं
पुनः कृण्वग्त्‌स्गापितरं युवानं कनिष्ठकाभ्यां नमः नेत्रत्रयायवौषट्‌
अन्याताग्मसी त्वयितंतुमेतं करतलकरपृष्ठाभ्यांनमः अस्त्राय फट्
एवं करन्यासः, हृदयादिन्यानः, भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्बंधः ।

ध्यानं :---
श्लो।। उदङ्मुखो मागधजो हरिस्थ श्चात्रेय गोत्र शर मंडलस्थः ।
सखड्ग चर्मोरु गदाधरोङ्ञस्त्वाशानभागे वरद स्सुपीतः ।।
पीतांबरः पीतवपुः किरीटी चतुर्भुजो दंडधरश्च सौम्यः ।
चर्मासि धृक्सोमसुत स्सुमोरु स्सिंहाधिरूढो वरदो बुधश्च ।।
ओं उद्बुध्य स्वाग्ने प्रतिजागृह्येन मिष्टापू र्ते सग्ं सृजेथा मयंच । पुनः कृण्वग्ग्‌स्वा पितरं युवान म न्वाताग्ंसीत्तयि तंतु मेतम् ।।
ओं भूर्भुवस्सुवः । बुधग्रहेहागच्छ ।।
बुधग्रहं पीतवर्णं, पीत गंधं, पीत पुष्पं, पीत माल्यां बरधरं, पीतच्छत्रध्वज रथ पतादिकादि शोभितं, दिव्य रथ समारूढं, मेरुं प्रदक्षिणी कूर्वाणं, सिंह वाहनं उदङ्नुखं, मगध देशाधि पतिं, चतुर्भुजं, खड्ग चर्मांहरधरं, आत्रेयस गोत्रं, सौम्यसंवत्सर वैशाख शुक्ल एकादश्यां उत्तर फल्गणी नक्षत्रजातं, कन्यामिधुन राश्यधिपतिं, सौम्यवासर प्रयुक्तं, किरीटिनं, सुखसीनं, पत्वी पुत्र परिवार समेतं ग्रहमंडले
प्रविष्ट मस्मिनथिकरणे सूर्यग्रहस्येशास्य दिग्भगे बाणाकार मंडले मुद्गधान्यस्योपरि बुधग्रह मावाहयामि स्धापयामि पूजयामि ।

अधिदेवत :---
ओं इदं विष्णुर्विचक्रमे त्रेधा निदधे पदम् ।
समुढ मस्यपाग्ं सुरे ।।
बुधग्रहाधिदेवतां विष्णुं सांगं सायुधं सवाहनं शक्ति पत्नि पुत्र परिवार समेतं विष्णु मावाहयामि स्धापयामि पूजयामि ।

प्रत्यधिदेवत :----
ओं सहस्र शीर्षा पुरुषः । सहस्राक्षः सहस्रपात् ।
सभूमिं विश्वतो वृत्वा । अत्यतिष्ठ द्दशांगुलम् ।।
बुधग्रह प्रत्यधिदेवतां नारायणं सांगां सायुधं सवाहनं, शक्ति पत्नी पुत्र परिवार समेत बुधग्रह स्यदक्षिणत बुधग्रहस्य विष्णुमावाहयामि स्थापयामि पूजायामि ।।

प्रत्यधिदेवता : ---
ओं सहस्र शीर्षा पुरुषः । सहस्राक्षः सहस्रपात् ।
सभूमिं विश्वतो वृत्वा । अत्यतिष्ठ द्धशांगुलम् ।।
बुधग्रह पत्यधिदवतां नारायणं सागं सायुधं सवाहनं, शक्ति पत्नी पुत्र परिवार समेतं बुधग्रहस्य उत्तरचः नारायण मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।

बृहस्पतेः - गुरु ग्रहमु
बृहस्पते अति यदर्य इत्यस्य मंत्रस्य । गृत्स्न मदऋषि । बृहस्पति ग्रहोदेवता । जगतीच्छंदः । अधिदेवता प्रत्यधिदेवता सहित बृहस्पति ग्रहोदेवता । जगतीच्चंदः । अधिदेवता प्रत्यधिदेवता सहित बृहस्पति ग्रह प्रसाद सिद्ध्यर्थे बृहस्पति ग्रहाराधने विनियोगः ।।
कपन्यासः :--- हृदयादिन्यासः :---
ब्भहस्पते अतियदर्यो अर्हात् अंगुष्ठाभ्यां नमः हृदयाय नमः
द्युम द्विभादि तर्जनीभ्यां नमः शिरसे स्वाहा
क्रतुमज्जनेषु मध्यमाभ्यां नमः शिखायै वौषट्
यद्दीदयच्छवसा अनाविकाभ्यां नमः कवचाय हुं
ऋचप्रजात तदस्मासु कनिष्ठिकाभ्यां नमः नेत्रत्रयायवौषट्
द्रविणं धेहि चित्रं करतलकरपृष्ठाभ्यां
नमः अस्त्राय फट्
एवं करन्यासः, हृदयादिन्यासः, भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्भंधः ।

ध्यानम् :----
श्लो ।। सौम्ये सुदीर्घे चतुरश्र पीठेरथेऽङ्गिराः पूर्वमुख स्वभावः ।
दंडाक्षमाला जलपात्रधारी सिंध्वाख्यदेशे वरद स्सुरेशः ।।
कनकांबरः कनकवपुः किरीटी चतुर्भुजो देवगुरुः प्रशांतः ।
तधापि दंढंच कमंडुलुंच तथाक्षसूत्रो वरदोऽस्तु मह्यम् ।।
ओं बृहस्पते अतियदर्यो अर्हद्युमद्विभाति क्रमतु मज्जनेषु ।
यद्दीदय च्छवसर्त प्रजात तदस्मासु द्रविणं धेहि चित्रम् ।।
ओं भूर्भुवस्सुवः । बृहस्पति ग्रहेहैगच्छ । बृहस्पति ग्रहं, कनकवर्णं । कनक पुष्पं, कनक च्चत्र ध्वजरथ पताकादि शोभितं, दिव्य रथ समारूढं, मेरुं प्रदक्षिणीं कुर्याणं, पूर्याभि मुखं, पद्मासनस्थं । चतुर्भुजं, दंडाक्षमालाधारिणं, सिंधुद्वीप देशाधिपतिं, आंगीरस गोत्रं, सौम्य संवत्सर द्वादश्यां, धनिष्ठा नक्षत्र जातं, धनुर्मीन राश्यधिपतिं, गुरुवासर प्रयक्तं, किरीटिनं, सुखानीनं, पत्नी पुत्र परिवार समेतं ग्रहमंडले प्रविष्ठ मस्मिन्वधिकरणे सूर्यग्रहस्योत्तर दिग्भागे दीर्घ चतुरश्र मंडले चणक धान्यस्योपरि बृहस्पतिग्रह मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।

अधिदेवत :-----
ओं ब्रह्मङ्ञौनं प्रथमं पुरास्ता द्विषी मरः सुरुचोवेस आवः ।
स ऋध्विया उपमा अस्य विष्ठा न्सतश्चयोनि मसतश्चविनः ।।
बृहस्पति ग्रहैधिदेवतां ब्रह्मोणं सांगं सायुधं, सवाहनं शक्ति पत्नी पुत्र परिवार समेतं बृहस्पति ग्रहस्य दक्षिणतः ब्रह्माण मामहायामि स्थापयामि पूजयामि ।

प्रत्यधिदेवत :---
ओं इंद्रंवो विश्वत स्परि हवामहे जनेभ्यः ।
अस्माक मस्तु केवलः ।।
बृहस्पतिग्रह प्रत्यधिदेवतां इंद्रं सांगं सायुधं सवाहनं शक्ति पत्नी पुत्र परिवार समेतं बृहस्पति ग्रहस्य उत्तरतः इंप्रमावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।।

शुक्रस्य - शुक्र ग्रहमु
शुक्रंते अन्य दित्यस्य मंत्रस्य । भरद्वाज ऋषि । शुक्र ग्रहो देवता । त्रिष्टुप् चंदः । यजमान स्याधिदेवता । प्रत्यधि देवता सहित शुक्रग्रह प्रसाद सिद्ध्यर्थे शुक्र ग्रहाराधने विनियोगः ।।
कपन्यासः :--- हृदयादिन्यासः :----
शुक्रंते अन्यत् अंगुष्ठाभ्यां नमः हृदयाय नमः
यजतंते अन्यत् तर्जनीभ्यां नमः शिरले स्वाहा
विषुरूपे अहनी मध्यमाभ्यां नमः शिखायै वौषट्
द्यौरिवासि अनामिकाभ्यां नमः कवचाय हुं
विश्वाहिमाया अवसि स्वधावः कनिष्ठिकाभ्यां नमः नेत्रत्रयायवैषट्
भद्रातेपूषन्निहरातिरस्तु करतल करपृष्ठाभ्यां नमः अस्त्राय फट्

ध्यानम् :----
श्लो।। प्राच्यां भृगोर्भोजकटि प्रदेश स्सभार्गवः पूर्वमुख स्वभावः ।
सपंच कोणेश रथाधिरूढो दंडाक्षमाला वरंदोऽबु पात्रः ।।
श्वेतांबरः श्वेतवपुः किरीटी चतुर्भुजो दैत्यगुरुः प्रशांतः ।
तदांसि दंडंच कमंडुलुंच तथाक्षसूत्रो वरदोऽस्तु मह्यम् ।।

मंत्रः :----
ओं शुक्रंते अन्यद्यजतं ते अन्य द्विषु रूपे अहनी दौर्यवासि ।
विश्वाहि माया अवसि स्वधावो भद्राते पूषन्निह रातिरस्तु ।।
ओं भूर्भुवस्सुवः । शुक्रग्रहेहैगच्छ ।।
शुक्रग्रहं श्वेत वर्णं, श्वेत गंधं, श्वेत पुष्पं, श्वेत माल्यांबरधरं, श्वेत च्छत्र ध्वज रथ पताकादिशोभितं । दिव्य रथ समारूढं, मेरुं प्रदक्षिणी कूर्याणं, पूर्वभिमुखं, पद्मासनस्थं, चतुर्भुजं, धंडाक्षमाला ़जटावल्कल धारिणं, कांभोज देशाधिपतिं, भार्गवल गोत्रं मन्नंध संवत्सर दसम्यां पुष्यमी नक्षत्र जातं, तुलावृषभ राश्यधिपतिं, भृगुवासर प्रयुक्तं, पत्नी पुत्र परिवार समेतं ग्रहमंडले प्रविष्टं अस्मिन्नधिकरणे सूर्यग्रहस्य प्राग्भागे पंच कोणाकारमंडले राजमाष धान्यस्योपरि शुक्रग्रह मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।

अधिदेवत :----
ओं इंद्राणीमानु नारिषु सुपत्नी महामश्रवम् ।
नह्यस्या अपरंच नजरसा मरते पतिः ।।
शुक्रग्रहादि देवतां इंद्रणीं सांगां सायुधां सवाहनां पति शक्ति पुत्र परिवार समेतं शुक्र ग्रहस्य दक्षिणतः इंद्राणी मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।।

प्रत्यधिदेवता :----
ओं इंद्र मरुत्व इह पाहि सोमं यथा शार्याते अपिबस्सु तन्य ।
तवप्रणीती तवशूर शर्म न्नाविनासंति कवय स्सुयज्ञः ।।
शुक्रग्रह प्रत्यधिदेवतां इंद्र मरुत्वंतं सांगं सायधं सवाहनं शक्ति पत्नी पुत्र परिवार समेतं शुक्र ग्रहस्य उत्तरतः इंद्र मरुत्यंत मावायामि स्थापयामि पूजयामि ।

शनैश्चरस्य - शनि ग्रहमु
शमग्नि रग्निबिरित्यस्य मंत्रस्य । इ?Rळिं मि?Rळिं ऋषिः । शनैश्चर ग्रहोदेवता । उष्णिके छंदः ।
अधिदेवता प्रत्यधि देवता सहित श्चनैश्चर ग्रह व्रसाद सिद्ध्यर्थे शनैश्चर ग्रहैराधने विनियोगः ।
कपन्यासः :--- हृदयादिन्यासः :----
शमग्निः अंगुष्ठाभ्यां नमः हृदयाय नमः
अग्निभिस्स्करत् तर्जनीभ्यां नमः शिरसे स्वाहा
शंस स्तवतु सूर्यः मध्यमाभ्यां नमः शिखायै वौषट्
शंवातः अनामिकाभ्यां नमः नेत्रत्रयायवौषट्
अपश्श्रिथः करतल करपृष्ठाभ्यां अस्त्राय फट्

एवं करन्यासः, हृदयादिन्यासः, भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्बंधः ।

ध्यानं :---
श्लो।। चापासनो गृध्ररथ स्सुनीलऋ प्रत्यङ्मुखः काश्यपजः प्रदीच्यां ।
सशूल चापेषु वरप्रदश्च सौराष्ट्रदेशे प्रभवश्च सौरी ।।
नीलद्युति र्निलवपुः किरीटी गृध्रस्थितः चापधरो धनुष्मान् ।
चतुर्भुज स्सूर्य सुतः प्रशांतः सचास्तु मह्यं वरमंदगामी ।।
मंत्रः :----
ओं शमग्नि रग्निभिस्स्करच्चं नस्तपतु सूर्यः ।
शं वातो वात्वरपा अप स्रिधः ।।
ओं भुर्भुवस्सुवं । शनैश्चर ग्रहेहाच्छ ।।
शनै श्चर ग्रहं, नीलवर्णं, नीलपुष्पं, नील माल्यांबर धरं, नील च्छत्र ध्वजरथ पताकादि शोभितं, दिव्यरथ समारूढं, मेरुं प्रदक्षिणं, चापासनस्थं, प्रत्यङ्मुखं, गृध्र रथं । चतुर्भुजं, शूलायुध धरं, सौराष्ट्र देशाधिपतिं, काश्यपस गोत्रं, विकारि संवत्सर नवम्यां रोहिणी नक्षत्रजातं, मकर कुंभ राश्यधि पतिं, मंदवासर प्रयुक्तं, किरीटिनं, सुखासीनं, पत्नि पुत्र परिवार समेतं, ग्रहमंडले प्रविष्ट मस्मिन्नधिकरणे सूर्यग्रहस्य पश्चिम दिग्भागे धनुराकार मंडले तिल धान्यस्योपरि, शनै श्चर ग्रह मावाहयामि, स्थापयामि पूजयामि ।।
अधिदेवत :---
ओं यमाय सोमग्ं सुनुत यमाय ङुहुताहविः ।
यमगांहयज्ञो गच्छत्यग्नि दूतो अरंकृतः ।।
शनैश्चर ग्रहादिदेवतां यमं सांगं सायुधं सवाहनं शक्ति पत्नी पुत्र परिवार समेतं यम मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।

प्रत्यधिदेवत :-----
ओं प्रजापते नत्वदेतान्यन्यो विश्वजातानि परिता बभूव ।
यत्कामासै जुहुमस्तन्नो आस्तुवग्ग्ंस्याम पतयो रयीणाम् ।।
शनै श्चर गहाधिदेवतां प्रजापतिं सांगं वायुधं सवाहनं शक्ति पत्नी पुत्र समेतं शनैश्चर ग्रहन्य उत्तरतः प्रजापति मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।।

राहोः - राहु ग्रहमु
कयान श्चित्रेत्यन्य मंत्रस्य । वामदेव ऋषिः । राहुग्रहो देवता । गायत्री च्छंदः । अधिदेवता प्रत्यधिदेवता सहित राहुग्रह प्रसाद सिद्ध्यर्थे राहुग्रहधने विनियोगः ।।
कपन्यासः :--- हृदयादिन्यासः :----
कयानः अंगुष्ठाभ्यां नमः हृदयाय नमः
चित्र आभूवत् तर्जनीभ्यां नमः शिरसे स्वाहा
ऊती मध्यमाभ्यां नमः शिखायै वौषट्
सखा अनाविकाभ्यां नमः कवचाय हुं
कयाशचिष्ठया कनिष्ठिकाभ्यां नमः नेत्रत्रयायवौषटा
वृता करतल करपृष्ठां नमः अस्त्राय फट्
एवं करन्यासः, हृदयादिन्यासः भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्भंधः ।

ध्यानम् :---
श्लो।। पैठीनपो बर्बर देशजात श्शूर्पासन स्सिंह गत स्सदायः ।
याम्यासनो नैरृती दक्कराशो वरप्रद श्शूल स चर्म खड्गः ।।
नीलांबरो नीलवपुः किरीटी कराळ कराळ वक्त्रः करवाल शूली ।
चतुर्भुज श्छर्मधरश्च राहु स्सिंहाधिराढो वरदोऽस्तुमह्यम् ।।
मंत्रः :----
ओं कयान श्चित्र आभुव दूती सदावृध स्सखा ।
कया शचिष्ठया वृता ।। ओं भूर्भुवस्सुवः ।
राहु ग्रहेहागच्छ ।।
रहू ग्रहं, नील वर्णं, नील गंधं, नील माल्यांबरधरं, नील च्छत्र ध्वज रथ पताकादि शोभितं, दिव्य रथ समारूढं, मेरुमप्रदक्षिणी कुर्माणं, सिंहासनं, नैरृति मुखं, शूर्पासनस्थं, चतुर्भुजं, कराळ वक्त्रं, खड्ग चर्म वरकरं, पैठीनस गोत्रं, बर्बर देशाधिपतिं, किरीटिनं, सुखासीनं, पत्नी पुत्र परिवार समेतं, ग्रहमंडले प्रविष्ट मस्मिन्नधिकरणे सूर्यग्रहस्य नैरृति दिग्भागे शूर्पाकार मंडले माषधान्यस्योपरि राहुग्रह मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।

अधिदेवत :-----
ओं आयं गौः पृश्ङ्निरक्रमी दस सन्मातरं पुनः ।
पितरं च प्रयन् त्सुवः ।।
राहु ग्रहाधिदेवतां गां सांगां सायुधां सवाहनां पति शक्ति पुत्र परिवार समेतां राहृग्रहस्य दक्षिणतः गा मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
प्रत्यधितदेवता :----
ओं नमो अस्तु सर्पेभ्वो येके च पृथिवी मनु ।
ये अंतरिक्षी ये दिवितेभ्य स्सर्पेभ्यो नमः ।।
राहुग्रह प्रत्यधिदेवतां सर्पं सांगां सायुधं सवाहनं शक्ति पत्नी पुत्र परिवार समेतं राहुग्रहस्योत्तरतः । मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।

केतोः - केतु ग्रहमु
केतु कृण्वन्नित्यस्य मंत्रस्य । मधुश्चंद ऋषिः । केतु गणो देवता । गायत्री छंदः । अधिदेवता प्रत्यधि देवता सहित केतुगम प्रसाद सिद्ध्यर्थे केतुगणाराधने विनियोगः ।।
कपन्यासः :--- हृदयादिन्यासः :----
केतुं कृण्वन् अंगुष्ठाभ्यां नमः हृदयाय नमः
अकेतवे तर्जनीभ्यां नमः शिरसे स्वाहा
पेशोमर्याः मध्यमाभ्यां नमः शिखायै वौषट्
अपेशने अनाविकाभ्यां नमः कवचाय हुं
समुषद्भिः कनिष्ठिकाभ्यां नमः नेत्रत्रयायवौषटा
अजायथाः करतल करपृष्ठां नमः अस्त्राय फट्
एवं करन्यासः हृदयादिन्यासः, भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्बंधः ।

ध्यानम् :----
श्लो।। ध्वजासनो जैवमि नि गोत्रजोऽंतर्वेदेषु देशेषु विचित्र वर्णः ।
याम्यासनो वायुदिशि प्रखड्ग चर्मासिभिश्चाष्ट सुतश्च केतुः ।।
धूम्रो द्विबाहु र्वरदो गदा भृद्गृसनस्थो विकृताननश्स ।
किरीट केयूर विभूषितांग स्सदास्तुमे केतु गणः प्रशांतः ।।

मंत्रः :----
ओं केतुं कृण्वन्न केतवे पेशो मर्या अपेशने ।
समु षद्भि रजायथाः ।।
ओं भूर्भुवस्सुवः । केतु ग्रहेहागच्छ ।।
केतु गणं, चित्र वर्णं, चित्र गंधं, चित्र पुष्पं, चित्र माल्यांबरधरं, चित्र छत्र ध्वज रथ पताकादि शोभितं, दिव्य रथ समारूढं, मेरु मप्रदक्षिणी कुर्वाणं, ध्वजासनस्धं, दक्षिणाभिमुखं, चतुर्भुजं, अंतर्वेदि देशादिपतिं, सिंहासनासीनं, ग्रहमंडले प्रविष्ट मस्मिन्नधिकरणे सूर्यग्रहस्य वायव्य दिग्भागे ध्वजाकारमंडले कुळुत्थ धाव्यस्योपरि केतुगण मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
अधिदेवत :----
ओं सचित्र चित्रं चितयं तमस्मैचित्र क्षत्र चित्रतमं वयोधाम् ।
चंद्रं रयिं पुरुवीरं बृहंतं चंद्र चंद्राभिर्गृणते युदुनस्व ।।
ऋ ।4-5-8 ।
केतु गणाधिदेवतां चित्रगुप्तं सांगं सायुधं सवाहनं शक्ति पत्नि पुत्र परिवार समेतं केतुगणस्य दक्षिणतः चित्रगुप्त मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।

प्रत्यधिदेवत :-----
ओं ब्रह्मादेवानां पदवीः कवीना मृषिर्विप्राणां महिषो मृगाणाम् ।
श्येनो गृध्राणाग्ं स्वधितिर्वनानाग्ं सोमः पवित्र मत्येतिरोभन् ।।
केतुगण प्रत्यधिदेवतां ब्रह्माणं सांगं सायुधं नवाहनं शक्ति पत्नी पुत्र परिवार समेतं केतुगणस्योत्तरतः ब्रह्माण मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। जातवेदसे सुनवाम सोममरातियतो निदहातिवेदः ।
सनः परुषदति दुर्गणि विश्वाना वेवसिंधुं दुरुतात्यग्निः ।।
दुर्ग मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। ओं गणानां द्व गणपतिग्ं हवामहे कविं कवीना वुपम श्र्शस्तमम् ।
ज्येष्ठराजं ब्रह्मणां ब्रग्मणस्पत आन शृणव न्नू तिभिस्सीद सादनम् ।।
श्लो।। क्षेत्रस्यपतिना वयग्ंहितेनेवजयामसि ।
गामश्वं पोषयित्वासनो मृडातिदृशे ।।
क्षेत्रपालक मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। स्वस्तिदा विशस्पति र्वत्रहाविमृधेोवशी ।
वृषेंद्रः पुरएतुनस्स्वस्तिदा अभयंकरः ।।
अभयंकर मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। इंद्रंवो विश्वतस्परिहवा महेजनेभ्यः । अस्माकमस्तु केवलः ।।
इंद्रं लोकपाल मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। अग्निं दूतं वृणीमहे होतारं विश्ववेदसं ।
अस्ययज्ञस्य सुक्रतुं ।।
अग्निं लोकपाल मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। यमायसोमग्ं सुनुतयमाजुहुताहविः ।
यमग्ं हयज्ञोगच्छत्यग्निदूतो अरंकृतः ।।
यमं लोकपालक मावहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। मूषुणः परावरानिर्‌र्‌तिर्‌ दृहणावधीत् । पतीष्टतृष्णयासह ।।
निरर्‌तिं लोकपाल मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। इमं मोवरु ---चके ।।
वरुणं लोकपाल मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। तववायुवनस्पतॆ त्वष्टुर्जमात रद्भुत ।। अवांस्या वृणीमहे ।।
वायुं लोकपाल मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। सोमोधेनुगेसोमो अर्वंतमासुंग्ंसोमो वीरंकर्मण्यंददातु ।।
सादन्यं वितथ्यग्ं सखेयं । पितुश्रवणं योददाशदस्यै ।।
कुबेरं लोकपाल मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। तमीशानं जगत स्तस्थुषस्पतिंधियं जिन्वमवसेहूमहेवयं ।
पूषानोयथा वेधसामसद्वृधे रक्षिकापायुरदब्धस्वस्तये ।।
ईशानं लोकपाल मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। ऊर्ध्वऊषणऊतयेतिष्ठा देवोनपविता ।
ऊर्ध्वोवाजस्य सविताय दंजिभिर्वाघद्भिर्विह्वयामहे ।।
ऊर्ध्वपुरुष मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। स्योना पृथिवि भवानृक्षरानिकेशनी । यच्छानश्शर्म सप्रथाः ।।
पृथिवी मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। वास्तोष्पते प्रति जानी ह्यस्मान् त्स्ववेशो अनमीवोभवानं ।
यत्वे महे प्रति तन्नो जुषस्वशं चतुष्पदॆ ।।
वास्तुपुरुष मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। ब्रह्म देवानां पदवीः कवीना मृषिर्विप्राणां महिषो मृगाणां ।
श्येनो गृढ्रणां स्वदि तिर्व नानाग्ं सोमः पवित्र मत्येतिरेभन् ।।
ब्रह्माण मानाहयामि स्धापयामि पूजयामि ।
श्लो।। प्रणोदेवी सरस्वती नाजेभिर्वाजिनीवती । धीनामवित्र्यवतु ।।
सरस्वती मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। इदं विष्णु र्विचक्रमे त्रिधानिदधे पदं ।
समूढमस्य पाग्ं सुरे ।।
विष्णु मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। सक्तुमुवतितउनापुनन्तोयत्रधीरामवसावाचमक्रत ।
अत्रसखाय स्सख्यानि जानते भद्रैषां लक्ष्मीर्निहिताधिवाचि ।।
लक्ष्मि मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। कद्रुद्रा वप्रचेतसे मीढुष्टमा यतव्यने ।
वोचेम शंतमग्ं हृदे ।।
रुद्र मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। गौरी मिमाय सलिलालि तक्षत्येक पदी द्विपदी साचतुष्पदी ।
अष्टापदी नवपदी बभूवुषी सहस्राक्षरा परमेव्योमन् ।।
गौरी मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। क्राना शिशुम्रहीनाम् हिन्वन्नृतस्यदीधितिं ।
विश्वा परिप्रिया भुवदधद्विता । आदित्प्रत्नस्यरेत
सोज्योतिं पश्यंति वासरं । परोयदिध्यतेदिना ।।
एषो उषा अपूर्वाप्युच्छति प्रियाधिवः । स्सुषोवायश्वि बृहम् ।
अश्वनीदेवता मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। यत इंद्र भयाम हेततोनो अभयंकृधि ।
मघवंच्छग्धित वतन्न ऊतयेनि द्विषोविमृधोजहि ।।
अभयंकर मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।

इत्यौत्तरीय पाठः ।
श्लो।। सुपर्णोसि गरुत्मान् त्रिवृत्ते शिरोगायत्रं चक्षुस्तोम
आत्मासामतेत सूर्वा सुदेव्यं बृहद्रथंतरेपक्ष
यज्ञायज्ञियं पुच्छं छंदाग्‌स्यं गानिधिष्णियाश्सफा ।।
यजूगेंषिनाम । सुपर्णोसि गरुत्मान् दिवंगच्छ सुवःतत ।।
गरुड मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। धन्वनागा धन्वनाजिजयेम धन्वना तीव्रान्समदोजयेकु ।
धनुश्शत्रोरप कामं कृणोति धन्वति सर्वाः प्रदिशोजयेमि ।।
धन्वंतरि मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। मुंचावित्वाहविषा जीवनायक मज्ञातयक्ष्मा दुतराजयक्ष्मात् ।
ग्राहिर्जग्राहि यदुवैतदेनंतस्या इंद्राग्नी प्रवमुमु क्तमेनं ।।
इंद्राग्नी आवागहयामि स्थापयामि पूजयाम । ।
श्लो।। संसृष्टंधनमभयंसमाकृत मस्मंभ्यं धत्तावरुणश्शमन्युः ।
भियंदथाना हृदयेषु शत्रवः पराजितासो अपनिलयंतां ।।
शत्रफल मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
श्लो।। दूरमस्मच्छत्रवो यंतुभीताः । तदिं द्राग्नीकृतांत द्विशाखे ।
तन्नोदेवा आनुम दंतुयज्ञं । पश्चात्पुरस्तादभयंन्नो अस्तु ।।
नक्षत्राणामथिपत्नी विशाखे । श्रेष्ठाविंद्राग्नी भुवनस्यगोपौ ।
विशाखानक्षत्र मावाहयामि स्थापयामि पूजयामि ।
मंटपस्थाऽदित्यादि नवग्रह देवताभ्यो नमः ।
इंद्राद्यष्ट दिक्पालक देवताभ्यो नमः ।
दुर्गागणपतिक्षेत्रपालकाभयंकर वास्तुपुरुषादि देवताभ्यो नमः ।
ध्याना वाहनादि षोडशोरचार पूजा स्सवर्पयामि ।
श्लो।। नमस्सूर्याय सोमाय मंगळाय बुधायच ।
गुरु शुक्र शनिभ्यश्च राहवे केतवे नमः ।।
प्रार्थनां समर्पयामि ।
अनया पूजया मंटपस्थ देवता स्सुप्रीता स्सुप्रसन्ना वरदाभवंतु । इति नवग्रहाराधन समप्तः ।
अथमृत्युंजयं
श्लो।। अस्यश्री त्र्यंबकस्तोत्र महामंत्रस्य । मैत्रा वरुण पुत्रो वनिष्ठऋषिः । अनुष्टुप्छंदः । श्री मृतुंजय त्र्यंबकरुद्रो देवता । देवदेव्यौ प्रणवौ बीजशक्तिः । अत्र मूलं मंत्रेण करशुद्धिं कृत्वा । प्रणवं करतल योर्विन्यस्य । व्याहृत्यादि मंत्र पाद चतुष्टयं करयो रंगुष्टादि कनिष्ठांत मंगुळीषु विन्यस्य ततस्सर्वेणव्यापक न्यासंकृत्वा देहांगन्यास मारभेत् ।।
ओं भूर्भुवस्सुवः --------- अगुष्ठाभ्यां नमः
   त्रियंबकं यजामहे --------- तर्जनीभ्यांन्नमः
   सुगंधिं पुष्टिवर्धनं --------- मध्यमाभ्यान्नमः
   उर्यारुक मिवबंधनात् --------- अनामिकाभ्यांन्नमः
   मृत्योर्मुक्षीयमामृतात् --------- कनिषठिभ्यान्नमः
ओं भूर्भुवस्सुवः त्रियंबकं22
   मृत्योर्मुक्षीयमामृतात् -------- करतल कर पृष्ठाभ्मा नमः
   त्रियंबकं इति -------- शिरसे नमः
   सुगंधिमिति -------- ललाटे नमः
   पुष्टिवर्धनमिति -------- मुखे नमः
   उर्वारुक मिति -------- हृदये नमः
   इवेति -------- नौभौ नमः
   बंधनादिति कट्यां
   मृत्योरित्यूरुद्वये । मिक्षियेतिजानुद्वये ।
   मेतिजंघाद्वये । अमृतादितिपादद्वये ।
   एवं देहांगन्यासं कृत्वा षडंगन्यास मारभेत् ।।
ओं नमो भगवते त्रियंबकाय शूलपाणयेस्वाहा - हृदये
ओं नमो भगवते रुद्रायमितमू र्तयेमां जीवयशिर सेस्वाहा - शिपसि
ओं नमो भगवते नीलकंठाय चंद्रजटिने स्वाहा - शिखा
ओं नमो भगवते त्रिपूरांतकाय ह्रां ह्रीं - कवचा
ओं नमो भगवते त्रिलोचनाय ऋग्यजिस्सामाधर्वणमूर्तये - नेत्र
ओं नमो भगवते रुद्रायाग्नित्रयाय ज्वलज्ज्वलमां
रक्षरक्ष अघोरास्त्रय फट् भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्भंधः ।।

धान्यं :---
श्लो।। ततश्चंद्रमंडलोपरिबद्ध पद्मासनं चंद्रवर्णं स्रवदमृत पूर्ण चंद्रकळाधरं । योग मुद्राक्षमाला बद्धाधर हस्तद्वयं धुतामृतपूर्ण कनककलशो त्तर करद्वयं । सोम सूर्याग्नि त्रिलोचनं बद्धपिंग जटाजूटं नागयज्ञोववीतिनं । नागाभरण भूषितं व्याघ्र चर्मांबरधरं भक्तनुकंपिनं भस्मानुलेपनं श्रीरुद्रं ध्यात्वास्नेहपूर्णेनमनसा पूर्वोक्त मार्गेणाकृयित्वा शरणं प्रजेत् ।।
श्लो।। त्र्यंबक महादेव त्राहिमांशतणागतं । जन्ममृत्यु जरारोगैः पीडितं कर्मबंधनैः त्रावक स्त्वद्गतप्राण स्त्वच्छिष्योहं सदा मृड । इति विज्ञाप्यदेवेशं जपेन्मंत्रं त्रियंबकं ।।
इति प्रार्थनां कृत्वा लमित्यादि पंचपूजां कृत्वा जपेत् ।।
ओं भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्भंधः ।
श्लो।। त्रियंबकं यजामहेम । गंधिं पुष्टिर्धनं
उर्वरुक मिनबंधनात् । मृत्योर्मिक्षीय मामृतात् ।।
अपमृत्यु मपक्षुधं । अपेतश्शपथं जहि ।।
अथानो अग्नआवह । रायस्पोषग्ं सहप्रिणं ।।
एते सहस्र --- मृत्यवेस्वाहा ।।
ममसर्वाप मृत्युर्नश्यतु आयर्वर्धतां ।।
( यथाशक्ति जपं कुर्यात् )
श्लो।। अच्युतः कल्पवृक्षश्च अनंतः कामधेवनवः । चिंतामणिन्तु गोविंदो नामत्रयमुदाहृतं ।। अच्युताय नमः ।। अनंताय नमः ।। गोविंदाय नमः ।।
ओं भूर्भुवस्सुवरोमिति दग्बंधः ।
अंगुष्ठाभ्यां नमः इत्यारभ्य दिग्निमोकं कृत्वा पंचपूजांतं कुर्यत् ।। इति वृत्युंजय विधानं ।

अथनवग्रह प्रयोगविधिः
याज्ञवल्क्यः  :-----
श्लो।। श्री कामश्शांति कामोवा ग्रहयज्ञं समाचरेत् ।
वृष्ट्यायुः पुष्टिकामोवा तथै वाभिचरन्नपि ।।
सूर्य स्सोमो महीपुत्र स्सोमपुत्रो बृहस्पतिः ।
शुक्र श्शनै श्चरो राहुः केतुश्चेति ग्रहास्स्मृताः ।।
ताम्रकात्स्फाटिकाद्रक्त चंदनात्स्वर्ण कादुभौ ।
राजतादायसात्सी सात्कंस्यात्कार्याग्रहाः क्रमात् ।।
स्ववर्णैर्वापटेलेख्या गंधैर्मंडलकेषुवा ।
यथावर्णं प्रदेयानि वासांसि कसुमानिच ।।
गंधाश्च बलयश्चैव धूपोदेयश्च गुग्गुरलुः ।
कर्तव्यो मंत्रवंतश्च चरवः प्रतिदैवतं ।।
असत्येन इमंदेवा अग्निर्मूर्धा दिवःककुत् ।
उद्बुद्यस्नेतिच बुचोयथा संख्यां प्रकीर्तिताः ।।
बृहस्पतेऽति यदर्यस्त थैवान्नात्परिस्रुतः ।
शन्नो देवी स्तधा कांडात्केतुं कृण्वन्निमास्तथा ।।
अर्कः पलाशः खदिर अपामार्गोथ पिप्पलः ।
उदुंबरश्शमी दूर्वाः कुशाश्च समिधः क्रमात् ।।
एकस्यै तत्त्वष्ट शतमष्टा विंशति रेववा ।
होतव्यामधुसर्पिभ्यांदध्ना क्षीरेण वायुताः ।।
दध्योदनंह विःपूर्णंमांसंचित्रान्न मेवच ।।
दद्यादनंह विःपूर्णंमांसंचित्र3न्नमेवच ।।
दद्याद्गृही क्रमादेवं विप्रेभ्यो भोजनं बुधः ।
शक्तितो वायथालाभं सत्कृत्य विधिपूर्वकं ।।
धेनुश्शंख स्तथा नड्वान् हेमवासोहयः क्रमात् ।
कृष्णा गौराय सश्छाग एतावै दक्षिणा स्म्सताः ।।
यश्चयस्य यदादृष्ट स्सतं यत्नेन पूजयेत् ।
ब्रह्मणैषां वरोदत्तऋ पूजिताः पूजयिष्यथ ।।

विज्ञानेश्वरे :-----
श्लो।। एते सूर्यादयो नवग्रहाः पूज्याइत्युक्तं किंत्वित्यत्राह । ताम्रकादिति । सूर्यादीनांमूर्तयस्ताम्रादिभिर्यथा कामं कार्यस्तलाभे स्ववर्णवैः पटलेख्याः । मंडलेषुवा दंदैः रक्त चंदनादिभिर्यथावणं लेख्या इत्यस्वयः । द्विभुजत्वादि विशेषस्तु मत्स्यपुराणोक्तोद्रष्टव्यः । तद्यथा । पद्मासनः पद्मकरः पद्मगर्भ समद्युतिः । सप्ताश्वरथ संस्थोरिद्विभूजस्स्यात्सदा तविः ।।
श्वेतः श्वेतांबरधरो दशाश्वश्श्वेत भूषणः ।
गदापाणिर्द्वि बाहुश्च कर्तव्यो वरदश्शशी ।।
रक्तमाल्यांबरधरःश्शक्ति शूल गदाधरः ।
चतुर्भुजो मेषगमो वरदस्स्याद्धरासुतः ।।
पीतमाल्यांबरधरः कर्णिकारमद्युतिः ।
खड्गचर्म गतापाणि स्सिंहस्थो वरदो बुधः ।।
देव दैत्य गुरूतद्व त्पीतश्श्वेतौ चतुर्भुजौ ।
दंडिनौ वरदौ कार्यौ साक्षसूत्र कमंडलू ।।
इंद्रनीलद्यितिश्शूली वरदो गृध्रवाहनः ।
बाणबाणासनधरः कर्तव्योर्कसुत स्सदा ।।
कराळवदनःखड्ग चर्मशूली वरप्रदः ।
नील स्पिंहासनस्थश्च राहुरत्र प्रशस्यते ।।
धुम्राद्विबाहवस्सर्वे गदिनोविकृताननाः ।
गृध्रासनगतानित्यं केतवस्सुर्वर प्रदाः ।।
सर्वेकिरी टिनःकार्याः ग्रहालोक हितावहाः ।
स्वांगु ळेनोच्छ्रिता स्सर्वे शतमष्टोत्तरं सदेति ।।
एतेषां स्थापनदेशश्च तत्रैवोक्तः ।
मध्येतुभास्करं विद्याल्लोहितं दक्षिणेनति ।।
उत्तरेण गुरुं विंद्यात्भुधं पूर्वोत्तरेणतु ।।
पूर्वेणभार्गवं विंद्यात्सोमं दक्षिणपूर्वतः ।
वश्चिमेनशशनिं विद्याद्राहुं दक्षिणपश्चिमे ।।
पश्चिमो त्तरतः केतुन्‌ स्थापये च्छुक्ल तंडुलैरिति ।।
इति नवग्रह प्रयोग विधिः ।

---

अथाग्निमुखं -----

हरिः ओं :----
श्लो।। अथकर्माण्याचारादीनि गृह्यंते अथगार्ह्याणि कम्राणि ।
प्राङ्मुखोदर्भेष्वा सीनोदर्भा न्दूर्वान्वाधारय माणः ।
पवित्रपाणिः पत्न्यासह प्राणानायम्यदेश कालौ ।
संकीर्त्यामुकंकर्मं करिष्य इति संकल्प्य ।
उपलिप्यशुचौदेशेश्वेत तंडुल चूर्णेन ।
प्रादेशमात्रं स्धिंडिलं चतुरश्र मंडलंवा ।
कल्पयित्वा द्वाभ्यांदर्भाभ्या मुल्लिख्य ।
प्राचीः पूर्व मुदक्संस्धं दक्षिणारंभ मालिखेत् ।
अथोदीछीः पूरस्संस्धं पश्चिमारंभ मालिखेत् ।
अवाक्करोभ्युक्ष्यु निथाय वह्नि मुत्सिच्यतेवो क्षणतोय शेषुं ।
प्राक्तोयमन्यन्नि दधात्युदग्वा यथाबहिस्स्याच्च परिस्तराणां ।
भूर्भुवस्सुवरो मित्यग्निं प्रतिष्ठाप्या वोक्षम शेषतोयं ।
प्रागुदग्वोत्सिच्य अन्यदुदकमानीय यथापरि स्तरणाद्बहिः ।
प्रागुदग्वानिदध्यादग्न्यानयवपात्रयोरक्षतोदकंनिनीयाग्नि मिध्वा ।
ओं चत्वारि शृंगात्रयो अस्य पादाद्वेशीर्षे न प्तहस्तापोअस्य।
त्रिधाबद्धो वृषभोरोरवीतिमहोदेवो मर्त्याग्ं आविवेश ।
अग्निंध्यायामि सप्तह स्तश्चतु श्शृंग स्सप्तजिह्वोद्विशीर्षकः ।
त्रिपात्प्रसन्नवदन स्सुखासीनश्शुचिस्मितः ।।
ष्वाहांतुदक्षिणेपार्श्वे देवीं वामे स्वधां तथा ।
बिभ्रद्दक्षिण हस्तैश्च शक्तिमन्नं स्रुचं स्रवं ।
तोमरं व्यजनं वामैर्घृत रात्रंतु धारयन् ।
मेषारूढं जटाबद्धं गोरवर्णं महेजनं ।
धुमध्वजं लोहिताक्षं सप्तार्चि स्सर्वकामदं ।
आत्माभि मुखमासीनं एवं ध्याये द्धुताशनं ।।
एषहिदेवः प्रदिशोनुसर्वाः पूर्वोहिजातस्सउगर्भे अंतः ।
सविजायमान स्सजनिष्यमाणः प्रत्यङ्मुखा स्तिष्ठति विश्वतोमुखः ।।
प्राङ्मुखाग्ने ममाखिमुखोभव । सुमुखोभव । सुप्रसन्नोभव । वरदोभव ।।
श्लो।। ओं भूर्भुवस्सुवः तत्स वितुर्वरेण्यां
भर्गो देवस्य धीमहि । धियो योनः प्रचोदयात् ।।
सोदकेन पाणिना प्रदक्षिण मग्निं परिसमूह्य अलंकृत्य ।।
अग्नये नमः, हुतवहानाय नमः, हुताशिने नमः, कृष्ण वर्त्मने नमः, देवमुखाय नमः, सप्तजिह्वाय नमः, वैश्वनराय नमः, जातवेदये नमः ।
प्रागुदग्ग्रैर्दर्भैरग्निं परि स्तृणाति । दक्षिणानु त्तरान् करोति उत्तरनधरान् उत्तरेणाग्निं प्रागग्रान् दर्भान्‌त्सग् स्तीर्य । द्विंद्वं स्यंचि पात्राणि प्रयुनक्ति । दर्वीमाज्यस्था लींप्रोक्षणी मितरदर्वीं । अप्रच्छिन्नाग्रा वनंतर्गर्भौदर्भौ प्रादेशमात्रे ववित्रे कुरुते । कृणं काष्ठं वांतर्धा यछिन त्तिननखेन । अप उपसन्पृश्य । अद्भिरनुमृज्य ।।
प्रोक्षणीमादाय - तस्यामप आनीय - हस्तयो रंगुष्ठोप कनिष्ठिकाभ्यामुदगग्रे गृहीत्वा प्राचीस्त्रिरुत्पूयाभिमंत्र्य उत्तनानि पात्राणिकृत्वा वन्रस्येध्मंत्रिः प्रोक्ष्य शेषमुत्सिच्य तत्वात्रं दक्षिणतोनिधाय तेपवित्रे पूर्णपात्रेनिधाय पूर्णपात्रमादाय पूर्ववक्तृत्वा - समंप्राणैर्हृतवा उत्तरेणाग्निंदर्भेषु सादयित्वा दर्भैः प्रच्छाद्य ब्रह्मार्थॆ दक्षिणतो ग्नेर्भ्रह्मणंदर्शेषु निषाद्य तदभावे ब्रह्मायतने ।।
अस्मिन् होमकर्मणित्वं ब्रह्मभव ब्रह्मन्ब्रह्मासिनमन्ते ब्रह्मन्ब्रह्मणे इति ब्रह्मसनंदत्वा तेपवित्रे आज्यपात्रॆ निधाय आज्यं विलाप्य आपरेणाग्निं पवित्रांर्त हिताया माज्यं निरूप्य उदीचोंगारान्निरूह्य तेष्वधिश्रित्य ज्वलतातृणेनाथो गामिन्यादीप्त्याज्यो प्रतिफलीकृत्य द्वेदर्भागे प्रच्छिद्य प्रक्षाळ्य प्रत्यस्याप उपस्पृश्य चरुणासहत्रिः पर्यग्नि कृत्वा उदगुद्वास्य अंगारान्प्रत्यूह्य उदगग्राभ्यां पवित्राभ्यां पुनराहा रमाज्यं त्रिरुत्रूय पवित्रग्रंधिं विस्रस्य प्रक्षाळ्य प्रागग्रमग्नौ विपत्रे अनु प्रहरति दर्भैस्सस्रुवं दक्षिणेन हस्तेनादाय वामेन जुहूं युगपत्प्रतितप्य वाम कनिष्ठिकानामिका संधौ जुहुं गृहीत्वा तस्योपरिस्रुव मंतरतोभ्याकारग्ं सर्वतोबिल मभिसमाहारंमूलैर्दंडमिति व्युत्क्रमणं धारयित्वा जुहू मग्रैरंतरतोभ्याकारं प्राचीं मध्यैर्बाह्यतः प्रतीचीमूलैर्दंजमिति क्रमेण स्रुवस्थ दर्भै रेवसंमृज्य नसंमृष्ट मसंमृष्टंसग् स्पर्शयति पुनः इध्ममादाय परिधीन्परिदथाति स्थविष्ठो मध्यमः अणीयान् द्राघीर्यान् दक्षिणार्थ्यः अणिष्ठोह्रसिष्ठ उत्तरार्ध्यः उदगग्रं मध्यमं प्रागग्रावितरौ मध्यमं परिधिमुपस्पृश्य पुरस्तादूर्ध्वेद्वे आघूरसमिधावादधाति अग्निं परिषिंचति अदिते सुमन्यस्वेति दक्षिणतः प्राचीनमनुम तेनु मन्यस्वेति पश्चादुदीचीनग्ं सरस्वतेनु मन्य स्वेत्यु त्तरतः प्राचीनंदेव सवितः प्रसुवेति समंतं इध्म मलंकृत्य स्वयमलंकृत्य ब्रह्माणमलंकृत्य इध्यंद्विरभिघर्य मूलमध्यमयोर्मध्य गंकृत्वा अस्मिन् होमकर्मणि ब्रह्मन् इध्यमाधास्ये अधत्स्वेत्यनुज्ञातः उपविश्य हस्ताभ्यां तूष्णीमिद्ममादधाती प्रजापतय इदं इध्मप्रक्षेपण मुहूर्त स्सुमुहुर्तोस्तु आघूरावामापयति दर्शपूर्ण मानवत्तूष्णीं इतर धर्वीमादाय उत्तरपरिधि संधि मन्ववहृत्य
प्रजापतिं मनसाध्यायन् धक्षिणतः प्रांचमृजुग्ं संतत माघारयति वायव्यादाग्नेयांतं प्रजापतय इदं । प्रधान दर्वीमादाय द्वितीयमैंद्रमितर परिधि संधिमन्वव हृत्य प्रागुदंचं पूर्ववदाघूरयति नैरृत्यादीशानांतं इंद्रायेदं एकं द्वे त्रीणि चत्वारि अथाज्यभागौ स्रुचाजुहोति अग्नये स्वाहेत्युत्तरार्थ पूर्यार्थे अग्नय इदं सोमायस्वाहॆति दक्षिणार्थ पूर्वर्थे सोमायेदं समं पूर्वेण मध्येग्नौजुहोति यथोपदेशं प्रथाना हुतीहूत्वा ।।

सूर्यस्य - रविग्रहमुनकु
आकृष्णेन रजसा ......... पश्यन् स्वाहा सूर्यग्रहायेदं ।।
अग्नंदूतं ......... तुम् स्वाहा अग्नयइदं ।।
कद्रुद्राय ......... हृदे स्वाहा रुद्रायेदं ।।
चंद्रस्य - चंद्र ग्रहमुनकु
ओं आप्यायस्व ......... गधे स्वाहा चंद्रग्रहयेदं ।।
ओं अप्सुमेसो ......... षजी स्वाहा अद्भ्यइदं ।।
ओं गौरीमिमा ......... मन् स्वहा गौर्यइदं ।।

अंगारकस्य - कुज ग्रहमुनकु
अग्निर्मूर्दा ......... जिन्वति स्वाहा अंगारकग्रहा येदं ।।
स्योनापृथि ......... प्रथाः स्वाहा पृथिव्याइदं ।।
क्षेत्रस्य ......... दृशे स्वाहा क्षेत्रपालकायेदं ।।
बुधस्य - बुध ग्रहमुनकु
उद्बुध्य ......... मॆतग् स्वाहा बुधग्रहायेदं ।।
इदंवि ......... सुरे स्वाहा विष्णवेदं ।।
सहस्रशी ......... गुलं स्वाहा नारायणायेदं ।।
बृहस्पतेः - गुरु ग्रहमुनकु
बृहस्पते ......... चित्रग् स्वाहा बृहस्पति ग्रहायेदं ।।
ब्रह्मजिज्ञा ......... विवः स्वाहा ब्रह्मणेदं ।।
इंद्रंवो ......... वलिं स्वाहा इंद्रायेदं ।।
शुक्रस्य - शुक्र ग्रहमुनकु
शुक्रंते ......... रस्तु स्वाहा शुक्रग्रहायेदं ।।
इंद्राणि ......... पतिः स्वाहा इंद्राण्यायेदं ।।
इंद्रमरु ......... यज्ञाः स्वाहा इंद्रमरुत्वतइदं ।।
शनैस्छरस्य - शनि ग्रहमुनकु
शमग्निर .........श्रिद्धः स्वाहा शनै श्चरग्रहायेदं ।।
यमाय ......... कृतः स्वाहा यमायेदं ।।
प्रजापते ......... यीणाम् स्वाहा प्रजापतय इदं ।।
रहोः - राहु ग्रहमुनकु
कयान ......... वृता स्वाहा राहुग्रहामुयेदं ।।
आयंगौः ......... त्सुवः स्वाहा गवेदं ।।
समोअस्तु ......... भ्योनमः स्वाहा सर्पायेदं ।।
केतोः - केतु ग्रहमुनकु
केतुंकृ ......... यधा स्वाहा केतुगणायेदं ।।
सचित्र ......... वस्य स्वाहा चित्रगुप्तायेदं ।।
ब्रह्मदेवा ......... भन्‌त्स्वहा ब्रह्मण इदं ।।
दुर्गकु
जातवेदसे .........त्यग्नि स्वाहा दुर्गायेदं ।।
गणपतिकि
गणानां .........नग्गु स्वाहा गणपतियइदं ।।
क्षेत्र पालकलकुनकु
क्षेत्रस्य ......... दृशे स्वाहा क्षेत्रपालकायेदं ।।
अभयंकररुनकु
स्वस्तिदा ......... यंकरः स्वाहा अभयंकरायेदं ।।
इंद्रस्य
इंद्रंवो ......... वलः स्वाहा इंद्रायलोकपालकायेदं ।।
अग्निं
अग्निंदू ......... तग्ं स्वाहा अग्नयेलोकपालकायेदं ।।
निरुरुतिकि
मोषणंपरा ......... सह स्वाहा निरुरुतयेरोगपालका येदं ।।
वरुणंनिकि
इमंम्मे ......... चके स्वाहा वरुणंलोकपालकायेदं ।।
वायुवुनकु
तववायु ......... महॆ स्वाहा वायुवेलोकपालकाकयेदं ।।
कुबेराय
सोमोधे ......... तस्मै स्वाहा कुभोरायलोकपालकायेदं ।।
ईशानं
तमीशानं ......... स्तमे स्वाहा ईशानायलोकपालकायेदं ।।
ऊर्ध्वं
ऊर्ध्वऊ ......... महॆ स्वाहा ऊर्ध्वपुरुषायेदं ।।
पृथीवी
स्योनापृ ......... प्रधा स्वाहा पृथिव्यैइदं ।।
वास्तुपुरुषाय
वास्तोष्पते ......... ष्पदे स्वाहा वास्तुपुरिषायेदं ।।
ब्रह्मणे
ब्रह्मदेवनां ......... भन् स्वाहा ब्रह्मणइदं ।।
सरस्वत्यै
प्रणोदेवी ......... वतु स्वाहा सरस्वत्यायेदं ।।
विष्णुः
इदंविष्णुः ......... सुरे स्वाहा श्रीमहाविष्णवेदं ।।
लक्ष्मी
सक्तुमिव ......... वाचि स्वाहा श्रीमहालक्ष्म्यइदं ।।
रुद्रः
कद्रुधाय ......... हृदे स्वाहा रुद्रायेदं ।।
गौरी
गौरीममा ......... मन् स्वाहा गौर्यायेदं ।।
अश्विनी देवतलकु
क्राणाशिशु ......... अश्विना बृहत् स्वाहा अश्विनीदेवताभ्ययइदं ।।
गरुत्मंत
सुवर्णोसि ......... सुवः पतः स्वाहा गरुत्मंतायेदं ।।
धन्वंतरि
धन्वनागा ......... जयेम स्वाहा धन्वंतर्येदं ।।
इंद्राग्नि
मुंचामि ......... मेनं स्वाहा इंदाग्निभ्यांइदं ।।
मन्युर्देवता
संसृष्टं .........यंतां स्वाहा शतृफलायेदं ।।
विशाखानक्षत्रं
दूरमस्म ......... रातिं स्वाहा इंद्राग्निभ्याइदं ।।
मृत्युंजय
त्रियंबकं ......... मृत्यवे स्वाहा स्वाहा मृत्युंजयायेदं ।।
श्रियं
गंधद्वारां दुराधर्षं नित्य पुष्टंकरीषिणीं ईश्वरीग्ं
सर्वभूतानां तामिहोपह्वये पह्वये श्रियं स्वाहा ।। श्रियायेदं ।।
हव्यवाहमभिमातिषाहं । रक्षोहणं पृतसुसुजिष्णुं । ज्योति ष्मंतं दीद्यतं पुरंदिं । इग्निग् स्विष्टकृतमाहूवेमों स्ट्विष्टमग्ने इभितत्पणाहि । विश्वादेवपृतना अभिष्या । उरुन्नः पंथांप्रदिशन् विभाहिज्योतिष्मद्धेह्य जरन्न आयुस्स्वाहा । अग्नये स्विष्टकृतइदं ।।
जयाभ्यातानाष्पंभृतः प्राजापत्यांह्य हृतीर्विहृता सौविष्टकृतीमित्युपजुहोति । समिधमिध्म सन्नहनान्य द्भिस्सग्ग्‌स्पृश्याग्नौ प्रहरति । रुद्रायतंतुचरायेदं । अपउप स्पृश्यकर्म समृद्ध्यर्थं वृद्धिकामः जयादि होमंकरिष्यॆ । प्रथमामाघार होमश्च प्रधानाहुत्यनंतरं । यद्धोतव्यं तत्सर्वं । स्रुवॆणो क्तं कपर्धिना इत्यग्निमुखं ।। ( जयादिहौ मंतुनके चनकुर्वन्ति ) श्री शु भ म स्तु

---

अ थ ज या द यः ------

हरिः ओं  :----- इतरदर्व्याजुहोति ।।
श्री चित्तंचस्वाहाः - चित्तायेदं । ओं चित्तिश्चस्वाहा - चित्याइदं ।
आकूतंचस्वाहै - आकूतायेदं । आकूतिश्चस्वाहा - आकूत्याइदं ।
विज्ञातंचस्वाहा - विज्ञातायेदं । विज्ञानंचस्वाहा - विज्ञानायेदं ।
मनश्चस्वाहा - मनसइदं । शक्वरीश्चस्वाहा - शक्वरीभ्यांइदं ।
दर्शश्चस्वाहा - दर्शयेदं । पूर्णमासश्चस्वाहा - पूर्णमासायेदं ।।
बृहच्छस्वाहे - बृहतइदं ।।
रथंतरंचस्वाहा - रथंतरायेदं ।। प्रजापतिर्जया निंद्राय वृष्णॆ प्रायच्चदुग्रः पृतनाज्यॆषु तस्मै विशस्पमनमंत सर्वास्स उग्रस्सहिहव्यो बभूवस्वाहा - प्रजापतय इदं ।।
आग्निर्भूतानामधिपति स्समावत्वस्मि न्ब्रह्मन्नस्मि न्‌क्षत्रेस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मि न्कर्मन्नस्यां देवहूत्याग् स्वाहा - भूतानामधिपतये आग्नय इदं ।।
इंद्रो ज्येष्ठानामधिपति स्समावत्वस्मि न्ब्रह्मन्नस्मि न्‌क्षत्रेस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मि न्कर्मन्नस्यां देवहूत्याग् स्वाहा - ज्योष्ठाना मधिपतये इंद्रायेदं ।।
यमः पृथिव्याऽधिपति स्समावत्वस्मि न्ब्रह्मन्नस्मि न्‌क्षत्रेस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मि न्कर्मन्नस्यां देवहूत्याग् स्वाहा - पृथिव्याऽधि पतये यमायेदं ।।
वायुरंतरिक्षस्याधिपति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - अंतरिक्षस्याधिपतये वायवइदं ।।
सूर्योदिवोधिपति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - दिवोधिपतये सूर्यायेदं ।।
चंद्रमानश्रक्षाणा मधिपति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - नश्रत्राणा मधिपतये चंद्रमसइदं ।।
बृहस्पति ब्रह्मणोधिपति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - ब्रह्मणोधिपतये बृहस्पतयइमं ।।
मित्रस्सत्यानामधिपति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - सत्यानामधिपतये मित्रायेदं ।।
वरुणोपामधिपति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - अपामधिपतये वरुणायेदं ।।
समुद्र स्स्रोत्यानामधिरति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - स्रोत्यानामधिपतिये समुद्रायेदं ।।
अन्नग्ं साम्राज्यानामधिपति तन्मावत्वस्मि स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - साम्राज्यानामधिपति नॆन्नायेदं ।।
सोमओषधीनामधिपति स्समावत्वस्मि स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - ओषधीनामधिपतये सोमायेदं ।।
सविता प्रसवानाधिपति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - प्रसवानामधिपतये सवित्रइदं ।।
रूद्रः पशूनामधिपति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - पशूनामधिपतये रुद्रायेदं ।।
अपउप स्पृश्य । त्वष्टारूपाणामधिपति स्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - रूपाणामधिपतये त्वष्ट्रइदं ।।
मरुतो गणानामधिपतयसै मापंत्वस्मिस्समावतृस्मि स्भ्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया
मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - गणानामधिपतिभ्यो मरुद्भ्यइदं ।।
पितरः पिता महाः परॆवरे ततास्तता महा इहमावत - आस्मिन् ब्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - पित्रादिभ्यो देवेभ्यइदं ।।
जीवपितृकश्चॆत् ।।
पितामहाः परॆवरे ततान्तता महाइहमावत अस्मिन् ब्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग् स्वाहा - पितामहॆभ्यो वरेभ्यस्मता महेभ्यइदं ।।
पितामहाश्चेत् ।।
पितरः परेतता इहमावत अस्मिन् ब्रह्मन्नस्मि स्‌क्षतस्या माशिष्यस्यां पुरोधाया मस्मिन्करन्नस्यां धेवहुत्याग्
स्वाहा - पितृभ्यः परेभ्यो इदं ।।
पितृपितामहायोर्जीनतो स्सतोर्जन एपक र्तव्यः ।। अप उपस्पृश्य ।।
ऋताषाड्र तधामाग्निर्गंधर्वस्त स्यौषधयोप्सरस ऊर्जोनामइदं ब्रह्मक्षत्रं पातुता इदं ब्रह्मक्षत्रं पांतु तस्मै स्वाहा - ऋतासाहे ऋतथाम्मे अग्नये गंधर्वायेदं - ताभ्यस्वाहा ओषधीभ्य ऊर्भ्यइदं ।।
सग्ंहितो विश्वसामामूर्योगंधर्वस्तन्य मरीचयो प्सरस आयुनो नामसइदं ब्रह्मक्षत्रं पातूता इदं ब्रह्मक्षत्रं पांतु तस्मै स्वाहा - सग्ंहिताय विश्वसाम्ने
सूर्याय गंधर्वायेदं - ताभ्यस्वाहा - मरीचीभ्योप्सरोभ्य आयुभ्यइदं ।।
सुषुम्न स्सूर्यरश्मि श्चंद्रमागंधर्वस्तस्य नक्षत्राण्यप्सरसोबेकुर योनामसइदं ब्रह्मक्षत्रं पातूता इदं ब्रह्मक्षत्रं पांतु तस्मै स्वाहा - सुषुम्नाय सूर्यरश्मये चंद्रमसे गंधर्वायेदं ताभ्य स्वाहा - नक्षत्रेभ्यो प्सरोभ्योबेकुरुभ्य इदं ।।
भूज्युस्सुपर्णोयज्ञो गंधर्वस्तस्य दक्षिणा अप्सरसप्तवानामस इदं ब्रह्म क्षत्रं पातुता इदं ब्रह्मक्षत्रं पांतुतस्मै स्वाहा - भुज्यवे सुवर्णय यज्ञाय गंधर्वायेदं - तभ्यास्वाहा - दक्षिणाभ्योप्सरोभ्यस्तवाभ्यइदं ।।
प्रजापतिर्विश्वकर्मा मनोगंधर्वस्तस्यर्क्स मान्यप्सरसो वह्नयो वानामस इदं ब्रह्म क्षत्रं पातुता इदं ब्रह्मक्षत्रं पांतुतस्मैस्वाहा - प्रजापतये विश्वकर्मणे मनसे गंधर्वायेदं - ताभ्यस्वाहा - ऋक्सामेभ्योप्सरोभ्यो वह्निभ्यइदं ।।
इषिरोविश्वव्यचावातो गंधर्वस्तस्वपोस्सरसोमुदा । ऋताषाड्रतथा माग्निर्गंधर्वन्सइदं ब्रह्म क्षत्रं पातुतस्मैस्वाहा ।। ऊर्जोसाहे ऋतधाम्ने अग्नये गंधर्वायेदं ।।
तस्यौषदयोप्सरस ऋजोनामताइदं ब्रह्मक्षत्रं पांतु ताभ्यः स्वाहा । ओषधीभ्योप्सरोभ्यः ऊर्ग्भ्यइदं ।।
एपमेव सर्वत्रके चिदौत्तरीयाः दाक्षिणात्याश्चपठंति * नामसइदं स्वाहा ।।
इषिराय विश्वव्यचसे वाताय गंधर्वायेदं - ताभ्यः स्वाहा - अद्भ्योप्सरोभ्यः मुदाभ्यइदं ।।
भुवनस्यपतेयस्यत उपरिगृहा इहाच । सनोरा स्वाज्यानिग्ं रायस्सोषग्ं संवत्सरूणाग् स्वस्तिग्ं स्वाहा - भूवनस्य पतयइदं ।।
परमेष्ठ्यदिपति र्मृत्युर्गंधर्वस्तस्य विश्वमप्सरसोभुनोनामस इदं ब्रह्मक्षत्रं पातुताइदं ब्रह्मक्षत्रं पांतु तस्मैस्वाहा परमेष्ठिने अधिपतये मृत्यवे मृत्यवे गंधर्वायेदं । ताभ्यस्वाहा - निश्वस्माप्सरो भ्यः भूभ्यइदं ।।
सुक्षिति स्सुभूतिर्‌ भद्रकृत्सु वर्वान्बर्जन्यो गंधर्वस्तस्य विद्युतो प्सरसोरुचोनामस इदं ब्रह्मक्षत्रं पातुता इदं ब्रह्म क्षत्रं पांतु तस्मै स्वाहा - सुक्षितये सुभूतये भद्रकृते सुवर्वते पर्जन्याय गंधर्वा येदं -
ताभ्यस्वाहा विद्युद्भो अप्सरोभ्यो ऊर्ग्भ्यइदं ।।
दूरेहेतिर मृडयो मृत्युर्गंधर्वस्तस्य प्रजा अप्सरसो भीरवो नामसइदं ब्रह्मक्षत्रं पातुता इदं ब्रह्मक्षत्रं पांतु तस्मैस्वाहा - दूरे हेतवे ्मृडयाय मृत्यवे गंधर्वायेदंताभ्य स्वाहा - प्रजाभ्यो अप्सरोभ्यो भीरुभ्यइदं ।।
चारुः कृपणकामो गंधर्वस्तस्यादयो प्सरस श्शोचयंती तस्मैस्वाहा - चारवेकृपणकाशीने कामाय गंधर्वायेदं - ताभ्यस्वाहा आधिभ्योप्सरोभ्य श्शोचयंतीभ्यइदं ।।
सनोभुननस्य पतेयस्यत उपरिगृहइहच - उरुब्रह्मणेस्मैक्षत्रय महिशर्मयच्च स्वाहा - भुवनस्यपते ब्रह्मणइदं ।।
प्रजापतिं मनपाध्यायन् ।।
प्रजापतेनत्वदॆता न्यन्योविश्वाजातानि परिताबभूव - यत्कमासैजु हुमस्तन्नो अस्तु वयग्ं स्याम पतयोरयीणाग् स्वाहा - प्रजापतयइदं ।।
भू स्वाहा - अग्नयइदं ।। भुवस्स्वाहा - वायवइदं ।।
सुवस्स्वाह - सूर्यायेदं ।।
यदस्यकर्मणोत्यरीरिचं यद्वान्यूनमिहकरं । अग्निष्ट त्स्विष्ट कृद्विद्वान् त्सर्वग्ग् स्विष्टग्ं सुहुतं करोतु स्वाहा - अग्नये स्विष्ट कृतइदं ।।
शम्याअपोह्य ।। मध्यम परिधिं प्रहृत्य ।। इतरौ प्रहरन् ।। उत्तरार्थस्याग्र मंगारे घूपगूहति ।। परिधी नभिमंत्र्य ।। आघूर समिधौ प्रहरति - विश्वान् देवानुद्दिश्य ।।
(काम्यकर्म सुशम्या इति तदिरत्र परिधिरिति सत्संप्रदायः)
सग्ंस्रावेणाभिङुहोति ।। विश्वेभ्यो देवेभ्यस्सगे प्रावभागेभ्य इदं ।। अस्मिन् प्रकृते कर्मंतरितकर्म विपर्यास प्रायश्चित्तार्थ माभिगीर्भिरिति ।।
वाङ्नियमलोप प्रायश्चित्तार्थ मिदं ।।
विष्णु त्रियंबक मित्यृत्विङ्मौढ्य प्रायश्चित्तार्थं यद्विद्वाग्ंस इतिस्कन्नादि दोष प्रायश्चित्तार्थ मस्कांदोरिति - मिंद्रादि दोषप्रायश्चित्तार्थं यन्मआत्मन इति - समस्त भयाद्युवद्रव दोष निर्हरणार्थं पुनरग्निश्च क्षुरित्यग्न्यप घात प्रायश्चित्तार्धं पिनस्त्वादित्या इति । सर्व प्रायचित्तार्थं भूर्भुव स्सुवरो मित्येतैरमंत्त्र राज्याहृतीर् जुहोतिहोष्यामि ।।
ओं अनाज्ञातं यदाज्ञातं यज्ञन्य क्रियते मिधु - अग्नेतदस्य कल्पयत्वग्ं हिवेत्थ यथातथगं स्वाहा । अग्नयइदं ।।
पुरुषसम्मितो यज्ञोयज्ञः पुरुषसम्मितः अग्नेतदस्य कल्पयत्वग्ं हिवेत्थ यथा तथग्ग् स्वाहा - अग्नयइदं ।।
यत्वाकत्रा मनस्वादीन दक्षाणो यज्ञस्य मन्वतेमर्तानः । अग्निष्टद्धोताक्रतु रिद्विजानन् यजिष्टो देवग्ं ऋतुशो यजाती स्वाहा - अग्नयइदं ।।
त्वन्नो अग्ने वरुणस्य विद्वान् देवस्य हेडोवयासि सीष्ठाः । यजिष्ठोवह्नित मश्शोशुचानो विश्वाद्वेषाग्ंसि प्रममुग्ध्यस्मत्स्पहा । अग्नि वरुणाभ्या मिदं ।।
सत्वांन्नो अग्नेपमो भवोती नेदिष्टो अस्याउपसोप्युष्ठौ - आव यक्ष्मणो वरुणग्ं रराणोवीहिमृडीकग्ं सुहनोन एधि स्वाहा - अग्नि वरुणाभ्यामिदं ।।
आभिर्गीर्भिर्यदतोन ऊनमाप्याय यहरिनो वर्धमानः ।
यदास्तोतृभ्यो महिगोत्रारुजासि भूजिष्ठभाजो अधतेस्याम स्वाहा - इंद्राय हरिवत इदं ।।
इधं विष्णुर्विचक्रमेत्रेधानिधधेपदं - समूढमस्यपाग्ं सुरे स्वाहा - श्रीमहा विष्णवइदं ।।
त्रियंबकं यजामहे सुगंधिं पुष्टिवर्धनं । उर्वारुक मिवबंधनान् मृत्योमृक्षीय मामृता त्स्वहा - त्रियंबकायेदं ।।
यद्विद्वाग्ं सोयदविद्वाग्ं सोमुग्दाः कुर्वंति ऋत्विजः - अग्निर्मा तस्मादेनस श्रद्धादेवीच मुंचदाग् स्वाहा - अग्नये श्रद्धादेव्य इदं । अस्कांद्यौः पृथिवी मस्तानृषभोयुवागाः - स्कन्नेमा आस्कन्नाज्जायते वृषास्कन्नात्प्रजनिषि महिस्वाहा - स्कन्नादिभ्यो देवताभ्य इदं ।।
यन्म आत्मनोमिंदाभूदग्नि स्तत्पुनराहार्जात वेदा विचर्षणिस्स्वाहा - मिंदादिभ्यो देवताभ्यइदं ।।
पुनरग्निश्च क्षुरदात्पुनरिंद्रो बृहस्पतिः । पुनर्मे अश्विनायु वंचक्षुरा धत् मक्ष्योःस्वाहा - अग्नींद्रा बृहस्पत्यश्वभ्य इदं ।।
पुनस्त्वादित्या रुद्रावसस्समिंधतां पुनर्ब्रह्माणो वसुनीधयज्ञेः घृतेनत्वं तसुवोवर्धय स्वसत्यासंतु यजमानस्य कामास्स्वाहा - अग्नये वसुनीथायेदं ।।
संभावित समस्त विध्यपराध प्रायश्चित्तार्धं सर्व प्रायश्चित्तंकरिष्ये ।।
ओं भूर्भुवस्सुवः स्वाहा प्रजापतयइदं ।। श्रीविष्दवेस्वाहा । विष्णवे परमात्मन इदं ।।
द्वादश गृहीते नाज्येन स्रुचंपूरयित्वा ।।
ओं सप्तते अग्ने समिध स्सप्तजिह्वा स्सप्तर्ष यस्सप्तधम प्रियाणि । अधोइयंवै पूर्णाहुतिः सप्तयोनीरापृण स्वाघृतेनस्नाहा ।। आग्नये सप्तहोत्र इदं ।।ष
पूर्णाहुति मुत्तमां जुहोति । सर्वांवै पूर्णाहुतिः । सर्वमेमाप्नोति । अधोइयं वै पूर्णाहुतिः । आस्यामेव प्रतितिष्ठति । वसोर्धारांजुहोति वसोर्मॆधारा सदितिना एषाहुयते घृतस्यना एनमेषादारा मुष्मिन्लोके पिन्वमूनो पतिष्ठत आज्येन जुहोति -
तेजोवा आज्यं तेजोवसोर्दारा । तेजसै वास्मै तेजोपरुंधेधो कामावैन सोर्धारा कामानेवा वरुंधे ।।
पूर्णाहुति मुहूर्त स्सुमुहुर्तो अस्त्वित्यनु गृह्णंतु ।।
सुमुहू र्तमस्तु ।।
आदितेन्वमग्ग्‌स्थाः - अनुमतेन्व मग्गुस्था - सरस्वतेस्व मग्गुस्था - देवसवितः प्रासावीः - व्रणीता स्स्वप आनाय ।।
सदपिसन्मे भूयास्सर्वमसि सर्वंमेभूयाः पूर्णमसि पूर्णंमेभूया अक्षितमसि मामेक्षेष्ठाः - येनतेवाः पवित्रेण - आत्मानं पुनतेसदा - तेन सहस्र धारेण पापमान्यः पुनंतुमा - प्राजापत्मं पवित्रम् - शतोद्यामग्ं हिरण्ययं - तेन ब्रह्मविदोवयं - पूतं ब्रह्म पुनीमहे इन्द्रस्सुनीति सहमा पुनातु - सोमस्स्वस्त्या वरुण स्समीच्यायमोराजा प्रमृणाभिः पुनातमा - जातवेदा मूर्जयंत्या पुनातु ।। (इति मार्जनं कृत्वा)
प्राच्यांदिशिदेवा ऋत्विजो मार्जयंतां ।। दक्षिणायं दिशिमासाः पितरो मार्जयंताम् ।।
प्रतीच्यादिशि गृहाःपशवो मार्जयंता मुदीच्यां दिश्याप ओषधयो वनस्पतयो मार्जयंता मूर्ध्वायां दिशियज्ञ संवत्सरो यज्ञपतिर्मा जयंतां ।।
समुद्रंवः प्रहिणोमिस्वां योनिमपि गच्चत । आच्छिद्रः प्रजया भूयासंमा परासेचि मत्पयः । अंजलौ पूर्णपात्र मानयति - रेतएवास्यां प्रजांददाति प्रजयाहि मनुष्यः पूर्णः । मुखं विसृष्टे । आवबृदस्यैवरूपं कृत्वोत्तिष्ठति - अक्षतां शिरसिधारयोत् ।। शांतिरस्तु - पुष्टिरस्तु - धनधान्य समृद्धिरस्तु - कर्म समृद्धिरस्तु - भगवान् वास्तोष्पतिः प्रियतां ।।
प्रागादि परिस्तरण मुत्तरे विसृजेत् ।। ब्रह्मणे वरं ददामि ।। अग्नेस्तृणान्यपचिनोमि ।। तेजस्वीयशस्वी ब्रह्मवर्चसी भवति ।।
होमांते श्रीयज्ञ पुरुषय नमः - ध्यानादि षोडशोपचार पूजात्समर्पयामि ।।
स्वस्ति श्रद्धां मेधां यशः प्रज्ञां विद्यां बुद्धिं श्रियं बलं । आयुष्यंतेज आरोग्यंदेहिमे हव्यवाहन ।।
यस्यस्मृत्याच नामेक्त्य तपोहोम क्रियादषु ।
स्यूनं संपूर्णतांयाति सद्योवंदे हूताशनं - यद्धुतंतु मयादेव परिपूर्णं तदस्तुते ।।
(चतुस्सागर पर्यंतं गो ब्राह्यणेभ्य श्सुभंभवतु वाशिष्ठ - मैत्रावरिण - कौंडिन्यत्रिया ःषेय प्रवरान्वित कौंडिन्यस गोत्रं - आप स्तंभ सूत्रः यजुश्शाखाध्यायि मादव शर्माहं अहंभोः अभिवादये ।)
अनेव नवग3हहोमेन भगवन् सर्वात्मकः सर्वं श्श्री यज्ञेश्वरः प्रियतां ।।
मंटपस्थादित्यादि नवग्रह देवताभ्यो नमः ।। इंद्राद्यष्ट दिक्पालक देवताभ्यो नमः ।।
पुनः पूजां करिष्ये ।।
छंत्रं धारयामि - चामरे वीजयामि - नृत्यं दर्शयामि - गीतंश्रावयामि - वाद्यं
घोषयामि - आंदोळिका नारोहयामि - आश्वानारोहयामि - गजानारोहयामि - समस्त राजोपचार - देवोपचार भक्त्युपचार पूजां त्समर्पयामि ।।
अनया पूजया आदित्यादि नवग्रहः इंद्राद्यष्ट दिक्पालका स्सुप्रीता स्सुप्रसन्ना वरदा भवंतु ।।
यज्ञेन यज्ञ मयजंतदेवा स्तानि धर्मणी प्रधमान्यासन् । तेहनाकं महिमान स्सचंते यत्रपूर्वेसाध्या स्संतिदेवाः ।।
मंटपस्थ देवताः यधास्थानं प्रतिष्ठापयामि ।।
( अथ नवग्रह धान्या दानादि कार्याणि )
ओं बृहत्साम क्षत्रभृद्वृद्भवृष्णियं - त्रिष्णुभौज श्शुभित मुग्रवीरं - इंद्रस्तोमेन पंचदशेन मध्यमिदं वातेन सगरेण रक्ष ।।
सुमंगलीरियं वधूरिमाग्ं समेत पश्यता सौभाग्य मन्यैदत्वा याधास्तं विपरेतन ।। (अग्नि प्रदक्षिणः कूर्यात्)
ओं अग्नेन यसुपधाराये यसुपधाराये अस्मान्विश्वानि देव वयुमानि विद्वान् - युयोध्यस्मज्जुहुराण मेनो भूयिष्ठांते नम उक्तिं विधेम । प्रवश्शुक्राय भानवे भरध्वां हव्यं मतिंचाग्नये सुपूतं - योदैव्यानि मानुषा जनुग्‌ष्यंत र्विश्वानि विद्मनाजिगाति - अच्छागिरो मतयोदेव यंती रग्नियंत्री द्रविणं बिक्षमाणाः - सुसंदृशग्ं सुप्रतीकग् स्वंचग्ं हव्यवा हमरतिं मानुषाणां - अग्नेत्व मस्मद्युयोध्य मीना अनग्नित्रा अभ्यमंत कृष्टीः - पुनरस्मभ्यग्‌ सुविता यदेवा क्षां विश्वेभि रजिरेभिर्यजत्र - अग्नेत्वं पारयानव्यो अस्मान् स्वस्तिभिरति दुर्गाणि विश्वा - पूश्च पृथिवी बहुलान उर्वी भवातो कायतनया यशंयोः ।।
प्रकारवो मननावच्य मानादेव ध्रीचीं नयधदेव यंतः दक्षिणावाड्वाजिनी प्राच्येति - हविर्भरं त्यग्नये घृताची ।।
नमस्ते गार्ह पत्याय नमस्ते दक्षिणाग्नये - नम आहव नायाय महावेद्यैनमेनमः । कांडद्वयोप पाद्यायकर्म ब्रह्मस्वरूपिणे - महावेद्यै नमोनमः । कांडद्वयोप पाद्यायकर्म ब्रह्मस्वरूपिणे - स्वर्गाप वर्गरूपाय यज्ञेशाय नमोनमः - यज्ञे शाच्युत गोविंद माधवानंत केशव । कृष्ण विष्णो ह्भषीकेश वासुदेव नमोस्तुते - सकृतै अग्नेनमः - द्विनैनमः - त्रिसैनमः - चतुसैनमः - पंचकृत्वशीसैनमः - दशकृत्वसैनमः - शतकृत्वासै नमः - सहस्र कृत्वसैनमः - नमस्ते अस्तुमा माहिग्ंसीः - अहं परस्ता दहमवस्ता दहं ज्योतिषावि तमोववार - यदंतरिक्षं तदुमेपिता भूदहग्ं सूर्यमभयतो ददर्शाहं भूयासमुत्तम स्समानानां ।।
ओं अनृणा मस्मिन्ननृणाः परस्मिग्ग् स्तृतीयेलोके अनृणास्स्याम येदेवयाना उतपितृयाणा स्सर्वान्पथो अनृणा आक्षीयेम ।।
प्रमादात्कुर्वतां कर्म प्रच्यवेताध्वरेयदि - स्मरणादेव तद्विष्णोः संपूर्णं स्यादिति स्मृतिः ।। विष्णु स्मरणं कुर्यात् ।।
इति जयादयः ।

---

अथ मुखावलो कनम् ------

प्राणानायस्य ।। एवं -- प्रीत्यर्थं उत्तरानक्षत्र प्रधमचरणे जातस्य कुमारस्य तिथि वार नक्षत्र वर्ज्यादि सकलारिष्ट निवृत्ति द्वारा परमेश्वर प्रीत्यर्थं मुखावलोकन पूर्वकं ग्रह मखाख्यं कर्म करिष्यमाण स्तदंगत्वेन तदादौ - शुद्ध्यर्थं - वृद्ध्यर्थं - शांत्यर्थं अभ्युदयार्थं च महाजनैः बंधु बिस्सह स्वस्ति पूण्याहवाचनं करिष्ये ।।
तेषां प्रधमतः गणाधिपति पूजां कृत्वा - पुण्याहं वाचयित्वा - मुखावलोकन पूर्वकं ग्रह मखं कुर्यात् ।।
ओं रूपग्ं रूपं प्रतिरूपो बभूव - तदस्य रूपं प्रति चक्षणाय - इन्द्रो मायाभिः पुरुरूप ईयते -
युक्ताह्यस्य हरय श्शतादश ।।
मुखावलोकन मुहूर्त स्सुमुहूर्तो अस्तु ।।
एवं मुखावलोकसं कृत्वा - पूर्वोक्त विधिना ग्रहपूजां समाप्य तत्तद्धोम दानादिकं यधाविधिं कुर्यता ।।
केवल मुखावलोकन पक्षे मुखावलोकनं कृत्वा गणाधिपति पूजां पूण्याहवाचनं च समाचरेत् - इति मुखावलोकनम् ।। निरीक्षिताज्य दानं करिष्ये ।। इति संकल्व्य ।।
प्रति ग्रहीतारं ब्रह्मणं संपूज्य - निपरीक्षिताज्यं सदक्षिणा तांबूलं दद्वात् ।।
याऽलक्ष्मिर्याच मेदौस्थ्यं सर्वागेषु व्यपस्थितं - तत्सर्वं शमयाज्यत्वं श्रियं पुष्टिंच वर्धय - इति दद्यात् ।।
इति मुखावलोकनम् ।

---

बोधायन प्रवरखंड प्रारंभः -----

बोधयनः ।। एकएव ऋषिर्याव त्प्रवरेष्वनुवर्तते । तावत्समानगोत्रत्व मन्य त्रांगिरसो भृगोः ।। माधवीये स्मृत्यंतरे ।। पंचानांत्रिषु सामान्याद विवाह स्त्रिषुद्वायोः । भृंग्वंगिरो गणेष्वेवं शेषेष्वेकोपिवारयेत् ।। निर्णयसिंधौ तस्यार्धः - शेष गोत्रेषु एकोपिसमानः प्रवरो विवाहं वारयेदित्यर्थः ।। बोधायनोपि - भृंग्वंगिरसावधि कृत्य - द्व्यार्षे सन्निपाते त्र्यार्षेयाणाम विवाहः त्र्यार्षेय सन्निपाते पंचार्षेयाणाम विवाहः - भृग्वांगिरो गणेष्वसि जमदग्नि गौतम भरद्वाजेषु एकप्रवरसाम्ये अन्येषा मसाम्येवास गोत्रत्वाद विवाहः ।।
बोधायनः ।। गोत्राणांतु सहस्राणि प्रयुतान्यर्बुदानच । ऊन पंचाशदेवैषां प्रवराऋषि दर्शनात् ।। निर्णयसिंधौ ।। सप्तभृगवः --- वत्साविदा आर्ष्णिषेणा यास्का मित्रयुवावै न्याश्शुनकाः प्रवरैक्यतः । स्वंस्वंहित्वागणं सर्वे विवहेयुः परावरैः ।। अधांगिरसः ।। तेगौतमाः भरद्वाजाः केवलांगिर सश्चेति त्रिधा ।। अत्रगौतमादश --- आयास्याः शरद्वांतः कोमंडाः दीर्घतमसः औशनसः कारेणुपालेयाः राहूगणाः सोमराजकाः वामदेवाः बृहदुक्धाश्च ।। अथभरद्वाजाः तेचत्वारः भरद्वाजाः गर्गाः ऋक्षाः कवयइति ।। अथकेवलांगिरसः --- हरिताः अंगिरसः कण्वारथीतराः मुद्गलाः विष्णुवृद्धाः कुत्साः ।।
आत्रेयाः ----- आत्रेयाः वादृतकाः गविष्टराः मुद्गलाः इति ।। अथविश्वामित्राः ---- तेदश -- कुळिकाः लौहीताः काक्षकाः कामकायनाः कताः धनंजयाः अघमर्षणाः पूराणाः इंद्रकौशिका इति ।। अथकश्यपाः ----- तेपंच - निद्रुवाः कश्यपाः शंडिलाः रेखाः लौगाक्षयश्च ।। आथवशिष्ठाः --- तोपंच - वासिष्ठाः कुंडिनाः उपमन्यवः पराशपाः जातुकर्णाश्च ।। अथअगस्त्याः --- तेचत्वारः - इद्मवाहः सांभवाहाः सोमवाहाः यज्ञवाहाश्च ।। आथद्विगोत्राः --- शौंगाः शैशिलिणः कात्याः अक्षीलाः एतेषांभद्वाजैः विश्वामित्रैश्च विवाहः । एवंकपिलानां कतानां संकृतीनां पूतिमाषादीनांच स्वगणस्थैः वसिष्ठै श्शौंग शैशिरैः लौगाक्षिभिश्चा विवाहः कश्यपैरपीति प्रयोग पारिजाते ।। ते अहर्वसिष्ठा नक्तं कश्यपाः एषां वसिष्ठाः कश्यपैश्चा विवाहः ।। देवरातस्य जामदग्न्यैः विश्वामित्रैश्चा विवाह इति प्रयोग पारिजाते ।। अंगिरस एको देवरातः - भार्गवएको देवरातः । भार्गवदेव रातेव जमदग्ने र्विवहोनभवति ।। धनंजयानां विश्वामित्रैर त्रिभिश्च अविवाहः । जातुकर्ण्यानां वसिष्ठॆरत्रिभिश्च अविवाहः ।। दत्तस्य तु जनकगृहीतृ गोत्रयोः अविवाहः ।। क्षत्रिय वैश्ययोः पुरोहित गोज्ञेऽ अविवाहः ।। सर्वेषां स्वगणे विवाहोनास्ति ।। बह्वृचां परिशिष्ठे यद्यपि कपिभरद्वाजयोः विवाहउक्तः ।। तथापि स्मृत्यर्थ सारादौ निषिद्धः - सर्वत्र तत्तद्देशशिष्ट कुलाचारेण व्यवस्थाज्ञेया ।। भरद्वाजश्च कवयः गर्कारौक्षायणा इति चत्वारोपि भरद्वाज गोत्रैक्यान्नान्वयुर्मिथः ।।
अधगोत्र प्रवराः - भृगुगणे
1----1 । वत्सानां-भार्गवच्यावन अप्नवानऔर्वजामदग्न्येति 5 ।
     2 । भार्गवौर्वजामदग्न्येतित्य्रार्षेयं ----
     3 । भार्गवच्यावनाप्नवानेतित्य्रार्षेयं ----
2----4 । विदानांभारवव्यानन आप्नवानजौर्ववै देति 5 ।
     5 । भार्गवौर्वजामग्न्येति । एतौ 4--5 जामदग्न्येति संज्ञा ।
3----6 । आष्णीर्‌ षेणां ---- भार्गवच्यावन आप्नवान आष्णीर्‌षेणा अनूपाः 5 ।
     7 । भार्गवाष्णीर्‌षेण अनू पेति 3 । एतेषां परस्परमविवाहः ।
     8 । वात्स्यानां भर्गवच्यावन अप्नवानेति 3 ।
     9 । वत्सपुरोधसयोः भर्गापच्यातन अप्नवान वात्सपौरोधनेति 3 ।
     10 । भैजवनै मथितयोः ---- भार्गवच्यावस अप्नवान भैजव नैमधितेति एषां परस्परम विवाहः
4---11 । आयास्कानां - भर्गव वैतहव्य सावेदसेति 3 ।
5---12 । मित्रयुवानां -- भार्गववाद्र्यश्वदिवोदासेति ।
     13 । भर्गवच्यवन दिवोदासेति 3 ।
     14 । वाद्र्यश्वेत्येकोवा । ।
6---15 । वैन्यानां - भार्गववैन्य पार्थेति 3 एतेश्यैताः ।
7---16 । शुनकानां---शुनकेतिवा 1 ।
     17 । गात्स्नर्‌मदेतिनवा 1 ।
     18 । खार्गवगार्त्स्नमदेति ऽ द्व्यार्षेयं ----
     19 । भर्गवशौनहोत्रगार्त्स्नमदेति 3 ।
     20 । वेदविश्वज्योतिषां - भार्गववेदवै श्वज्योतिषेति ।
     21 । शाठरमाठराणां - भार्गव शाठकरमाठरेति 3 ।
अयस्कमित्रयुव वैस्य शुनकानां प्रवरैक्यतः
स्वगणे अविवाहः - अन्यैस्सर्वै र्विवाहः ।।

---

अथांगिरोगणे गौतमादश ----

1-----1 । आयास्यानां - आंगीरस अयास्यगौतमेति ।
2-----2 । शरदृतानां - आंगीरसगोतम शारद्वतेति 3 ।
3-----3 । कौमंडानां - आंगीरस औदध्यकाक्षीवंत गौतम कौमांडेति 5 ।
       4 । आंगीरस आयस्य औशिजगौतम काक्षीवदिति 5 ।
       5 । आंगीरस - औछद्यगौतम औशिजकाक्षिवदिति 5 ।
       6 । आंगीरस - औशिज काक्षिवदिति 3 ।
4-----7 । दीर्घतमसानां - आंगीरस औचध्यकाक्षीवत गौतमदैर्घ तमसेति 5 ।
5-----9 । औशनसां - आंगीरसगौतम कारणुपालेति 3 ।
6----10 । कारेणुपालानां - आंगीरसगेतम कारेणुपालेति 3 ।
7----11 । रहूगणानां - आंगीरस सोमराजक गौतमेति 3 ।
8----12 । सोमराजकानां - आंगीरस सोमराजक गोतमेति 3 ।
9----13 । वामदेवानां - आंगीरसवामदेव गौतमेति 3 ।
10--14 । बृहदुक्थानां - आंगीरस बार्हदुक्थ गौतमेति 3 ।
     15 । आंगीरस वामदेव बार्हदुक्थेति 3 ।
     16 । उचथ्यानां - आंगीरस औचथ्य गौतमेति 3 ।
     17 । औशिजानां - आंगीरस औशिज काक्षीवतेति 3 ।
( क्वचिदित्यापस्तंबः )
     18 । आंगीरस आयास्य औशिज गौतम काक्षीवतेति 5 ।
( क्वाचिदिति कात्यायनः )
     19 । रघुवानां - आंगीरस राघव गौतमेति 3 । इतिकेचित्‌ सर्वेषां गौतमानां परस्परम विवाहः ।

--- आंगिरोगणे भरद्वाजाश्चत्वारः ---
1-----1 । भरद्वाजानां - आंगीरस बर्हस्पत्य भारद्वाजेति 3 ।
2-----2 । गर्गाणां - आंगीरस बार्हस्पत्य भारद्वाज गार्ग्यशैन्येति 5 ।
       3 । आंगीरस शैन्यगार्ग्येति 3 ।
       4 । भारद्वाज गार्ग्यशैन्येति 3 ।
       5 । गर्गभोदानां -- आंगीरस तैत्ति रकापिभुवेति 3 ।
3-----6 । ऋक्षाणां -- कपीनांच आंगीरस बार्हस्वत्य भरद्वाजवां दन मातवचसेति 3 ।
       7 । आंगीरस वांदनमातवचनेति 3 ।
4-----8 । कपिलानां --- आंगीरस आमहीयवऋक्षयवसेति 3 ।
      9 । आत्मभूवां -- आंगीरस भारद्वाज बर्हस्पत्य मंत्रवर आत्मभूवेति 4 । (नवानां भरद्वाजानाम विवहः)
अथकेवलांगीरसाः 12
1----1 । हरितानां - आंगीरसांबरीष यौवनाश्वेति 3 ।
      2 । मांधातृ आंबरीष यौव्वनाश्वेति 3 ।
2----3 । कुत्सानां आंगीरस मांधातृकौत्सेति 3 ।
3----4 । कण्वानां - आंगीरस आज मीढकाण्येति 3 ।
      5 । आंगीरस - घोरकाण्वीति 3 ।
4----6 । रथीतराणां - आंगीरस वैरूपराथीतरेति 3 ।
      7 । आंगीरस वैरूपपैर्षदश्वेतिवा 3 ।
      8 । अष्टादंष्ट्र पार्षदश्व वैरूपेतिवा 3 ।
5----9 । मुद्गलानां - आंगीरस भार्म्यश्व मौद्गल्येति 3 ।
     10 । तार्क्ष्यभार्म्यश्व मौद्गल्येति 3 ।
     11 । आंगीरस तार्क्ष्य मौद्गल्येति 3 ।
6---12 । विष्णुवृद्धानां - आंगीरस पौरुकुत्सत्रासदस्येति 3 ।
एषांस्वगणं विहाय सर्वैर्विवाहेवा भवति ।
हरिकुत्सयोस्तुन भवति आंगीरस (40 ।)

अथात्रिगणे --- (4)
1----1 । आत्रेयानां - आत्रेय, अर्चनानस, श्यावाश्वेति 3 ।
2----2 । वात्भुतकानां - आत्रेय अर्चनासश वाद्भुतकेति 3 ।
      3 । धनंजयानां - आत्रेय अर्चनानस धानंजयेति 3 ।
3----4 । गविष्टराणां - आत्रेय आर्चनानस गविष्ठरेति 3 ।
      5 । आत्रेयगाविष्ठर पौर्वातिथेति 3 ।
4----6 । मुद्गलानां - आत्रेय आर्चनाननस पौर्वाति 3 ।
      7 । वामरध्यानां सुमंगळानां बैजवासानांच आत्रेय आर्चनानस आतिधेति 3 ।
      8 । आत्रेय आर्चनानस गाविष्ठरेतिवा ।
      9 । सुमंगळानां अत्रिसुमंगळश्यावाश्येति 3 । केचित् ।
    10 । अत्रेः पुत्रिका पुत्राणां - आत्रेयवामरथ्य पौत्रिकेति । अत्रीणां दशानां सर्वेषामविहहः ।

अ थ वि श्वा मि त्र ग णे (10)
1----1 । कुशिकानां - विश्वामित्र देवरात स्सौदलेति 3 ।
2----2 । लौहितानां - विश्वामित्र अष्टकलौहितेति 3 ।
      3 । वैश्वामित्र माधुछंदस अष्टकेतिवा 3 ।
      4 । विश्वामित्र अष्टकेति ऽ ।
3----5 । रौक्षकाणां - वैश्वामित्र गाधिनरै वणेति 3 ।
      6 । वैश्वामित्र गाधिनरै वणेति 3 ।
      7 । वैश्वामित्र रौक्षकरै वणेति 3 ।
4----8 । कामकायनानां - वैश्वामित्र देवश्रवस देवातर सेतिना 3 ।
5----9 । आजानां - वैश्वामित्र माधुच्छंदसाजेति 3 ।
    10 । वैश्वामित्र आश्मरधवाधुलेतिवा 3 ।
6---11 । अघमर्षणानां - वैश्वामित्र आघमर्षण कौशिकेति 3 ।
7---12 । पूरणानां - वैश्वामित्र पूरणेति ऽ ।
     13 । वैशवामित्र देवरात पूरणेतिवा 3 ।
8---14 । इंद्रकाशिकानां - विश्वामित्र इंद्रकौशिकेति ऽ ।
9---15 । दनंजयानां - विश्वामित्र माधुच्छंदसधनंजयेति 3 ।
     16 । वैश्वामित्र माधुच्चंदन आघमर्षणेतिवा 3 ।
10--17 । कतानां - वैश्वामित्र कत्योत्कीवेति 3 ।
     18 । रौहिणानां - वैश्वामित्र माधुद्चंदन रौहिणेति 3 ।
     19 । रेणूनां - वैश्वामित्र गादिनरैमवेति 3 ।
     20 । वेणूनां - वैश्वामित्र गाधिनरैणवेति 3 ।
     21 । जह्नूनां - वैश्वामित्र शालंकायन कौशिकेति 3 ।
     22 । आश्मरध्यानां - वैश्वामित्र आश्मरध्यवाधूलेति 3 ।
     23 । उदवेणूनां - वैश्वामित्र गाधिनवैणवेति 3 ।
मप्तदशबोधायनोक्ताः - षडाश्वलायनोक्ताः
मत्स्ये - एषां विश्वामित्राणाम विवाहः ।

अ थ क श्य प ग णे
1----1 । निध्रुवाणां -- काश्यप आवत्सार नैध्रुवेति 3 ।
2----2 । कश्यपानां -- काश्यप अवत्सार आसितेति 3 ।
3----3 । रेभाणां -- काश्यपावत्साररैभ्येति 3 ।
4----4 । शंडिलानां -- काश्यपशांडिल्येति 2 ।
      5 । काश्यपदेवलेति ऽ ।
      6 । काश्यपासितेति ऽ ।
      7 । कांडिलासि तदेवलेति 3 ।
      8 । काश्यप असित देवलेतिवा 3 ।
      9 । देवलासितेतिवा ऽ

एषांकश्यपा नामविवाहः
5----- काश्यपेषुलौगाक्षि णांतु ---
      1 । काश्यपा वत्सारवासिष्ठेचि 3 ।
      2 । काश्या वत्सारासितेतिवा 3 ।
    एतेद्विगोत्राताः अहर्वसिष्ठाः - नक्तं कश्यपाः - एषां वसिष्ठैः काश्यपैश्य अविवाहः ।
अ थ व सि ष्ठ ग णे
1----1 । वसिष्ठानां - वासिष्ठ इंद्रप्रमद आभरद्वस्विति 3 ।
      2 । वासिष्ठा त्येकोवा 1 ।
2----3 । कुंडिनानां - वासिष्ठमैत्रावरुण कौंजिन्येति 3 ।
3----4 । उपमन्यूनां - वासिष्ठ इंद्रप्रमध आभरद्वास्विति 3 ।
      5 । वासिष्ठाभरद्वास्विंद्र प्रमदेति 3 ।
4----6 । पराशराणां - वासिष्ठशाक्त्य पाराशर्येति 3 ।
5----7 । जातुकर्ण्यानां - वासिष्ठ अत्रि जातूकर्ण्येति 3 ।
वासिष्ठानां सर्वेषा मविवाहः 1 ।
जातुकर्ण्यानांतु वासिष्ठैः अत्रिभिश्च अविवाहः ।
द्विगोत्रैक्यात् ।

अ था ग स्त्य ग णे
1----1 । इध्मवाहानं - आगस्त्यदार्ध्यच्युतेद्मवाहेति 3 ।
      2 । अगस्यैत्येकोवा 1 ।
2----3 । सोमवाहानां - आगस्त्यदार्ध्यच्युत सोमवाहेति 3 ।
3----4 । सांभवाहानां - आगस्त्यदार्ध्यच्युत सांभहेति 3 ।
4----5 । यज्ञवाहानां - आगस्त्यदार्ध्यच्युत यज्ञवाहेति 3 ।
      6 । सारवाहानां - आगस्त्यदार्ध्यच्युत सारवाहेति 3 ।
      7 । दर्भवाहानां - आगस्त्यदार्ध्यच्युत दर्भवाहेति 3 ।
      8 । अगस्तीनां - आगस्त्यमाहेंद्र मायोभुपेति 3 ।
      9 । पूर्णमासानां - आगस्त्य पौर्णमासपारणेति 3 ।
     10 । हिमोदकानां - आगस्त्यहैमर्चि हैमोदकेति 3 ।
     11 । पाणिकानां - आगस्त्य वैनायत पाणिकेति 3 ।
अगस्तीनां सर्वेषाम विवाहः सारवाहादयः क्वचित् ।

अ थ द्वि गो त्राः
1 । शौंगानां शैशिरीणांच --- अंगीरस बार्हस्पत्य भारद्वाज कात्य अक्षीलेति 5 ।
2 । आंगीरस बार्ह स्पत्य भारद्वाज शौंग शैशिरेति 5 ।
3 । आंगीरस कात्य आक्षीलेति 3 ।
    एषां भरद्वाजैः विश्वावित्रैश्चाविवाहः,
1 । कपिलानां ---- कतानां ---- संकृति पूतिमाषादिनांच---- आंगीरस गौरवीत
   सांकृत्येति 3 ।
2 । शाक्त्यगौरवीत सांकृत्येति 3 ।
   एषांस्वगणस्थैः वसिष्ठैः शौंगशै शिरैः लौगाक्षभिश्चा विवाहः गणत्रयैक्यात् ।
1 । लौगाक्षीणां -- वसिष्ठैः कश्यपैश्चा विवाहः इतिकेचित् 3 ।
1 । देवरात्य जामदग्यैः विश्वामित्त्रश्चा विवाह इति केचित् 3 ।
1 । देवरातौद्वौ एको जामदग्न्यः वभवति ।
    किंतु आंगीरसः तस्मात् तेवरातस्य जामदग्न्येन विहहो भवत्येव --- भार्गवस्य देवरातस्यच भार्गवैर विवाहः ।
1 । धनंजयानां विश्वामित्रै रत्रि भिश्चा विवाहः ।
1 । जातू कर्ण्यानां वसिष्ठैरत्रि भुश्चा विवाहः ।
स्मृत्यर्दसारे --- कपिगर्ग भारद्वाजाः मिथोरौक्षायणाद्विजाः । नोद्वहेयुस्स गोत्रत्वात्प्रवरै क्याच्च कुत्रचिता ।।
निर्णयसिंधौ---यद्यपि प्रवरमंजर्या मिदमुक्तं --- तधापि --- भृग्वंगिरो गणेषुतु तधाविवाहोभवत्येव --- बह्वृच परिशिष्ट बोधायनेन भृगृंगिरो गमयोः व्यावर्ति तत्वात् --- चतुर्विंशतिमते भृगुवचनेन तत्तत्तत्पर्य क्रमागत देशकुलाचाराणा मनुस र्तव्यत्व विधानात् ।। सर्वत्र व्यवस्थापक वचनंतु ---- पंचानां त्रिषु सामान्यादि ।
ऊनपंचाश देवै षांप्रवरा ऋषिदर्शनात् ।
गोत्राणांतु नहस्राणि प्रयुतन्यर्बुदानिच ।।
?2भृगुः 5

?2जमदग्निः?2 ?2वीतहव्यः?2 ?2गृत्समदः?2 ?2वाध्य्रश्वः?2 ?2वैन्यः

जमदग्निः वीतहास्यः गृत्समदः वाध्य्रश्वः वैन्यः
वत्सः आयस्कः शौनः मित्रयवः पार्थः
श्रीवत्सः मौनः 2 2 2
च्यवनः लोकः
आप्नुवानः वाधूळः
और्वः सावेदः
सावर्णिः 6
जीवंतिः
देवरातः
ईशायनः
जाबालिः
वीरः
हित्यवटः
मंडुः
प्राचीनयोग्यः
आर्षीषेणः
आनूपकः
    17

7 भृगवः 5 वसिष्ठाः 1 तताः 1 देवरातः
3 आंगीरसः 4 अगस्त्याः 1 संकृतयः 1 धनंजयाः
4 अत्रयः 1 शौंगाः 1 पूतिमाषाः 1 जातुकर्ण्याः
10 विश्वामित्राः 1 शैशिरिणः लौगाक्षयः ------
5 कश्यपाः 1 कपिलाः 1 देवरातः 49-
------

अत्रिः 1 विश्वामित्रः 1 कश्यपः 1 वसिष्ठः 1 आगस्त्यः 1

अत्रिः विश्वामित्रः कश्यपः वसिष्ठः आगस्त्यः

अत्रिः विश्वामित्रः कश्यपः वसिष्ठः आगस्त्यः
अनेनसः देवरातः रेफः इंद्रप्रम दार्ढ्यच्युतिः
शावाश्यः मनुः रैफः आभरध्वनुः इध्मवाहः
वामरध्यः तंतुः शांडिल्यः संकृतिः 3
गविष्ठरः औलवः देवलः कौंडिन्यः
धनंजयः वालवः आसितः पूतिमाषः
सुमंगळः चकितः संकृतिः गोरवीतः
अतिधिः उलूकः पूतिमाषः पराशरः
बीजवापि याज्ञवल्क्यः अवत्सरः मैत्रावरुणः
9 औदवः नैध्रुवः शक्तिः
बृहदग्नः 9 उपमन्युः
कुलबीजः
शलिलः देवश्रवाः
बभ्रुः धनंजयः
लोहितः पनसः
शालंकायनः धूम्रः
पारीत्यः जठरः
कामकायनः हव्यकः
कामकायनः साषवाः
पूरणः साषावाः
शालावतः शृंगाः
अग्निदैवत्यः कताः
श्रौमतिः शैशिराः
कौशिकः अघमर्षणः
अष्टकः 18
अज्यः
मधुच्छंदः
26


गौतमः भरद्वाणः कपिः हरितः कण्वः वरूपः मौद्गल्यः विष्णुवृद्धः

गौतमः भरद्वाणः कपिः हरितः कण्वः विरूपः मौद्गल्यः विष्णुवृद्धः अयास्यः कुक् अमहात् यवनाश्वः अजामीषः अष्टादंष्ट्रः त्रक्षुः पौरुकुत्स्यः
औतिध्यः अग्निः अक्षाय्यः मांधाता 2 पृषदश्वः भ्राम्यश्वः त्रसदश्वः
वामदेवः शृंगः शंखः बादरायणः
    7 ऋक्षः भीमः सात्यकिः
वांदनः 8 विरूपः
बृहस्पतिः गविः
सर्वः सत्यकिः
स्तंबः आरुणिः
कपिः 13
मात
वचसः
गार्ग्यः
शैन्यः 17

• • • • • • • • • • • • • • • • • 
                                  

श्री गुरुभ्योन्नमः

---

अथापस्तंभीय प्रवरखण्डः ----

प्रवरान्व्याख्यास्याम आर्षेयं वृणीतेबंधो रेवनैत्यथो सन्तत्या इति विज्ञायतेन देवैर्न मनुष्यै रार्षेयं वृणीत ऋषीभिरे वार्षेयं वृणीत इति विज्ञायत आर्षेय मन्वा चष्टर्षिणाहि देवाः पुरुषमनु बुध्यन्त इति विज्ञायते योवान्य स्सन्नथान्य स्यार्षेयेण प्रवृणीतेसवा अस्यतदृषिरिष्टं वीतं वृङ्त्क इति विज्ञायते तीस्वृतीते मन्त्रकृतो वृणीते द्वौवृणीते त्रीन्वृणीते न चरुरो व्वणीतेन पंचाति प्रवृणीत इति विज्ञायत इत ऊर्थ्वानध्वर्यु वृणीते मुतोर्वाचो होतेति विज्ञायते पूरोहितस्य प्रवरेण राजा प्रवृणीत इति विज्ञायते भृगुणामे वाग्रे व्याख्यास्यामो जामदग्न्य वत्सास्तेषां पंचार्षेयो भार्गवच्याव नाप्नवा नौर्व जामदग्व्येति जमदग्नि वधूर्व वदप्नवा नवच्छ्यवन वद्भृगुवदि तित्र्यार्षेयमु हैके भार्गवौर्व जामदग्न्येतिजमदग्नि वदूर्व वद्भृगु वदित्येष एवा विकृत स्सार्ववर्णी जीवन्तिजा बाल्यैतिशायन वैरोहित्या वट मण्डूषाचीन योग्या नामथाष्ट्रीषेणानां पंचार्षेयो बार्गवच्याव नाप्नवावार्षीषेणा नूपेत्यनू पवदर्षी षेण पदप्न वानवच्च्यवन वद्भृगु वदितित्र्यार्षेयमुहैके भार्गवाषी षेणानू पेत्यनूप वदष्ण्रीषेण नद्भृगु वदिति ।। 1 ।।
अध वैतवाह्य वस्कावाधूल मौनमौकास्तेषां त्रार्षेयो बार्गव वैतहव्य सावेदसेति सवेदो वद्वीतहव्यव द्भृगु वदित्यथ गात्स्न्रसमदाश्शुनका स्तेषामे कार्षेयो गात्स्न्रमदेति होतागृत्स्न मदवदित्य धृर्युरध वाध्य्र रधवैन्याः पार्थास्तेषां त्र्यार्षेयो बार्गव वैन्यपार्थेति पृथुवद्वेन वद्भृगु वदितीमे भृगवो व्याख्यता अथातोंगीरसायास्या गौतमास्तेषां त्र्यार्षय आंगीरसायान्य गौतमेति गोतमवदयास्य वदंगिरो वतित्यथौ चद्यागौत मास्तेषां त्र्यार्षेय आंगीरसौचथ्य गौतमेति गोतमवदुचथ्यवदंगिरो पदित्यथौ
शिजागौतमास्तेषां त्रर्षेय आंगीरसौ शिजकाक्षी वदिति कक्षीव द्वदुशिजव दंगिरो वदित्यध वामदेवा गौतमास्तेषां त्र्यार्षेय आंगीरसौ वामदेव बार्हदुत्थेति बृहदुत्थवद्वामदेव वदंगिरो वदित्यध भरद्वजानां त्र्यार्षय आंगीरस बार्हस्पत्य भारद्वाजेति भरद्वाजव द्भृहस्पति वधंगिरो वदित्येष एवाविकृतः ।। 2 ।।
कुश्वागि वैश्योर्जाय नानां सर्वेषां च स्तंबस्तंभ शब्दाना मथ द्व्यामुष्यायणानां कुलानां यथा शृंगा श्शैशिरयो र्भरद्वाजा शृंगाः कताश्शैशिर यस्तेषां पंचार्षेय आंगीरस बार्हस्पत्य भारद्वाज कात्याक्षीलेत्यल वत्कतव द्भरद्वाजव द्भृगस्पति वदंगिरो वदित त्रियार्षेय मुपैक आंगीरस कात्याक्षि लेत्यक्षी लवत्कत पदंगिरो वदित्य दर्त्क्षाणां पंचार्षेय आंगीरस बर्हस्पत्य बारद्वाज वांदन मातवदसेति मतवचो वद्वंदन वद्भरद्वाजव द्बृहस्पति वदंगरो वदत्यथ गर्गाणां त्र्यर्षेय आंगीरस गार्ग्यशैन्येति शिनिवद्गर्ग वदंगिरो वदिति बारद्वाजमुहैक आंगिरस स्थाने भारद्वाज गार्ग्य शैन्येति शिनिवद्गर्भव द्भरद्वाजवदित्यध कपिलानां त्र्येर्षेय आंगीरस सामहैय्यार्क्षय्ये त्यर्क्षय्य वदमपैय्य वदंगिरो वदित्यथ हरितानां त्र्यर्षेय आंगीरसांबरीष यौप्वनाश्वेति युपनाश्व वदंबरीश वदंगिरो पदिति मान्थातारमुहैक आंगीरसस्थाने मान्था त्रांबरीष यौवनाश्वेति युवनाश्ववदंबरीष वन्मन्थातृवदति ।। 3 ।।
अथकुत्सनां त्र्यर्षेय आंगीरस सून्थातृ कौत्सेति कुत्सवन्मंथा तृवदंगिरो वदित्यथा विरूपारथि तरास्तेषां त्र्यर्षेय अंगीरस विरूपार्षदश्वेतिपृदश्ववद्विरूपवदंगिरो वदित्यष्टा दंष्ट्रयुपैक आंगीरसस्थान आष्टदंष्ट्र वैरूप पार्षदश्वेति पृषदश्वव द्विरूपवदष्टादंष्ट्रवदित्यथ मुद्गलानां त्र्यर्षेय आंगीरस भौम्यश्व मौद्गल्येति मुद्गल मध्भूम्यश्ववदंगिरो वदिति त्र्यक्षुमुपैक आंगीरसस्थाने तार्क्ष्युभौम्यश्व मौद्गल्येति मुद्गल वद्भूम्यश्व वत्त्र्यक्षुवदित्यध विष्णु वृद्धानां त्रार्षेय आंगीरस पौरुकुत्स्यत्रा सदस्येति त्रसदस्य वत्पुरुकुत्स वदंगिरो वदित्येष एवाविकृत श्शठमर्षण भध्रण मंद्रण बादरायणौप मित्यौपगविसात्विकि सात्विकाम्यारुणि नितुंदिनावा मथात्रिणां त्रार्षेय आत्रेयार्चनान सश्यावाश्वेति श्यावाश्वन दर्भवावस वदत्रि वदित्यथ धनंजयानां त्रर्षेय आत्रेयार्चनान सधानंजयेति धनंजय वदर्चनानस वदत्रि वदित्यथातिथ्यानां त्र्यार्षेय आत्रेयार्च नानपातिथ्येत्य तिथिवदर्चवानस वदत्रि वदित्येष एवाविकृतो वामरथ्य पौमंगल बीजवापिनां ।। 4 ।।
अथ विस्वामित्राणां देवराताश्चकित मनुतं तौलकि बालकियाज्ञ वलोक्क्यलूका बृभ्रशीललि शालावत शालंकायनकाल बवास्तेषां त्रार्षेयो वैश्वामित्र देवरातौ वलेत्यु दलनद्देवरातन द्विश्वामित्र वदित्यथ श्रौमतकाम कायनानां त्रेर्षेयो वेश्वामित्र दैवश्रवस देवतरसेति दवतरस वद्देव श्रोवोव द्विश्वामित्र वधत्य जानां त्र्यार्षेयो वैस्वामित्र माधुच्छंदसौाज्यत्यब्यवन्मदुच्छंधो पद्विश्वामित्र वदित्यथ माधुच्छंदसा एवदानंजया स्तेषां त्रार्षेयो वैश्वामित्र माधुच्छंदसधानंजयेति धनंजयावन्मधच्छंदो पद्विश्वामित्र वदित्यथाष्टका लोहिता स्तेषां द्व्यर्षेयो वैश्वामित्रष्ट केत्यष्टक वद्विश्वामित्र वदिवत्यथपूरणाः परिधापयन्त्यस्तेषां द्व्यार्षेयो वैश्वामीत्र कात्याक्षीलेत्यक्षील वत्कत वद्विश्वामित्र वदित्य दाषु मर्षणाः कुशुका स्तेषां त्र्यर्षेयो वैश्वामित्राघ मर्षण कौशीकेति कुशिक वदमघ मर्षण पद्विश्वाममित्र वदित्यथ कश्यलानां त्रार्षेय काश्यपावत्सारनैधृवेति मिध्रुववदवत्सार वत्कश्यप वदित्यथरे फाणां त्र्यर्षेयः काश्यपावत्सर रैफेति रेफवदवत्सार वत्कश्यप वदिति ।। 5 ।।
अथ शण्डिलानां द्व्यार्षेयो दैवलासिते त्यसिव वद्देवल वदिति त्र्यार्येय मुहैके काश्यप दैवलासिते त्यसित वद्देवल वत्कश्यप वदिति द्व्यार्षेया स्त्वेवंन्याये नैकार्षेया वासिष्ठा अन्यत्र पराशरेभ्यो वासिष्ठेति होता वसिष्ठ वदित्यध्वर्यु स्त्र्यार्षेय मुहैके वासिष्ठैंद्र प्रमथ भारध्वासू इति भरद्वासू वदन्द्र प्रमद वद्वसिष्ठ वदित्यथ पराशराणां त्र्यार्षेयो वासिष्ठ शाक्त्य पाराशर्येति पराशर वच्छक्ति वद्वसिष्ठ तदित्यथ कुण्डिकानानां त्रार्षेयो वासिष्ठ मैत्रावरुण कौंडिन्येति
कुण्डिनवन्मित्रावरुणवद्वसिष्ठवदित्यथ सिंकृति पू ति मा षा णां त्रार्षेयश्शाक्त्य सांकृत्य गौरिवीतेति गुरुवीत वत्संकृति वच्छाक्ति वदित्यथागस्त्यानामे कार्षेणय अगस्त्येति होतागस्त्य वदित्यध्वर्युस्त्र्या र्षेय मुहेकर्ढ्य आगस्त्यदार्ढ्यच्युतैध्म वाहेतिध्मवाह वद्धृणीरन्नेक एवैषां प्रवरोमानवैडा पौरूरवसेति पुरूरवो वदिडावन्मम वदित्यध येषायूहो वन्त्रकृतो नस्प्यस्स पूरोहित प्रवरास्ते प्रवृणी रन्नथयेषां सुर्यपुरोहित प्रवरास्तेस पुरोहित प्रवरस्ते प्रवरा स्त्येवं न्यायेनै कार्षेया विशोवात्प प्रतिहोता वत्पफ्रवदित्य ध्वर्युरथा संप्रज्ञात बंधुराचार्या मुष्यायण मनुप्रब्रहीताचार्य प्रवरं प्रवृणी ताथहताण्डिन एकार्षेयं सार्ववर्णिकं समामनंति मानवेति होतामनु वदित्यध्वर्युर्मानव्योहि प्रजाइतिहि ब्राह्मण मितहि ब्राह्मणं ।। 6।। ओं तत्सत् ।

श्री मदापस्तंब मुनि चरणारविदाब्यां नमः

इति गोत्र प्रवरखंड विचारः ।

---

श्री गुरुभ्योनमः
रुद्रध्यायादि मंत्र प्रयोग विधानं

---

: समिष्ठि रुद्राध्याये कर्तव्य जप होमादि क्रमः :----

श्लो।। वृषाधिरूढं देवेशं सर्वरोकै ककारणम् ।
ध्याये द्ब्रहादि भिस्तुत्यं पार्वती सहितं शिवं ।।
अस्यरूद्र समुदयस्य केवलं जपमात्रेण सर्वसिद्धिः ।
त्रिषवणस्नायी जपित्वा पंचमहा पातकात्पूतो भवति ।
अथ सर्व कामार्थः शौनकोक्तः प्रयोगः ।।
"अधापरं पूर्वोक्तविथिनामंत्रन्यासादिकं कृत्वा प्रस्थमात्र परिमाण परिवितान् कलशानक्षत्र परिमाण परिमितान् कलशानक्षत्र गंध पुष्प सहितोदक युक्तान् कृत्वा पूर्वोक्त विधिना देवमभ्यर्च्य देवपार्श्वे रुद्र प्रधमानुवाक मंत्रै राज्याहुतीर्हुत्वा रुद्रैकादशि नींजपेत् । जंपांते 'अग्ना विष्णु' इत्येकादशानामनुवाका नामेकैकं जपेत् । ततः पंचामृतैः स्नापयेत् । ततः पंचगव्येनततो 'नमस्त'---इति प्रधमयोपचारः ।। ततो यधाशक्ति भ्रह्मणान् रुद्रवेदिनो भोजयेत् । सर्वे कामाः संपद्यंते । अथवा रुद्रमहारिद्राति रुद्रेष्वन्यत मंचिप्‌तवोक्त संख्यया पायसं जुहुयात् । सर्वकामानवाप्नोति । अथवैवमेव यथासामर्ध्यं क्षीरेण घृतपायसेना युतं जुर्हयात् । अथ देशे अंतर्थायकपट ग्रहादिषु मध्यएष एव विधि रुच्चाटने । फट्कारेण सर्वकार्याणि समारभेत् । अथराज्य कामस्य पद्म सौगंधि कोत्सलानां 'प्रमुंचधन्वन---' इति मंत्रेण भगवतो महेश्वरस्योभय चंदनाक्तानां शत सहस्रं महेश्वरस्य शिरस्यारोपयेत् । राजाश्रियं विंदति । 'नमोवः किरिकेभ्य'----इत्यनेन तिल तंदुलाना माज्याक्तानां शत सहस्रं शत सहस्रं ङुहुयात् । राज्यं प्राप्नोति । अथान्यो बोधायनोक्तः । रुद्रमहा रुद्राति रुद्राणा मन्यत मंजप्त्योक्त संख्यया राष्ट्र कामो यवानाज्याक्तान युतं जुहुयात् ।। अथश्रीकामस्य ।। रुद्रमहा रुद्राति रुद्राणा मन्यतमं जप्त्वा पायसेना युतं जुहुयात् । श्रियंलभते । वित्तकामस्य । 'इमाग् रुद्रय----' इत्यनेन तिलै श्शत सहस्रं ङुहुयात् । "अथ काळिका पुराणे
सनत्कुमारः"। आदावंगानि संयोज्य स्वात्वा देहेस्वके द्विजः । ततो वत्स महादेवं पूजये द्विधिपूर्वाकं ।। एकं लिंगं नदीतीरे ह्यपरा स्यंजलै स्स्नहेत् । पंचगव्वेन भूयोपि शंभुं फलशतेन च । संस्नार्यनारिणा भूयो ध्यात्वातं जगदीश्वरं । (एकं लिंगं वृषभादि परिवार रहितं आपरास्यं पश्चिमाभिमुखं) तद्गोरोचन यासार्थं लेवपयेद्बक्तितोहरं । श्रीवृक्षोत्थैः ततः वत्रैः निश्छिदैः जंतुसर्जतैः । नैवपर्युषितै स्स्निग्धैः प्रोक्षितैरर्च येच्चिवं । एकादश दिनान्येव मर्चयोत्तां महेश्वारं । विधिनानेन देवेशं भूय स्तंवैनिबोधमे । दिनान्येकादशैवादौ पूजान्ते होममाचरेत् । साज्यै र्बिल्वदळैर्नित्यं दक्षिणांदिश मास्थितः, एवं नीलोत्पलैः भूयः पत्मैश्चैन सुगन्थिभिः । होम मर्चां प्रकुर्वीत त्रिरेकादश वासरान् । सघृतं गुग्गुलुं दग्ध्वानित्यमेव हरप्रियं । पूजांते परया भक्त्या तस्यैवं धन संचयः । वित्तकामो यदासोऽथस्वादा लिंगस्य वनस्पतीन् । जपेदुद्रान् शिवं ध्यायेद्ध्रुवंते होमतां ययुः । नपुष्पवातरुं बाह्यं बिल्वंवा लिंग्यतान् जपेत् । आवर्तयन् बहून्वारान् सवृक्षोहेमतां व्रजेत् । तीर्थेक सखले गत्वा जप्त्वा रुद्रन् बहुन्पुनः । जपेन्मध्य जपेकृष्ण पाषाण हेमतामियुः । माहार्वात माश्रित्य अवष्टभ्य दिनेदिने । जपेदेका दशाहानैनिधिं प्राप्सोति पुष्कलं । मसिधोवैत सीश्चैतत् त्रिमध्वक्ता जुहोतियः । तडंते जायतेतस्य द्रविणं पुष्कलं बहु । मधुबिल्यादयो वृक्षा आलिंग्यैका दशीदिने जायंते हेमतां यांति तत्थ्यं तत्रन संशयः । अधवा लिंगमाश्रित्य स्वयंभ्वपर दिङ्मुखं । संछाद्यैकादशाहानि जपे देतत्सुपेकजैः । पशून्वाकुत्सितांश्चैव नपश्येन्न च संस्पृशेत् । यंपश्येद्व्यपयातेतु हेमस्याद्द्वादशेहानि ।। अथान्यः । "कृष्णाष्टमीं समारभ्य यावत्कृष्ण चतुर्थशी । स्थंडिलंचोपविप्यार्कप्रस्तरेवा जपेत्सुथीः ।" ' नमोअस्तु नीलग्रीवाय ' इत्यनेन सहस्राभि मंत्रितं घृतवायस मीश्वराय निवेदयोत् । कार्षापणानां सहस्र मुत्पद्यते ।। अथान्यः ।। 'प्रमुंचधन्वन' इत्यनेन यथासिद्धान्नां सहानसेऽग्नावष्ट सहस्रं जुहुयात् । द्रव्यमविच्छिन्न मक्षयं भवति ।। अथान्यः ।। 'नमेवः किरिकेभ्य' इति तिलाहुती नामयुतं जुहुयात् । कार्षापणानां सहस्रवुत्पद्यते" इति कालिकापुराणे । अथान्ना कामस्य शौनकः । 'असौयस्ताम्र' इत्यनेनोभयेन आहरहरुदया स्तमयोः आदित्य मुपतिष्ठेत । अक्षयमन्न मुपतिष्ठते । अथ बोधायनः । उतुम्बर समिद्भिध्वक्षतैर्वा रुद्रमहा रुद्रति रुद्राति रुद्राणा मन्यतमं जप्त्वातत्रोक्त संख्यया जुरहयादन्न मुत्पद्यते" । अथ वृष्टि कमस्य शौनकः । 'असौयस्ताम्र' । इत्यनेनोदक शाकय वाहरो वैतस समिधानामयुतं जुहुयात् । गुड क्षीराक्तानां वायुतं जुहुयात् । भगवानादित्यो वृष्टिं मुंचति । अथा युष्कामस्यस एवाह । "आयुष्तामः पूर्वोक्तविथिना देवमाराध्य सर्वदिक्षु रक्तपीत कृष्णबली दत्वा पुद्रैकादशिनी मेकादश कृत्वो जप्त्वा 'आरा त्तेगोघ्न' इति षोडशोपचारान् कृत्वा तमेव मंत्रं सहस्रं जपेत् । व्याधि तश्चेद्रवेर्दिने ब्राह्मणाय दक्षिणां दत्वा सहस्रं जापयेत् । व्याधिभ्यः प्रमुच्यते । शतायुर्भवति । अथ पुत्रकामस्य शौनकः । 'परिणोरुद्रस्य ' इति वट समुधानामयुतं जुहुयाम् । पुत्र आयुष्मानुत्पद्यते । अथ गो कामस्यस एव । 'नमोवः किरिकेभ्य' इति मंत्रेण वैकंकतोदुंबर समिधां दध्यक्तानाम युतं जूहुयात् । अनन्त गो स्वामि भवति । नचगावः फ्रक्षीयंते । अथवा नेनैव मंत्रेण अर्कपर्ण शतं गोपयसै कादशा हुतीर्जुरुयात् । एकादश गाव उत्पद्यन्ते । अथवाक्तामस्यसएवाह । महाचतुष्पदे वल्मिकि मृदालिंगं प्रतिष्ठाप्य पंचगव्येन स्नापयेत् । 'समोवः किरिकेभ्य' इति मंत्रेण चाभि मंत्र्य मानसोक इति घृतपायंसं दिन द्वयं बिल्व मुपहरेत् । दक्षिणामूर्तौ वचाफलसमर्थ फलं सुसूक्ष्मं चूर्णं कृत्वा ताम्र भाजनेन्यसेत् । कपिसघृतेनालोढ्य प्रदेशिन्यानि मुताभि मंत्रितं कृत्वा पिबेद प्रतिहत वाक्यो भवति । पुनस्पयेव द्रापे अंधनस्पत इत्यादिना शत सहस्रं जुहुयात् । वासांस्य क्षराणि भवन्ति । अथ वश्यकामस्य बोधायनः । पुद्रैकादशिनी रुद्र महा रुद्राति रुद्रेष्वस्य तमं जप्त्वा । जुहुयात् श्वेत पुष्पाणि सविश्वं कुरुते वशं
। अथ कृत्स्नं जगत्कश्चिद्वशी कर्तुं समीहते । नाभिमात्र जलस्थश्च जपे दुद्रासन्बहूं स्तथा । कृत्वा चैवार्चनं शंभो रादायनियमं ततः ।। आदित्याबिमुखो भूत्वा रुद्रणावर्तये त्सदा । तस्यावर्त यतोरुद्रान् जिताक्षस्यच धीमतः । वृषकेतु समायाति वरदो भक्तवत्सलः ।। अधारोग्य कामस्य शौनकः । 'मनो महंतं' इति मंत्रेण तिलाहुती नामयुतं जुरुयात् । बालानां परिजनन्य चारोग्यं भवति । अथ प्रत्युपस्थिते सर्वभये बलींश्च दत्वा । 'मीढुष्टम' इति पुनः षोडसोपचारं कृत्वा रुद्रैकादशिनी मेकादश कृत्वो जप्त्वा जापयित्वावा रुद्रवेदिनं सर्वेब्यो भयेब्यः प्रमुच्यते नात्र संशयः । 'इमाग् रुद्रा' इति मंत्रेण दधि मधु पायसाहुतीनां प्रत्येकमयुतं जुरुयात् । सर्व भयान्युपशाम्यान्ति । अथशान्ति कामः पूर्वोकत् विथिना मंत्र देवन्यासादिकं कृत्वा देवमाराध्य रुद्रवेदिनं ब्राह्मण माचार्यं कृत्वा स्वयंभु लिंगमभिगम्य तत्राप्यनेनैव विधि नाराधनं कृत्वा पंचामृतैस्स्नारयित्वा प्रथमानुवाके नाज्याहोमं कृत्वा देवं संपूज्य 'नमस्ते रुद्र मन्यव' इत्येकादशानुवाकानां जपं कूर्यात् । धारानूस्राववयं स्तथा जपांते 'अग्नाविष्णो सजोषस--- इत्येकादशानुवाकाना मेकमेकं जपेत् । पुनः पंचामृतैः स्नावपो त्ततो देवं समभ्यर्च्य भक्ष्युखोज्ययुतं नैवेद्यं दत्वा चतुरः पूर्ण कलशान् पंचमृत्तिका पंचवल्लव पंचरत्न युतान् अक्षत गंध धूपादि भिरर्च यित्वा सितवस्त्र वेष्णितान् कृत्वा 'शंनोवातः पवतां' इति शांतिं ध्ययान् जप्त्वाभि षेकं कारयोत् । शांतिप्भवति । ततः स्वस्धोभवति । आचार्याय सितवस्त्रयुगळं धेनुं कांचनं दद्यात्-ब्राम्मणांश्च भोजयेच्चांतिर्भवति, पुनः शौनकः । 'मानोमहांतं' इति मंत्रेणाशवत्ध मनुधामयुतं जुहुयात् । प्रति संवत्सरं यात्रा यामयुतं जुहुयात् । एवंकृते आत्मीयस्य बालस्त्रि वृद्धजातन्य शांतिः । नमोभवाय ---, "नमोज्येष्ठाय ---" इत्येताभ्यां कुमार ग्रहादि ग्रस्तानां भस्माभि मंत्र्य रक्षां कारयेत् । रात्रौ शिखांच बध्नियात् कुमारादि ग्रहभयं नभवति । 'मीढुष्टम शिवतम---' इति महाभये चोरभयेऽग्निभये प्राणात्ययेवा मनसा जपेत् क्षेमेणागच्छति । इमाग्ं रुद्राय ---, इत्यनेन सुवर्ण दूर्वांकुरैः शत सहस्रं जुहुयात् । महाज्वरोपघाते गतायुरपि दिर्घायुर्भवति । नमस्ते रुद्रमन्यव --, इति चतुर्भिः प्रत्यृचं यव गोधूमगवीधुकजर्तिलानां दधि मधु घृताक्तानाम युतं जुहुयात् । एकादश द्वादश रात्रेणवा वायुमुपशमयति । 'अद्यवोच दधिवक्त---' इति सर्वरक्षा कर्तव्य । आतुरेभ्यः नर्षपान् सप्ताभि मंत्रितान् कृत्वा चतुर्दिशं प्रक्षिपेद्दशदिक्षु रक्षा कृताभवति । पधिगच्छतोऽ सच्छांति मुपगच्छति । सर्षपेण ब्रह्मराश्रस भूत पिशाचादिभ्यो मोक्षयता । 'यतारुद्र शिवातनू ----' इति ऋग्यांति मातया प्रतिसरं सहस्राभि मंत्रितं कृत्वा एकादश ग्रंथीन्‌दत्त्वा बालानां गुर्विणीनां च हस्ते बध्नीयात् । बावागुर्विण्यश्च सुखेनवर्धंते । यक्ष राक्षसा द्युत्सादनं च । स'सहस्राणि ---' इति रक्तवास सारक्तोष्णीषरक्तमाल्यानु लेपनैर्देवं समर्चयेत् । स्मशाने एकवृक्षे नदीपुलिने चतुष्पथेवनेवा कार्पास तंडुलं परिपेष्ठतां महातैवाक्तां स्मशानाग्नौ प्रदीप्तेन यवपिष्ठॆ नैकादशौत्रि मंत्रिते सयक्ष पाक्षसादेः शत्रोरपि प्रतिकृतिं कृत्वो रसिकटु तैलेन प्रतिमां कृत्वा स्थाप्य दक्षिणभूतिभागे एकै केनशरेटैकाचश प्राणा यतनेषु वितोदयेत् । सहसागतं सकललोकगतंवा शत्रमुत्सादयति । 'नमोरुद्रेभ्य---' इति मथ्याह्ने रुक्मकंटकै र्जुहुयात्सर्षपैश्चा हरहर्वा प्रत्यप त्तीराष्ट्रे देवयोनमः सपिशाचाश्च भ्रंशंति खेचरीणां स्त्रीणां यातुधानानांवा भस्मीभवति । अधेमाः शांतयः । 'इमाग्ं रुद्राय---' इति मंत्रेण गवामुपघातेगोष्ठ मध्येऽग्निमुप समाधाय वैकंकत समिधामयुतं जुहुयात् । पश्वादीनां शांति द्विगुणेन महाशांतिरिति । अध शतृमारम कामः पूर्वोक्त विथिना मंत्र देवन्यासादिकं कृत्वा देवमाराध्य रुद्रवेदिनं ब्राह्मण माचार्यां कृत्वा स्वयंभु लिंगमभिगम्य तत्राप्यनेनैव विधि नाराधनं कृत्वा पंचामृतै स्नापयित्वा प्रथमानुवाके नाज्याहोमं कृत्वा देवं संपूज्य 'नमस्ते रुद्र मस्यव' इत्येकादशानुकानां जपं कुर्यात् । धारानू स्रावयं स्तथा जपांते 'अग्नाविष्णो लजोषस---' इत्येकादशानुकाना मेकमेकं जपेत्
। पुनः पंचामृतैः स्नापये त्ततो देवं समभ्यर्च्य भक्ष्यखोज्ययुतं नैवेद्यं दत्वा चतुरः पूर्ण कलशान् पंचमृतिक्ता पंचपल्लव पंचरत्न युतान् अक्षत गंध धूपादि भिरर्च यित्वा सितवस्त्र वेष्णितान् कृत्वा 'शंनोवातः सवतां' इति शांतिं ध्यायन् जप्त्वाभिषेकं कारयेत् । शांतिर्भवति । ततः स्वस्थोभवति । आचार्याय सितवस्त्रयुगळं धेनुं कांचनं दद्यात् - ब्राह्मणांश्च भोजयेच्चांतिर्भवति, पुनः शौनकः । 'मानोमहांतं' इति मंत्रंणाश्वत्थ समिधामयुतं जीहुयात् । एवंकृते आत्मीयस्य बाल स्त्री वृद्दजातस्य शांतिः । नमोभवाय ---- । "नमोज्येष्ठाय---" इत्ये ताभ्यां कुमार ग्रहादि ग्रस्तानां भस्माभि मंत्र्य रक्षां कारयेत् । रात्रौ शिखांच बध्नीयात् कुमारादि ग्रहभयं नभवति । 'मिढुष्टम शिवतम----' इति महाभयो चोरभयेऽग्निभये प्राणात्ययोवा मनसा जपेत् क्षेमेणागच्छति । इमाग्ं रुद्राय ---, इत्यनेन सुवर्ण दूर्वांकूरैः शत सहस्रं जुहुयात् । महाज्वरोपघाते गता युरसि दीर्घायुर्भवति । नमस्ते पुद्रमन्यप----, इति चतुर्बिः प्रत्यृचं यव गोधूमगवीधुकजर्तिलानां दधि मधु घृताक्तानाम युतं जुहुयात् । एकादश द्वादश रात्रेणवा वायुमुपशमयति । 'आद्यवोच दधिवक्ता -----' इति सर्वरक्षा कर्तव्या । आतुरेभ्यः सर्षपान् सप्ताभि मंत्रितान् कृत्वा चतुर्दिशं प्रक्षि पेद्दशदिक्षु रक्षा कृताभवति । पदिगच्छतोऽ सच्छांति मुपगच्छति । सर्षपेण ब्रह्मराक्षस भूत पिशाचादिभ्यो मोक्षयति । 'यतारुद्र शिवातनू---' इति ऋग्वांति मातया प्रतिसरं सहस्राभि मंत्रितं कृत्वा एकादश ग्रंथीन्‌दत्वा बालानां गुर्विणीनां चहस्ते च हस्ते बद्नीयात् । बालागुर्विण्यश्च सुखे नवर्धंते । यक्ष राक्षसा द्युत्सादनं च । ' सहस्राणि ---' इति रक्तवास सारक्तोष्णीष र क्तमाल्यानु लेपनैर्देवं समर्छयेत् । स्मशाने एकावृक्षे नदीपुलिने चतुष्पथेवनेवा कार्पास तंडुलं परिपेष्टितां महातैलाक्तां स्मशानाग्मौ प्रदीपैन यवपिष्ठॆ नैकादशाभि मंत्रिते सयक्ष राक्षसादेः रत्रोरपि प्रतिकृतिं कृत्वो पसिकटु तैलेन प्रतिमां कृत्वा स्थाप्य दक्षिणभूमिभागे एकै केनशरो णैकाचश प्राणायतनेषु वितोदयेत् । सहसागतं सकललोकगतंवा शत्रुमुत्सादयति । 'नमोरुद्रेभ्य----' इति मध्याह्ने देवयोनयः सपिशचाश्च भ्रंशंति खेचरीणां स्त्रीणां यूतुधानानांवा भस्मीभवति । अधेमाः शांतयः । 'इमाग्ं रूद्राय---' इति मंत्रेण गवामुपघातेगोष्ठ मध्येऽग्निमुप समाधाय वैकंकत समुधामयुतं जुहुयात् । गवां शांतिर्भवति । यावंतश्च तुष्टदास्तावद्भ्य एवमेवशांतिविधिं कुर्यत् । "नमस्ते रुद्रमन्यव---" इत्यनेन गवामुपघाते गोष्ठमध्येऽग्निमुप समाधाय वैकंकत समिधाययुतं जुहुयात् । पश्वादीनां शांति द्विगुणेन महाशांतिरिति । अध शतृमारम कामः पूर्वोक्तविधिना मंत्रन्यासादि कृत्वा दिक्पालेभ्यो रक्तौदन बर्लीदत्वा, स्तुहिशृतं, ----इत्यनेन षोडशोपचारान् कृत्वा रुद्रैकादशिनी मेकादश कृत्वा जपितो पुनः 'स्तुहिशृतं ----' इति सहश्रं जपेत्प्रत्यहं सप्तरात्रेण शतृविनाशो भवति । अथ कृत्या मुत्पादयतु कामः रक्तवास सारक्तोष्णीष रक्तमाल्यानु लेपनैर्देव मर्चयेत् । श्मशानांगणे लोहित शलाकाः प्रादेशमात्रा महातैलाक्त लक्षं जुहुयात् । "उत्तिष्ठ रक्तांगि रक्तनेत्रे रक्तकेशि " कन्यां तांक्षि प्रमेव रुधिकरकुबेन पूर्णमां समात्रेण तर्पयेत् । अन्यथा कर्तारमेव हिंसेत् सात्वारितायंत्रिता वदति । "कंधर्षयामि वदवा ज्ञायतेयदमत्त्रलोक्य स्थितत अभ्युत्साद मुष्वामि" इति । तथाचै कैकस्य शरीरस्य ग्रामोनगरे गृहेच प्रयेगः । शाकं यशस्य मुपयोक्ष्य मुपोष्य द्वादश रात्राणि वघुभ्योंगानि महंतीति अन्नहीनानि तुला पुरुष चांद्रायणानां मध्यम एपविकल्प्य ग्रहणेत्वाचम्य नित्याभि माद्मावलं बिनान्यथा पेठेत् इति । "प्रमुंचधन्वन---" इति षड्भिरायुध मभिमंत्र्य संग्रामोप नीताः शत्रवः फलायंते । अभिमुखानावतिष्ठंते । दर्भकंटकानाम युतं जुहुयात् । प्रभूतः शत्रूयते क्षत्रियादिः । क्षत्रियोदिवप त्रिभागेन वैश्यः षड्भागेन चतुर्भागेन शूद्रः तथा चाव्याहतं कर्मेत्मा चक्षते । 'विगिरिद विलोहितः'----- इति यधाशतृ भिरनेक पर्याय मुप्तशतृमुखे जुहुयात् । सर्वेविभग्न मनसो विमुखाश्शत्रवश्च पलायंते । 'नमोहिरण्यबाहन-----' इत्यनुवैकैः कटुतै
वाक्तानां राजाभि शंकितानां सर्षपान् जुबुयात् । चक्रमुत्पादयति । फट् कारेण देवस्योपरिमालामधो शिरामवलंब्य सशिरसावस्त्रेण रुधिर मास्लव्य त्रिकटुके नाभ्यज्यदेव करांगुलुनारेखा मुत्लाद्य शत्रो र्नामानु स्मरन्‌ जपेत् । सबल समुदायं शतृमुच्छाटयति । एवं कृत्स्नं ग्राममुच्छाटयति एकाह्म । राजानमहोरात्रेण संपूर्ण मग्ध दिवसेन क्षत्रियं क्षपयित । दिवस त्रिभागेन वैश्यंच तुर्भागेन शूद्रं । तथा चाव्याहतं कर्मेत्या चक्षत्रे । एतत्सर्वं शौनकोक्तं हेमाद्रौ । अथ मेरु तंत्रोक्तं । रौद्रीं धारांततः कुर्यात्प्योच्यते तद्विधानाकं । 'नमस्ते' रुध्राग्ना विष्णू इत्यध्याय द्वायेनच । आवर्तनमिति प्रोक्तं गंगास्नास फलप्रदं । आवर्तनाभिषेकंतु यः कुर्या त्प्रत्यहं नरः -- तस्यैवदिवजं पापं दैवजंनाश माप्नुयात् । संध्यावंदनतः क्षीणं तच्चेत्व्राग्जन्मजं भवेत् । एकः पाठो समस्तेऽस्यह्यनुवाकः परस्यच । एवं भवाय नमस्तेऽस्य, अग्ना विष्णू तधैककं । इयं रुद्री समाख्याता रौद्र पाप निकृंतनी । अनया प्रत्यहंयस्तु कुर्याल्लिंगाभिषेचनं । जन्मजन्म कृतं पापं वर्षमध्ये प्रणश्यति । रुद्रीभिरेकादश भिर्लघुरुद्रः प्रकीर्तितः । अनेन सिक्तं यैर्लींगंतेन पश्यंति भास्करिं । एकादशभि रेतैस्तु महारुद्रः प्रकीर्तितः । निर्धनोधनमाप्नोति महापातक नाशनः । अनेन विहितो होमः सोमयाग फलप्रदः । अनाधिकारीदी क्षायं करेपक्ष स्त्वयं मतः ।एकादश महारुद्रै रतिरुद्रः प्रकीर्तितः । अतिपाप हरोयस्मा द्दृष्टन्यानैव निष्कृतिः ।।
इति मेरुतंत्रोक्तं विधानं नमाप्तमासीत् ।।

---

: नमकं :------

---

अथतत्तन्मंत प्रयोग विधानसहित महारुद्राध्यायः ----

प्रारभ्यते --- ओं नमो भगवते रुद्राय ।
ओं नमस्ते रुद्रमन्यव उतोतइषवे नमः
नमस्ते अस्तु धन्वने बाहुभ्यामुतते नमः ।।
अथास्य मंत्रस्य पुरश्चरणादिकं भ्रूमः । कृर्च्छं द्वादश रात्रं चरित्वा एकादश सहस्र मभिहित दिनानि निरन्तरं जपन् कृत पुरश्चरणोभवति । ततोनेन प्रदक्षिणं नमस्कारं च कुर्यात् । ततो दक्षिणामुर्ति सन्निधावेकादश सहस्र जपादशेषं पापं नश्यति । ततो लक्ष जपात् सप्तजन्म कृतंपापं नश्यति । नस्मिन्नेव दत्रिणामूर्ति सन्निधावग्निं निधाय घृतपायसं श्रवयित्वा स्वाग्नौ जुहुयात् । साक्षाद्देवंपश्यति । तस्मिन्नेव सर्वतोऽरत्नमात्र मग्निकुंडं कृत्वा स्वाग्नौ कापिलेन घृतेन शतसहस्रं श्रतसहस्रं जुहुयात् । गाणपत्यं लभते । अधैतयार्चा राज्ञोवक्ष्यते राजा पुरश्चरण सिद्धेन ब्राह्मणेन लिंगे पूजां कारयेत् । तत्प्रकारोवक्ष्येत् । लिंगस्य दक्षिणतो आग्निकुंडं विधाय मधिताग्निं निधाय नित्यवदाज्येन दूर्वाबिः शुद्धेन तंडुलेन शमीसमिद्भिः प्रत्येक मष्ट सहस्रं जुहुयात् । देवस्य सन्निधौ जपेदष्ट सहस्रं । देववया मभिमतः प्रदक्षिण मष्ट सहस्रं । तांडवं देव सन्निधौ । प्रणाम नमस्काराप्यष्ट सहस्रौ । एतैः कर्मभिर्भगवानति सुप्रसन्नो भवति ।।

ध्यानं :----
श्लो।। आकर्ण कृष्णे धनुषिज्वलंतीं देवीमिषुंभास्वति संदधानं ।
थ्यायेन्महेशीं महानीयवेषं देव्यायुतं योधतनुं युवानम् ।। 1 ।।
ओं यात इषुश्शिवतमाशिवं बभूवते धनुः ।
शिवाशरव्याया तवतयानो रुद्र मृजय ।।
एतन्मंत्रं द्वादश दिनानि चरुभोजीजपित्वा कृत पुरश्चरणो विनियोक्तं योग्यो भवति । अन्नार्धीततस्तिल तंडुल यावकामलक कल्कमेकादश सहस्रं जुहुयादन्नवानभि जायते । एतेन राजा दुर्बिक्ष निवाणार्थं तिलगुड मिश्रित चरुणा स्वाग्नौ शत सहस्र माहुतीः कारयेत् । ततः सुभिक्ष मभिजायते राज्ये ।।

ध्यानं :----
श्लो।। ध्यायेद्देवं सुस्मिकं स्यन्दनस्थं देव्यासार्धं तेजसादीप्यमानं ।
इष्विष्वा सालंकृताभ्यां कराभ्यां शूराकारं स्तूयमानं सुराद्यैः ।। 2 ।।
ओं याते रुद्र शिवातनू रघोरा पापकाशिनी ।
तयानस्तनुवाश न्तमयागिरि शन्ताभिचाकशीहि ।।
अदास्य मंत्रस्य पुरश्चरणम् ।। हविष्याशी त्रिरात्रं जपन्कृत पुरश्चरणोभवति । अधैतयागो शास्तिं कुर्यात् । गोष्ठमध्ये सर्वतो हस्तमात्र मग्निकुंडं विधाय मधिते अग्नौवैकंकतापामार्ग समिधां दधिमधु घृताक्तानामयुतं जुहुयात् अथाने नैवापरांगो शान्तिं वक्ष्यामः । ब्राह्मणैर्घट जलमभि मन्त्रितं सर्वगन्थादिवासितं कृत्वा शत सहस्रं जपित्वागाः प्रोक्षेत् । गवांशान्तिर्भवति ।।

ध्यानं :----
श्लो।। स्मेराननं चंद्ररलावतंसं गंगाधरं शैलसुता सहायं ।
त्रिलोचनं भस्मभुजंग भुषणंध्याये त्पशूनांपतिमीशितारं ।। 3 ।।
ओं यामिषुंगिरिस न्तहस्ते बिभर्ष्यस्तवे ।
शिवांगिरित्रतांकुरु माहिग्ंसीः पुरुषं जगत् ।। 4 ।।
शिवे नवचसात्वागिरि शाच्चावदायसि ।
यथान स्सर्व मिज्ञगद यक्ष्मग्ं सुमना असत् ।। 5 ।।
एतयोः पुरश्चरम मेकविंशति दिनानि । निरंतरं जपः । ततः कृत पुरश्चरम एताभ्या मकाल मरण प्रतिघातं कुर्यात् । सिद्धेन ब्राह्मणेन राजा कारयेदकालमरणं नभवति राष्ट्रे । अभ्यां तिल व्रीहि गोधूमा यवानां दधि मधु घृताक्तानां लक्षं जुहुयदेक विंशति दिनानि । तस्मिन् राष्ट्रे अकाल मरण भयं नभवति । नवभिर्दिनैरिपद्रवा नश्यंति । अष्टादश भिर्दिनैखिलं जगदकालमरण मुपशमयति ।।
ध्यानं :----
श्लो।। सांग्रामिकेण वपुषा प्रविराजमानं दृप्यत्पुर त्रय तृणाशनि मंदहानं । दैत्यान् दिधिक्षु मचलेश्वर चापबाणिं ध्यायेत्पुरारि ममरौ घरथाथिरुढं ।। 5 ।।
ओं अद्यवोच दधिवक्ता प्रधमोदैव्योभिषक् ।
अहीगुश्चसर्वान् जंभय न्सर्वांश्चयातु धान्यः ।। 6 ।।
आथास्य मंत्रस्य पुरश्चरणं । आर्धकृर्च्छंचरित्वा ततः परं पंच दिनानि शैकमूल यवचरुभोजि दिवाऽऽवश्यकाविरोधेनतिष्ठन्निरंतरं जपन्कृत पुरश्चरणोभवति । ततोतेस राजा रक्षां कापयेत् । सर्वारक्षार्थं श्वेत सिद्धार्थ तंडुल दूर्वाय वैश्चसमैराज्य सिक्तैतात्मनोग्नौ मथितेव नित्यवदष्टसहस्रहोमः । विशेषेणार्त्रयां दश सहस्र होमः । तस्मिन्नेव तिलगुड यवपयो मिश्रितचरणाऽष्ट सहस्रहोमः । राजा दीर्घायुर्भवति । सर्वत्रकालेच दक्षिणांदद्यात् । दक्षिणाच त्रिविधा । उत्तम मध्यमाध मबेधेन । सुवर्ण निष्टं दश सहस्रं दक्षिणोत्तमा । पंच सह्रसं मध्यमा । त्रिसहस्र मधमा । अधवा । त्रिशतमुत्तमा ।
द्विशतं मध्यमा । निष्कशत मधमा । यस्मिन्कर्मणि कर्मांगं दक्षिणातु विधीयते । प्रदमं दक्षिणां दद्यात् । पश्चात् कर्मांग दक्षिणां । एवं सर्वत्र काले दक्षिणां दद्यात् । यद्वा । उत्तमा चतुष्षष्टिः । मध्यमाद्वा त्रिशत् । चतुर्विंशतिरधमा । बहुकर्तृकेषु प्रति पुरुषं उत्तमा दातव्या एककर्तृके एकस्यैव । अथाप्युदाहारन्ते । "अत्यल्प दक्षिणो यज्ञो यजमानं शमयते " इति । राज्ञां तत्सदृशानां चोत्तमा दक्षिणादातव्या । अन्योषां मध्यमादिका । "विभवे सतियो मोहन्न कुर्याद्विधि विस्तरं । नैवतत्पल माप्नोति प्रलोभाक्रान्तमानसः" इति । दश पुरुषकर्तृके त्रिशतम् । आचार्यस्य द्विगुणम् । आचार्यो भगवानेवेति मन्तव्यः । सर्वत्रैवं विधादक्षिणादेया । तत्राग्नौ मंत्र कलशं निदध्यात् । अग्नेः पुरोमंत्र कलशस्थारनं । सौवर्णं राजतंवा कलशं स्थापयेत् । तत्राग्नौ देवमावाह्य तत्सनिधौ होमः कार्यः । होमांते कलशोदकेन राजानं प्रोक्षयेत् । गुरोरेवनित्यं विशेषकारी राजाकृत रक्षोभवति । अनेनैवा परमपि वल्मीक पथंगच्छन् कार्पास बीजलवण सिद्धार्धानेकादश कृत्वोऽभि मंत्र्ययांदिशं गच्छेत्तांदिशं वर्जयित्वाऽन्या
सुदिक्षु प्रत्रिपेत् । ततशोद्धो जपन् गच्छेत् । व्याघ्र तस्कर ब्रह्मराक्षस यक्ष भूतादिभ्यो मुच्चते । आनेनैवापरं रोगनाशनं प्रवक्ष्यते । आतुरः सर्षपान् सप्ताभि मंत्रि तान्‌कृत्वा शिखायांबध्वा स्थापये दारोग्यंस्यात् । श्वेत सर्षपै रेवंकृतैः कुमार ग्रहादिभ्यो मुच्यते । नागरं फलमात्र मभिमंत्र्य पयसिक्षप्त्या क्वाधयित्वाऽऽत्माग्नावष्ट सहस्रं वाऽष्ट शतंहुत्वा शेषंपिबेत् । गर्भरोगानश्यन्ति ।।
ध्यानं :----
श्लो।। चंच्रार्द मौळिं कालारिंव्याळ यज्ञोपवीतिनं ।
ज्वलत्पावक संकाशं ध्यायेर्देवं त्रिलोचनम् ।। 6 ।।
ओं आसौयस्ताम्रो अरुणउत बभ्रुस्सुमंगलः ।
येचेमाग्‌ रुद्रा अभितोदिक्षु ।
श्रिता व्सहस्र शोवैषाग्‌ हेड ईमहे ।। 7 ।।
आसौयोव सर्सति नीलग्रीवो विलोहितः ।
उतैनंगोपा अदृशन्न दृशन्नु दहार्यः ।
उतैनं विश्वाभूतानि सदृष्टो मृडयातिनः ।। 8 ।।
अदैतयोः पुरश्चरणार्धंच कृच्च्रमेकं चरित्वा षोडशदिना निरंतरं जपेत् । एताभ्या मनावृष्ट्यं सत्यां वृष्टर्धं कार्यं । आर्द्रांतं आर्द्रादिना । ब्राह्मणान् पंचसिद्धाना हुयतैः कार्यं । तेषा मुष्णीष वसन कर्णवेष्टन कण्ठाभरण करवण्डनादि दद्यात् । सिद्धं होमद्रव्यं तिल तण्डुल यवानांदधि मधु घृताक्तानां शत सहस्रं
जुहुयात् । वेत्न समिधां क्षीराक्तानां तद्वत्तेषां पंचानामेको जपेच्चत्वारो जुहुयुलेकादश दिनानि दीक्षित्वाऽन्त्य दिनेरक्ततमरसैरष्ट सहस्रैः प्रत्येकमाराधयेत् । सकृज्ञपित्वा कर्मकालेनव्याव्यत्योप स्पृशंश्चवीक्ष्या सीताऽन्यधा प्रायश्चित्तिभ वेदा समाप्तेरग्नि रक्षाकर्तव्या ।अवसानदिने भगवानादित्यो महावृष्टिं प्रमुंचति । वेतस पुष्पाणामयुतं जुहुयात् । सवितावरं ददाति । उद्यन्तमस्तं यन्तमादित्यमेताभ्या मुपतिष्ठेत कण्ठदघ्नोजलेस्थित्वा एताभ्या मुभयकर पूर्णजल मादित्यं अभिजपन् प्रक्षीपेत् । प्रतिदिन मष्ट सहसआं कृत्वा नवदिनानि । ततस्सविता मनःकाममा संवत्सरंददाति जपा पुष्पाणां मद्वक्ताना मेकविंशति सहस्र जुहुयात् । सवितुः प्रसादाज्जाति स्मरत्वं लभते । चतुर्वेदि कुलेजनिः ।।
ध्यानं :----
श्लो।। मंडलांतर्गतं हिरण्मयं भ्राजमानवपुषं शुचिस्मितं ।
चण्डदीधिति मखंड विग्रहं चिंतयेन्मुनि सहस्र स्वितम् ।। 9 ।।
ओं नमो अस्तु नीलग्रीवाय सहस्राक्षाय मीढुषे ।
अथोये अन्य सत्वानो हंतेभ्योऽकरं नमः ।। 9 ।।
अथास्य मंत्रस्य पुरश्चरणम् । पंच दश दिनानि हविष्याशी निरन्तरं जपेत् ।
शिव समीपे पश्चिम द्वारालये कुण्डमरत्नि मात्रं सर्वतो विधाय मथिताग्नौवर्कपुष्पैः अमावास्याया मारभ्य दशदिनावधि प्रत्यहं सहस्रं हुत्वाघृत पायनं देवाय निवेदयेत् । पंचदिनानि दीक्षीत्वा सम्भोगालये नदीतिरे गोष्ठेवा गृह्णीयात् । देवालयेचे द्देवस्योपरि अन्यत्रकुम्भे आवाह्यतन्य पश्चिमभागेग्निं संस्थाप्य शमी समीधां शमी पत्राणां दधि मधु घृतेक्तानां पत्र्यह मेकादश सहस्रं तदर्थ मष्टशतंवा । तामरस पुष्पाण्यु परिविस्यसेत् । तदभावे पत्रंवा एवंकृत्वाऽन्त्य दिने आष्ट सहस्रं तदर्थ मष्टशतंवा ब्राह्मणान् भोजयेत् । द्रव्य त्यागं विशेषेणकुर्यात् । एकादश रुद्र रूपोन्बोजयित्वातेषां किंचि द्वस्तु प्रदाय दक्षिणतो देवसन्निधौ आचयर्य
मधिकं भोजयित्वा दक्षिणां दद्यात् । दक्षिणाप्युप्त बीजाभूमिः ।। मानमप्युच्यते । नरारत्निं दंडेनाष्टशतं । कुण्डलाय सुवर्णमपि प्रतिदिनं पादनिष्कं । तेनकुंडलं निर्वाय दातव्यं । कांस्यपात्रमेकाग्ने पेवमेवहि । एवं पुत्रकामीकृत्वा शम्भुप्रभावात्पुत्रवान् भवति । यावद्दक्षिणा भूमिस्तावद विच्चिन्नास न्ततिर्भवति । असंवत्सरात्सिद्धिर्भवति । एतत्फलं सप्तजन्मानां संबध्यते । तस्मादलुप्तं कुर्यात् ।।
ध्यानं :-----
श्लो।। शरश्चंद्र प्रकाशेन वपुषाशीतल द्युति ।
ध्याये त्सिंहासनासीनमुमया सहितं शिवम् ।। 9 ।।
ओं प्रमुञ्च धप्वन स्त्वमुभयो रार्त्नियोर्ज्याम् ।
याश्चते हस्त इषवः पराताभगवोनप ।। 10 ।।
अवतत्य धनुस्त्वगे सहस्राक्ष शतेषुदे ।
निशीर्यशल्यानां मुखाशिवोन स्सुमनाभव ।। 11 ।।
विज्यंधमः कपर्दनो विशल्यो बामवाग्ा इत ।
अनेसन्न स्येषव आभुरस्य निषङ्गथिः ।। 1ऽ ।।
आसांति सृणामृचां पुरश्चरणम् । कृच्च्रंचरित्वाऽऽनं संशोद्य नवदिनानि जपेत् सिद्धोभवति ।। एताभिर्युद्धकाले भूपतेरयु धान्याभि मंत्र्य कुशकंटकानां सहस्रं जुहुयात् । युद्धोपनीताः शत्रवो हीयन्ते ।।
ध्यानं :-----
श्लो।। उद्यद्भास्करकोटि प्रकाशमादी दहमूर्दानं ।
भीषण भुजङ्ग भूषंध्याये द्विविधायुधं पुद्रमिति ।
द्वितीयस्य ध्यानं।
रुद्रं सुरनियन्तारं शूल खट्वांगभागरिणं ।
ज्वाला मालावृतं ध्याये द्भक्ताना मभयप्रदमिति ।। 13 ।।
ओं याते हेतिर्मीढुष्टमहास्ते बभूवते धनुः ।
तयोऽस्मान्विश्वत स्त्वमयक्ष्मया परिब्भुज ।। 14 ।।
नमस्ते अस्त्वायुऽधायाना ततायधृष्णवे ।
उबाभ्यामुतते समो बाहभ्यां तवधन्वने ।। 15 ।।
परिते धन्वनोहेति रस्मान्‌ मृणक्तु विश्वतः ।
अधोय इषुदि स्तवाऽरे अस्मिन्निधेहितम् ।। 16 ।।
इति प्रथमोनुवाकः ।। 1 ।।
आधैता सामृचां पुरश्चरणम् । पूर्नोक्तानांति सृणामिव कुर्यात् । एताभिरपि संग्रामकाले तैलमेकादश प्रदीप सहस्रार्हं द्रोण्यां प्रक्षिप्य तत्रदेव मावाह्य लोकपालै स्सहराध्य स्पृष्ठ्वातैलं सप्तदिनानि प्रतिदिन मष्टसहस्रं जसेत् । तेनसिद्द तैलेन प्रदीपा नेकादश सहस्रमारोप्य शत्रुराज्ये प्रत्यसन्ने राजानं विनासेनानीः पुरोगच्चेत् । दृष्ट्वा दीपज्वालां शतृसेना नावतिष्ठते । एतत्र्पभावा देवशत्रवो विनश्यन्ति । अन्यदपि एताभिरेवा रातिनगरे सिद्धवेषधारणो ब्राह्मणाः शक्ताः मन्त्रसिद्धाः शत्रोरभिचारं कुर्युः । राजायदुपयु ङ्कैवस्तुत देताभिः स्पृष्ट्वा दृष्ट्वाच स्पर्शन दर्शना योग्यं तन्मुखाच्छृत्वा आबिचारोऽस्त्विति जपेयुः । मंत्रांतेरन्य तरस्मिन्नपि नगरांगभूते सहस्राभि मंत्रितंखनेयुः । तन्नगरं शंभुकोपात्संवत्सरत्रयान्नश्यति व्याधिना । एवं कारयितु राचार्यस्य राज्यसमंदेयमिति । सर्वत्र मंत्रप्रभावात्सिध्यति । प्रमाणबुथ्या कार्यमति ।।
ध्यानं :-----
श्लो।। प्रणमदमरपोक मौशिमाला कुसुमरजोरुणपैदपद्मयुग्मम् ।
आनवरत मनुस्मरेद्भवान्या महाजगतां पितरं पिनाकपाणिं ।। 15 ।।
ओं नमोहिरण्यबाहवे सेनान्येदिशांच पतये नमोनमो ।
वृक्षेभ्योहरि केशेभ्यः पशूनां पतये नमो नम ।
स्सस्पि - जराय त्विषीमतेपथीनां पतये नमोनमो ।
बभ्लुशाय विव्याधिनेऽन्नानां पतये नमो नमो ।
हरिकेशायोपवीतिने पुष्ठानां पतये नमो नमो ।
भवस्यहेत्यै जगतां पतये नमो नमो ।
रुद्रायाऽऽतताविने क्षेत्राणां पतयै नमो नमो ।
स्सूतायाऽऽहंत्याय वनानां पतये नमो नमो ।
रोहितातायस्थ पतये वृक्षाणां पतये नमो नमो ।
मंत्रिणेनाणिजाय कक्षाणां पतये नमो नमो ।
भुपन्तयो वारिवस्कृता यौषदीनां पतये नमो नमो ।
उच्चैर्घोषायाऽक्रन्दयते पत्तीनां पतये नमो नमः ।
कृत्स्ननीतायधानवते सत्वनां पतये नमः ।। 6 ।।
इति द्वितीयोनुवाकः ।। ऽ ।।
आधैतस्यानुवाकस्य पुरश्चरणं - आर्थकृच्छ्रंचरित्वा अष्ट सहस्रं चरुभोजीवपेत् । तवच्चंबोरालय मेकादश प्रदक्षिणाः प्रतिसंध्यं कुर्यात् । जपसमाप्तौ देवमाराध्य तत्सन्निथौ ब्राह्मणा नेकादश बोजयित्वा कृतपुरश्चरणोभवति । तेनपूर्वं राज्ञांवक्ष्यते । शत्रूणां मारण कामोरक्त सर्षपां सैला क्तानयुतं जुहुया कृतावृतौतेन कर्मणा शत्रवोनश्यति । सर्षपां सैलाक्तानयुतं देवमनुलिप्य शतृनाम ग्रहण पूर्वकंजपे दष्ट सहस्रं । एकादश रत्रेण शतृणां राज्ञां महाज्वरोजायते तेनैवते नश्यन्ति ।। युद्थे प्रत्यासन्ने देवस्योपरिमांजिष्टं पटसूरोप्य स्वयंशुद्धोभूत्वा दक्षिणहस्तां गुष्ठेन एतद्गच्छ
त्यनुवाकांते वदन्नष्ट सहस्रं पंचडिनानि जपेत् । शतृणां राजास्था नाद्गच्छति ।। आथवशीकर्तु कामः पालाशाश्वत्थवै कंकता पामार्गाणां मधुघृताक्तानामयुतं जुहुयात् । क्रमशोवर्ण चुतष्टयं वशमानयति । राज्यकामो राजाकुमुद सौगंधिकोत्पलानां मधुयुत मयुतं जुहुयात् राज्यश्रिय मुपतिष्ठते । श्रीकामश्चे त्पंकजानामयुतं जुहुयात् श्रीमान्भवति । मेधाकामः पलाशपुष्पं कपिलाज्येनाक्तमयुतं जुहुयात् । मेधावी भवति । शत्रून्‌जेतु कामोजप मेकादश सहस्रं कुर्यात् । शत्रवो विजिता भवन्ति । प्रतिदिन मष्टोत्तर शतमष्टाविंशतिंवा प्रदक्षिण नमस्कारांश्च यावज्जीवं कुर्यात् । इहलोके सुखीभूत्वाऽन्तेकैलास माप्नोति ।।
ध्यानं :-----
श्लो।। मुक्तालंकृत सर्वांग मिंदु गंगाधरं हरं ।
ध्याये त्कल्पतरोर्मूले समासीनं सहोमया ।। 16 ।।
  ओं नमस्सहमानाय निव्याधिन अव्याधिनीनां पतये नमो नमः ।।
ककुभाय निषंगिणे स्तेनानां पतये नमे नमो ।
निषंगिण इषुधियते तस्कराणां पतये नमे नमो ।
वंचते परिवंचतेस्तायूनां पतये नमो नमो ।
निचेरवे परिवरायारण्यानां पतये नमे नमो ।
सिमद्भ्योनक्तं चरद्भ्यः प्रकृंतानां पतये नमे नमो ।
उष्णीषिणे गिरिचराय कुलुंचानां पतये नमे नमो ।
इषुमद्भ्यो धन्वाविभ्यश्चनो नमो नम ।
आतन्वानेब्यः प्रतिददानेभ्यश्चनो नमो नमः ।
आयच्छद्भ्यो विसृजद्भ्यश्चनो नमो नमो ।
अस्यद्भ्यो विद्यद्भ्यश्चनो नमो नमः ।
आसीनेभ्यश्शया नेभ्यश्चनो नमो नमः ।
न्वपद्भ्यो जाग्रद्भ्यश्चनो नमो नम ।
स्तिष्ठभ्ब्यो धावद्भ्यश्चनो नमो नम ।
स्सभाभ्य स्सभापतिभ्यश्चनो नमो नम ।
अश्वेभ्योऽश्वपितभ्यश्चनो नमो नमः ।। 8 ।।
इति तृतीयोनुवाकः ।। 3 ।।
अधैतस्यानुवाकस्य पुरश्चरणं । कृच्च्रंचरित्वा पंचसहस्र जपात्कृत पुरच्चरणोभवति । जनपदव्याधिषु सत्युराजा शांतिं कारयेत् । सिद्दैर्भ्राह्मणै रेकादसभिरीश्वरालये जपः कार्यः । पंच भिर्जपः । पंचभिर्होमः । एको ब्राह्मणः तिलौदनं प्रति नमस्कारं कुर्यात् । शतसहस्रं जपः । एवंकृतेजनपद व्यादिर्नश्यति । वाहनानांरोगे तिलपिष्ट मिश्रापूपै राहुतिमात्रैरेकादश सहस्रहोमाद्वाहनानां सामान्य व्यादिर्नश्यति । अन्यव्यादौ वाहनावाने आपामार्गा तंडुलै राज्यमिश्रै रष्टनहस्रं जुहुयात् । तेषां
व्याधिर्नश्यति । प्रधानव्याधौ शुद्द तंडु लै राज्यसिक्तैः शंभोरालये शतसहस्रं जुहुयात् । अमात्यानां रोगेऽपिदूर्वा पामार्गैः प्रत्येक मष्टसहस्रं जुहुयात् । तेषां व्याधिर्नश्यति । राजव्याथामुच्यते । सिद्दैर्ब्राह्मणै रेकविंशत्याकं । तेषामेकोब्रह्म । राज प्रमाणं सर्वतोऽग्नि कुंडं कृत्वा । तत्रमथिताग्नि माधायद्वांद्वां भूत्वा जुहुयुः । तडुल तिलश्यामाकनीवारा पामार्ग दूर्वाकमल किंजल्कशुद्धौ दनाज्यानि
होमद्रव्याणि सर्वंचगव्याज्य मिश्रंच भवति । तास्मादग्निकुंडा दक्षणपश्चमतः कलशं जलशं जलपूर्णं स्पृष्ट्वा ब्रह्मजपेत् । आहुतिरपि सप्तनाडि कान्तानिरंतरं । एवममावास्या प्रभ्यत्य मावास्यांतं होमः । अथराजरोग उदीर्णश्चे दुदयात्प्रभृत्य स्तमयाद्दोमः । नाडिकाहोमस्य दक्षिणा प्रतिदिनं प्रति पुरुषमर्धनिष्कः । दिवाहोमे तद्द्विगुणं । आचार्यस्य तद्द्विगुणं । कलजलेनप्रोक्षणं राजोपभोग्य द्रव्येषु कर्तव्यं । एवंकृते राजरोगो विनश्यति । अन्यदप्युच्यते राजरोग विनाशार्धं नित्यवदनेनानु वाकेनशुक्लतंडुलै राज्यतिलमिश्रितैरष्टसहस्रमाहुतयो होतव्याः । अनेनराजा नित्यं निरोगोभवति दीर्घमायुश्चभवति । अन्येषामपि रोगेसति अनेनामवाकेन प्रति नमस्कारं तिलव्रीहियवै राज्याक्ते र्मधुसिकै रष्टसहस्रं जुहुयात् तेषांव्याधिर्नश्यति । अनेनानु वाकेनाभिचारा उच्यंते । राजाचान्यतरस्य राष्ट्रस्य रोगहुल्य मिच्छन् नाम्नैव वाराहधिभिर्मामसैः लक्षमहोमः कार्यः । रिपुराष्ट्रं समुद्दिश्याभिचारं करोमिफट्‌ स्वाहेति । एवंमांस होमेन रिपु राष्ट्रं प्रजाश्च शुष्यन्ति । अथवैकंकतसमिद्बीरक्तमूत्रपेष्टिताभिः शतसहस्रहोमः । अनेन शत्रोः महाज्वरोभवति । वरराष्ट्रजनै रुपभोग्यं जलादिकं वस्तुस्पृष्ट्पा वीक्ष्यवा शतसहस्रं जपंकुर्यात् । यस्तद्वास्तूसंयुक्तेन संवत्सरान्नश्यति । स्मशानाग्ना वर्कसमद्भिः शतसहस्रं जुहुयात् । तेन शतृराजनगरंव्याधिना नश्यति । अर्कारण्यं भवति अनेनैव चामुंडालये दक्षिणाभिमुखो भूत्वा माषतिलै स्तैवक्तैः एकादश सहस्रं जुहुयात् । परराष्ट्र प्रजाचमसूरिकाबिर्बाध्यते अनेनैवा परमुच्यते । पश्चिमद्वारे शंभोरालये देवस्य स्मृत्वा
मंत्रांते प्रज्वलज्वालाप स्मारन्नितिवदेत् । एतेन राजशत्रु रपस्मारिभवति । अनेनैव सर्वंपदगं राजानं स्मृत्वा शुद्ध तंडुल कृत पिष्टै राहुतिमात्रैः शत सहस्र
होमेन राजयक्ष्मोत्पद्यते । तेनैवनश्यतिः ।।
अथध्यानं :------
श्लो।। रूपयव्वन संपन्ना मूर्तैव वनदेवता ।
पुष्टता शोक पुन्नाग सहकार शिशूपमः ।
पंचवंशति नक्षत्रो मायूरकृत शेखरः ।
आकलंक शरचंद्र पूर्णबिंब समाननः ।
प्रांतेबद्ढ कपर्दंतो वसानश्चर्म कोमलं ।
सव्यापसव्य विधृत कृतमाला विभूषितः ।
धाराकदंब पुंजेन नाभिदेश व्रलंबिना ।
आजंघुप्रेक्षणीयेन प्रेक्षणीयोऽपि शतृभिः ।
भार्यास्यचारु सर्वांगी वन्यालंकार भूषिता ।
आदर्शमूर्ति शोभानां वन्यानामिव निर्मला ।
तस्याहस्ते धनुर्धत्वा शरमेकंच निर्मलं ।
द्विदीय मंब्यशिष्टं वामेन बाहुना ।
सुगंदिपुष्पस्तबक माघ्रू याघ्राय पाणिना ।
वीज्यमानोमन्दमंदं नवपल्लवशाखया ।
समावृतो बालकैश्यश्वभिश्चापि मनोहरैः ।
गच्छद्भिरग्रतोदृप्तैर्थ्यातव्यो जगतांगुपुः ।
एवंभूतो महातेजाः किरातव पुरीश्वरः ।। 3 ।।
   ओं नम आव्याधिनोभ्यो विविध्यंतीभ्यश्चवो नमोनम ।
उगणाभ्य स्तृग्‌हतीभ्यश्चवो नमो नमो ।
गृत्सेभ्योगृत्स पतिभ्यश्चवो नमो नमो ।
व्रातेभ्योव्रात पतिभ्यश्चवो नमो नमो ।
गणेभ्यो गणपतिभ्यश्चवो नमो नमो ।
विरूपेभ्यो विश्वरूपेभ्यश्यवो नमो नमो ।
महाद्भ्यः क्षुल्लकेभ्यश्यवो नमो नमो ।
रधिभ्योरधेभ्यश्यवो नमो नमो रधेभ्यः ।
रधपतिभ्यश्यवो नमो नम ।
स्सेनाब्य स्सेनानिभ्यश्यवो नमो नमः ।
क्षतृभ्य स्संग्रहीतृभ्यश्यवो नमो नमो ।
स्तक्षद्भ्यो रधकारेभ्यश्चवो नमेनमः ।
कुलालेभ्यः कर्मारेभ्यश्यवो नमो नमः ।
पुंजिष्टेब्यो निषाधेभ्यश्यवो नमो नम ।
इषुकृद्भ्यो धन्वकृद्भ्यश्यवो नमो नमो ।
मृगयुभ्यश्श्व निभ्यश्यवो नमो नम ।
श्श्वभ्यश्श्व पतिभ्यश्यवो नमः ।। 10 ।। अनुवाकः ।। 4 ।।
अधस्यानुवाकश्च पुरश्चरणं । कृच्छ्रं द्वादशरात्रं तदर्दंच कृत्वा नव सहस्रं जपेत् । ततः शिवालयेऽष्ट सहस्रं प्रदक्षिणं कुर्याद्या वत्प्रदक्षिणसमाप्तिस्तावन्निरंतरं जपेत् । तधाकृत पुरश्चरणोभवति । अत्रदिनादयोन प्रेक्षितव्याः । यदारुचिस्तदाकर्तव्यं । राजयक्ष्मावृत्तोमर्त्यः सिद्धंद्विजं वृत्वाशांतिं कुर्यात् । ततोवृतो विप्रः कारयितुरग्नौ तदृहैकदेशे कुंडं बाहुमात्रं विधाय तस्यपुरोवेदिं कृत्वा तत्रनवघटंजलपूर्णं तंतुवेष्टितं निदाय देवमनेनानुवाकेन नावाह्य गंधादिभिरभ्यर्च्य गंधं कुर्पूरं पुष्पं तामरसं धूपं उशीरादिदशांगं दीपंसर्पिषासमर्प्य एकमाराद्यात्मानमपि तत्वमाराद्यैकादशदिनानि दीक्षत्वा कुर्यात् । प्रारंभदिने मंत्रपुष्पंतं कृत्वा अनुवाके नाकादश कृत्वः प्रति नमस्कारमाज्येन हुत्वा तत्सन्निदावेकविंशति सहस्रं जपेत् । तदा तत्प्रभृति यावदंतमग्निः संरक्ष्यः
ततोऽपिपरश्वरः । नित्यकार्यं कृत्वा तिललाज दूर्वाव्रीहि यवैलाज मधुसिक्तेरेकादश कृत्वोऽनुवाकेन होमः । एवंत्रीणि दिनादि प्रतिदिनं मधुसर्पिषा जुहुयात् । ततोद्वेदिने सप्तमाष्टमे अश्वथ्थाफामार्गहोमः पूर्ववत् । तत एकदिन मुदयात्प्रभृति अस्तमयमावश्यक नित्याविरोधेन निरंतर मनुवाकं जपेत् । ततो नवमे मधसर्पिषाहोमः । दशमे उदया स्तमयं जपेत् । ततः समाप्तिदिने अनेकनानुवाके नाष्टसहस्र कमल पुष्पैः प्रति नमस्कारं देवमाराधयेत् । ततो गौरीमाराध्य ब्राह्मणैव्र्यधि निर्मोचन मस्त्वितिवाच्यं । दानकालेsष्ट सहस्रं तदर्धं पंचविंशति निष्कंवा । एवमोकस्य पृथग्दानं । कर्मदक्षिणादातव्या । प्रतिदिनमेकनिष्कं । ततोsपि सर्वदक्षिणेति धेनुर्देया । एवं समाप्य देवं विसर्जयेत् । देवालयदिकर्तुरेपं । ततो घटजलेनतं स्नापयेत् प्रोक्षयोद्वा । एतेन राजयक्ष्मानश्यति । शंभु प्रसादादेवदीर्घायुर्भवति । अनेनैवानुवाकेन मेहशांति रुच्यते । मॆहवान् स्वाग्नौ मधुसर्पितहा प्रति नमस्कारं नव सहस्र
माहुतीर्जुरहयात् । मोहोनश्यति । अन्येषामपि कुष्ठादीनां शत सहस्र मनुवाकं जपेत् । व्याधयोनश्यंति । ज्वरादि सन्निपाते शक्त्यो ब्राह्मणोनाभि मात्रे जले स्रोतसि स्थित्वारक्तकमल मष्टसहस्रं प्रति नमस्कारं क्षिपेत् । शेषेण भृंगिरिटि पूजाकर्तव्या । एवं कृते महाज्वरो नश्यति । पूर्वमनेन राजयक्ष्मणो निर्हरण मुक्तं ।गोरत्वाद्ब्राह्णणो विद्वानेव गुरुर्भवे दन्यथा कलह क्रियाभवति।
तस्मादलोपः कार्यः ।।
ततो ध्यानं :----
श्लो।। भस्मोद्भासित सर्वांगं जटामंडल मंडितं ।
ध्याये त्त्र्यक्षं वृषारूढं गणेश्वरयुतं हरं ।। 4 ।।
इति चतुर्धानुवाकः ।
मं।। ओं नमो भवायच रुद्रायच नमश्शर्वायच ।
पशुपतयेच नमो नीलग्रीवायच शिति कंठायच शत धन्वनेच ।
कपर्दिनेचव्युप्त केशायच नम स्सहस्राक्षयच शत धन्वनेच ।
नमो गिरिशायच शिपिविष्टयच नमो मीढुष्टमायचेषुमतेच ।
नमो ह्रस्वायच वामनायच नमो बृहतेच ।
वर्षीयसेच नमो वृद्धायच संवृध्धनेच ।। 11 ।।
नमो अग्रियायच पथ्रमायच नम ।
आशवेचा जिरायच नमश्शीघ्रियायच शीभ्यायच नम ।
ऊर्म्यायचा वस्वयचनमः स्रोतस्यायच द्वीप्यायच ।। 1ऽ ।। 5 ।।
नमो ज्येष्ठायच कनिष्ठायच नमः ।
पुर्वाजायचा परजायच नमो दध्यमायचा पगल्भायच ।
नमो जघन्यायच बुद्ध्नियायच नमस्योभ्यायच ।
प्रति सर्यायच नमो याम्यायच क्षेम्यायच ।
नम उर्वर्यायच खल्यायच नमः श्लोक्यायचा वसान्यायच ।
नमो वन्यायच कक्ष्यायच नम श्रनायच प्रतिश्रवायच ।। 13 ।।
नम अशुषेणायचा सुरधायच ।
नम श्शूरायचा वभिन्दतेच नमो वर्मिणेच वरूधिनेच ।
नमो बिल्मिनेच कवचिनेच नमश्श्रुतायच श्रुतसेनायच ।। 14 ।। 6 ।।
एतयोरनुवाकयोः पुरश्चरणं । त्रिरात्रंचरुभोजीस्याज्जपेदथ निरंतरम् । एकादश दिनानि कृत पुरश्चरणोभवति । ततः कर्मोच्यते । एताभ्याश्वेत कमलैः प्रति नमस्कारं मासं लिंगस्योपरिक्षिपे देकादश कृत्वः । राज्यश्रीर्वर्धते । ब्राह्मणा नेकादश भोजयोद्देवस्य दक्षिणामूर्तेः सकैळे । राज्ञो जन्मदिने राजाग्नौ मथितेग्नौवा अस्वद्ध समुधां घृताक्ताना मेकवि शति सहस्रं जुहुयात् । दूर्वाणा मेकादश सहस्रं । एवं कृतेराज्ञो जयायुषी वर्थेते । एतौ विजयूर्थं मालिमालि शत सहस्रं जसेत् । एताभ्यां संग्रामे प्रत्यासन्ने राज्ञो महानस पक्वान्नेन सोपदंशेन भक्तेन दधि मधु घृता क्तेन प्रति नमस्कार मेकादश कृत्वो हुत्वाशेषं बलिंभूमौ निधायादाय जलमुश्रं प्रतिसेना मभि प्रक्षिपेत् । सानेनाऽचिरान्नष्टाभवति । एताभ्यामेव शुद्ध तंडुलै राज्यसिक्तै रग्नौ हुत्वाशेषं शत्रु मभिप्रक्षिपेत् । सनष्टोभवति । एताभ्यामेव राज्ञः सर्वायधानि स्पृष्ट्वा सहस्र मभि
मंत्रयेत् । तेषां तेजो वर्धते । एताभ्यामेव परमेनां प्रक्षिपेत् । सासेना चिरं नष्टाभवति । एताभ्यामेव परसेनास्तंभ उच्यते । अर्क समिद्भिरादित्यं प्रति नमस्कारं शत सहस्रं जुहुयात् । "परसेना स्तंभं
करोमिस्वाहा" । एवं कृते शतृसेना स्तंभिता भवति । एताभ्यमेवराज्ञ सर्वाणि भोज्य वस्तुन्यभि मंत्रयेत् । तान्यमृतानि भवन्ति । एताभ्यमेव परसेना शोषण मिच्छन् वक्ष्यमाणं कुर्यात् । हरिण वरहशशकपंजल कलवंकमृगाणां मांसैर्नद्यं तरालेशूद्रा नीताग्नौ प्रतिद्रव्यं शत सहस्रं जुहुयात् ।
अपूपैरपि आहुति मात्रं लक्षं जुहुयात् । प्रति नमस्कारं "परराष्ट्र प्रजाशोषणं करोमि स्वाहेति" । एवंकृते परमराष्ठ्र प्रजाः शुष्यन्ति । तेषां दक्षिणाः सुवर्ण रजत गो भूमि वस्त्रादय इति राज्ञामेव मुक्तं । अन्योषामुच्यते । वन्द्यानामन पत्याना मेताभ्यां स्वाग्नौ प्रति नमस्कारं उदुंबर समुधां दधि मधु घृताक्तानामेकविंशति सहस्रं जुहुयात् । नमस्कार मभिषेकः । जपेदष्ट सहस्र मेताभ्यामेव महादेव मभिषिंचेत् । सप्तनाडिका मात्रभति । स्त्री पुंसोपरष्टत्रिंश दष्ट चत्वारिंश दूर्वामपि प्रयुंजानयोः पुत्रोजायते । यस्तुस्वनंश करोभवति । शिवभक्तोजायते । तस्यहस्तयोः शूलांकोभवति ।
एताभ्यां घृतपायसं श्रपयित्वाsष्ट सहस्रं जुहुयात् । तदान्य जन्मनि ब्राह्मणोजायते । एताभ्यां सूत्र मभिमंत्र्य गर्भिणीहस्ते बध्नियात् । तथा गर्भनाशोनस्यात् । एताभ्यां कुमार ग्रहदि ग्रस्तानं भस्मदूप रक्षांकारयेत् । रात्रौच शिखां बध्नियात् । कमार ग्रह भयं नभवति ।।
ध्यानं :----
श्लो।। गौरीकरांबुदन्यस्त स्वर्णशैल शराननं ।
इषु हस्तं रधारूढं नरनारीतनुं स्मरेत् ।। 15 ।।
इति पंच षष्ठानुवाकः ।। 5 ।। 6।।
मं।। ओं नमो दुंदुभ्यायचाहनन्यायच ।
नमो धृष्णवेच प्रमृशायच नमो दूतायच ।
प्रहितायच नमो निषंगिणेचेषु धिमतेच ।
नमस्तीक्ष्णेति वेचायुधिनेच नमः स्वायुधायच ।
सुधन्वनेच नमस्सृत्यायच पथ्यायच ।
नमॆः काट्यायच नीप्यायच नम स्सूद्यायच ।
सरस्यायच नमो नाद्यायच वैशंतायच ।। 15 ।।
नमः कुप्यायचा वट्यायच नमो वर्ष्यायचा वर्ष्यायच ।
नमो मेघ्यायच विद्युत्यायच नम ईध्रियायचातप्यायच ।
नमो वात्यायच रेष्मियायच ।
नमो वास्तव्यायच वस्तुपायच ।। 16 ।। 7 ।।
अस्यानुवाकश्च पुरश्चरणं ।। एकोपवानं कृत्वाsष्ट शतं जपेत् । कृत पुरश्चरणो भवति ।अनेन चातुर्वर्ण वश्यकामः अश्वाद्दो दंबर वटप्लक्ष समुधोदधि मधुघृताक्तान् हुहुयात् । मेधावीजायते । पुष्टिकामोsपूपैः नव सहस्रं जुहुयात् । आरोग्य कामः खादिराणां समिधां दधि मधु घृताक्तानां पंच सहस्रं जुहुयात् । पूपकामो2युतं चूतपल्लवान् दधि मधु घृताक्तान्‌ जुहुयात् । रूपकामो2युतं चूतपल्लवान् दधि मधु घृताक्तान् जुहुयात् । श्रकामः कान्तारे स्वाकार प्रमाण मग्निकुंडं खनित्वा तत्र मथिताग्नौ श्वेतकमलानां दध्याद्यक्तानां पंच सहस्रं जुहुयात् । साक्षाच्छ्रीरुपतिष्टते । तस्याः प्रसादेन तदन्वयो यावद्भूस्ता वद्वर्थते । कार्पासपटकामस्तु कार्पासबीजैर्मद्वक्तैः अयुतं जुहुयात् । आनेनकार्पासपटा उपलभ्यन्ते । धेनु कामोगवां व्रजेह्येतमनुवाकं जपन्प्रदक्षिणमयुतं कुर्यात् । धेनुमाप्नोति । पुत्रकामः पलाश समुथां दधि मधु घृताक्तानाम युतं जुहुयात् ।
वंशकरं पुत्रं लभते । आयुष्कामो दूर्वाणां घृताक्तानां प्रतिवर्षमयुतं जुहुयात् । शतायुर्भवति ।
विद्याकामोश्वत समिथा माज्याक्तानां शत सहस्रं जुहुयात्सर्व विद्यापारगो भवति । राज्यकामः सौगंधिकानां मध्वक्तानां पंचलक्षं जुहुयात् । सम्राडभिजायते । अथमुक्त्युपाय उच्यते । तत्रादौ चांद्रायणं चरित्वा एत मनुवाकमेक विंशति सहस्रं जपित्वा ततः परं पंच सहस्रास्त प्रदक्षिणं प्राणायामं
कृत्वा ततः पश्चात्स्वाग्नौ शंभु सन्निधौ पलाशाश्वत्थ समिधां मधुघृताक्तानां लक्षत्रयं जुहुयात् । ततः शंभु प्रसादान्मुक्तो भवति । अन्येचतत्कुलजाता यावदियं पृथिवीतावद्वर्थते ।।
ध्यानं :-----
श्लो।। जटाभिर्लंबमानाभिः नृत्यन्तमभय प्रदं ।
देवं शुचिस्मितंध्याये द्व्याघ्रचर्म परिष्तृतं ।।
मं।। ओं नमस्सोमायच रुद्रायच समस्त्राम्रायचा रुणायच ।
नमश्शज्गायच पशपतयेच नम उग्रायच भूमायच नमो अग्रे
मधायच दूरेवधायच । नमो हन्त्रेच हनिय्यसेच । नमो
वृक्षेभ्योहरि केशेभ्यो नमस्ताराय नमश्शंभवेच । मयोभवेच
नमश्शंकरायच मयस्करायच । नमश्शिवायच शिवतरायच ।। 17 ।।
नमस्तीर्थ्यायच कुल्यायच नमः पार्यायचा वार्यायच ।
नमः प्रतरणायचोत्तरणायच । नम अतार्यायचा लाद्यायच ।
नमश्शष्प्यायच फॆन्यायच ।
नमस्सिकत्यायच प्रवाह्ययच ।। 18 ।।
नम इरिण्यायच प्रपथ्यायच ।
नमः किग्ंशिलायच क्षयणायच ।
नमः कपर्तिनेच पुल स्तयेच । नमोगोष्ट्यायच गृह्यायच ।
नमस्तल्प्ययच गेह्यायच । नमः काट्यायच गह्वरेष्ठायच ।
नमो पाग्ं सव्यायच पजस्यायच ।
नमश्शुष्क्यायच हरित्यायच ।
नमो लोप्यायचो लप्यायच ।। 19 ।।
नम ऊर्व्यायच सूर्म्यायच । नमः पर्ण्यायच पर्ण शद्यायचः ।
नमोप गुरमाणायचाबिघ्नतेच । नम आक्भिदतेच प्रक्भिदतेच ।।
अदास्य मन्त्रस्य पुरश्चरणादिकं भ्रूमः । कृच्छ्रद्वयं चरित्वादौ पंचशतं जपेत्कृतपुरश्चरणो भवति । पूर्वां राज्ञामुच्यते । राजायदासाम्राज्यमिच्छति तदावक्ष्यमाणं कुर्यात् । कालोवसंतः देशोगिरः शर्वालयः कांतारंवा तत्रावयेवादेवस्य सन्निधौ ब्राह्मणैः कार्यसिद्धिं वाचयित्वातान् संपूज्य प्रारंभः । आर्द्रायाममावास्यायांवातयोरन्यतरस्वां प्रारंभः ब्राह्मणान् मंत्रसिद्धान् गृह्णीयात् । यद्वा आचार्यः सद्यः कर्मसिद्धिं कुर्यात् । आचार्य इति कल्पवित्सिद्दउच्यते । सयधावदेत् तथा सिद्धिर्भवति । तत्र सद्यसिद्धिरुच्यते । ब्राह्मणास्तस्मादाचार्यात्सं शुद्धास्मंत्रमादाय पंचदशदिनानि निरंतरं जपेयुः । ततः कर्मयोग्या भवंति । एवं
सिद्धेर्होमः कार्यः । प्रतिनमस्कारमाहुति प्रत्रेपः । होमद्रव्याणि । तिंव्रीहियवादयः साज्याः । होमकाला उच्यंते । उदयात्प्रभृत्यास्तमय मनवर्त मेकादश द्विजैस्त्रिं शद्दिनानिकारयेदेवं । होमकर्तृभ्य उत्तरीयादयोपात्रेण दातव्यः । अचार्यस्यापि कुंडलादयः । होमाग्नेरुपरिसर्पिः पात्रं सदा स्रोदोभवेदणुधारमेवं कर्मयावत्स माप्यते तावत्देवस्यापि प्रतिदिन मष्ट सहस्रं भोजनं कार्यं ।
ब्राह्मणानपितावतः । प्रतिदिनंभोजये दंत्यदिने नित्याद्द्विगुणम् । आचार्यो भगवानेवेति मंचव्यं । आचार्यस्य सारभूता बामिर्दातव्या । ऋत्विजा शतं शतं निष्कास्तदर्थार्थवा दक्षिणादातव्या । तद्द्विगुण माचार्यायेति । तत्र शिवपूजायां गन्धः कर्पूरमिश्रितः । कमलानि पुष्पाणि । धूपः कर्पूर
मिश्रितो गुग्गुलः । दीपोगव्याज्य इति । नैवेद्यंतूक्तं । एवं रुद्राराधनं प्रति संवत्सरं कार्यं । एवमाराधनाद्राजा सम्राट् भवेत् । राजानोये सागरमध्यस्थाने रुद्ररूपैर्हन्यमाना भवंति । इह सर्वांभवं भूक्तोजायते । तस्य करयोः पिनाकांको भवति । तेनांकेन रुद्राराधानकारीत्यवगंतव्यं । अन्यस्यापि यस्य राज्ञोहस्त योरंकेभवति सोपि रुद्राराधन कारीत्यवगंतव्यः । एव मेकादश ब्राह्मणैः प्रति संवत्सरं रुद्राराधनं कर्तव्यं । अत्रैवा परमुच्यते । राजा शतृनाश कामः अतिश क्तेन ब्राह्मणमेन कार्यते । शत्रुं राजानं महाखदिररूपिणं कृत्वा कस्मिं श्चिद्विनि क्तेदेशे जलपूर्णकुभे देवतामावाह्य तत्सन्निधावग्निमादाय शमीसमिद्भिः सकंटकाभिः रुधिराक्ताभिः शत सहस्रं जुहुयात् । रुधिरं च बैडालं प्रशस्तं भवति । ततस्तद्रूपं प्रत्यंगं लोहशंखुभिः प्रति मस्कारं
खानयित्वा । तदुपरि राजास्वपादंविन्यसेत् । विन्यासकाले गुरुर्जपेते । ततोराजा ब्राह्मणानां शतं भोजय त्ततोदेवं विसर्जयेत् । एवं कृते परराजा संवत्सर त्रयान्नष्टो भवति । अन्यच्चत देवरूपं सशृखलं कृत्वा पूर्ववद्दोमः । ततो राजा चिराच्चृंखली राजयश्यत्वंव्रजेत् । अन्यदपिवक्ष्यते । शतृराजनगरे कृत्रिम वेषधारिणो राजपुरुषाः सब्राह्मणाः सिद्धाः प्रविश्य चतुष्पदेषु चैत्येषु देवावयोषु राजसभासुराजद्वारेच रोहशंकूनपितां श्चतसहस्राभिमंत्रितान्कृत्वा गुप्तान्यनेयुः । ततो भस्माभिमंत्रितं सर्वतो विकिरेयुः । जवमपिविकिरेयुः । एवं कृते तत्पुरमासंवत्सर त्रयान्नष्टं भवति । तत्रखदिरबदर्यादयो वनस्पतयोरोहंति । ततो विकृतवेषाः परराजपुर जलाशयोशु कंठ प्रमाणे जलेतपः कुर्वांतः सूर्याभिमुखौः अष्टशतदिनानि प्रतिदिन मष्टशतगुणं जपेयुः । एवं कृतेतज्जलपायिनो वाहनादयो विषदष्टा इव नश्यंति । एवं कुर्वंतो विद्वांसो गुप्तमेवकुर्युः । प्रत्यक्षेण राजभयं सद्योजायते । अतिएव गुप्तमेवकार्यमिति । एवं कर्त्रूणां राज्यार्थसमा दक्षिणास्यादिति ।।
ततः ध्यानं :----
श्लो।। पिनाकपाणिं भूतेशमुद्य त्सूर्यायुतद्युतिं ।
भूषितं भूजगैर्ध्यायेत् कंठे कालं कपर्दिनं ।। 14 ।।
ओं नमोवःकरिकेभ्यो देवानाग्‌ हुदयोभ्यो नमो विक्षिणकेभ्यो नमो विचिन्वत्केभ्यो नम आमीवत्केभ्यः ।। ऽ0 ।। 9 ।।
अथास्य मंत्रस्य पुरश्चरणं । पराकं चरित्वा चत्वारिंश त्सहस्रं जपेत् । कृतपुरश्चरणो भवति । मंत्रसोधनार्धं गुरुसन्निधौ अष्टनहस्रं जपेत् । ततः कर्मयोग्यो भवति । अनेनमंत्रेण दुस्साध्यं किंचिन्नविद्यते । मन्त्रप्रभावात्सर्वां संवद्यते । अनेनकाम्यं कर्मोच्यते । देवस्य दक्षिणामूर्ते स्सन्निधौ आत्मग्नौ मथिकाग्नौवालाजतिलानां लक्षं जुहुयात् । सुवर्णमुद्पत्यते अपामार्गवेणुबीजयवानां दधि मधु घृताक्तानामयुतं जुहुयात् । सुवर्णमुद्पत्यते अपामार्गवेणुबिजयवानां दधि मधु घृताक्तानामयुतं जुहुयात् । स्वर्णसहस्रमुत्पद्यते । कन्याकामो गुग्गुलेनस्वेष्ट कन्या समाकृतिं कृत्वातामुपलभ्य पंचसहस्रं जप्त्वा ततस्तांछित्वा षट्सहस्रं जुहुयात् । सर्वाभरणभूषितां इष्टां कन्यां लभ्यते । पद्मोत्पल कुमुदानां लक्षं जुहुयात् । तस्य राज्यलक्ष्मीः प्रत्यक्षा भवति । फलाशांकुराणां पयोक्तानां लक्षं जुहुयात् । यक्ष राक्षस भुत प्रेत पिशाचादयो दृश्यानुनश्याश्च भवंति । महाकान्तारभूतलेग्निकुंडं विधाय मधिताग्नौ बिल्वफलानामयुतं जुहुयात् । पत्राणां मुष्टिमात्राणां घृताक्तानां पंचसहस्रं जुहुयात् । बिल्वफलाकारं सुवर्णमुत्पद्यते । स्पर्श्रवेदीपिण्डो भुवेत् । सार्वभूमसुतार्धी देवस्योपरिशुभ्राणि कमालानिगव्याज्याक्तानि लक्षं
जुहुयात् । सार्वभौमः पुत्र उत्पद्यते । शमीसमीधाग्रनतं शिवभक्तं पुत्रं लभते । श्वेतच्छारफलचूर्णं रौप्यपात्रेनिधायकापिलेन सर्पिषालोढ्यायुताभि
मंत्रिंतं कृत्वासेवेत । स्वयं कविर्भवति । उदुंबरसमिधां दधि मधुघृताक्तानामयुतं जुहुयात् । महाभ्योग्याभिजायते । मनोजवमिच्छन् जागरणं कूर्यात् । पुरश्चकणमपि विशेषेण भवति । सांवत्सरिकंकृच्छ्रंचरित्वात्मानं संसोध्यततोsष्टादशदिनानिच रुकाशमूल फलाहरीमिरन्तरं जपेत् । ततस्तदंते मन्त्रानिवशार्थं गुरवे स्वर्णनिष्कपंचकं दद्यात् । पश्चात्पंचाशत्सहस्रं गुरुसन्निघौ देवसन्निधौवाजपेत् । ततस्साक्षादुमादपती रुद्रः प्रत्यक्षोभवति । तत्प्रसादत्स्वयं मनोजवी भवति । यंयंदेश मभिकायमते तंतंदेशं गुरुंचस्मृत्वा मंन्त्र मष्टशतमावर्तयेत् । तद्देषगामी भवति । एवं मनोजवप्रकार उक्तः । ततोsदृश्यप्रकार उच्यते । अत्रापि पूर्ववत्पुरणश्छरण मदृश्या वश्यकाले लोहितं चंदनं कपिलापयासा संक्लिद्य तत्क्षोदमश्वत्थपत्रे निधाय संस्पृश्याष्ट सहस्रं जपेत् । तत स्तेनात्मान मुपलिप्य देवं स्पृष्ट्वा स्मृत्वा प्राणायामं धारयेत् । ततः केनचि ददृश्योभवति । राजवश्य कामोलोहित चंदनक्षोदमयुताभि मंत्रितं कृत्वा तंतुवेष्चितां गुलिकां कृत्वा नित्यवद्राजगृहप्रवेशे स्वललाटेधारयुत्वा प्रविशेत् । राजा राजपुरुषाश्चवश्या भवंति । यंयंनाश यितु मिच्छेत्तस्य तस्य नामग्रहमपूर्वक मयुतमेकपादो भूत्वा देवस्य सन्निधौ जपेत् । संवत्सरान्नश्यति ।
देवस्य दक्षिणामूर्ते सन्निधौ नित्यमष्टशतं जपेत् । राजपुरुषेभ्यो भयं नविद्यते ।।
ध्यानं :----
श्लो।। विश्वतःपाणिपादाज्जं विश्वतोक्षि शिरोमुखं ।
ज्वलंतं विश्वमावृत्य तेजोराशिं शिवं स्मरेत् ।। 9 ।।
मं।। ओं द्रापे अन्थ सस्पते दरिद्रं नीललोहित ।
एषां पुरुषाणामेषां पशूनां माबेर्माsरोमो एषां किंचनाम् मत् ।।
अधन्य मंत्रस्य पुरश्चरणं । एकाहमुपवासं कृत्वायुतं जपेत् । कृतपुरश्चरणोभवति । कपिलाज्येनार्द्रायामयुत माहुतीर्जुहुयात् । कृतधनोभवति ।
ज्वरे सन्निपाते तस्य शिरस्तोदूर्वाग्राणां पंच सहस्रं जुहुयात् । तस्मा ज्वरान्मुक्तो दीर्घायुश्च भवति । अभिचार मोक्षकामवैकंकतानाम युतं जुहुयात् । तस्याबिचारेभ्यो भयं नविध्यते । उदुंबरतिलानामयुतं जिहुयात् । तस्याबिचारेभ्यो भयं नविद्यते । ग्रामनगर मध्येsग्निमुप समुधाय तत्रघृताक्ततिल पिष्टानामयुतानि जुहुयात् अश्वद्ददळेषु बलिमुपहरेत् । अदावप्यष्ट सहस्रं जुहुयात् । तस्यरुद्रो भैरवरूपी भूतै स्सहस्वयं दृश्योभवति दृष्ट्वायदिचले दुन्मादी भवति । अचलस्य तस्यमहा सिद्धिर्भवति । आपदि तद्रूपं स्मरे दापद्भ्यश्च मुक्तिर्भवति ।।
ततो ध्यानं :----
श्लो।। अगुल्फासित कंचुकेड मरुकाश्लिष्टोलसत्कुंतली ।
शूलीकुंजलित श्रवाः सतिलकोमंदं क्वणन्नूपुरः ।
श्रीमन्निर्मल दंतपंक्ति किरणः श्वेतायमानाननो ।
देवोभैरववेष भूषित वपुर्ध्येयो मृडानीपतिः ।।
मं।। ओं याते रुद्र शिवातनूश्शिवा विश्वाहभेषजी ।
शिवा रुद्रस्यभेषजी तयानो मृडजीनासे ।।
अथातस्य मंत्रस्य पुरश्चरणं । अष्टशत प्राणायामान् कृत्वा पंच सहस्रं जपेत् । कृत पुरश्चरणोभवति । अनेन केवलं गप्भरत्रा विघाकतव्या । नान्यत् । व्यक्तेगर्भे तृतीया मासिरक्षां कूर्यात् ।
रुद्रमन्त्र सिद्धेन ब्राह्मणे नतदभिवृद्धौ स्वविभवानुगुण मलंकृत्वा शंभूमिव तंनमस्कृत्यात् । सादुगर्भे
असाधवोन प्रेक्षितव्याः यदापिरुचिर्भवति तदैवकर्तव्यं । राजो गृहांतराळेविविक्ते आर्वाक् आर्वाग्वामिद्वयं स्वीकृत्य द्वजाद्य लकारै रलंकृत्य मंत्रद्वयेन प्रस्थ शुद्ध तंडुलैर्वि कीर्य तस्मिन्नग्नि कुंडं वेदिकांच कृत्वा वेदिकायां साधारण घटस्योपरि महानेन मंत्रेण स्वर्णपुष्पेम शंभु मावाह्य तस्मिन्नर्वाग्गामि द्वायेन कलशान् बिदु युक्तास्तंतुवेष्टितान् स्वर्णगर्भान् शराव सहितान् समुद्रगामीनदिजल पूर्णान्नपपटच्चन्नान्निधाय तस्मिन्मध्येजल पूर्णं घटमेक माद्द्रादि दिवसगणने सुवर्णेनान्यत्र नवरत्नपूर्णं कृत्वा त्रीणिनी रघचटॆ प्रक्षीप्य महार्घ्यवसनैः प्रच्चाद्यसुस्थिरान् कृत्वा देवस्याराधनं गंधलेपः । श्रीकंठं तामरस पुष्पं शीताधूपं दीपं यावदंतं सर्पिषा सर्वक्ष कर्पूर मिश्रमेव माराध्य तत्र सन्निधा वुपस्थान मंत्रं जपित्वा ततः पट संस्कार मंत्रेण होमं कुर्यात् । होमद्रव्यंचतिल दूर्वाग्रला जतुलस्यु शीर दधि मद्वाज्य संयुक्तं जुहुयात् । ततो हविः पूजा । अर्वाक्‌ प्रस्थ तंडुल पक्वं हविः तेनाग्नौहोमं कुर्वात् । तेन मंत्रेम होतव्यं ततो गंध वासं कुर्पूरयुक्तं दद्या दद्देशितो वान्यो भुंक्ते तदेव गुर्वोः संभवन् । एवं सायंतद्युगंच स्य्पष्ट्पा जपे दाचार्यः । तत्र नित्य वद्वस्त्र पिरवृत्तिः वसनवोत्तरी येचभवतः । एवमर्वाग्द्वयं पूजा । ब्रह्मणानपिता वंतो भूजयेन्नित्यं । एवं विधानस्य रात्र एव शक्तिः । एवं कृते सदपत्ययो युष्मद्भवेत् । गर्भपातोन विद्यते । सर्वं गंधादन्यदुपदे शतः । प्रदानं । होमदेशं स्त्री शूद्रानप्रवेशयुः । नपाखंडादयोवैदिकत्वा न्मंत्रस्य । अंत्यदिने स्नानं । तद्दंडदान रूपेण दद्याद्गुरवे । ततः कुमार ग्रहर्थं गणपूजाः कुर्वात् । तदपत्य मायुष्मद्भवति । यथेदं प्रसंगा दन्य दुच्यते । कन्यात् । तदपत्य मायुष्मद्भवति । यथेदं प्रसंगा दन्य दुच्यते । कन्यार्थी लभते कन्यां हुत्वालजान् घृताप्लुतान् । अपामार्ग समिद्दोमैर लक्ष्मीं नाशयेद्भुधः । सर्व कल्मषनाशाय जुहुयाच्च तिलाहुतीः । ब्राह्मणा दीन्वशे कूर्यात् हुत्वाखदिर संभवान् । सितरक्तैर्नील पितैः सूतैः संवेष्टितान् क्रमात् । लक्षं हुत्वा घृतं सर्वान् कामानाप्नोति सादकः । जुहुयाद्वस्त्र कामस्तु कुसुमैः कुमुदादिभिः । यद्वार्णं जुहुयात्पुष्पं तद्वर्णं वस्त्रमाप्नुयात् । वृष्टिकामःशुचौदेशे गोमयेनो पलेपिते । रक्तद्रव्येण तत्रैव मंडलं परिलेखयेत् । मंडलस्य पुरस्तात्तु नवकुंभं निदापयेत् । सूत्रेण वेष्टितं सम्यक् पूरितं गंधवारिणा । आवाहये
त्ततः । पयसा जुहुयात्तत्र शतमष्टोत्तरं बुधः । ध्यायन्नेकाग्रधीः सूर्यं जपेन्मंत्र सहस्रकं । एवं कुर्वीत सप्ताहं द्वादशाह मधापिवा । ततः प्रसन्नो भगवान्मह वर्षं प्रमपंचति । अहोरात्र मुपोष्यैव पुत्रकामः शुचिव्रतः । पायसंजुहुया । दग्नावष्टोत्तर शताहुतीः । ऋतुस्नामतां ततोभार्यां शुचिवस्त्रामलंकृतां । बोजयेद्दुतशेषंतु जपनष्टाशतं बुधः । ब्राह्मणान् भोजयेच्चैवकाये त्स्वस्तिवाचनं । ततः पुत्रमाप्नोति तेजस्वीनमवामयं । अनिष्च दर्शनेचैव तथा दुस्वप्न दर्शने । अभिचार कृतैर्दोषैः रलक्ष्म्याच समावृते । विग्रहः दुप सर्गेच भयेच समुलस्थिते । तथाच ग्रहपीडयां भूतावेश कृतेषुच । एवमाधिषु चान्येषु देषेषूपहितेषुच । पूर्वोक्तं मंडलं कृत्वा नवं कुंभं तधैवच । गंधोदकेन संपूर्णं सर्वमंगळ संयुतं । एला लवंग कुर्वूप निंबजाति फलैर्युतं । देवमावाह्य कलशेत्वर्चये तत्रहोमयेत् । मंत्रेणानेन तद्देव मष्ठोत्तर सहस्रकं । अभिमंत्र्य ततस्ते सह्यात्मनोवा परस्यवा । अभिषेकं प्रकुर्वीत सर्वदोषैर्विमुच्यते । यस्तुमंत्रं जपेन्नित्यं प्रातः स्नात्वा सहस्रकं । श्रीरारोग्यंच तेजश्च वर्धतेतस्य सर्वदा । संवत्सरं जरेद्यस्तु क्षिराहारोग्यंच तेजश्च वर्थतेतस्य सर्वदा । कुर्वन्नयुत मन्वहं । संसिद्धि मतुलांगच्चे दणिमादि गुणैर्युकिमिहोक्तेन तच्चित्त स्तत्परायणः । तद्भाव भावितो मंत्रं जपेन्नुक्तो भवत् मुनिरिति ।।
ध्यानं :----
श्लो।। द्रुत चामीकर प्रख्यं शक्तिपाणिं षडाननं ।
मयूर वाहनारूढं स्कंदरूपं शिवं स्मरेत् ।।
मं।। ओं इमाग्ं रुद्रय तवसे कपर्दिने क्षयद्वीराय प्रभरामहेमतिं । याधानश्शमसद्विपदे चतुष्पदे विश्वं पुष्ठं ग्रामे अस्मिन्‌ न्ननातुरं ।। मृडानो रुद्रो तनोमय स्कृधिक्षय द्वीराय नमसाविदेमते । यच्छंचयोश्च मनुरायजेपिता तदश्याम तवरुद्रः प्रणीतौ ।। 4 ।।
अदानयोः पुरश्चरणं । कृच्छ्रं चरित्वा नव सहस्रं जपेत् । कृत पुरश्चरणो भवति । अमावास्यायां चतुष्पदेsग्निमुपसमादाय दधिसार मयुताहुतिमात्रं जुहुयात् । दधिसार मयुताहुतिमा6ं जुहुयात् । गवादीनांशातिर्भवति । एताभ्यमेव राजवाहनानां शांतये जलं स्पृष्वा प्रत्यार्द्र मयुतं जपं कृत्वा जप जलेन वाहनशालां प्रोक्षयेत् । वाहनानां शांतिर्भवति । वाहनानां किंचिदुप योज्यतेन जलेन मिश्रितं कृत्वा उपयोजयेत् । तिरश्चां शांतये दूर्वाणामयुतं जुहुयात् । तेषां शांतिर्भवति ।।
ध्यानं :----
श्लो।। दिव्य सिंहासनासीमनं स्तूयमानं महार्षिभिः ।
प्रसन्नवदनं ध्याये त्सोमं सोमर्थ धारिणं ।। 4 ।।
मं।। ओं मनोमहंत मुतमानो अर्भकं मान उक्षंतमुतमान उक्षितं । मानोनधीः पितरं
मोतमातरं प्रियामान स्तनुवो रुद्ररीरिषः ।। 5 ।।
अधान्य मंत्रस्य पुरश्चरणं । उपवास त्रयं कृत्वा पंच सहस्रं जपेत् । कृत पुरश्चरणो भवति । अनेन स्वजनर्क्षाकर्तव्या । यवतिल्वाना अज्यक्तानामयुतं जुहुयात् । अश्वद्ध समितामयुतं जुहुयात् दधि मध्वाज्येनायुतं जुहुयात् । प्रति संवत्सर मार्द्रायामयुतं जुहुयात् । एवंकृते आत्मीय स्त्री बाल वृद्ध जनस्य शांतिर्भवति । अस्मिनपि शांतिकारणे जपमयुतं कुर्यात् विशेषेण राजा प्रतिमासं मंत्रेणानेन कांत्यर्ध मार्द्रायां होमंकारयेत् । तेनराज्ञोंतः पुरादयो2पि वर्धंते ।।
ध्यानं :----
श्लो।। बालेंदु मकुटं देवं तरुणादित्य विग्रहं ।
ध्याये नंदीश्वराकारं गणेश्वर समावृतं ।। 5 ।।
मं।। ओं मानस्तोकेतये मानआयुषि मानोगोषुमानो अश्वेषुरीरिषः ।
वीरान्मानो रुद्रभामितो विधीर्हनिष्मंतो नमसाविदेमते ।। 6 ।।
अधास्य मंत्रस्य पुरशृरणं । कृच्च्रंचरत्वा उदुंबर प्रात्रेण कापिलं सर्विसहस्राबि मंत्रितंकृत्वा तेनस्वाग्नौ मधितेनाष्ट सहस्रंहुत्वा महाव्याहृतिभिर्बुत्वा शतं शेषमशित्वा त्रिरात्र मुपवनेत् ततश्चरुभोजी पंचाशत्सहस्रं जपेत् । गुपवे पंचनिष्कंदद्यात् । नित्यवद्राजास्वाग्ने मधितेsपिवा केवल माज्यपि क्तैस्तिलैरयुतं जुहुयात् । अष्टभिर्ब्राह्मणै रष्टासिदिक्षु राजानमभितो भस्माष्टशताभिमंत्रित मादाय राजरक्षां कुर्यात् । एतदपिनित्यवत् कार्यं। अनेनैवापरमुच्यते । श्वेतकमलै र्दधिमधुघृताक्तैरयुतं जुहुयात् । एकादशरुद्ररूपै ब्राह्मणै मंत्रसिद्धै सद्यलिद्धैर्वाकार्यः । अथ सद्यसिद्धिरुच्यते । आचार्यान्मंत्रंलब्धा त्रिरात्रमुपोष्यति रात्रं निरंतरं जपेत् सद्यस्सिद्धो भवति । तत्तत्कर्मयोग्यतैतायुतं नित्यवदेव जुहुयात् । राजा चिरजीवी भवति । अनेन कलशानष्ट सहस्रमष्टशतंवा जलपूर्णान् स्वर्ण रजित ताम्रमयान् वाभिमंत्र्य गंधादिभिराराध्यनववस्त्रवेष्टितान् कृत्वा न्या न्यपि मंगलानिकृत्वा आचार्यो राजजन्मदिने राजानंस्नापयेत् यावंतोहिकलशाःस्युः । एवं कृतेराजा दोषैः कायिक्तैः पातकादिभीरस्यलिप्तो भवति । राज्ञोवा वृद्ध्यर्धमनेन नित्यवदेकेन ब्राह्मणे नाष्टसहस्रं जपं कारयेत् । वाहनायुधशालासु रत्नाकरदिषु च मासिमासि सौम्ये नक्षत्रे शातिं कुर्यात् । अश्वद्थापामार्गसमुधां दधि मधु घृताक्तानामयुतं जुहुयात् । गतायुषो अप्यायुर्वर्दते । द्यूते व्यवहारेच मंत्रमेतं जपेत्
नपराजितो भवति । त्रिरात्रमुपोष्य निरंतरं जपेत् । ततश्चरु भोजीबिर्वफलानां मध्वाक्तानामयुतं जुहुयात् । स्वर्णसहस्रं लभते । कुमुदानां
दधिमधुघृताक्तानामयुतं जुहुयात् । कन्यां लभते । अनेनैव संवत्सरं च रुभोजी कपिलाघृतेनस्यान्मंत्रनित्यव दष्टसहस्रमष्टशतं वाहुतीर्जुहुयात् । सर्वस्मान् महापातकान् मुच्यते । एनेन मलयजक्षोदमभिमंत्र्य ललाटेधारयेत्‌त्सर्वे वश्यानिस्युः ।
अपामार्गसमिद्भि रष्टसहस्रं प्रतिजन्मदिने जुहुयादपमृत्युंजयति । वृष्टिकामः सूर्यं जपापुष्पैरयुतैराराधयेत् । रक्तोष्णीषवसनानुलेपनोभूत्वा आदित्यवारे । भगवानादित्यो महावृष्टिं मुचंति । दूरमार्गगामी दशशर्करागृहीत्वाष्टसहस्राभि मंत्रिताः दिक्षुदशसुप्रक्षिप्य गच्छेत् । सतुयावद्गमनंक्षेमी भवति । कर्मणा मविघ्नकामो मंत्रमयुतं जपीत्वा कर्मारभेत् ।
अनायानेनकर्मणा मंतंगच्छेत् । पुत्रकामेsनेलक्षमाज्येन जुहुयाद्वंशकरं पुत्रं लभते । अपि यंयंजेतुमिच्छेत्तंतं सिकताकारं विधायतस्य शिरसिस्थित्वायुतं जपेत् । सर्वत्र विजयिजायते । अन्यदपिसर्वमनेन संभवति । मंत्रप्रभावाद्देवस्य साक्षात्सिद्धानामेव फलति । अन्येषां वृधाप्रयास इति मंत्रव्यं ।।
ध्यानं :---
श्लो।। ददानमेकादशधाविभक्तदेहं विशुद्धस्फटिकप्रकाशं ।
तेजोनिधिं शूलिनमुंदुमौळिं विचिंतयेत्तत्र सदै वरुद्रं ।। 6 ।।
मं।। ओं अरातैगोघ्नरुषघ्नॆ क्षयद्वीरायसुम्नमस्मेते अस्तु ।
रक्षाचनो अधिच देवब्रूह्यधा च नः शर्मयच्चद्विजर्हाः ।। 7 ।।
अधान्य पुरश्चरणं । त्रिरात्रमुपोष्यति रात्रं निरंतरंजपेत् । कृतपुरश्चरणो भवति। अनेनायुष्कामानामेव नान्येषामित्याहुः । "शतायुः पुरुष उच्यते" इतिशृतौ । एवं सतिइति जन्मनिजन्मांतरेवा आयुषःक्षयकारणैः कर्मभर्भालादयोम्रियंते तेषामायुर्वर्धनाय । मत्रेणानेनप्रयोग उच्यते । नित्यवदनेनस्वाग्नौ सर्पिषाष्ट सहस्रमष्टशतंवा आहुतीर्जुहुयात् । दूर्वाणामष्टसहस्रं दधि मधुघुताक्तानां जुहुयात् । स्वजन्मक्षत्रे नित्यमेवाष्ट सहस्रं जपेत् । आर्द्रयां विशेषेण । प्रत्यार्ध्रं दूर्वापामार्गशमी तिलानां दधिमधुघृताक्तानां प्रत्येकमयुतमाहुती र्जुहुयात् । रात्रौयावत्पंचसहस्रं जपेत् । तावत्प्रदक्षिणाः कुर्यात् । राजाजन्मदिने दुर्वापाधुमार्गादि प्रत्येकंयुतं जुहुयात् । राजा दीर्घायुर्भवति । अशक्तानां स्रोतसिहोमः । ततोsत्यंताशक्तानां जपएव । शुद्धतंडुलै र्मध्वाज्याक्तैरयुतं जुहुयात्तस्यायुर्वर्धते । मंत्रेणा नेनदेवस्योपरि अर्कसुमनोभिरयुत माराधयेत् । तस्य श्रीर्वर्धते । पश्चिमद्वारावयेवाचरुबोजी अधश्शायी ब्रह्मचर्मवा नक्षारवणाशी देवमभितः सहस्रंजपे देंवकृते शतायुः सप्तजन्मसुभवति । आशक्तस्यभक्षाहरः प्रशस्त इति ।।
श्लो।। कुर्वाणंसन्निधौदेव्या देवमानंदतांजवं ।
हुताशनदरंध्याये त्तप्तकांचनसन्निभं ।। 7 ।।
मं।। ओं - स्तुहि । श्रुतंगर्त सदंयुवानं मृगंनभीममुपहत्नु मुग्रं । मृडाजरित्रे रुद्रस्तवानो अन्यंते अस्मिन्निवपंतु सेनाः ।। 8 ।।
अधास्य पुरश्चरणं । एकरात्र मुपोष्य त्रिरात्रं निरंतरं जपेत् । कृत पुरश्चरणो भवति । वैकंकत समीदां विषतै लाक्तानां श्मशानाग्नौ लक्षं जुहुयात् । शत्रवोनश्यति ।
शत्रुनाम ग्रहणं कृत्वा देवस्य सन्निधौ भस्म पाणिरयुतं जपेत् । तस्यशक्षोर्म हज्वरोभवति । श्वेतसिद्धार्दॆरयुतं जुहुयात् । शत्रोर्मसूरिका जायंते । ताभिरेवम्रियते । शत्रोर, गृहक्षेत्रादिषु
मंत्रेणानेनावटंखानयुत्वा तत्रकल्पं रोमास्थि शर्करादिकंखातयेत् । तस्यशीघ्रं नाशोभवति ।।
ध्यानं :----
श्लो।। उद्यद्भास्कर कोटिप्रकाशमादीप्त दहन मूर्धानं ।
अंबर निलयं भीमं ध्यायेदभयं शवं सुरौघनुतं ।।
"शंभाकृति र्देवोद्यातव्य" इतिकेचित् ।।
मं।। ओं परिणो रुद्रस्यहेति र्वृणक्तु परित्वेषस्य दुर्मतिरघोयोः ।
अवस्थिरा मघवद्भ्यस्तमनुष्व मीढ्वस्तोकाय तनयाय मृडय ।। 9 ।।
अधास्य मंत्रस्य पुरश्चरणं । कृच्च्रचरित्वा नवदिनानि प्रतिदिन मष्ट सहस्रं जपेत् । कृत पुरश्चरणोभवति । आनेन पुत्र कामानामेव कर्तव्यं । एतदपि गुप्तं कुर्यात् । दावानलरूढन्य फलाशखदिरादेः समिधां दधि मधु घृताक्तानाः पश्चिमद्वारे शिवालयेत्वायुतं जुहुयात् । शिवसदृशं पुत्रंलभते । देवावये अश्वद्धछाया यामात्म गृह गोष्ठयोर्वा आर्ध्रायाममावास्यायावंवा कृष्णपक्षे अष्टम्यांवा प्रारंभः । पूर्वेद्युश्चरु भोजना दंपती भवतः । प्रति मंत्राक्षरं कलशां स्तंतुवेष्टितान् जलपूर्णान् प्रतिष्ठाव्यतेषां मध्ये कुंभमुच्चैस्तरं निधाय तस्मिन् देवं सोममावाहयेत् । आयातु भगवान् कैलासात् । इति आवाह्य गंथादिभिरभ्यर्च्य ततः पूर्ववन्मध्य कलश मारभ्य प्रतिकलशं मंत्रादित एकमेक मक्षरंन्यसेत् । ततो नव सहस्रं जपेत् । तत उद्देशकाग्नौ श्यामाकलाजानां मधुघृताक्तानामष्ट सहस्रं हुत्वा तन्मात्र माज्येनच हुत्वा तत आदि कलश मादाय तत्तदत्रररूपिणं भगवंतं स्मरन् स्रापयेत् । एकासनमेतौ प्रतिष्ठाप्य कुभजलेनच स्नापयित्वा ब्राह्मणानामस्ट सहस्र मष्टशतंवा एकशत मंते भोजयेत् । तत्र कसळ वस्त्रव्रीह्यादीनाचार्यस्य दत्वातं भोजयित्वा दक्षिणाकेले पंचनिष्कं त्रयंवादद्यादेवं रूपाया दक्षणायाः किंचिदपिन्यूनं नभवेदेवंदत्वा दंपती भुंजीयातामेवं तयो पुत्रः शिवतमोदीर्घायुरुत्पद्यते । अथपूर्वोक्त कर्माश क्तव परमुच्यते । अशक्तो मंत्रमिमं जपेत् । पश्चिमाद्वारे देवालये अहोरात्रं प्रदक्षिणं कुर्यात् । उदया त्प्रभृत्यास्तमायात् अस्तमाया त्प्रभृत्योदया त्तत्रवविघ्नोयदि मिद्यते अशक्तान संतिचेत् । शक्तसन्न शक्तमात्मानं मत्वाकुर्वन् नश्यति । तस्मात्पुरश्चरणयुक्तो गुरुरप्रमत्तः कूर्यादिति । अशक्तानां प्रजाकामाना मगतीनामनुग्रहं वक्ष्यात् । नित्यवदश्वत्थस्य पूर्वोत्तर मूलादारभ्य अष्ट सहस्रं जपेत् । अश्वद्ध चतुर्दिक्षु प्रतिदिन मष्ट सहस्रं जपेत् । एवं समाप्य यावच्चक्तितावद्वा ब्रह्मणान् दीक्षायुक्तान् भोजये देवंकृते वंशकरं पुत्रं लभत इति ।
ध्यानं :----
श्लो।। गजचर्मावृत तनुं स्फुरत्प्र हरणोज्ज्वलं ।
सर्वपापहरं ध्याये द्देवं कुंजरभेदिनं ।। इति ।। 9 ।।
मं।। ओं मीढुष्टम शिव तम शिवोनस्सुमनाभव ।।
परमेवृक्ष आयुधं निधाय कृत्तिं वसान आचरपिनाकं ।
बिभ्रदागहि ।। 10 ।।
अधतस्य पुरश्चरणं । एकरात्रं पंचदश सहस्रं जपेत् कृपुरश्चरणो भवति । अर्धनाश भयेप्राण संशये घोरार्तिभयेवाचोरादिभये केवलाज्येन पंचसहस्राहुती र्जुहुयात् । तेब्योमुच्यते ।।
ध्यानं :----
श्लो।। मंगलायतनं देवं युवानमति सुंदरं ।
ध्यायेद्वनचराकार मागच्चंतं पिनाकिनं ।। 10 ।।
मं।। ओं विकिरिदविलोहित नमस्ते अस्तुभगवः ।
यास्ते सहस्राग्ं हेतयोsस्य मस्मन्निव पंतुताः ।। 11 ।।
अथास्य पुरश्चरणं । त्रिरात्रंच रुभोजी दश सहस्रं जपेत् । तदंते दश सहस्रं प्रदक्षिणाः कुर्वान् जपेत् । कृत पुरश्चरणो भवति । अनेन महाजन विहोधे सकल संजाघातं दधि मधुघृताक्तानां
समिधामयुतं जाहुयात् । भयंन भपति । सर्वान् जेतु कामोsपामार्ग समिधां कपिलाज्यपिक्तानां शत सहस्र माहुती र्जुहुयात् । एतेनैव वराहदयो वश्या भवंति । तिरश्चोजेतु कामोबिल्व समुधां दधि मधु घृताक्तानं शत सहस्र माहुतीर्जुहुयात् । एतेनैव वराहदयो वश्या भवंति । तिरश्चेजतु कामोबिल्व समिधां दधि मधु घृताक्तानां शत सहस्र हाहुती र्जुहुयात् । अपोजेतु कामोजलस्य मध्ये आत्माग्नि माधाय कापिलेनपयसा शत सहस्र माहिती र्जुहुयात् । आदभ्योभयं नजायते । एव मन्यदपि यद्यज्जेतु कामोभवति । तत्तन्नाम ग्रहणं कृत्वा कापिलाज्येन शत सहस्रं जुहुयात् । तत्तत्सर्वंजयति ।।
ततोध्यानं :----
श्लो।। प्रसन्न वदनं सौम्यं रचितोद्वाहमंडनं ।
अंजया सहितं ध्याये त्सुरसंघैरभिष्ठुतं ।। 11 ।।
मं।। ओं सहस्राणि सहस्रधा बाहुवो स्तवहेतयः ।
तासामीशानो भगवः पराचीना मुखाकृथि ।। 1ऽ ।।
अदास्य मंत्रस्य पुरश्चरण मुच्यते । कृच्च्रार्धंचरित्वा पंचदश सहस्रं जपेत् । कृत पुरश्चरणो भवति । अनेन मंत्रेण पुरुषाणां राजोपद्रवशांतिं कुर्यात् । शाल्मली वैकंकत समिद्भिर्व्रीहि यवतिलानि सर्पिः सिक्तान्ययुतं जुहुयात् । उपद्रवाश्यंति । भगवतो दक्षणावूर्तॆः सन्निधौ शत सहस्रं जपेत् । प्रधान पुरुष मारणे विल्मीक मृत्तिका लिंगं
कृत्वानेन मंत्रेण यावच्चीर्ण मभिषिंचेत् । ततस्तां मृदमादाय सद्यां प्रक्षिप्य तत्तीरे स्वाग्नौ शुद्ध तंडुलैः घृताक्तैरयुतं जुहुयात् तस्य मरण मुपशम यति । महाकांतारगामि भस्माष्ट सहस्र मभिमंत्र्य सर्वंतेन शरीर मवलिप्यगच्चेत् । तस्यकिमपि भयंनभवति । कृष्णचतुर्दश्यां रात्रौ श्मशाने बाडालमांसेनि सौदसेल बलिमुपहरेत् । "राक्षसेभ्यो बलिमुपहरामि" इति । ततस्तेभ्यो भयंनविद्यते । महीशास्तुः कोपोपहतानां सुवर्ण महाशास्तुः सन्निदौ अनेनाष्ट सहस्र माज्येन जुहुयात् । कुक्कुट मांसेन बलिमुपहरेत् । तत्र नववसनानि मुवर्णादिकंचहोमस्य दक्षिणां दद्यात् । निष्कत्रयेकं वाराष्ट्र शतभागो वादातव्य इति । अन्येषा मपिदैवोप हतानामनेन मंत्र्म सर्पिषा अष्टसहस्रं जुहुयात् । दैवोपद्रवानश्यंति ।।
ततोध्यानं :----
श्लो।। सर्वपाप हरंदेवं सर्वाभरण भूषितं ।
सर्वायुध धरं ध्याये त्सर्वलोक महेश्वरं ।। 1ऽ ।।
मं।। ओं सहस्राणि सहस्रशोयेरुद्रा अधिभूम्यां ।
तेषाग्ं सहस्रयोजनेSवधन्वानि तन्मिसि ।
अस्मिन् महात्यर्णवेSंतरिक्षे भवा अधि ।
नीलग्रीवाश्शितिकंठाः श्वार्वा अदः श्रमाचराः ।
निलग्रीवाश्शि कंठादि वग्ं रुद्रा उपश्रिताः ।। 4 ।।
एतेषां चतुर्णां मंत्राणां पुरश्चरणादिकं भ्रूमः । चांद्रायणं चरित्वा कायशोधनार्धं पंच सहस्रं
जपेत् । ततः कृत पुर श्चरणोभवति अभिचारिकं कर्म मंत्रैरॆतैः कुर्यात् । राजा ब्राह्मणैस्वदेश जातैर्होमं कुर्यात् । शाल्मली सालवेत्र वेणु शराणा मर्कतुलावेष्टितानां शशरुधिराक्तानां शत सहस्रं जुहुयात् । अत्रपिष्टेन स्निग्धेन मूक्ष्मेण शत्रुप्रति कृतिं कृत्वा प्राणान्संस्थाप्य क्रमेण छित्वाSष्ट सहस्रं जुहुयात् । एतैः फ्रयोगै श्शत्रवो नश्शन्ति । एतैरेव मंत्रैरबिचारं प्रतिकुर्वाणो दूर्वाणां दधि मधु घृताक्तानां पंचसहस्रं जुहुयात् । राज्ञस्त्वाभिचारदोषा नश्यंति कारयितः ।।
ततो ध्यानं :----
श्लो।। दंष्ट्र कराळवदनं ज्वलज्वलनमूर्धजं ।
बिभ्राणं त्रिशिखं दीपं ध्याये द्भुजगभूषणं ।। 4 ।।
मं।। ओं येवृक्षेषु सस्पिंजरा नीलग्रीवा विलोहिताः ।
येभूताना मधिपतयो विशिखासः कपर्धिना ।
येअन्नेषु विविध्यन्ति पात्रेषु पिबतोजनान् ।। 7 ।।
श्लो।। एतेषां त्रयाणां पूर्ववत्पुरश्चरणादिकं सर्वं ।। 7 ।।
मं।। ओं येपथां पथिरक्षय ऐलबृदायव्युधः ।।
योतीर्थानि । प्रचरंतिसृकावंतो निषंगिणः ।। 8 ।।
अनयोः पुरश्चरणं । कृच्छ्रंचरित्वा । पंचसहस्रं जपेत् । कृतपुरश्चरणो । भवति । एताभ्य मृतगमनदिने स्वाग्नौ वष्ट सहस्रं कापिलेनपयसा सर्पिर्विमिश्रेण जुहुयात् । ततः ऋतुगामीभवेत् । तत्र विद्वान् वंशकरः पुत्रोजायते । एताभ्यमेव महातीर्थगमने स्वाग्नौ शुद्धतंडुलै राज्यसिक्तैरयुतं जुहुयात् । तीर्थमनावपन् गच्छेत् । स्नात्वागत्य स्वाग्निमाराध्यवाचं विसृजंस्तीर्थ फलं यदार्थमश्नुते ।।
श्लो।। ध्यानादिकं पूर्ववत् ।। 9 ।।
मं।। ओं यएतावंतश्च भूयाग्ं सश्चदिशो रुद्रावितस्थरे ।
तेषाग्ं सहस्रयोनजनेन धन्वानितन्मसि ।। 9 ।।
श्लो।। पुरश्चरणादिकं सर्वं पूर्ववद्द्रष्टव्यं ।। 10 ।।
ओं नमो रुद्रेभ्योयेवृथिव्यां येsतरिक्षेये दिवियेषा मन्नंवातो वर्षमिषवस्तेभ्यो दशप्राचीर्दश दक्षिणा दशप्रतीचीर्दशोदीचीर्दशोर्ध्वास्तेभ्यो नम स्तेनोमृडयंतु तेयं द्विष्मोयश्चनोद्वेष्टितंवोजंभेदधामि ।। 10 ।।
अधास्य मंत्रस्य पुरश्चरणं । एकविंशति दिनानि दीक्षित्वा पंच पंचदिनानि नान्यवस्तु भुंजीत आममेव सर्वं भवेत् । प्रथमपंचकं पयः । द्वितीयं फलं । तृतीयं दधि । चतुर्थमपिफलं । एक उपवासः । एवं चत्वारि एकविंशति दिनानि हविष्या शीतिष्टन् सदा जपेत्ततः पंचदिनानिगलप्रमाणजलस्थो भवेत् । एकदिनमघमर्धण विधानेन जपेत् । आचार्यस्य दशनिष्कं सुवर्णं दद्यात् । तत्समांच शुश्रूणां कृत्वा कृतपुरश्चरणो भवति । ततो नित्यवत्स्वाग्नौ अनेनाष्ट सहस्र मष्टशतंवा आहुति राज्येन जुहुयात् । यावज्जीव मनन्यमनाजपेत् । ततोsनेन कर्तव्यं कर्मोच्यते । एवं सिद्धस्यवक्ष्यमाण ममावास्या यांस्वाग्नौ कपिसाज्येना,्टसहस्रमाहुतीर्जुहुयात् । हुत्वाकेशानालिष्याष्टशतं जुहुयात् । अथर्वशिरः प्रत्युक्तविधानेन आराधनं । ततः कृत्या रक्तांगी रक्तमूर्दजा रक्तनयनोत्पद्यते । पूर्वमेवाजा रुधिरपूरितांश्चतुरः कुम्भान्‌स्थाप यित्वातैस्तां तर्पणात् अन्यधात्मानं नाशयेत् । तयासर्वान्नाशये त्तयासर्वंछाभिचारो साधयेत् अनेनाज्येनायुतं जुहुयात् । कालज्ञानमुत्पद्यते अंतत प्रमाणं सर्वमेवोत्पद्यते । कापिलेनपयसाजुहु यादयुतंजाति स्मरोजायते ।।
उवाचफलं :----
शृतं रुद्रप्रसादेन सर्वमेव यथातथं । एकादशैकादशतो दानवुक्तंतदानख । पंचगोकर्णिकं दानं
शंभुदानं तथैवचसार्वाभौकरंभूमेः । कलशस्थापनंतथा शिखास्फुटित संस्कारखंड निर्माण दानकं रुद्रैकादशपूजान सोमवासुकि संशृता - जातिस्मर क्रीयापुण्य कुलदानं तथैवच राज्ञामन्यच युत्यल्प्यं सर्वमुक्त मशेषतः - भूयोपिs रुद्रमंत्रेण वदस्य भवनाशनं । अपमृत्यजयं कर्म राज्ञामेव विशषतः - समंत्रकं सोपदेशं
कालदेशं - तथैवच सर्वमेतदनेनैव साथ्यवमुक्तंहि शंभुना ।। इति ।।
इति मेरुतंत्रोक्तं रुद्रादि मंत्रविधानं समाप्तमिति शिवं
इति श्रीमद्भचभास्कराचार्य विरचिते यजुर्वेदभाष्ये
अग्निकांडे श्री रुद्रप्रश्न संज्ञितं नमकं
समंत्रकं सप्रयोगविधानं समाप्तं ।

---

शिवं ----

अथ श्रीरुद्राभिषेकोपयोगि चमक मंक्षाः
ओं अग्नाविष्णुसजोषसेमा वर्धंतु वांगिरसः । द्युम्नैर्वाजे भिरागतं । वाजश्चमे व्रसवश्चमे प्रयतिश्चमे प्रसितश्चमे धीतिश्चमे क्रतुश्चमे स्वरश्चमे श्लोकश्चमे शृतिश्चमे ज्योतिश्चमे सुवश्चमे प्राणश्चमेs पानश्चमे व्यानश्चमे सुश्चमे चित्तंचम आदीतंचमे वाक्चमे मनश्चमे चक्षुश्चमे शोत्रंचमे दक्षश्चमे बलंचम ओजश्चमे सहश्चम आयुश्चमे जराचम आत्माचमे तनूश्चमे शर्मचमे वर्मचमेsंगानिचमेsस्थानिचमे परुग्ंषिचमे शरीराणियमे ।। अपान स्तनूश्चमेष्टादशच ।। 1 ।। ज्यैष्टंचम आधिपत्यंचमे मन्युश्चमे भामश्चमेsमश्चमेsंभश्चमे जेमाचमे महिमाचमे वरिमायमे प्रधिमायमे वर्ष्मचमे द्राघुयाचमे वृद्धंचमे वृद्धिश्चमे सत्यंचमे श्रद्धायमे जगच्चमे धनंचमे वशश्चमे त्विषिश्चमे क्रीडायमे मोदश्चमे जतंचमे जनिष्यमाणंचमे सूक्तंचमे सुकृतंचयमे वित्तंचमे वेद्यंचमे भूतंचमे भविष्यच्चमे सुगंचमे सुपधंचम बुद्धंचम बुद्धिश्चमे क्ल्‌प्तंचमे क्ल्‌र्तिश्चमे मतिशिचमे सुमतिश्चमे ।। जगच्चर्धिचतुर्दश ।। ऽ ।। शंचमे मयश्चमे प्रियंचमेsनुकामश्चमे कामश्चमे सौमनसश्चमे भद्रंचमे श्रोयश्चमेsनुकामश्चमे यशश्चमे भगश्चमे द्रनिणं चमे यंताचमे धर्ताचमे क्षेमश्चमे धृतिश्चमे विश्वंचमे महाश्चमे संविच्चमे ज्ञात्रंचमे सुश्चमे प्रसूश्चमे सीरंचमे लयश्चम ऋतंचमेsमृतंचमे यक्ष्मंचमेsनायच्चमे जीवातुश्चमे दीर्घायुत्वंचमेsमृतंचमे भयंचमे सुगंचमे शयसंचमे सूषाचमेsमुत्रंचमे भयंचमे सुगंचमे शयनंचमे सूषाचमे सुदिनंचमे ।। इति ।। विश्वंच शयनमष्टौच ।। 3 ।। ऊर्क्यमे सूनृताचमे पयश्चमे रसश्चमे घृतंचमे मधुचमे सग्थिश्चमे सपितिश्चमे कृषिश्चमे वृष्टिश्चमे जैत्रंचम औद्भिद्यंचमे रयिच्चमे रायश्चमे पुष्टिचमे पुष्टिश्चमे विभुचमे प्रभुचमे बहुचमे भूयश्चमे पूर्णंचमे पूर्णतरंचमेsक्षितश्चमे कूयवाश्चमेsक्षुच्चमे व्रीहयश्चमे यवाश्चमे माषाश्चमे तिलाश्चमे मुद्गाश्चमे खल्वाश्चमे गोधूमाश्चमे मनुराश्चमे प्रियंगवच्चमेsणवश्चमे खल्वाश्चमे गोधूमाश्चमे मनुराश्चमे प्रिंयगवच्चमेsणवश्चमे श्यौमाकाश्चमे नीवाराश्चमे ।। विभुच मसुराश्चतुर्दश ।। 4 ।। आश्माचमे मृत्तिकाचमे गिरयश्चमे पर्वताश्चमे सिकताश्चमे वनस्पतयश्चमे हिरण्यंचमेsयश्चमे सीसंचमे त्रपुश्चमे श्यामंचमे लोहंचमेsग्निश्चम आपश्चमे वीरुथश्चम ओषधयश्चमे कृष्ण
पच्वंचमेsकृष्णपच्यंचमे ग्राम्याश्चमे पशव आरण्याश्च यज्ञेन कल्पंतां वित्तंचमे वित्तिचमे वित्तश्चमे भूतंचमे भूतिश्चमे वसुचमे वसतिश्चमे कर्मचमे शक्तिश्चमेsर्धश्च एमक्चम इतिश्चमे गतिश्चमे ।। कृष्णपच्यंचाष्टा चत्वारिग्ंशच्च ।। 5 ।। अग्निश्चम इंद्रश्चमे सोमश्चम इंद्रश्चमे सविताचम इंद्रश्चमे सरस्वतीचम इंद्रश्चमे पूषाचम इंद्रश्चमे बृहस्पतिश्चम इंद्रश्चमे मित्रश्चम इंद्रश्चमे वरुणश्चम इद्रंश्चमे
त्वष्टाचम इद्रंश्चमे धाताचम इद्रंश्चमे विष्णुश्चमे इद्रंश्चमेsश्विनौचम इद्रंश्चमे मरुतश्चम इद्रंश्चमे विश्वोचमे देवाइद्रंश्चमे पृथिवीचमे इद्रंश्चमेsंतरिक्षंचम इद्रंश्चमे दौश्चम इद्रंश्चमे दिशश्चम इद्रंश्चमे मूर्थाचम इद्रंश्चमे प्रजापतिश्चमे इद्रंश्चमे ।। त्वष्टाचद्यौश्चम एकनिग्ंशतिश्च ।। 6 ।। अग्ंशुश्चमे रश्मिचश्चमेsदाभ्यश्च मेsधिपतिश्चम उपाग्ं शुश्चमेs न्तर्यामश्चम ऐंद्रवायुवश्चमे मैत्रावरिणश्चम अश्विनश्चमे प्रतिप्रस्थानश्चमे शुक्रश्चमे मंथीचम आग्रयणश्चमे वैश्वदेवश्चमे धृवश्चमे वैश्वानरश्चमे मरुत्वतीयाश्चमे माहेंद्रश्चमे आदित्यश्चमे नावित्रश्चमे सारस्वतश्चमे पौष्णश्चमे पात्नीवतश्चमे हाहीयोजनश्चमे ।। इति ।। ऋतुग्रहश्चचतुस्त्रिग्ंश्च ।। 7 ।। अध्मश्चमे बर्हिश्चमे वेदिश्चमे
धिष्णियाश्चमे स्रुचश्चमे चमसाश्चमे ग्रावाणश्चमे स्वरवश्चम उपरवाक्चमे धिषवणेचमे द्रोण कलशश्चमे वायव्यानिचमे पूतभृच्चम आधवनीयश्चम आग्नीद्रंचमे हविर्धानंचमे गृहाश्चमे सदश्चमे पुरोडाशाश्चमे पचताश्चमेsर्कश्चमे सूर्यश्चमे प्राणश्चमेsश्वमे धश्चमे पृथीवीचमेsदितिश्चमे दितिश्चमे द्यौश्चमे सऱ्वरीरंगुलयोदिशश्चमे यज्ञेन कल्पंतामृक्चमे सामचमे स्तोमश्चमे यजुश्चमे दीक्षाचमे तपश्चम ऋतुश्चमे व्रतंचमेsहोरात्रयोर्वृष्ट्या बृहद्रथंतरेचमे यज्ञेनकल्पेतां ।। इति ।। दीक्षाष्टादशच ।। 9 ।। गर्भाश्चमे वत्साश्चमे त्र्यविश्चमे त्र्यवीचमे दित्यवाच्पट्पचमे दित्यौहीचमे पंचाविश्चमे पंचावीचमे त्रिवत्सश्चमे त्रिवत्साचमे तुर्यवड्चमे तुर्यौहीचमे पष्ठवाच्चमे वष्ठौहीचम उक्षायमे वशाचमऋषभ मे वेहच मेsनड्वाञ्चमे धेनुश्चम आयुर्यज्ञेन कल्पतां प्राणोयज्ञेन कल्पता मपानोयज्ञेन कल्पतां व्यानोयज्ञेन कल्पतां चक्षुर्य5ेन कल्पताग्ं श्रोत्रंयज्ञेन कल्पंतां मनोयत्रेन कल्पंतां चक्षुर्यज्जेन कल्पता मात्मायज्ञेन कल्पतां यज्ञोयज्ञेन कल्पतां ।। इति ऋषभश्च चत्वारिग्ं शच्च ।। 10 ।। एकाचमेतिस्रश्चमे पंचचमे सप्तचमे एकादशमे त्रयोदशचमे पंचदशचमे सप्तदशचमे नवदशचम एकविग्ं शतिश्चमे त्रयोविग्ंशतिश्चमे पंचविग्ंशतिश्चमे सप्तविग्ंशितश्चमे नवविग्ंशतिश्चमे एकत्रिग्ंशच्चमे त्रयस्त्रंग्ंशच्चमे चत्वारिग्ंशतिश्चमेsष्टाविग्ं शतिश्चमे द्वात्रिग्ंशच्चमे षट्त्रिग्ंशच्चमे चत्वारिग्ंशच्चमे चतुश्चत्मारिग्ं शच्चमेsष्टा चत्वारिग्ं शच्चमेवाजश्च प्रसवश्चापिजश्च भौवनश्च भुवनश्चाधिपतिश्च ।। इति ।। त्रयस्त्रिग्ं शच्चव्यश्चिय एकादशच ।। 11 ।।
इति श्रीरुद्रभाषेक प्रयुक्त चमक मन्त्राः ।

श्रीमहा गणाधिपतयेनमः
शांतिकमलाकरः
श्लो।। नारायणात्मज श्री मद्राम कृष्णस्य सूनुना ।
कमालाकर संज्ञेन प्रोच्यंते शांतयः क्रमात् ।।
परिभाषा
श्लो।। एवं गणेशं संपूज्य ग्रहांश्चैव विधानतः ।
कर्मणां फल माप्नोति श्रियं चाप्नोत्यनुत्तमाम् ।।
इति याज्ञे वल्क्मेन सर्वकर्मांगत्वोक्तेर्विनायक शांति रुच्यते ।
तत्राधिकारिण माह याज्ञ वल्क्यः ।।
श्लो।। विनायकः कर्मविघ्न शांत्यर्थं विनियोजितः ।
गणामाधिपत्येच रुद्रेण ब्रह्मणा तथा ।।
तेनोप सृष्टोयस्तस्य लक्षणानि विभोधमे ।
स्वप्नेव गाहतेSत्यर्धं जपं मुंडांश्च पश्यति ।।
काषाय वाससश्चेव क्रव्यादांश्चाधिरोहति ।
अंत्यजैर्गर्दभै रुष्ट्रै स्सहैकत्रावतिष्ठते ।
व्रजन्नपि तधात्मानं मन्यतेSनुगतं परैः ।।
भविष्येपि तैतार्द्रगात्रे विधुरं करवीर विभूषितम् ।।
एवं स्वप्नोन्युक्त्वा प्रत्यत्र धर्मनान्याह याज्ञवल्क्यः ।
विमाना वफलोsनाथ स्संसीदत्यनिमित्ततः ।
तेनोप सृष्टो लभते नाराज्यं राजनंदनः ।
कुमारी नचभर्तारं अपत्यं गर्भमंगना ।।
अगना गर्भं नलभते, गर्भिणी चापत्यंनलभते नजीव तित्यार्थः ।
आचार्यत्वं श्रोत्रियश्च नशिष्योsध्ययनं तथा ।
वणिग्लाभं नचाप्नोति कृषिंचापि कृषीवलः ।
स्नापनं तस्य कर्तव्यं पूण्येsब्नि विधिपूर्वकम् ।।
तस्योप सृष्टस्य तेनोप नृष्टएवाधिकारी ।
सच शूद्रोपीति तस्याप्यधिकारः ।।
श्लो।। ब्राह्मणैः क्षत्रियै र्वैश्यै श्मूद्रैश्च सिद्धिकामुकैः । कर्म सर्विघ्न सिद्ध्यर्थं सुपूज्यस्त्वं गजानन । इतिलैंगात् । अतएवमहार्णवे । यजमानस्तु शूद्रश्चे द्द्विजैस्तांवि
नियोजयेत् । इत्युक्तम् । एवं स्त्रीणाष्यधि कारः । अतएव भृहत्पराशरेण तेनोरहतपुंसांतु कर्यस्यान्निष्पलं कृतम् । स्त्रीणामपि तधासर्वं क्रियमाणंतु निष्पलम् । इत्युप सृष्टत्वं स्त्रीणामधिकारार्ध मुक्तम् । अत्रापि कुमारी नचभर्तर मित्यादि - अत्र पुण्येsह्नी त्युक्तेsपि - हस्त पुष्यस्वयुक् सौम्य वैष्णवान्यतमे शुभे । नक्षत्रेच मुहूर्तेच मैत्रेवा ब्रह्मदैवते ।। इति विष्णुधर्मे विनायक शांतौ विशिष्योक्तानि सक्षत्राणि शुक्लपक्ष चुतर्थ्यांतु वारेच धिषणस्यच । तिष्येच वीर नक्षत्रे तस्यैव वुपतोनृप । इति भविष्य पूराणोक्त योग विशेषाश्चज्ञेयाः । विवाहादि कर्मांग मुपसर्गनाशार्थंच - यत्र क्विचिद्देव वक्षत्र कृत्ताकादि - विशाखांते "यत्पुण्यं नक्षत्र" मिति शृत्युक्ते कार्यम् । "पुण्याह एवकुरुते" इत्युक्तेः । बृहत्पराशरोsपि - चतुर्थ्यां शक्लपक्षेतु अयनेचोत्तरेतथा । पुण्यार्थं सर्वसिद्ध्यर्थं कुर्याच्छांति विनायकीम् । वृद्ध्याभावः छांदनः । याज्ञेवल्क्यः :--- गोर सर्षप कल्केन साज्योनोत्सादि तस्यच । सर्वौषधैः सर्वगंधैर्विरलिप्त शिरस स्तथा ।। भद्रासनोप विष्टस्य स्वस्तिवाच्या द्विजा श्शुभाः । उत्सादि तस्योद्विर्ति तस्य सर्वौषधानिच । मुरा मांसीवचा कुष्टं शैलेयंजवी द्वयं । सटीचंपक मुस्ताच सर्वौषधि गणः स्मृतः । इति महार्णवोक्तनि । मेष्ठं मांसी हरिद्रेद्वे मुपा शैलेय चंदनम् । वचा चंपक मुप्तेच सर्वौषध्यो दशस्मृताः । इति छंदोग परिशिष्टनच ग्राह्याणि । तत्रैव रूढेः - मुरा = महाराष्ट्राणां मोहरी इति प्रसिद्धा । शैलेदं = शिलाजम्, सर्वगंधा उक्ताः । हेमाद्रौ मदनरत्नेच गारुडे - कर्पूरं चंदनं दर्पः कुंकुमंच समांशकम् । सर्वंगंधमिति प्रोक्तं समस्त सुरवल्लभम् ।। इित, मदनरत्नेतु, चंदन कुंकुमागरु कर्पूर कस्तूरिका जातीफलानि सर्वंगंधा उक्ताः । तन्मूलं चिंत्यं । अश्वस्थानाद्ग जस्थाना त्संगमाद्ह्रद गोकुलान् । मृत्तिका रोचनं गंधान् गुग्गुलं चाप्सु निक्षिपेत् । अंभोहृता प्येकवर्णैश्चतुर्भिः कलशैर्ह्रदात् । गंधान् सर्वगंधान् । अत्र विशेषमा हपहार्केचैजवापः । चतुः प्रस्रवणेब्यश्च चतुरः कुंभाना हृत्या सर्वौषधैः सर्वगंधान् हिरण्यं व्रीहियवौ
गुग्गुलं मृदमाखूत्करमिति । क्षिपेदिति शेषः । किंच - चर्मण्यनडुहेरक्तेस्थाप्यं भद्रासनं ततः । इदंच पूर्वंस्थाप्यं ।
पूर्वं विनियोगोक्तेः तत्त्रॆकहस्ता द्विहस्तावा चतुरोsगुलोच्चा वेदीकार्येति केचित् । तच्चिंत्यं - वेद्यामानाभावात् । करणेsपि हस्तौयुक्ता । अत्र होम त्तर मभिषेकः तत्रो त्तरतः पूर्वतोवाकार्यः । अत्रत्वाभिषेकोत्तरं होमः । अतः पूर्वतो होमः पश्चाच्च भद्रासनं कार्यं - प्राच्युदीचीवा कर्माणीति कात्यायनोक्तेः - तेनोत्तरतः स्नानपीठं तद्दक्षिणे होमश्च मूर्खाणां हेयः दक्षिण संस्थापतैः - अत्रमध्ये स्वस्तिकं कृत्वा अत्रर क्तमानडुह चर्म प्राचीन ग्रीव मुत्तर लोमा स्तीर्य तत्र श्रीपर्णीपीठं तदुपरि श्वेतवस्त्र मिति भद्राससनं कृत्वा तस्य पूर्वादि चतुर्दिक्षु चतुः करशान् संस्थाप्यतेषु वरुणं संपूज्यै शान्यां वेद्यापीठेवा रक्तवस्त्रे प्रतिमयोर्गणे शांबिके तद्गायत्रीभ्या मावाहयेत् - अपरार्कॆ भविष्येत्वान्या अपिदेवता उक्ताः - व्योमकेश्यंतु संपूज्य पार्वतीं भामजं तथा । कृष्णस्य पितरंतात
अर्कमारं सितं तधा । धिषणं क्लेदपुत्रंच । कोणं लक्ष्मचभारत । विधुंतुदं बाहुलेयं नंदकस्यच धारिणं -
व्योमकेशश्शिवः - भीमजो गणेशः - आरोभौमः - सितशुक्रः - बाहुलेय स्स्किंदः - नंदकधारी विष्णुः - सहस्राक्षं शताधार मृषिभिः पावनं कृतं । तेधारिणंत्वा मभिषिचामि पावमान्यः पुवंतुते । भगंते वरुणोराजा भगं सूर्यो बृगस्पतिः । भगमिंद्रश्च वायुश्च भगं सप्तर्षयो विदुः । यत्ते केशेषु दौर्भाग्यं सीमंते यच्च मुर्दनि । ललाटे कर्णयो रक्ष्णो रापस्तदघ्नंतु सत्वादा । एकैकेनलो मंत्रेण कुंभत्रयं त्रिभिश्चतुर्धः कुंभमिति - सर्वैर्मंत्रैश्चतुर्धमिति चौलादर्शनादिति विज्ञानेश्वरः - त्रिभिरेकैरः कुंभ सत्यपरार्कः - स्नातस्य सार्षपंतैलं स्रुवेणौदुंबरेणतु । जुहुयान्मूर्दनिकु शान्सव्येन परिगृह्यच - मितश्चसं मितळ्चैव तथाशाल कटंकपौ । कूष्मांडो राज पुत्रश्चेत्यंतेस्वाहा समन्वितैः । यजमान मस्तके मितादिनामभिस्तेलिं हुत्वातै रेवचरुं वह्नौहुत्वा तच्चे षेणेंद्रादि दशदिक्पालेभ्योनामबिर्बलिंदद्यादिति विज्ञानेश्वर महार्णनवौ पूर्वोक्तनाम भिस्तैलं हुत्वातैरेव कृतादि बलिदानं नतुचरुहोमः नामाभावादित्य परार्कः - बृहत्पराशपोपि - नामभिश्च बिलिं दद्या न्नमस्कार समन्वितैः - इति मितादिनाम भिर्बलिमाहदद्याच्चतुष्पथे शूर्पे काशानास्तीर्य सर्वतः । कृता कृतां स्तंडुलांश्चफल लौदनमेवच । मत्स्यान् पक्त्वां स्तथैवा मान्मांसमेतावदेवतु - कृता कृतानव पृतांश्च - हललंति लिपिष्टं - मांसमित्यन्ये - तन्मिश्रमेदनं - एतावत्पक्व मारुंवा - पुष्पं चित्रं सुगंथिंच सुरांच त्रिविधामपि - त्रिविधा गौडी माध्वी पैष्टीचत च्छूद्रपरं - क्षत्र वैश्यमोः पैष्टी विप्रेणतु सर्वा अपिवर्ज्याः - महार्णवस्तत्र मानाभावात् । चतुर्वराणथि काराच्च - नचराश्वमेधौ मध्यंचकलौ वर्ज्यं द्विजातिभिरिति निषेद स्तस्य सौत्रामण्यामपि सुराग्रहण स्यचन संग्रह इत्यनेनो पत्यं हरीतात् । पेमाद्रिस्तु निषेधस्य निवृत्ति मात्रार्थत्वेन विशेषा नपेक्षणान्नोप संहरः विशेष निषेधस्तु दोषाधि कार्या इत्याह - अत स्तदभावे शूद्रैर्द्विजैश्चपयो ग्रह्यं सौत्रामण्यंां पयोग्रहावास्युरित्या पस्तंबाभि धानात् । तच्च नैंधव मिश्रमिति महार्णवादय श्शिष्टाः - मूलकंपूरिकापूपं स्तंधैवडेरक स्रजः । दध्यन्नं पायसंचैव गुडपिष्टं समोदके - प्रसिद्ध मिति महार्णवः - तदाकारः पिष्टविकार इति मदनर्त्न विज्ञानेश्वरौ - अपूपः स्नेह पक्वो गोधूम विकारः - गुडेरक स्रजश्शूद्रा पूपाइत्य परार्कः - वर्तुलैश्चतु पस्रैश्च दीर्घे पिष्ट विकारकैः । निर्मितास्स्रज उच्यंते पौंडरीक समाख्याया - इति महार्णवे मदनरत्नेच गुड मिश्रंपिष्ट मित्यर्थः - मेदकाः पैष्टा इत्य परार्कः - लड्डुक इति मदनरत्ने बृहत्पराशरेण - कुल्माषाः फलानिचाधि कास्युकानि बलिमंत्राः प्रयोगे वक्ष्यंते - एतान्सर्वानुपाहृत्य भूमौ कृत्वा ततश्शिरः - शूर्पेनिधायिनि वेद्येत्यर्थः । विनायक्य जननी मुपतिष्ठेत्ततोंबिकां । दूर्वा सर्षप वुष्पाणां दत्वार्घ्यं
पूर्णमंजलिं - सजलं विनायकायांबिकायै चार्घ्यं दत्वोपतिष्ठतेत्यर्थः - रूपंदेहि
यशोदेहि भगं भगवति देहिमे । पूत्रान् देहि धनं देहि सर्वान् कामांश्चदेहिमे ।
विनायकोपस्थाने भगवन्नित्यूहः - इति विज्ञानेश्वरः - सतु समानविधानत्वात्प्रकृति विमानाभावे कथंस्वादिति चिंत्यं - अत एवांबिका मित्युक्तं - तत श्शुक्लांबरधर शुक्ल बाल्यानु लेपनः । ब्राह्मणान्भोज येद्दद्या द्वस्त्र युग्मं गुरोरपि । एवं विनायकं पूज्य ग्रहंश्चैव विधानतः । कर्मणां फलमाप्नोति श्रियं प्राप्नोत्यनुत्तमां । यजना मभिषेक वस्त्रं चाचार्या यदद्यात् । आत्मनोवास आचार्यायददाती तिमदनरत्ने बैजवाप्रोकैः । अथ बोधायन सूत्रे विशेषः ।।
वि ना य क शां तिः
अथातो विनायक कल्पं व्याख्यास्यामो मासि मासि चतुर्थ्यां शुक्ल पक्षस्य पंचम्यां वाभ्युदयादौ शुद्दिकाम बुद्धिकामः पशुकामोवा विनायकस्य बलिंहरे त्पूर्वेद्युः कृतैक भक्तोप आचम्यदेव य़जनो र्लेख नाद्यग्नि मुखान्कृत्वा दक्षिणामुखं हस्तिमुखं दैवत मावाहयति - विघ्नोश्वरागच्छ विघ्नेत्येव नमस्कृत्य अविघ्नाय भवास्माकं भवोद्भवेत्यथ दूर्वाक्षतासु मनोविश्र मर्घ्यंददातीमा आपश्शिवतमाः पूताः पूतत मामेध्या मेध्यतमा अमृता आमृतरसा आद्या अर्घ्या आर्हणीया अभिषेचनीया आयमनीया मार्जनीयाश्चप्रति
गृह्यतां भगवान्विनायकोंबिका मित्यथ तूष्णीं गंध पुष्प धूप दीपै रभ्योर्च्यो पतिष्ठते नमो भूत पतये नमो भुवनपतये नमो भूतानां पतये नम इत्यथतिस्रस्तिस्रो विनायकाहूती र्जुहोति विनायकाय भूतपतये नमो विनायकाय स्वाहा - जय प्रभृति सिद्धमाधेनु वरप्रदानादपूपंकरं मोदक सक्तून् पायस मित्यथास्मा उपकिरति विघ्नाय स्वाहा - एवं विवायकाय - वीराय - शूराय - उग्राय - भीमाय - हस्तिमुखाय - वरदाय - विघ्नपार्षदेभ्यस्स्वा हेत्यथ भूतेभ्यो बलिमुपहरेद्ये भूताः प्रचरं त्यथ पंचसूत्रं कंकणंहस्ते बध्नाति । विनायक महाबाहो विघ्नमेतत्तवाज्ञया । कामयेसाधिता स्सर्वे इदं बध्निमि कंकम मिति व्याहृत्या बथ्याथाग्निं प्रदक्षिणं कृत्वा प्रणम्याभिवाद्य विनायकं विसर्जयति - कृतंयदि मयाप्राप्तं महाभोगं गणेश्वर । उत्तष्ठसगणस्साधो पाहिभद्र प्रसीदम इति दधि मधुपय आब्यं विसर्जनं कल्पयति ।। अथ प्रयोगः - पूर्वोक्त शुभेदिने कर्ता देशकालौ स्मृत्वा वियायकोप सर्गं शांत्यर्धं लक्ष्मि प्राप्यर्धंवा विनायक शांतिं करष्य इित संकल्प्य गणेश पूजन पूण्याहवाचन वृद्धिश्राद्धानि कडृत्वा आचार्यं वृत्वा चतुरः पराशर मतेष्टौवा ऋत्विजो वृणुयात् ।। तेषु चत्वारः स्वस्तिवाचका इति मदनरत्ने - अथाचार्यः पंचवर्णॆः शुक्लैर्वापि ष्टॆर्मध्येस्वस्तिकं कृत्वा तदुपरि र्कत मानडुहं चर्म प्राचीनग्रीव मुत्तरलोमास्तीर्य तत्र श्रीपर्णीकाष्टजं पीठं संस्थाप्य तत्र श्वेतं वस्त्रसूच्छाद्य चुतर्दिक्षु चत्वारि स्वस्तिकानि कृत्वा तेषु प्रागादितः महीद्यौ रित्यादिनाकांजानु समयेन ऎक वर्णां श्चतुरः कुंभान् धान्यराशौ निधाय ह्रद्रोदकेन नदीसंविमोदके नवाssपूर्व ।। उधृंतासिवराहेण कृष्णेण शतबाहुना । मृत्तिके हनमेपापं यन्मया दुष्कृतं कृत, मिति मंत्रेणतेषु मृदः क्षिप्त्वा । गंधद्वारामिति चंदनागरुकेसर कस्तूरी कर्पूरादि गंधान् गोरोचनं
गुग्गिचनं गुग्गिळं निक्षिप्य ।।
(मं) ओं गंधद्वारां धुरादर्षान्नित्य पुष्टांकरीषिणीं ।
ईश्वारीग्ं सर्वभूतानां त्वामिहोपह्वयेश्रियं ।।
'अश्वद्धेव इति पंचपल्लवान्निक्षिप्य'
(मं) ओं अश्वद्देवो निषधनं पर्णेवोवसतिः ।
कृता गोभाय इत्किलासध यत्सनवथ पूरुषंः ।।
'चंदनमाला विभूषिर्तो कृत्वा'
याः फलिनीरिति फलं ।।
श्लो।। याः फलिनीर्या अफला अपुष्पायाश्च पुष्पिणीं ।
बृहस्पति प्रसुतास्तानोमुंचं त्वग्ं हसः ।।
'सहिण्यरूप इति हेमं क्षिप्तवा'
(मं) ओं सहिरत्नासि दसुषे सुवाति ।
सविता भगतं भागं चित्रमी महे ।।
'हिरण्यरूप इति होमं क्षिप्त्वा'
(मं) ओं हिरण्यरूप स्सहिरण्य संदृगन्न पात्सेतु ।
हरण्य वर्णः हिरण्य यात्परियोनेर्निषद्या ।
हिरण्यदाद दद्यन् नमस्त्म ।।
'युवासुवारसा इति वस्त्रेणावेष्ठ्या'
श्लो।। ओं युवासुवासा परिवीताsगात्सौ त्स्रेयान् ।
भवति जायमानः तं धीरासः कवय ।
उन्नयंतिस्वादयो मनसादेवयंतः ।।
'पूर्णादर्वीति पूर्णपात्रं निधायेवं'
(मं) ओं पूर्णा दर्वीपरापत सुपूर्णा पुनरापतव ।
श्रिव वक्रीणावह इषमूर्जग्ं शतक्रतो ।।
चतुर्धिक्षु कृत्वा प्रति कलशं, कलशस्यमुखे देवदानं पठत् ।।
श्लो।। कलशस्य मुखे विष्णुः कंठे रुद्र स्समाश्शिताः ।
मूले तत्रस्थितो र्ब्रह्म मध्ये मातृ गणास्मृताः ।
कुक्षौतु सागरा स्सर्वे कलशंतु समाश्रिताः ।।
देवदानव संवादे मध्यमाने महोददौ ।
उत्पन्नोसितदा कुंभं विधृतो विष्णुनास्वयम् ।
त्वत्तोये सर्वतीर्धानि देवस्सर्वे त्वयिस्थिताः ।
त्वयितिष्ठनिति भूतानि त्वयि प्राणाः प्रतिष्टिताः ।
शिवस्वयं त्वमेवासि विष्णुस्त्वंच प्रजापतिः ।
आदित्या वसवोरुद्रा विश्वेदेवा स्सपैतृकाः ।
त्वयितिष्ठति स्वरेपि यतः काम फलप्रदत्व ।
त्प्रसारादिकं कर्मकर्तु मीहेजलोद्भवा ।
सान्निध्यां कुरमे देव प्रसन्नो भव सर्वचा ।।
ततश्चतुर्दिक्षु चत्वार ऋत्विजः ।। त्वन्नो अग्नेति वरुण मावाह्य ।।
(मं) ओं त्वन्नौ अग्ने वरुणस्य विद्वान्देवस्य हेडोवया सिसीष्ठाः ।
यजिष्ठो वह्नितमश्शोशुचानो विश्वाद्वेषाग्ंसि प्रमुमुग्ध्यस्मते ।।
षोडशेपचारै स्संपूज्य, अनोभद्रा ।
शन्नोवातः पवतामित्यादि स्वशाखास्थ शांतिं पठेयुः ।।
(मं) ओं अनोभद्राग्‌ क्रतवोय्यंतु विश्व तोदर्थासो अपरी तास उद्बिदः देवानोयधा सदमिदृधे
आसन्न प्रायुगोरत्रितारो दिवेदिवे ।। देवानां सुद्रासुमतिः ऋजाजनां देवानाग्‌ रातिरभिनो निवर्ततां देवानाग् सख्यमुपसेदिमावयं देवान आयुग्ंषि प्रतिरंतुजीवसेतान् पूर्वयानि विदाहु महोव्यमं भगमित्र अदितिं धक्षमस्रिद्धं आर्यमणं वरुणग् सोममश्विना सरस्वतीग्ं सुभगामयस्करतु - तन्नोवातो मयोभूव्वातु भेषजं तन्मातापृथिवी तद्दिताद्यौःतद् ग्रावाणग्ं सोमसुतो मयोभुव स्तदश्विनासृणुतं दिक्ष्णौयुपं ।।
(मं) ओं शन्नोवातः पवताम्मातरिश्वा शन्न स्तपतुसूर्यः । अहनि शंभवंतु नश्शग्ं रात्रिः प्रतिधीयतां । शमुषोनो व्यच्चतु शमादित्य उदेतुनः । शिवानश्शन्तमा भवसुमृडीका सरस्वती । मातेव्योम सन्धृशि । इडायै वास्त्वासि वास्तु मद्वास्तुमंतो भूयान्म मावास्तोश्चिथ्स्म ह्यवास्तु सभुयाद्योस्मान् द्वेष्टियुञ्चवयं द्विष्मः । आवातवाहिभेषजं विवातवाहियद्रवः त्वाग्ं हिविश्वभेषजो देवानान्दूत ईयसे ।। द्वानिमौ वातौवात असिन्धोरा परावतः । दक्षंमे आन्यआवातु परान्यो वातु यद्रपः । यददोवातते गृहेsमृतस्य निदिर्हितः । ततोनो देहि जीवसे ततोनो धेहिबेषजं । ततोनो महा आवहवात आवातु भेषजं शम्भार्मयो र्भूर्नोहृधे प्रणआयाग्ं षितारिषत् । इन्ध्रसं गृहोसि तंत्वा प्रपद्ये सग्गुस्साश्वः । सहयन्मे अस्तितेन । भूः प्रपद्ये भूवः प्रपद्ये सुवः प्रपद्ये भूर्भुवस्सुवः प्रपद्ये वायुं प्रपद्येवार्तां देवतां प्रपद्ये श्मानमाखंप्ररद्ये प्रजापते र्ब्रह्मकोशं ब्रह्म प्रपद्य ओं प्रपद्ये । आन्तरिक्षंम उर्वन्तरं बृहदग्नयः पर्वताशच् ययावात स्वास्त्या स्विस्ति मान्तया स्वस्या स्वस्तिमानसानि । प्राणापानौ मृत्योर्मापातं प्रणापानौ मामाहसिष्टं मयिमेदां मयिप्रजां मय्यग्निस्तेजो दधातु मयिमेदां मयिप्रजां मयीन्द्र इन्द्रियं दधातु मयि मेदां
मयिप्रजां मयिसूर्यो भ्राजोदधातु ।। द्युभिरक्तुभिः परिपात मस्मानरिष्टेभिरश्विनासौ भगेभिः । तन्नोमित्रो वरुणोमा महान्तामदिति सिन्धुः पृथिवी उदद्यौः । कयानश्चित्र
आभुवदूती सदावृथस्सखा । कयाशचिष्टयावृता । कस्त्वा सत्योमदानां मग्ं हिष्ठो मथ्सदं धसः । दृढाचिदारु जेवसु । आभीषुणस्सखीना मविता जरितृणाम् शतम्भवास्यूतिभिः । वयसुपर्णा उपसेदुरिन्द्रं प्रियमेदा ऋषयोनाधमानाः । आपध्वान्तमूर्णुहिपूर्दि चक्षुर्मुस्मा न्निधयेवद्धान् । शन्नोदेवीरभिष्टय आपोभवंतु पीतये शंयोरभि स्रवंतुनः । ईशानावार्याणां क्षयन्तीश्चर् षणिनाम् । आपोयाचामि भेषजं । सुमित्रान आपओषधयस्सन्तु दुर्मित्रास्तस्त्मॆ भूया सुर्योsस्मान्द्वेष्टियं च वयंद्विष्मः । आपोहिष्ठा मयो भुवस्तान ऊर्जेदधातन । महेरणायचक्षसे । योवश्शित तमोरसस्तस्यभाजयते हनः । इशतीरिवमातरः तस्मा आरज्ञमामवो यस्यक्षयाय जिन्वथ । आपोजन यधाचनः । पृथिवीशान्ता साग्निनाशान्ता सामेशान्ता शुचग्ं शमयतु । अन्तरिक्षग्ं शान्तं तद्वायुनाशान्सन्तं तन्मेशान्तग्ं शुचग्ं शमयतु । द्यौश्शान्तासादित्येन शान्तासामे शान्ताशुचग्ं शमयतु । पृथिवीशान्ति रन्तरिक्षग्ं शान्तिर्द्यौ श्शान्तिर्दिश श्शान्ति रवान्तर दिशाश्शान्ति रग्नि शान्ति र्वायुश्सान्ति रिदित्यश्शान्ति श्चन्द्रमा श्शांति र्नक्षत्राणिशान्ति रापश्सान्ति रोषधयश्शांति र्वनस्पतयश्शांतिं र्गौश्शांति रजाशान्ति रश्वश्शान्तिः पुरुषशान्ति र्ब्रह्मश्शान्ति र्ब्राह्मणश्शांति श्शांति रेवशांति श्शांतिर्मे आस्तुशान्तिः । तयाहग्ं शान्त्यासर्वशान्त्या मह्यं द्विपदे चतुष्पदेच शान्तिं करोमिशान्तिर्मे अस्तुशान्तिः । एह श्रीश्च ह्रीश्च धृतिश्च तपो मेधा प्रतिष्ठा श्रद्था सत्यं धर्मश्चैतानि मोत्तिष्ठं तमनू त्तिष्ठस्तु मामाग्ं श्रीश्चह्रीश्च धृतिश्च तपोमेधा प्रतिष्ठा श्रद्धासत्यं धर्मश्चैतानि मामाहासिषुः । उदायुषा स्वायुषो दोषधीनाग्ं रसेनो त्पर्जन्यस्य शुष्मेणोदस्था ममृताग्ं अनु । तश्च क्षुर्देवहितं पुरस्ताच्छुक्र मुच्छरतु । पश्येमशरदश्शतं जीवेम शरदश्शतं नंदाम शरदश्शतं मोदाम शरदश्शतं भवाम शरदश्शतग्ं शृणुवाम शरदश्शतं पब्रवाम शरदश्शत मजीतास्याम शरदश्शतं जोक्च सूर्यदृशे । यउदगान्म हतोर्णवा
द्विब्राजमान स्सरिरस्य मथ्याथ्समाव्बषबो लोहिताक्ष स्सूर्यो विपश्चिन्मनसापुनातु । ब्रह्मणश्छोतस्यसि ब्रह्मण आणिस्थो ब्रह्मण आवपनमसिधारितेयं पृथीवी ब्रह्मणा महिधारितमेनेन महादंतरिक्षं दिवं दधारपृथिवीग् सदेवङ यदहं वेद तदहं धारयाणि मामद्वेदो धिविस्रसत् । मेधामनीक्षे माविशताग्ं समीची भूतस्य भव्यस्यावरुध्यै सर्वमायुरयाणि सर्वमायुरयाणि । आभीर्गीर्भिर्यदतोन ऊनमाप्याय यहरिवो वर्धमानः । यदास्तोतृभ्यो माहिगोत्रा रुजासि भूयुष्टभाजौ आधतेस्याम । ब्रह्मप्रावादिष्मतन्नो महासीत् ।। ओं शांति श्शांति श्शांतिः ।।
ततः आचार्यो भद्रासनस्य पूर्वतो होमार्थं न्थंडिसलंकृत्वा तदीशान्यं हस्तमात्र वेदिकायां पीठे विनायकं, अंबिकांच प्रतिमयोर्वस्त्रादिभिः पूजयेत् तत्र मंत्रौ ।।
(मं) तत्पुरुषाय विद्महे वक्रतुंडाय धीमहि ।
तन्नो दंतिः प्रचोदयात् ।। इति विनायकं ।।
श्लो।। ओं सुभगायै विद्महेका ममालिन्यैच ।
धीमहितन्नो गौरीः प्रचोदयात् ।।
इत्यंबिकांच हेम प्रतिमाया मावाहयेत् ।।
तत्परितो यधावकाशं प्रतिमान्वत्रत पुंजेषुवा ।।
व्यों - व्योमकेशं - पं - पार्वतीं - भिं - भीमं - वं - वनुदेवं - आं - आर्कं - मं मंगळं - बृं - बृहस्पतिं - बुं - बुधं - शं - शनैश्चरं - चं - चन्द्रं - रं - राहुं- बं - बाहुलेयं - विं - विष्णुं - एता इंद्रादि लोकपालांश्च आवाह्यासवादि नैवेद्यां तदुपचारैः संपूज्य भद्रासनस्य पूर्वतः स्थंडिले गृहोक्त विधिनाग्निं प्रतिष्ठाप्य - अन्वादध्यात् = केचित् ग्रहमख मेतच्च समान तत्रं कुर्वंति नवग्रह मखः (64
पेजी नुंडि 85 वरकु) तत्र विनायकादुत्तरे ग्रहवाहनं कुर्यात् - तत्रान्वाधाने चक्षुष्यंत मुक्त्वा आत्रप्रधानं ग्रहान् समिधाज्यचरुभिः मितं संमितं शालं कटं कूष्माडं राजपुत्रं चैकैकयाचर्वाहुत्वा - व्योमकेशाधी नेकैकयाचर्वा हुत्वा शेशेण स्विष्टकृत मित्यादिचरुंश्रपयित्वा - बर्हिष्यासाद्य गव्याप्यलोलितेन गौरसर्षप कल्केनो द्वर्तित सर्वागं पूर्वोकैः सर्वौक्षाधयैः सर्वगंधैश्च विलिप्त शिरसं यजमान माचार्यो मंगशं वेदघोषैर्भद्रासने उपवेशयेदिति विज्ञानेश्वर महार्णवादयः = बृहत्पराशरोप्येवमाह - उपवेश्यो द्वर्तयेदिति मजनरत्ने उक्तंततो यजमानः पूर्ववृतैश्चतुर्बिः ब्राह्मणै स्सह स्वस्तिवाचनं कूर्यात् । ततोजीव त्पतिपुत्राभिः सुवेषाभिः नीराजनं कार्यं - ताभ्यश्च यजमानः वस्त्राणि कंचुकानिच दद्यादित्याचारः - ततः आचार्यः पूर्वदेशस्थं कलशमादाय - सहस्राक्षं शतधार मृषिभिः पावनं कृतं । तेनत्वा मभिषिंचामि पापमान्यः पुनंतुते इति मंत्रेण यजमान मभिषिंचेत् ।।
(मं) ओं पावमान्यः पुनंतुमा प्राजपत्यं पवित्रं ।
शतो द्यामग्ं हिरण्मयं तेन ब्रह्मविदोदयं पूतं ।
ब्रह्म पुनीमहे इंद्रस्सुनीति सहमापूनाति ।
सोमस्वस्त्या वरुणस्पमीच्यायमो राजा प्रमृणाभिः ।
पुनातुमा जातवेदा मूर्जयंत्या पुनातु ।।
भगंते वरुणो राजा भगं सूर्यो बृहस्पतिः ।
भगमिंद्रश्च वायुश्च भगं सप्तऋषयो विदुः ।। इति ।।
दक्षिणकुंबेन । ततः उत्तर कलश मादाय सहस्राक्ष मित्याधै स्त्रिभिर्मंत्रै रभिषिंचेत् - अपराकर्मतेतु त्रिभिरेकैक कुंभेन आभिषेकः - ततश्चतुर्बिर्मिलितैः कुंभेः बृहत्पराशरोक्तेरभिषिंचेत् - एतद्वै पावनं स्नानं सहस्राक्ष मृषिस्मृतं - तेनत्वा शतधारेण पावमान्यः पुनंत्विमा - शक्रादि
दशदिक्पाला ब्रह्मेशाः केशवदयः आपस्तेघ्नंतु दौर्भाग्यं शांतिंददतुसर्वदा - सुमित्रान आपएषधयव्संतु दुर्मित्रा स्तस्मैसंतुयोस्मा अद्वेष्टितांच वयंद्विष्मः - समुद्रागिरयो नद्योमुनयश्च पितव्रताः - दौर्बाग्यं घ्नंतुते सर्वेशांतिं यच्चंतु
सर्वदा - पादगुल्भोरुजंघास्य नितंबोदर नाभिषु । स्तनोरुबाहु हस्ताग्रग्रीवा अंसांग संधिषु ।। नासाललाट कर्णभ्रूकेशांतेषुच यत्‌स्थितं - तदापोघ्नंतु दौर्भाग्यं शांतिंयच्चंतु सर्वदा ।। ततः आचार्यः पाङ्मखो यजमानस्य - पश्चातिष्ठन् सव्यपाणिवना कुशान् यजमानस्य मूर्धनिनिधाय तत्र सार्षपतैल मौदुंबरेण सृवेणादाय - ओं मितायस्वाहा - मिता येदमिति यजमानः - एवमग्रेपित्यागः - ओं संमिताय - ओं शालाय - ओं कटंकटाय - ओं कूष्मांडय - ओं राजपुत्राय - इति षडाहुति र्जुहुयात् । अपरार्कमतेतु शालकटंकटाभ्यामेकाकूश्मंड राजपुत्राय चैकाहितिरिति चतस्रः - अथवर्ण कौशिक गृह्यपरिशिष्टमो रप्येवं - अथवह्नौ इध्माधानादि कृत्वा पूर्वोक्तैः षड्बिम्रंत्रैरग्नौचरुंहुत्वा व्योमकेशादिभ्यां चैकामाहुतिं हुत्वा - स्विष्टकृदादि प्रायश्चित्त होमांते पूर्वादि दिक्षु इन्द्रदि दशलोक पालकेभ्योनाम मंत्रैः चरु शेषेण बलिंदत्वा शुद्दोदकेन स्नानतो धौतांबरधरो यजमानः साचार्यो विनायक मंबिकांच पुर्वोक्त तद्गायत्रीभ्यां षोडशोपचारैः संपूज्य कृता कृत तंडुल तिलयुक्तोदनं पक्वापक्व मत्स्यान्त्रविध सुरातः तदभावे सैंधवयुतं पात्रत्रये क्षीरं पक्वापक्वां मांसमूलका पूपपूरि कोंडेरक स्रग्दध्यन्न पायसगुड मिश्रपिष्ट मोदक लड्डुक चित्र सुगंध पुष्प कल्माष फलानि चैकपात्रे शूर्पेवाकृत्वा - पूर्वोक्तमंत्रेण विनायकायेम मुपहरं निवेदया मीत्युपहरं विनायकायैव मंबिकायैच दत्वा कुसुम गंध धूर्वासर्षन सहिते नोदकेनांजलि मापूर्य प्रत्येकं पूर्वोक्त मंत्राभ्यां अर्घ्यंदत्वा दूर्वा सर्षप पुष्पांजलिंच मंत्राभ्यां दत्वा भामः शिरः कृत्वा ।।
श्लो।। रूपंदेहि यशोदेहि भगवन् देहिमे भगं ।
पुत्रान्‌ देहि धनं देहि सर्व कामंश्चदेहिमे ।।
इति विनायकं :----
रूपंदेहि यशोदेहि भगंदेवि निधेहिमे।
पुत्रान्‌ देहि धनं देहि सर्व न्कामंश्चदेहिमे ।।
औशिजः वैश्यः 3 कौत्सः रधीतरः 3 शठः
कौकीवांदनः उपार्जायनिः अंबरीषः 4 मर्षणः
बृहदुक्षः शिशिरः दर्भपिंगः भद्रणः