विवाहयिषते वाहयितुं कामयते । निष्पापदेवार्थम् अपगतसर्वपाप्मनां देवानां तोषणाय । दुर्ब्राह्मण्यानवाप्तये दुर्ब्राह्मणो व्रात्यः; तस्य भावः तत्वं । व्रात्यत्वावाप्तिनिवारणार्थम् । स्थानप्रदानदाहोपशमनान्नपचनार्द्रशोषणावकाशदाननिमितैः भूम्यादिपञ्चभूतानि मनुष्यैरपेक्ष्यन्ते । तत्तत्कृतोपकारः स्वामिना भृत्याय वेतनप्रदानं भृत्यकृतस्वामिसेवा च स्पष्टमन्यत्सर्वम् ॥११-१९॥
एवमनेकनिदर्शनप्रदर्शने प्रयोजनमाह, सर्वेति ।
|
सर्वव्यवहृतिष्वेवमनुसंधातुमीदृशम् । |
स्वाभीष्टसंपादनपरासु सर्वव्यवहृतिषु एवं “न वा अरे सर्वस्य कामाय सर्वं प्रियं भवति । आत्मनस्तु कामाय सर्वं प्रियं भवतो" (बृ.४.५.६.)त्यनुसंधातुं ईदृशं चेतनाचेतननिरिच्छादीनां सर्वजगदन्तःपातिनामुदाहरणबाहुल्यं प्रदर्शितम् । तेन स्वां मतिं वासयेत् । सर्वं स्वस्यैव शेषत्वेन विज्ञाय स्वस्यैव प्रियतमत्वानुसंधानवर्ती कुर्यात् ॥ २०॥
प्रीतिस्वरूपविचारः।
एवमभिहितमात्मनः प्रियतमत्वमयुक्तम् । आत्मनः प्रीतेर्निरूपणाशक्यत्वात्, इयाशयेन प्रीतिं विकल्पते, अथेति ।
|
अथ केयं भवेत्प्रीतिः श्रूयते या निजात्मनि । |
निजात्मनि या प्रीतिः श्रूयते सेयं प्रीतिरथ का भवेत् । अथेति प्रश्नार्थे।। सा प्रीतिः रागश्चेत् स वध्वादिविषय एव स्यात्; श्रद्धा चेत् यागादिकर्मण्येव स्यात् ; भक्श्चेित् गुरुदेवादावेव स्यात् ; इच्छा चेत् अप्राप्तवस्तुनि स्यात् ; नेतरेषु। रागाद्यतिरिक्तायाः प्रीतेर्लोकेऽननुभूयमानत्वात्त्वया विवक्षिता प्रतिर्दुर्निरूपेति भावः ॥२१॥
एवंरूपामाशंकां पक्षान्तरमाश्रित्य समाधत्ते,
