वैशेषिकसूत्रम्
| वैशेषिकसूत्रम् कणादप्रणीतानि |
अथातो धर्मं व्याख्यास्यामः । वैशेषिक-१,१.१ ।
यतो ऽभ्युदयनिःश्रेयससिद्धिः स धर्मः । वैशेषिक-१,१.२ ।
तद्वचनादाम्नायस्य प्रामाण्यम् । वैशेषिक-१,१.३ ।
धर्मविशेष प्रसूतात् द्रव्यगुणकर्मसामान्य विशेषसमवायानां पदार्थानां साधर्म्यवैधर्म्याभ्यां तत्त्वज्ञानान्निःश्रेयसम् । वैशेषिक-१,१.४ ।
पृथिव्यापस्तेजो वायुराकाशं कालो दिगात्मा मन इति द्रव्याणि । वैशेषिक-१,१.५ ।
रूपरसगन्धस्पर्शाः संख्याः परिमाणानि पृथक्त्वं संयोगविभागौ परत्वापरत्वे बुद्धयः सुखदुःखे इच्छाद्वेषौ प्रयत्नाश्च गुणाः । वैशेषिक-१,१.६ ।
उत्क्षेपणमवक्षेपणं आकुञ्चनं प्रसारणं गमनमिति कर्माणि । वैशेषिक-१,१.७ ।
सदनित्यं द्रव्यवत् कार्यं कारणं सामान्यविशेषवदिति द्रव्यगुणकर्मणामविशेषः । वैशेषिक-१,१.८ ।
द्रव्यगुणयोः सजातीयारम्भकत्वं साधर्म्यम् । वैशेषिक-१,१.९ ।
द्रव्याणि द्रव्यान्तरमारभन्ते गुणाश्च गुणान्तरम् । वैशेषिक-१,१.१० ।
कर्म कर्मसाध्यं न विद्यते । वैशेषिक-१,१.११ ।
न द्रव्यं कार्यं कारणं च वधति । वैशेषिक-१,१.१२ ।
उभयथा गुणाः । वैशेषिक-१,१.१३ ।
कार्यविरोधि कर्म । वैशेषिक-१,१.१४ ।
क्रियागुणवत् समवायिकारणमिति द्रव्यलक्षणम् । वैशेषिक-१,१.१५ ।
द्रव्याश्रय्यगुणवान् संयोगविभागेष्वकारणमनपेक्ष इति गुणलक्षणम् । वैशेषिक-१,१.१६ ।
एकद्रव्यमगुणं संयोगविभागेष्वनपेक्ष कारणमिति कर्मलक्षणम् । वैशेषिक-१,१.१७ ।
द्रव्यगुणकर्मणां द्रव्यं कारणं सामान्यम् । वैशेषिक-१,१.१८ ।
तथा गुणः । वैशेषिक-१,१.१९ ।
संयोगविभागवेगानां कर्म समानम् । वैशेषिक-१,१.२० ।
न द्रव्याणां कर्म । वैशेषिक-१,१.२१ ।
व्यतिरेकात् । वैशेषिक-१,१.२२ ।
द्रव्याणां द्रव्यं कार्यं सामान्यम् । वैशेषिक-१,१.२३ ।
गुणवैधर्म्यान्न कर्मणां कर्म । वैशेषिक-१,१.२४ ।
द्वित्वप्रभृतयः संख्याः पृथक्त्व संयोग विभागाश्च । वैशेषिक-१,१.२५ ।
असमवायात् सामान्यकार्यं कर्म न विद्यते । वैशेषिक-१,१.२६ ।
संयोगानां द्रव्यम् । वैशेषिक-१,१.२७ ।
रूपाणां रूपम् । वैशेषिक-१,१.२८ ।
गुरुत्वप्रयत्नसंयोगानामुत्क्षेपणम् । वैशेषिक-१,१.२९ ।
संयोगविभागाश्च कर्मणाम् । वैशेषिक-१,१.३० ।
कारणसामान्ये द्रव्यकर्मणां कर्माकारणमुक्तम् । वैशेषिक-१,१.३१ ।
कारणाभावात् कार्याभावः । वैशेषिक-१,२.१ ।
न तु कार्याभावात् कारणाभावः । वैशेषिक-१,२.२ ।
सामान्यविशेष इति बुद्ध्यपेक्षम् । वैशेषिक-१,२.३ ।
भावो ऽनुवृत्तेरेव हेतुत्वात् सामान्यमेव । वैशेषिक-१,२.४ ।
द्रव्यत्वं गुणत्वं कर्मत्वं च सामान्यानि विशेषाश्च । वैशेषिक-१,२.५ ।
अन्यत्रान्त्येभ्यो विशेषेभ्यः । वैशेषिक-१,२.६ ।
सदिति यतो द्रव्यगुणकर्मसु सा सत्ता । वैशेषिक-१,२.७ ।
द्रव्यगुणकर्मभ्योर्ऽथान्तरं सत्ता । वैशेषिक-१,२.८ ।
गुणकर्मसु च भावान्न कर्म न गुणः । वैशेषिक-१,२.९ ।
सामान्यविशेषाभावेन च । वैशेषिक-१,२.१० ।
अनेकद्रव्यवत्त्वेन द्रव्यत्वमुक्तम् । वैशेषिक-१,२.११ ।
सामान्यविशेषाभावेन च । वैशेषिक-१,२.१२ ।
तथा गुणेषु भावाद्गुणत्वमुक्तम् । वैशेषिक-१,२.१३ ।
सामान्यविशेषाभावेन च । वैशेषिक-१,२.१४ ।
कर्मसु भावात्कर्मत्वमुक्तम् । वैशेषिक-१,२.१५ ।
सामान्यविशेषाभावेन च । वैशेषिक-१,२.१६ ।
सदिति लिङ्गाविशेषात् विशेषलिङ्गाभावाच्चैको भावः । वैशेषिक-१,२.१७ ।
रूपरसगन्धस्पर्शवती पृथिवी । वैशेषिक-२,१.१ ।
रूपरसस्पर्शवत्य आपो द्रवाः स्निग्धाः । वैशेषिक-२,१.२ ।
तेजो रूपस्पर्शवत् । वैशेषिक-२,१.३ ।
स्पर्शवान् वायुः । वैशेषिक-२,१.४ ।
त आकाशे न विद्यन्ते । वैशेषिक-२,१.५ ।
सर्पिर्जतुमधूच्छिष्टानां अग्निसंयोगाद्द्रवत्वमद्भिः सामान्यम् । वैशेषिक-२,१.६ ।
त्रपुसीस लोह रजत सुवर्णानामग्निसंयोगाद्द्रवत्वमद्भिः सामान्यम् । वैशेषिक-२,१.७ ।
विषाणी ककुद्मान् प्रान्तेवालधिः सास्नावान् इति गोत्वे दृष्टं लिङ्गम् । वैशेषिक-२,१.८ ।
स्पर्शश्च वायोः । वैशेषिक-२,१.९ ।
न च दृष्टानां स्पर्श इत्यदृष्टलिङ्गो वायुः । वैशेषिक-२,१.१० ।
अद्रव्यवत्त्वेन द्रव्यम् । वैशेषिक-२,१.११ ।
क्रियावत्त्वात् गुणवत्त्वाच्च । वैशेषिक-२,१.१२ ।
अद्रव्यत्वेन नित्यत्वमुक्तम् । वैशेषिक-२,१.१३ ।
वायोर्वायुसंमूर्छनं नानात्वलिङ्गम् । वैशेषिक-२,१.१४ ।
वायुसन्निकर्षे प्रत्यक्षाभावात् दृष्टं लिङ्गं न विद्यते । वैशेषिक-२,१.१५ ।
सामान्यतो दृष्टाच्चाविशेषः । वैशेषिक-२,१.१६ ।
तस्मादागमिकम् । वैशेषिक-२,१.१७ ।
संज्ञाकर्म त्वस्मद्विशिष्टानां लिङ्गम् । वैशेषिक-२,१.१८ ।
प्रत्यक्षप्रवृत्तत्वात् संज्ञाकर्मणः । वैशेषिक-२,१.१९ ।
निष्क्रमणं प्रवेशनमित्याकाशस्य लिङ्गम् । वैशेषिक-२,१.२० ।
तदलिङ्गमेकद्रव्यत्वात् कर्मणः । वैशेषिक-२,१.२१ ।
कारणान्तरानुकिप्ति वैधर्म्याच्च । वैशेषिक-२,१.२२ ।
संयोगादभावः कर्मणः । वैशेषिक-२,१.२३ ।
कारणगुणपूर्वकः कार्यगुणो दृष्टः । वैशेषिक-२,१.२४ ।
कार्यान्तराप्रादुर्भावाच्च शब्दः स्पर्शवतामगुणः । वैशेषिक-२,१.२५ ।
परत्र समवायात् प्रत्यक्षत्वाच्च नात्मगुणो न मनोगुणः । वैशेषिक-२,१.२६ ।
परिशेषाल्लिङ्गमाकाशस्य । वैशेषिक-२,१.२७ ।
द्रव्यत्वनित्यत्वे वायुना व्याख्याते । वैशेषिक-२,१.२८ ।
तत्त्वम्भावेन । वैशेषिक-२,१.२९ ।
शब्दालिङ्गाविशेषाद्विशेषलिङ्गाभावाच्च । वैशेषिक-२,१.३० ।
तदनुविधानादेकपृथक्त्वञ्चेति । वैशेषिक-२,१.३१ ।
पुष्पवस्त्रयोः सति सन्निकर्षे गुणान्तराप्रादुर्भावो वस्त्रे गन्धाभावलिङ्गम् । वैशेषिक-२,२.१ ।
व्यवस्थितः पृथिव्यां गन्धः । वैशेषिक-२,२.२ ।
एतेनोष्णता व्याख्याता । वैशेषिक-२,२.३ ।
तेजस उष्णता । वैशेषिक-२,२.४ ।
अप्सु शीतता । वैशेषिक-२,२.५ ।
अपरस्मिन्नपरं युगपत् चिरं क्षिप्रमिति काललिङ्गानि । वैशेषिक-२,२.६ ।
द्रव्यत्व नित्यत्वे वायुना व्याख्याते । वैशेषिक-२,२.७ ।
तत्त्वम्भावेन । वैशेषिक-२,२.८ ।
नित्योष्वभावादनित्येषु भावात् कारणे कालाख्येति । वैशेषिक-२,२.९ ।
इत इदमिति यतस्तद्दिश्यं लिङ्गम् । वैशेषिक-२,२.१० ।
द्रव्यत्व नित्यत्वे वायुना व्याख्याते । वैशेषिक-२,२.११ ।
तत्त्वम्भावेन । वैशेषिक-२,२.१२ ।
कार्यविशेषेण नानात्वम् । वैशेषिक-२,२.१३ ।
आदित्यसंयोगात् भूतपूर्वात् भविष्यतो भूताच्च प्राची । वैशेषिक-२,२.१४ ।
तथा दक्षिणा प्रतीची उदीची च । वैशेषिक-२,२.१५ ।
एतेन दिगन्तरालानि व्याख्यातानि । वैशेषिक-२,२.१६ ।
सामान्यप्रत्यक्षाद्विशेषस्मृतेश्च संशयः । वैशेषिक-२,२.१७ ।
दृष्टञ्च दृष्टवत् । वैशेषिक-२,२.१८ ।
यथादृष्टमयथादृष्टत्वाच्च । वैशेषिक-२,२.१९ ।
विद्याविद्यातश्च संशयः । वैशेषिक-२,२.२० ।
श्रोत्रग्रहणो योर्ऽथः स शब्दः । वैशेषिक-२,२.२१ ।
तुल्यजातीयेष्वर्थान्तरभूतेषु विशेषस्य उभयथा दृष्टत्वात् । वैशेषिक-२,२.२२ ।
एकद्रव्यत्वान्न द्रव्यम् । वैशेषिक-२,२.२३ ।
नापि कर्माचाक्षुषत्वात् । वैशेषिक-२,२.२४ ।
गुणस्य सतो ऽपवर्गः कर्मभिः साधर्म्यम् । वैशेषिक-२,२.२५ ।
सतो लिङ्गाभावात् । वैशेषिक-२,२.२६ ।
नित्यवैधर्म्यात् । वैशेषिक-२,२.२७ ।
अनित्यश्चायं कारणतः । वैशेषिक-२,२.२८ ।
ज चासिद्धं विकारात् । वैशेषिक-२,२.२९ ।
अभिव्यक्तौ दोषात् । वैशेषिक-२,२.३० ।
संयोगाद्विभागाच्च शब्दाच्च शब्दनिष्पत्तिः । वैशेषिक-२,२.३१ ।
लिङ्गाच्चानित्यः शब्दः । वैशेषिक-२,२.३२ ।
द्वयोस्तु प्रवृत्त्योरभावात् । वैशेषिक-२,२.३३ ।
प्रथमाशब्दात् । वैशेषिक-२,२.३४ ।
सम्प्रतिपत्तिभावाच्च । वैशेषिक-२,२.३५ ।
सन्दिग्धाः सति बहुत्वे । वैशेषिक-२,२.३६ ।
संख्याभावः सामान्यतः । वैशेषिक-२,२.३७ ।
प्रसिद्धा इन्द्रियार्थाः । वैशेषिक-३,१.१ ।
इन्द्रियार्थाप्रसिद्धिरिन्द्रियार्थेभ्योर्ऽथान्तरस्य हेतुः । वैशेषिक-३,१.२ ।
सो ऽनपदेशः । वैशेषिक-३,१.३ ।
कारणाज्ञानात् । वैशेषिक-३,१.४ ।
कार्येषु ज्ञानात् । वैशेषिक-३,१.५ ।
अज्ञानाच्च । वैशेषिक-३,१.६ ।
अन्यदेव हेतुरित्यनपदेशः । वैशेषिक-३,१.७ ।
अर्थान्तरं ह्यर्थान्तरस्यानपदेशः । वैशेषिक-३,१.८ ।
संयोगि समवाय्येकार्थसमवायि विरोधि च । वैशेषिक-३,१.९ ।
कार्यं कार्यान्तरस्य । वैशेषिक-३,१.१० ।
विरोध्यभूतं भूतस्य । वैशेषिक-३,१.११ ।
भूतमभूतस्य । वैशेषिक-३,१.१२ ।
भूतो भूतस्य । वैशेषिक-३,१.१३ ।
प्रसिद्धिपूर्वकत्वादपदेशस्य । वैशेषिक-३,१.१४ ।
अप्रसिद्धो ऽनपदेशो ऽसन् सन्दिग्धश्चानपदेशः । वैशेषिक-३,१.१५ ।
यस्माद्विषाणी तस्मादश्वः । वैशेषिक-३,१.१६ ।
यस्माद्विषाणी तस्माद्गौरितिचानैकान्तिकस्योदाहरणम् । वैशेषिक-३,१.१७ ।
आत्मेन्द्रियार्थसन्निकर्षाद्यन्निष्पद्यते तदन्यत् । वैशेषिक-३,१.१८ ।
प्रवृत्तिनिवृत्ती च प्रत्यगात्मनि दृष्टे परत्र लिङ्गम् । वैशेषिक-३,१.१९ ।
आत्मेन्द्रियार्थसन्निकर्षज्ञानस्य भावो ऽभावश्च मनसो लिङ्गम् । वैशेषिक-३,२.१ ।
तस्य द्रव्यत्व नित्यत्वे वायुना व्याख्याते । वैशेषिक-३,२.२ ।
प्रयत्नायौगपद्याज्ज्ञानायौगपद्याच्चैकम् । वैशेषिक-३,२.३ ।
प्राणापाननिमेषोन्मेषजीवनमनोगतीन्द्रियान्तर विकाराः सुखदुःखेच्छाद्वेष प्रयत्नाश्चात्मनो लिङ्गानि । वैशेषिक-३,२.४ ।
तस्य द्रव्यत्वनित्यत्वे वायुना व्याख्याते । वैशेषिक-३,२.५ ।
यज्ञदत्त इति सन्निकर्षे प्रत्यक्षाभावात् दृष्टं लिङ्गं न विद्यते । वैशेषिक-३,२.६ ।
सामान्यतो दृष्टाच्चाविशेषः । वैशेषिक-३,२.७ ।
तस्मादागमिकः । वैशेषिक-३,२.८ ।
अहमिति शब्दस्य व्यतिरेकान्नागमिकम् । वैशेषिक-३,२.९ ।
यदि दृष्टमन्वक्षमहं देवदत्तो ऽहं यज्ञदत्त इति । वैशेषिक-३,२.१० ।
दृष्ट्यात्मनि लिङ्गे एक एव दृढत्वात् प्रत्यक्षवत् प्रत्ययः । वैशेषिक-३,२.११ ।
देवदत्तो गच्छति यज्ञदत्तो गच्छतीत्युपचाराच्छरीरे प्रत्ययः । वैशेषिक-३,२.१२ ।
सन्दिग्धास्तूपचाराः । वैशेषिक-३,२.१३ ।
अहमिति प्रत्यगात्मनि भावात् परत्राभावादर्थान्तर प्रत्यक्षः । वैशेषिक-३,२.१४ ।
देवदत्तो गच्छतीत्युपचारादभिमानात्तावच्छरीरप्रत्यक्षो ऽहङ्कारः । वैशेषिक-३,२.१५ ।
सन्दिग्धस्तूपचारः । वैशेषिक-३,२.१६ ।
न तु शरीरविशेषाद्यज्ञदत्त विष्णुमित्रयोर्ज्ञानविषयः । वैशेषिक-३,२.१७ ।
अहमिति मुख्ययोग्याभ्यां शब्दवद्व्यतिरेकाव्यभिचाराद्विशेष सिद्धेर्नागमिकः । वैशेषिक-३,२.१८ ।
सुखदुःख ज्ञाननिष्पत्त्यविशेषादैकात्म्यम् । वैशेषिक-३,२.१९ ।
व्यवस्थातो नाना । वैशेषिक-३,२.२० ।
शास्त्रसामर्थ्याच्च । वैशेषिक-३,२.२१ ।
सदकारणवन्नित्यम् । वैशेषिक-४,१.१ ।
तस्य कार्यं लिङ्गम् । वैशेषिक-४,१.२ ।
कारणभावात् कार्याभावः । वैशेषिक-४,१.३ ।
अनित्य इति विशेषतः प्रतिषेधभावः । वैशेषिक-४,१.४ ।
अविद्या । वैशेषिक-४,१.५ ।
महत्यनेकद्रव्यवत्त्वात् रूपाच्चोपलब्धिः । वैशेषिक-४,१.६ ।
सत्यपि द्रव्यत्वे महत्त्वे रूपसंस्काराभावाद्वायोरनुपलब्धिः । वैशेषिक-४,१.७ ।
अनेकद्रव्यसमवायात् रूपविशेषाच्च रूपोपलब्धिः । वैशेषिक-४,१.८ ।
तेन रसगन्धस्पर्शेषु ज्ञानं व्याख्यातम् । वैशेषिक-४,१.९ ।
तस्याभावादव्यभिचारः । वैशेषिक-४,१.१० ।
संख्याः परिमाणानि पृथक्त्वं संयोग विभागौ परत्वापरत्वे कर्म च रूपद्रव्यसमवायात् चाक्षुषाणि । वैशेषिक-४,१.११ ।
अरूपिष्वचाक्षुषाणि । वैशेषिक-४,१.१२ ।
एतेन गुणत्वे भावे च सर्वेन्द्रियं ज्ञानं व्याख्यातम् । वैशेषिक-४,१.१३ ।
तत्पुनः पृथिव्यादिकार्यद्रव्यं त्रिविधं शरीरेन्द्रियविषयसंज्ञकम् । वैशेषिक-४,२.१ ।
प्रत्यक्षाप्रत्यक्षाणां संयोगस्याप्रत्यक्षत्वात् पञ्चात्मकं न विद्यते । वैशेषिक-४,२.२ ।
गुणान्तराप्रादुर्भावाच्च न त्र्यात्मकम् । वैशेषिक-४,२.३ ।
अणुसंयोगस्त्वप्रतिषिद्धः । वैशेषिक-४,२.४ ।
तत्र शरीरं द्विविधं योनिजमयोनिजं च । वैशेषिक-४,२.५ ।
अनियतदिग्देशपूर्वकत्वात् । वैशेषिक-४,२.६ ।
धर्मविशेषाच्च । वैशेषिक-४,२.७ ।
समाख्याभावाच्च । वैशेषिक-४,२.८ ।
संज्ञाया आदित्वात् । वैशेषिक-४,२.९ ।
सन्त्ययोनिजाः । वैशेषिक-४,२.१० ।
वेदलिङ्गाच्च । वैशेषिक-४,२.११ ।
आत्मसंयोग प्रयत्नाभ्यां हस्ते कर्म । वैशेषिक-५,१.१ ।
तथा हस्तसंयोगाच्च मुसले कर्म । वैशेषिक-५,१.२ ।
अभिघातजे मुसलादौ कर्मणि व्यतिरेकादकारणं हस्तसंयोगः । वैशेषिक-५,१.३ ।
तथात्मसंयोगो हस्तकर्मणि । वैशेषिक-५,१.४ ।
अभिघातान्मुसलसंयोगाद्धस्ते कर्म । वैशेषिक-५,१.५ ।
आत्मकर्म हस्तसंयोगाच्च । वैशेषिक-५,१.६ ।
संयोगाभावे गुरुत्वात् पतनम् । वैशेषिक-५,१.७ ।
नोदनविशेषाभावान्नोर्ध्वं न तिर्यग्गमनम् । वैशेषिक-५,१.८ ।
प्रयत्नविशेषान्नोदन विशेषः । वैशेषिक-५,१.९ ।
नोदनविशेषादुदसनविशेषः । वैशेषिक-५,१.१० ।
हस्तकर्मणा दारककर्म व्याख्यातम् । वैशेषिक-५,१.११ ।
तथा दग्धस्य विस्फोटने । वैशेषिक-५,१.१२ ।
यत्नाभावे प्रसुप्तस्य चलनम् । वैशेषिक-५,१.१३ ।
तृणे कर्म वायुसंयोगात् । वैशेषिक-५,१.१४ ।
मणिगमनं सूच्यभिसर्पणमदृष्टकारणम् । वैशेषिक-५,१.१५ ।
इषावयुगपत् संयोगविशेषाः कर्मान्यत्वे हेतुः । वैशेषिक-५,१.१६ ।
नोदनादाद्यमिषोः कर्म तत्कर्मकारिताच्च संस्कारादुत्तरं तथोत्तरमुत्तरं च । वैशेषिक-५,१.१७ ।
संस्काराभावे गुरुत्वात् पतनम् । वैशेषिक-५,१.१८ ।
नोदनाभिघातात् संयुक्तसंयोगाच्च पृथिव्यां कर्म । वैशेषिक-५,२.१ ।
तद्विशेषेणादृष्टकारितम् । वैशेषिक-५,२.२ ।
अपां संयोगाभावे गुरुत्वात् पतनम् । वैशेषिक-५,२.३ ।
द्रवत्वात् स्यन्दनम् । वैशेषिक-५,२.४ ।
नाड्या वायुसंयोगादारोहणम् । वैशेषिक-५,२.५ ।
नोदनापीडनात् संयुक्तसंयोगाच्च । वैशेषिक-५,२.६ ।
वृक्षाभिसर्पणमित्यदृष्टकारितम् । वैशेषिक-५,२.७ ।
अपां सङ्घातो विलयनं च तेजः संयोगात् । वैशेषिक-५,२.८ ।
तत्र विस्फूर्जतुर्लिङ्गम् । वैशेषिक-५,२.९ ।
वैदिकं च । वैशेषिक-५,२.१० ।
अपां संयोगाद्विभागाच्च स्तनयित्नोः । वैशेषिक-५,२.११ ।
पृथिवीकर्मणा तेजः कर्म वायुकर्म च व्याख्यातम् । वैशेषिक-५,२.१२ ।
अग्नेरूर्ध्वज्वलनं वायोस्तिर्यग्गमनं अणूनां मनसश्चाद्यं कर्मादृष्टकारितम् । वैशेषिक-५,२.१३ ।
हस्तकर्मणा मनसः कर्म व्याख्यातम् । वैशेषिक-५,२.१४ ।
आत्मेन्द्रियमनोर्ऽथसन्निकर्षात् सुख दुःखे । वैशेषिक-५,२.१५ ।
तदनारम्भ आत्मस्थे मनसि शरीरस्य दुःखाभावः संयोगः । वैशेषिक-५,२.१६ ।
अपसर्पणमुपसर्पणमशित पीतसंयोगाः कार्यान्तर संयोगाश्चेत्यदृष्टकारितानि । वैशेषिक-५,२.१७ ।
तदभावे संयोगाभावो ऽप्रादुर्भावश्च मोक्षः । वैशेषिक-५,२.१८ ।
द्रव्यगुणकर्मनिष्पत्तिवैधर्म्यादभावस्तमः । वैशेषिक-५,२.१९ ।
तेजसो द्रव्यान्तरेणावरणाच्च । वैशेषिक-५,२.२० ।
दिक्कालावाकाशं च क्रियावद्वैधर्म्यान्निष्क्रियाणि । वैशेषिक-५,२.२१ ।
एतेन कर्माणि गुणाश्च व्याख्याताः । वैशेषिक-५,२.२२ ।
निष्क्रियाणां समवायः कर्मभ्यो निषिद्धः । वैशेषिक-५,२.२३ ।
कारणं त्वसमवायिनो गुणाः । वैशेषिक-५,२.२४ ।
गुणैर्दिक् व्याख्याता । वैशेषिक-५,२.२५ ।
कारणेन कालः । वैशेषिक-५,२.२६ ।
बुद्धिपूर्वा वाक्यकृतिर्वेदे । वैशेषिक-६,१.१ ।
ब्राह्मणे संज्ञाकर्म सिद्धिलिङ्गम् । वैशेषिक-६,१.२ ।
बुद्धिपूर्वो ददातिः । वैशेषिक-६,१.३ ।
तथा प्रतिग्रहः । वैशेषिक-६,१.४ ।
आत्मान्तरगुणानामात्मान्तरे ऽकारणत्वात् । वैशेषिक-६,१.५ ।
तद्दुष्टभोजने न विद्यते । वैशेषिक-६,१.६ ।
दुष्टं हिंसायाम् । वैशेषिक-६,१.७ ।
तस्य समभिव्याहारतो दोषः । वैशेषिक-६,१.८ ।
तददुष्टे न विद्यते । वैशेषिक-६,१.९ ।
पुनर्विशिष्टे प्रवृत्तिः । वैशेषिक-६,१.१० ।
समे हीने वा प्रवृत्तिः । वैशेषिक-६,१.११ ।
एतेन हीनसमविशिष्ट धार्मिकेभ्यः परस्वादानं व्याख्यातम् । वैशेषिक-६,१.१२ ।
तथा विरुद्धानां त्यागः । वैशेषिक-६,१.१३ ।
हीने परे त्यागः । वैशेषिक-६,१.१४ ।
समे आत्मत्यागः परत्यागो वा । वैशेषिक-६,१.१५ ।
विशिष्टे आत्मत्याग इति । वैशेषिक-६,१.१६ ।
दृष्टादृष्ट प्रयोजनानां दृष्टाभावे प्रयोजनमभ्युदयाय । वैशेषिक-६,२.१ ।
अभिषेचनोपवास ब्रह्मचर्यगुरुकुलवासवानप्रस्थ यज्ञदान प्रोक्षणदिङ्नक्षत्रमन्त्रकालनियमाश्चादृष्टाय । वैशेषिक-६,२.२ ।
चातुराश्रम्यमुपधा अनुपधाश्च । वैशेषिक-६,२.३ ।
भावदोष उपधादोषो ऽनुपधा । वैशेषिक-६,२.४ ।
यदिष्टरूपरसगन्धस्पर्शं प्रोक्षितमभ्युक्षितं च तच्छुचि । वैशेषिक-६,२.५ ।
अशुचीति शुचिप्रतिषेधः । वैशेषिक-६,२.६ ।
अर्थान्तरं च । वैशेषिक-६,२.७ ।
अयतस्य शुचिभोजनादभ्युदयो न विद्यते नियमाभावाद् विद्यते वार्ऽथान्तरत्वाद् यमस्य । वैशेषिक-६,२.८ ।
असति चाभावात् । वैशेषिक-६,२.९ ।
सुखाद्रागः । वैशेषिक-६,२.१० ।
तन्मयत्वाच्च । वैशेषिक-६,२.११ ।
अदृष्टाच्च । वैशेषिक-६,२.१२ ।
जातिविशेषाच्च । वैशेषिक-६,२.१३ ।
इच्छाद्वेषपूर्विका धर्माधर्म प्रवृत्तिः । वैशेषिक-६,२.१४ ।
तत्संयोगो विभागः । वैशेषिक-६,२.१५ ।
आत्मकर्मसु मोक्षो व्याख्यातः । वैशेषिक-६,२.१६ ।
उक्ता गुणाः । वैशेषिक-७,१.१ ।
पृथिव्यादि रूपरसगन्धस्पर्शा द्रव्यानित्यत्वादनित्याश्च । वैशेषिक-७,१.२ ।
एतेन नित्येषु नित्यत्वमुक्तम् । वैशेषिक-७,१.३ ।
अप्सु तेजसि वायौ च नित्या द्रव्यनित्यवात् । वैशेषिक-७,१.४ ।
अनित्येष्वनित्या द्रव्यानित्यत्वात् । वैशेषिक-७,१.५ ।
कारणगुणपूर्वकाः पृथिव्यां पाकजाः । वैशेषिक-७,१.६ ।
एकद्रव्यत्वात् । वैशेषिक-७,१.७ ।
अणोर्महतश्चोपलब्ध्यनुपलब्धी नित्ये व्याख्याते । वैशेषिक-७,१.८ ।
कारण बहुत्वाच्च । वैशेषिक-७,१.९ ।
अतो विपरितमणु । वैशेषिक-७,१.१० ।
अणु महदिति तस्मिन् विशेषभावात् विशेषाभावाच्च । वैशेषिक-७,१.११ ।
एककालत्वात् । वैशेषिक-७,१.१२ ।
दृष्टान्ताच्च । वैशेषिक-७,१.१३ ।
अणुत्वमहत्त्वयोरणुत्वमहत्त्वाभावः कर्मगुणैर्व्याख्यातः । वैशेषिक-७,१.१४ ।
कर्मभिः कर्माणि गुणैश्च गुणा व्याख्याताः । वैशेषिक-७,१.१५ ।
अणुत्वमहत्त्वाभ्यां कर्मगुणाश्च व्याख्याताः । वैशेषिक-७,१.१६ ।
एतेन दीर्घत्व ह्रस्वत्वे व्याख्याते । वैशेषिक-७,१.१७ ।
अनित्ये ऽनित्यम् । वैशेषिक-७,१.१८ ।
नित्ये नित्यम् । वैशेषिक-७,१.१९ ।
नित्यं परिमण्डलम् । वैशेषिक-७,१.२० ।
अविद्या च विद्यालिङ्गम् । वैशेषिक-७,१.२१ ।
विभवान्महानाकाशः तथा चात्मा । वैशेषिक-७,१.२२ ।
तदभावादणु मनः । वैशेषिक-७,१.२३ ।
गुणैर्दिग्व्याख्याता । वैशेषिक-७,१.२४ ।
कारणेन कालः । वैशेषिक-७,१.२५ ।
रुपरसगन्धस्पर्शव्यतिरेकादर्थान्तरमेकत्वम् । वैशेषिक-७,२.१ ।
तथा पृथक्त्वम् । वैशेषिक-७,२.२ ।
एकत्वैकपृथक्त्वयोरेकत्वैकपृथक्त्वाभावो ऽणुत्वमहत्त्वाभ्यां व्याख्यातः । वैशेषिक-७,२.३ ।
निः संख्यत्वात् कर्मगुणानां सर्वैकत्वं न विद्यते । वैशेषिक-७,२.४ ।
भ्रान्तं तत् । वैशेषिक-७,२.५ ।
एकत्वाभावाद्भक्तिस्तु न विद्यते । वैशेषिक-७,२.६ ।
कार्यकारणयोरेकत्वैकपृथक्त्वाभावादेकत्वैकपृथक्त्वं न विद्यते । वैशेषिक-७,२.७ ।
एतदनित्ययोर्व्याख्यातम् । वैशेषिक-७,२.८ ।
अन्यतरकर्मज उभकर्मजः संयोगजश्च संयोगः । वैशेषिक-७,२.९ ।
एतेन विभागो व्याख्यातः । वैशेषिक-७,२.१० ।
संयोगविभागयोः संयोगविभागाभावः अणुत्वमहत्त्वाभ्यां व्याख्यातः । वैशेषिक-७,२.११ ।
कर्मभिः कर्माणि गुणैर्गुणा अणुत्व महत्त्वाभ्यामिति । वैशेषिक-७,२.१२ ।
युतसिद्ध्यभावात् कार्यकारणयोः संयोगविभागौ न विद्येते । वैशेषिक-७,२.१३ ।
गुणत्वात् । वैशेषिक-७,२.१४ ।
गुणो ऽपि विभाव्यते । वैशेषिक-७,२.१५ ।
निष्क्रियत्वात् । वैशेषिक-७,२.१६ ।
असति नास्तीति च प्रयोगात् । वैशेषिक-७,२.१७ ।
शब्दार्थावसम्बन्धौ । वैशेषिक-७,२.१८ ।
संयोगिनो दण्डात् समवायिनो विशेषाच्च । वैशेषिक-७,२.१९ ।
सामयिकः शब्दादर्थप्रत्ययः । वैशेषिक-७,२.२० ।
एकदिक्काभ्यामेककालाभ्यां सन्निकृष्टविप्रकृष्टाभ्यां परमपरञ्च । वैशेषिक-७,२.२१ ।
कारणपरत्वात् कारणापरत्वाच्च । वैशेषिक-७,२.२२ ।
परत्वापरत्वयोः परत्वापरत्वाभावो ऽणुत्वमहत्त्वाभ्यां व्याख्यातः । वैशेषिक-७,२.२३ ।
कर्मभिः कर्माणि । वैशेषिक-७,२.२४ ।
गुणैर्गुणाः । वैशेषिक-७,२.२५ ।
इहेदमिति यतः कार्यकारणयोः स समवायः । वैशेषिक-७,२.२६ ।
तत्त्वम्भावेन । वैशेषिक-७,२.२७ ।
द्रव्येषु ज्ञानं व्याख्यातम् । वैशेषिक-८,१.१ ।
तत्रात्मा मनश्चाप्रत्यक्षे । वैशेषिक-८,१.२ ।
ज्ञाननिर्देशे ज्ञाननिष्पत्तिविधिरुक्तः । वैशेषिक-८,१.३ ।
गुणकर्मसु सन्निकृष्टेषु ज्ञाननिष्पत्तेः द्रव्यं कारणम् । वैशेषिक-८,१.४ ।
सामान्यविशेषेषु सामान्यविशेषाभावात् तदेव ज्ञानम् । वैशेषिक-८,१.५ ।
सामान्यविशेषापेक्षं द्रव्यगुणकर्मसु । वैशेषिक-८,१.६ ।
द्रव्ये द्रव्यगुणकर्मापेक्षम् । वैशेषिक-८,१.७ ।
गुणकर्मसु गुणकर्माभावात् गुणकर्मापेक्षं न विद्यते । वैशेषिक-८,१.८ ।
समवायिनः श्वैत्याच्छ्वैत्य बुद्धेश्च श्वेते बुद्विस्ते एते कार्यकारणभूते । वैशेषिक-८,१.९ ।
द्रव्येष्वनितरेतरकारणाः । वैशेषिक-८,१.१० ।
कारणायौगपद्यात् कारणक्रमाच्च घटपटादिबुद्धीनां क्रमो न हेतुफलभावात् । वैशेषिक-८,१.११ ।
अयमेष त्वया कृतं भोजयैनं इति बुद्ध्यपेक्षम् । वैशेषिक-८,२.१ ।
दृष्टेषु भावाददृष्टेष्वभावात् । वैशेषिक-८,२.२ ।
अर्थ इति द्रव्यगुणकर्मसु । वैशेषिक-८,२.३ ।
द्रव्येषु पञ्चात्मकत्वं प्रतिषिद्धम् । वैशेषिक-८,२.४ ।
भूयस्त्वात् गन्धवत्त्वाच्च पृथिवी गन्धज्ञाने प्रकृतिः । वैशेषिक-८,२.५ ।
तथापस्तेजो वायुश्च रसरूपस्पर्शाविशेषात् । वैशेषिक-८,२.६ ।
क्रियागुणव्यपदेशाभावात् प्रागसत् । वैशेषिक-९,१.१ ।
सदसत् । वैशेषिक-९,१.२ ।
असतः क्रियागुणव्यपदेशाभावादर्थान्तरम् । वैशेषिक-९,१.३ ।
सच्चासत् । वैशेषिक-९,१.४ ।
यच्चान्यदसदतस्तदसत् । वैशेषिक-९,१.५ ।
असदिति भूतप्रत्यक्षाभावात् भूतस्मृतेर्विरोधिप्रत्यक्षवत् । वैशेषिक-९,१.६ ।
तथाभावे भावप्रत्यक्षाच्च । वैशेषिक-९,१.७ ।
एतेनाघटो ऽगौरधर्मश्च व्याख्याताः । वैशेषिक-९,१.८ ।
अभूतं नास्तीत्यनर्थान्तरम् । वैशेषिक-९,१.९ ।
नास्ति घटो गेहे इति सतो घटस्य गेहसंसर्गप्रतिषेधः । वैशेषिक-९,१.१० ।
आत्मन्यात्ममनसोः संयोगादात्मप्रत्यक्षम् । वैशेषिक-९,१.११ ।
तथा द्रव्यान्तरेषु प्रत्यक्षम् । वैशेषिक-९,१.१२ ।
असमाहितान्तः करणा उपसंहृतसमाधयस्तेषाञ्च । वैशेषिक-९,१.१३ ।
तत्समवायात्कर्मगुणेषु । वैशेषिक-९,१.१४ ।
आत्मसमवायादात्मगुणेषु । वैशेषिक-९,१.१५ ।
अस्येदं कार्यं कारणं संयोगि विरोधि समवायि चेति लैङ्गिकम् । वैशेषिक-९,२.१ ।
अस्येदं कार्य कारणसम्बन्धश्चावयवाद्भवति । वैशेषिक-९,२.२ ।
एतेन शाब्दं व्याख्यातम् । वैशेषिक-९,२.३ ।
हेतुरपदेशो लिङ्गं प्रमाणं करणमित्यनर्थान्तरम् । वैशेषिक-९,२.४ ।
अस्येदमिति बुद्ध्यपेक्षितत्वात् । वैशेषिक-९,२.५ ।
आत्मनः संयोगविशेषात् संस्काराच्च स्मृतिः । वैशेषिक-९,२.६ ।
तथा स्वप्नः । वैशेषिक-९,२.७ ।
स्वप्नान्तिकम् । वैशेषिक-९,२.८ ।
धर्माच्च । वैशेषिक-९,२.९ ।
इन्द्रियदोषात्संस्कारदोषाच्चाविद्या । वैशेषिक-९,२.१० ।
तद्दुष्टज्ञानम् । वैशेषिक-९,२.११ ।
अदुष्टं विद्या । वैशेषिक-९,२.१२ ।
आर्षं सिद्धदर्शनं च धर्मेभ्यः । वैशेषिक-९,२.१३ ।
इष्टानिष्टकारणविशेषाद्विरोधाच्च मिथः सुखदुःखयोर्थान्तरभावः । वैशेषिक-१०,१.१ ।
संशयनिर्णयान्तराभावश्च ज्ञानान्तरत्वे हेतुः । वैशेषिक-१०,१.२ ।
तयोर्निष्पत्तिः प्रत्यक्षलैङ्गिकाभ्याम् । वैशेषिक-१०,१.३ ।
अभूदित्यपि । वैशेषिक-१०,१.४ ।
सति च कार्यादर्शनात् । वैशेषिक-१०,१.५ ।
एकार्थसमवायि कारणान्तरेषु दृष्टत्वात् । वैशेषिक-१०,१.६ ।
एकदेशे इत्येकस्मिन् शिरः पृष्ठमुदरं मर्माणि तद्विशेषस्तद्विशेषेभ्यः । वैशेषिक-१०,१.७ ।
कारणमिति द्रव्ये कार्यसमवायात् । वैशेषिक-१०,२.१ ।
संयोगाद्वा । वैशेषिक-१०,२.२ ।
कारणे समवायात् कर्माणि । वैशेषिक-१०,२.३ ।
तथा रूपे कारणैकार्थसमवायाच्च । वैशेषिक-१०,२.४ ।
कारणसमवायात् संयोगः पटस्य । वैशेषिक-१०,२.५ ।
कारणाकारणसमवायाच्च । वैशेषिक-१०,२.६ ।
संयुक्तसमवायादग्नेर्वैशेषिक-म् । वैशेषिक-१०,२.७ ।
दृष्टानां दृष्टप्रयोजनानां दृष्टाभावे प्रयोगो ऽभ्युदयाय । वैशेषिक-१०,२.८ ।
तद्वचनादाम्नायस्य प्रमाण्यमिति । वैशेषिक-१०,२.९ ।