title of Sabhapati. Out of his numerous works, the Uddyota on Kaiyata's Mahabhasyapradipa, the Laghusabdendusekhara on the Siddhanta Kaumudi and the Pari- bhasendusekhara are quite well- known and studied by every one who wishes to get proficiency in Panini's grammar. For details see pp. 21-24 and 401-403, Vol. VII of the Patanjala Mahabha- sya ed. D. E. Society, Poona. नाञ् see ना. नाटच् tad. affix नाट applied to the prefix अव optionally with the affixes टीटच् and भ्रटच्; e. g. अवनाटम्, अवटीटम्, अवभ्रटम्; cf Kas. on P. V. 2.31. नाद (l) voice; resonance; tone; the sound caused by the vibration of the vocal chords in the open glottis when the air passes through them; cf. वर्णाोत्पत्त्यनन्तरभावी अनुरणनरूपः शब्दः नादः Uddyota on M. Bh. on P. I. 1.9; cf. also संवृते कण्ठे यः शब्दः क्रियते स नादसंज्ञो भवति T. Pr. II. 4; (2) sound, articulate sound generally without sense, which is momen- tary; (3) the highest sound. See परा. नादानुप्रदान having voice ( नाद ) as their main cause; a term used in connection with vowels and so- nant consonants which are caused by नादः cf. नादः अनुप्रदानं स्वरघोषवत्सु । अनुप्रदीयते अनेन वर्णः इति अनुप्रदानं मूल- कारणम्, com. on T. Pr. II. 8. नादि (a root) beginning with न् in the Dhatupatha as contrasted with one beginning with ण् ( णादि ) whose ण् is, of course, changed into न् when conjugational and other forms are arrived at; cf. सर्वे नादयो णोपदेशा नृतिनन्दिनदिनक्किनाटिनाथृनाधृनॄवर्जम् M.Bh. on VI. 1.65. नादिन् possessed of नाद; sonorous, resonant, See नाद. 26 |
नानापद different words as opposed to समानपद or a single word; cf. V. Pr. III. 80; T.Pr. XXIV. 3, XX. 3. नान्तरीयक absolutely necessary; being, in a way, inseparable: cf. कश्चि- दन्नार्थी शालिकलापं सतुषं सपलालमाहरति नान्तरीयकत्वात् M. Bh. on P. III. 3.18 on which Kaiyata observes अन्तरशब्देा विनार्थे । अन्तरे भवमन्तरीयम् । तत्र नञ्समासे कृते पृषोदरादित्वाद्भाष्यकारवचन- प्रामाण्याद्वा नलोपाभावः । नापुंसक the same as नपुंसुकलिङ्ग or neuter gender; cf. नापुंसकं भवेत्तस्मिन् । नपुंसके भवं नापुसकम् M. Bh. on IV. 1.3. नाम् the genitive affix आम् together with the augment न् prefixed to it; cf. नामि P. VI. 4. 3. नामज a word or noun derived from a noun, as opposed to धातुज a word derived from a root. नामधातु a denominative root; the term सुब्धातु is also used for नामधातु; cf. सुब्धातुर्नामधातुरभिधीयते Nyāsa on P. VI. 1.3. See the word धातु. नामन् noun, substantive; one of the four categories of words given in the Nirukta and other ancient grammer works; cf. चत्वारि पदजातानि नामाख्याते चोपसर्गनिपाताश्च, Nir. I.1. The word is defined as सत्त्वप्रधानानि नामानि by standard grammarians; cf. Nir. I. 1.; cf. also सत्त्वाभिधायकं नाम, R. Pr. XIII.8; V. Pr. VIII. 49 and com. thereon. Panini divides words into two categories only, viz. सुबन्त and तिङन्त and includes नामन् ,उपसर्ग and निपात under सुबन्त. The Srngarapraksa defines नामन् as follows-अनपेक्षितशब्दव्युत्पत्तीनि सत्त्व- भूतार्थाभिधायीनि नामानि। तानि द्विविधानि। आविष्टलिङ्गानि अनाविष्टलिङ्गानि च । The word नामन् at the end of a sasthi- tatpurusa compound signifies a name or Samjna e. g. सर्वनामन्, दिङ्- नामन् , छन्दोनामन्; cf. also. Bhasa- |
पृष्ठम्:ADictionaryOfSanskritGrammarByMahamahopadhyayaKashinathVasudevAbhyankar.djvu/२१७
पुटमेतत् सुपुष्टितम्
नाञ्
नामन्
201
