अन्तःकरणतद्वृत्तिसाक्षीत्यादौ--
"अन्तःकरणतद्वृत्तिसाक्षिचैतन्यविग्रहः ।
आनन्दरूपः सत्यः सन् किं नात्मानं प्रपद्यसे ॥“ इति
श्रीभगवत्पादानां वाक्यवृत्त्यादावनेकधा कूटस्थ एव सर्वत्र अन्तःकरणे अहंकरादिवृत्तिषु तत्संधिषु च सत्य आनन्दरूपः चैतन्यमेव विग्रह इवास्तीति भगवत्पादादि पूर्वाचार्यैर्विनिश्चितः ॥२५॥
कूटस्थातिरिक्तचिदाभासोऽपि तैरङ्गीकृत इत्युपदेशसाहस्रीवाक्यं (१८- ४३) प्रमाणयति,आत्मेति ।
|
आत्माभासाश्रयाश्चैवम् मुखाभासाश्रया यथा । |
मुखाभासाश्रयाः मुखम्, आभासस्तत्प्रतिबिंबम्, आश्रयः तदाश्रयो दर्पणादिश्च यथा गम्यन्ते प्रत्यक्षेण प्रतीयन्ते तथा आत्माभासाश्रयाः, आत्मा कूटस्थः आभासः छायात्मकः चिदाभासः तस्याश्रय उपाधिरन्तःकरणं च ते ; एवं शास्र युक्तिभ्यां, "रूपं रूपं प्रतिरूपो बभूव"(कठ २-५-१०) इत्यादिशास्त्रेण विकारि- त्वाविकारित्वादियुक्त्या च गम्यन्तेऽभ्युपगम्यन्त इत्युपदेशसहस्र्याम् वर्णितः ॥ २६ ॥
चिदाभासकल्पनानावश्यकतां शंकते, बुद्धीति ।
|
बुद्ध्यवच्छिन्नकूटस्थो लोकान्तरगमागमौ । |
बुद्ध्यवच्छिन्नकूटस्थः बुद्ध्युपाधिकः कूटस्थः पुण्यपापफलानुभवाय धूम्रोत्तरमार्गाभ्यां लोकान्तरगमागमौ स्वर्गादेर्गमनं क्षीणे पुण्ये कर्मशेषानुभवाय मर्त्यलोकं प्रत्यागमश्च घटाकाश इव यथा घटाकशः घटेन साकं गमनागमने करोति तद्वत् कर्तुं शक्तः । तस्मादाभासेन तद्ध्युपगमनेन किं प्रयोजनं वद ॥ २७ ॥
कूटस्थकल्पनागौरववादनिरासः ।
न ह्यसंगः कूटस्थः बुद्धिपरिच्छेदमात्रात् जीवत्वमाप्नोतीति हितोपदेशरूपेण समाधते, शृण्विति।
