श्रुत्यर्थसंयोजनधिया तत्रत्यानां "एकीभूतः, प्रज्ञानघनः, चेतोमुख," इति शब्दानामर्थमधस्तात् क्रमशो विवृण्वन् एकीभूतपदेन बोधितमेकीभावं दर्शयति, विज्ञानेति ।
|
विज्ञानमयमुख्यैर्यो रूपैर्युक्तः पुराऽधुना । |
पुरा जाग्रत्स्वप्नयोः य आत्मा विज्ञानमयमुख्यैर्विज्ञानं बुद्धिस्तेनोपलक्ष्य- माणस्तन्मयस्तत्प्रभृतिभीरूपैः ‘स वा अयमात्मा ब्रह्म विज्ञानमयो मनोमय” इति (बृ.४-५) श्रुत्युक्तैर्धर्मैर्युक्तः उपाधिवशाद्युक्त इव विभाव्यमानः स्रोऽधुना सुषुप्तिसमये उपाधेर्लयेन बहुधा तंडुलपिष्टवदेकतां प्राप्तः ॥६९॥
अनन्तरं प्रज्ञानघनशब्दं विवृणोति, प्रज्ञानानीति ।
|
प्रज्ञानानि पुरा बुद्धिवृत्तयोऽथ घनोऽभवत् । |
पुरा जाग्रत्स्वप्नयोः प्रज्ञानांनि प्रज्ञानशब्दाभिधेया बुद्धिवृत्तयः घटादिगोचराः अथ सुषुप्तौ घनोऽभवत् । घटाद्यभावे चिद्रूपेणैकरूपोऽभवत् । तत्रोदा हरणमाह, घनत्वमिति । यथोद्देशे उत्तरदेशे हिमाबिंदूनां घनत्वं भवति तथा ॥७०॥
सकलवृत्तीनामेकीभावरूपं प्रज्ञानघनत्वं वैदिकलौकिकव्यवहारेण विशदयति, तदिति।
|
तद्धनत्वं साक्षिभावं दुःखाभावं प्रचक्षते । |
तद्धनत्वं साक्षिभावं वेदान्तिनः प्रचक्षते । वेदान्तेषु साक्षिण एकत्वाभि- घानादेकीभावमभिदधति । तद्धनत्वमेव दुःखाभाव इति लौकिकास्तार्किकाः प्रचक्षते । तत्र कारणमाह,यावदिति । सुषुप्तौ यावद्दुःखवृत्सिविलोपनात् साकल्येन दुःखवृत्तीनां लयात् ॥ १ ॥
चेतोमुखशब्दार्थमाचष्टे, अज्ञानेति ।
